si inimicis hæc data sunt, magis amicis dabuntur, A dem gloriandum est, cum fides et omnia ex gratia sint. quæ apostolus optat; quasi dicat: Caput est omnis VERS. 11. Propter quod. Ut sciatis omnia esse Ecclesiæ et vestrum, quia vos convivificavit : cum, a gratia Dei. Contulerat Judæos et gentes, quod id est, quamvis essetis mortui. Vel nos qui credidi- utrique sub peccato fuissent, nunc ostendit gentes mus, habemus spem hæreditatis, et vos, scilicet fuisse indigniores et improperia Judæorum percredidistis. Deus autem convivificavit, vel Jesum su- pessas, ut modo æquales Judæis. magis sint obscitavit, etc. noxii gratiæ Dei. Aliquando vos. In quibusdam codiVERS. 2. Principem. Scilicet Beelzebub, qui cibus reperitur scriptum esse qui, ibi : vos qui est princeps malignorum spirituum, vel, intransi- gentes eratis, et secundum hoc suspensive legitur tive principem spirituum. Principem erroris dicit usque ibi: Nunc autem in Christo, etc.; eodem tamen spiritum aeris, in quo dominatur. Aeris. Caligino- manente sensu. sus aer infernus est dæmonum. Spiritus. Id est, spirituum ponitur enim genitivus singularis pro plurali. Operatur in filios diffidentiæ. Quid? nisi opera sua mala et in primis maxime, quia ipsam diffidentiam et infidelitatem qua sint inimici fidei, per quem scit eos posse mundari? VERS. 5.- Et eramus natura, etc. Quasi : Cum hæc prædicta fuerunt in nobis, non desperet gentilis quin par Judæis fiat. Filii iræ. Cum ira Dei nascuntur mortales, quia, peccante Adam, vitium pro natura inolevit. Tenebatur enim justa damnatione genus humanum, et erant omnes natura filii iræ. VERS. 5. Convivificavit nos. Vel nos Judæos similiter et vos gentiles, et hoc est : cujus gratia vos gentes estis salvatæ. Et utrosque conresuscitavit. VERS. 6. - Consedere fecit, etc. Non inaniter, sed fideliter jam computat factum quod futurum esse non dubitat. Certe enim in cœlestibus Christus jam sedet, nondum autem nos; sed spe certa tenemus. VERS. 7. Supervenientibus abundantes, etc. In futuro enim sæculo, apparebit donum Dei, in remuneratione credentium; quod oculus non vidit, nec auris audivit. Et hæc sunt abundantes divitiæ, ut tantum detur quantum mens investigare non potest. VERS. 8. Et hoc non ex vobis, etc. Ne forte dicas: Promerui, ideo accepi. Non putes te promerendo accepisse. Gratia præcessit meritum tuum : non gratia ex merito, sed meritum ex gratia. Nam si gratia ex merito, emisti, non gratis accepisti. Omnia merita præcedit gratia, ut dona Dei consequantur merita mea. VERS. 9. Ne quis glorietur. Non hoc ideo dicit, quia opera bona pia cogitatione facta frustrentur, cum Deus reddat cuique secundum opera ejus, sitque gloria Dei operanti bonum, sed quia opera ex gratia, non ex operibus gratia. Bonum igitur est homini, ut de viribus arbitrii sui non præsumat ; quia ille qui putavit sine ejus adjutorio se posse custodire quod dedit, profectus in longinqua, et vivens prodige cuncta consumpsit : et miseria attritus, et in se reversus dixit: Surgam, et ibo ad patrem meum (Luc. xv). Quam cogitationem bonam non haberet, nisi et ipsam illi in occulto Pater misericordissimus inspirasset. VERS. 10.-Ipsius enim, etc. Nemo debet gloriari, quia nos creati in fide et in operibus sumus factura, id est opus ejus, vel sumus creati per facturam, id est operationem ejus et ita nec de operibus per fi : B VERS. 12. Hospites. Hospes quasi ostii pes, eo quod cum suscipiebatur in domum, ponebat dominus domus, et qui suscipiebatur, pedem super ostium, et datis dextris jurabat quod pacificus esset ingressus. VERS. 14. Qui fecit utraque unum. Ipse enim est lapis angularis, in quo duo populi tanquam parietes de diverso angulo venientes sibimet, quasi in pacis osculo copulantur. Parietem. Id est, obstaculum hinc ex lege, inde ex idololatria. VERS. 15. Faciens pacem, etc. Facit pacem inter ipsos, ut ambos conciliet Deo Patri. In semetipso. Non aliter quam per crucem, id est mortem, interfecit inimicitiam quæ inter Deum et homines, id est peccata dimisit. Omnibus enim profecit mors Salvatoris. VERS. 17. Longe fuistis, etc. Si affectu amas Deum, prope es: si odisti, longe es. Non enim regionibus longe est quisquam a Deo, sed affectibus. - VERS. 19. Non estis hospites. Id est indigniores in fide, sicut olim recepti in lege. Et advenæ. Id est extranei a Deo. Sed estis cives. Id est, ejusdem juris et dignitatis in domo Dei. Sanctorum. Non carnalis Israel. Et domestici. Id est familiares. Dei. Quibus arcana revelat. VERS. 20. Ipso summo angulari, etc. (Aug., in Psal. LXXXVI.) Ne Apostoli vel prophetæ (in quibus fundata est civitas) se tenerent, in se secutus ait: Ipso summo angulari lapide Christo Jesu; etenim in Christo totum innititur ædificium velut in primo fundamento: quod fundamentum in summo est, non in imo, ut in corporali fabrica. VERS. 21. Crescit in templum sanctum in Domino. Nemo tam perfectus qui non possit crescere: CAPUT III. VERS. 1. — Hujus rei, etc. Ostenso quod per Christum facta est pax et reconciliatio, hic ponit per quem ipsi sunt coædificati, quia Deus revelavit salutem ad gentes pertinere, et misit eis prædicare, et facit pati pro eis, ut magis sint Deo grati. VERS. 2. Si tamen audistis. Id est, si intellexistis gratiam, id est apostolatum dispensatum a Deo, qui scit quare me ad hoc officium elegit? Vel apostolatum, per quem diversis diversa pensamus. Per hoc vult eos scire, quia Dei judicio a Christo missus est prædicare gentibus mysterium gratiæ Dei. VERS. 3. Sicut supra scripsi, etc. Scilicet, ibi ipse est paz nostra. Ibi namque mysteriorum sibi re velatorum summam pro modico sermone perstrinxit, A non tam totum quod noverat proferens, quam ostendens ex modico. VERS. 5. Et prophetis. Prophetæ quidem priores præscierunt olim hoc de gentibus, quod vocandæ essent, et futuræ participes doni Dei, sed hoc latuit, quod sine lege salus eis esset per fidem Christi. VERS. 6. — Per Evangelium, etc. Per prædicationem cognitum est donum Dei, quod Deus dat gentibus juxta operationem virtutis suæ : qua suscitavit Christum, in quo omnes sunt salvi sine operibus legis. VERS. 7.- Minister. Non enim est meum sed Dei, et ita nullæ mihi gratiæ reddendæ, sed Deo. VERS. 8. Investigabiles. Per naturam scilicet, sed per gratiam et revelationem sancti Spiritus investigabiles sunt fidelibus. VERS. 9. Absconditi a sæculis. In mundo absconditæ sunt causæ rationabiles omnium rerum, quæ naturaliter fiunt, sicut absconditus fuit Levi in lumbis Abrahæ, quando decimatus est. In Deo autem absconditæ sunt causæ eorum quæ per gratiam fiunt, give eorum quæ ad hoc significandum mirabiliter et non naturaliter fiunt, quæ ministrantibus angelis facta sunt. In Deo. Habet enim Deus in seipso absconditas quorumdam factorum causas, quas rebus conditis non inseruit, easque implet, non illo opere providentiæ, quo naturas substituit ut sint, sed eo quo illas administrat ut voluerit, quas, ut voluit, condi dit. Ibi est et gratia per quam salvi fiunt peccatores. Non enim per naturam vitio depravatam, sed per Dei gratiam homo restauratur. VERS. 10. Ut innotescat. Datum est mihi evangelizare et illuminare. Videte quantum est hoc, quia per hoc accrevit aliquid angelis, qui multa secreta in his didicerunt. In cœlestibus. Quia ibi primitus Ecclesia fuit, quo post resurrectionem et ista Ecclesia congreganda est, ut simus æquales angelis Dei. VERS. 11. Secundum præfinitionem. Quæ enim sapientia in sui natura simplex est, secundum ea quæ aguntur in sæculo, quæ Deus præfinivit, id est præordinavit, est multiformis, cum variatur multiformiter. Et ne videantur sibi contradicere in prædictis sententiis sacræ paginæ doctores, ita potest determinari quod dictum est: ut illis, qui majoris dignitatis sunt, et per quorum ministerium illa nuntiata sunt, cognita fuerint ex parte, ut puta familiaribus et nuntiis illis; iis autem qui minoris dignitatis sunt, incognita essent. VERS. 14. Hujus rei gratia. Vos peto, et Deo supplico, ut gratia cooperetur vobis. Et hoc est quod addit: Hujus rei gratia. In quo ostendit eos habere propriæ voluntatis arbitrium. Sed ne illud sufficere putent, addit: Flecto genua mea ad Patrem. Tantum in Græco habetur; quod autem in Latinis codicibus additum est: Domini nostri Jesu Christi, bene convenit, quod orabat, ut merito cjus obtineamus cui proprie et naturaliter est pater, non autem adoptive. VERS. 45. Paternitas, etc. Nec angelus, nec B homo vere est pater ut Deus qui est pater omnium, creatione, et fidelium recreatione, quos adoptavit in filios. Vel nominatur, id est nominabilis est. Ab illo enim qui est pater omnium, et angeli in cœlo, et homines in terra acceperunt ut patres alios vocarent. Et nota quod Christus Dei unigenitus per naturam, adoptionis beneficio patrem se esse significat dicens, Fili, dimittuntur tibi peccata tua (Matth. 11). Similiter et Spiritus sanctus, per quem justi adoptantur in filios. Homo autem dicitur pater vel natura, vel auctoritate exempli, vel ratione beneficii. VERS. 17. In charitate. Oro etiam ut radicati, id est firmiter plantati, a similitudine arboris, quæ quanto plus terræ figitur, tanto plus crescit, et uberiorem fructum reddit. VERS. 18. Cum omnibus sanctis. Hæc est communio cœlestis reipublicae. Hi non sua quærunt, sed quæ Christi sunt, id est, commoda privata non sectantur, sed in communione ubi salus omnium est consulunt. Quæ sit latitudo. Charitatis, quæ usque ad inimicos extendi debet, et cum hilaritate bene operari, quia qui tristis dat, perdit quod dat. Opus ergo est latitudine charitatis, ne pereat quidquid boni facis. Sed quia abundante iniquitate refrigescit charitas multorum, opus est etiam longitudine. Et sublimitas. Charitatis. Hæc est quod sursum cor dirigatur, ut Deus in præmium exspectetur. Nam si bene operaris etiam usque ad inimicos, et hilariter tribuis, habes latitudinem; et si in his usque in fiC nem perseveras, habes longitudinem. Sed si omnia hæc non propter mercedem supernam facias, altitudinem non habet: et ita jam nec latitudo erit, nec longitudo. Nam habere altitudinem est cogitare Deum, amare Deum, et gratis amare ipsum adjutorem, ipsum coronatorem, postremo ipsum præmium deputare non aliud ab ipso, quam ipsum exspectare. Si amas, gratis ama. Si vere amas, ipse sit merces quem amas. Et profundum. Charitatis, id est possitis intelligere occultum Dei judicium; quare isti da✨, non vero illi. De profundo enim judiciorum Dei, quæ scrutari et contemplari nequimus, procedit comme quod possumus. Quod possum, video; unde possum, non video; nisi quia novi esse a Deo. Quare autem illi det, isti non det, multum est a me, abyssus est et profundum. Nunc ergo ipsa charitas in bonis operibus exercetur ad subveniendum aliis, et usque ad inimicos porrigitur; et haec latitudo est. Nunc longanimitate adversa tolerat, et in eo quod veraciter lenuit, perseverat; et hæc longitudo est. Hoc autem totum propter adipiscendam patriam æternam facit, quæ illi promittitur in excelso; et hoc altitudo est. Existit vero ex occulto illa charitas, et hæc est profundum.. D VERS. 19. - Ut impleamini. Quia tunc nihil deest Christiano, cum Patrem et Filium sic cognoscit. Aliter non est integra professio deitatis, quia fides nec in solo Patre integra est, nec in Filio solo perfecta. In omnem plenitudinem Dei. Non ut sint (plenus Deus) sicut quidam errantes voluerunt, sed ut perfecte sint plehi Deo, vel sicut confessione et gratiarum ae- A quibus agnoscemus' eum in futuro. Occurramus. Now! 2017092 tur et hujusmodi alia. supon, obnedongus eilent zolasku92000 eiats mok usaluedi 293usided CAPUT IV,obnough, alangigen VERS. 1. Obsecro. Hactenus ostendit omnia gratie attribuenda, hine de moribus monet, prius omnes communiter, post per singulos ordines." 19VERS. In charitate. (Acc) Ipsa est enim ac-' itineris, quæ oculos semper habet ad Deum. Talis actio nee frangitur negotio, nec turbulenta est, nee mascida, nec audax, nec fugax, nec præceps," Fo 9mm usual sees meigiedi dia organwg nec jacens २ VERS. In vinculo pacis. dis! I est pacem servantes. Hæc autem pax est, si peccata est, si peccata quæ sine damno tritici aut cum spe salutis corrigendorum eradicari non possunt, usque ad messem ultimam toleramus. B VERS! Unus Dominus. Debetis servare unifatem, quia nobis est unus Dominus, non tres pro quorum diversis voluntatibus vos oporteat discordare. Et idem jubemini eredere, et eodem modo operari. Et vobis est unus Deus creator omnium et pater procurando “ ́et ideo nemo p potest se alteri præferre. Qui, Deus, est super omnes, id est præcellit omnibus C creaturis, cujus dignitas vos invitet, et per omnia diffusus y quia ubique, et ideo timendus; cum misquam possit evitari. Et in omnibus nobis, per gratiam, qui unitatem servamus. Et sic non singulariter de una persona, sed communiter dè omnibus, {id 'est de Trinitate hoc accipitur. Una fides. Non nu> mero, sed genere, quia similis in omnibus. Tonim VERS/18: Captivam duxit captivitatem. Id est eos quos diabolus captivaverat a paradiso, et proprios mundi et inferni fecerat, iterum captivos fecit Christus, dum ad coelum reducuntur. ~Vgns. 11.)+-Prophetas (AMBR.) In Novo Testamento, prophetæ dicuntur explanatores Scripturarum, tamen fuerunt quidam in primordio fidei futura prædicentes, ,sicut Agabus, septemque filiæ Philippi. Evangelistas. Qui et diaconi, quia etsi non dotes, tamen evangelizare possunt. Zo moongid VERS. 12. In opus ministerii. Hos autem dedit in opus ministerii, ut quisque plene possit facere opus ministrationis sibi sibi credit. Si enim unus haberet omnia, non perfecte ageret singula. Ad consummationem. Id est, ut cos consummaret qui sunt. El in ædificationem, Id est, ut eos ædificent in corpus Christi, qui adhuc sunt alieni, Donec. Id est in die judicii. Omnes. ה sancti VERS. 13. Qui sumus in una et non discrepanti fide: et in una enon differenti unitate agnitionis Filii Dei; vel in virtutibus quibus agnoscitur Filius Dei in nobis; vel 1 D bis invicem de diversis 'mundi partibus, vel ipsi Christo, quasi desiderio currentes ad gaudium. En virum perfectum. Ut unusquisque sit vir perfectus et habens eamdem ætatem, que est mensura et meta ætatis, ultra quam non accrescit aliquid naturaliter homini in qua ætate Christus habuit plenitudinem annorum et corporis, in qua de hoc mundo transivit. Omnes enim in eadem resurgent, in qua Christus mortuus est et resurrexit, cujuscunque ætatis mor tui fuerint. VERS. 15. Christus. Unctus dicitur. Et in Veteri Testamento reges ungebantur. VERS. 17. Hocigitur. Admonet ut caveant a consuetudine antiquæ gentilitatis; quasi diceret : Quia Deus tot auxilia ad custodiam dedit unitatis, et quia crescere potestis et ei occurretis, ego dico, non obseero ut prius.upol VERS. 18. Obscuratum. Non parum : et ideo minus mirum est si in vanitate ambulánt ́potius quam vos qui estis illuminati, et spem habetis vite. A vita Dei. Duæ sunt vitæ : una corporis, altera anima; et sicut vita corporis est anima, sic anñnæ vita est Deus: et quomodo si animä deserat, moritur corpus, sic anima moritur, si deserat DeusAnima recedens a luce justitiæ, quanto magis quere. qtræére. quod inveniat contra justitiam, tanto plus' repelfiut a lumine veritatis, et in tenebrosis demergitur. VERS. 49. Desperantes. Vel indolorii', quod ev Græco trahitur, id est de peccato non dolentes. CODES VERS. 21. Sicut veritas. Hoc ideo dicit: quia sull quidam in Ecclesia qui sub nomine Christi non suquuntur veritatem quam Christus docuit. VERS. 22. Deponite. Non jubet ut corpus dep natur, sed ut vita in melius mutetur. Veterem. Note nulli putant quod vetus homo corpus sit, et vus anima; sed corpus exterior homo est, anima interior: et in interiori agitur hæc vetustas ettovas VERS. 23. Spiritu mentis.Non' ibi duas res inte ligi voluit Apostolus quasi aliud sit mens, aliud spiritos mentis, s, sed quia mens spiritus est. Simile dictum est': In exspoliatione corporis carnis, id est carnis quæ cor pusest. Mens ergo, vel ratio, vel intelligentia, imago De est, qua præest homo cæteris : qui creatus in agn tione Dei, postquam peccáto desipuit, in eadért, re J'AUR Point novatur, ut incipiat illa imago ab illo reformari, quo ipsis tanta vehementia ut peccare desistatis, quia A super hanc iram uon occidit sol justitiæ, sed potius illi irradiat. Ira est naturalis motus animi contra peccantes; sed, ne modum excedendo peccetis asperius arguendo. Unde Salomon: Noli esse nimis juyu), Temperanda stus qui perit in justitia sua (Eccl. tt); Tques, at alis sentire, laudare et approbare est ergo justitia, unde et Deus suffert iniquos, ut VERS. 27. Nolite, etc. Duæ sunt portæ quibus diabolus intrat cupiditas et tim et timor de terrenis. Eisdem in contrarium versis Deus intrat. Illi sunt clauisti, aperienda.eotape £5 dendæ, servo om -VERS. 29. Omnis is sermo, etc. In Dei nia bona debent videri, nec ex aliqua parte puritas, ejus debet macularit 03519 VERS. 30 Et no Et nolite contristare. Per inobedien, tiam, Spiritum sanctum, id est prædicatorem yeritatis, quod est Spiritum sanctum contristare quantum ad vos. Quod non debetis in quo vos quasi cera signati estis ejus imagine vobis relicta; vel estis şignati, id est discreti a malis,ve cie VERS, 31. Omnis amaritudo. Hæc etiamsi fiant accedentibus causis, tamen temperanda sunt. Bla sphemia, Blasphemia est per quam de ipso Deo falsa dicuntur. Et ideo pejus est blasphemare quam pejerare, quia pejerando falsæ rei adhibetur testis Deus ; blasphemando autem de ipso Deo falsa dicuntur./ ve dog bein) oninCAPUT VP Sizɔbɔɔd ni malump Jimnob enteind ) men andeling * whakap YERS In odorem suavitatis, Si Christi mors Deo fuit suavis odor, ergo mortem ejus libenter accepit. Non ergo peccaverunt qui illum crucifixerunt? Sed non est ita, quia injuste gustum occiderunt: qui Patris et sua yoluptate oblatus est. Sicut et Judas, quid habet nisi peccatum in tradendo Christum? nisi lamen se traderet Christus, non eum traderet Judas. Tradidit Judas Christum, tradidit se Christus. Sed ses ille, agebat negotium suæ venditionis iste nostræ pos redemptionis, Ideo ille impie deliquit, hic misericorditer egit. E up, elustco omod Jeong sup Jas up VERS. 5. — Avarus. Avaritiam idololatria aqua æquat, guja illum avarum sign significat C cujus Deus nummus est, vel quia res Dei quas Deus vult servire indigen 91 --- tibus usurpat sibi et reconst et recondit, et Deo præfert sicut idololatria Dei Dei honorificentiam. -041 Diguing mire the aunque VERS, 6. eo, US Inanibus verbis, Omnes eorum ratioMes sunt inania verba, fructu vacua ad supplicia Arahentia. VERS. 9. Fructus enim, etc. Hujusmodi autem opera sunt fructus et opus fuisfor fructus et opus lucis. Et justitia, etc. Justi tja el veritas sunt B personet increpatio, et intus leuitatis teneatur dir, lectio. Duo conjungit, ut, scilicet, non communicent consentiendo et redarguant. His His enim duobus momaculat malus, si non consentis, et si redis non te darguis. Utrumque autem complexus est Apostolus, dicens: Nolite communicare, etc., i id est nolite consentire, laudare et approbare. Et quia parum est nou consentire, addit: Magis autem 12 redarguite, id est reprehendite, corripite, coercete. Et est sensus T017 Non sitis consentientes malis approbando ea, neque negligentes arguendo, neque superbientes insultanter arguendo. VERS. 13mg Omnia autem, Etsi turpe St Quasi راع et sic sit dicere ca quæ ipsi faciunt, tamen redarguenda sunt, quia sic m manifestantur sarpe per confessionem, pœnitentiam : et ideo arguendum est, quia q quod se manifestatur, vertitur in lumen; vel illi mali manifestantur sibiipsis quod mali sunt, et ideo arguendi, quia sic incipiunt esse lumen. Omne enim quod manifestantur. Id est malus, cu cum si sibi innotescit esse malus, fit lumen. Lumen est. Id est peu tentiam incipit converti in bonum, VERS. 14.Surge. Per confessionem. Et exsurge. hope in 30pen, In02209 non rob39 Per satisfactionem. VERS. 16.-Redimentes tempus, Id est, quod minus fecistis in uno tempore, restituite in alio, dimidiantes dies quos impii non dimidiant. Alij Alij enim dimidiant, alii implent, dies, alii implent, dies, alii,nec incipiunt; id est, ali moriuntur in Ægypto, alii, in, deserto, aliis in terra sancta. Nec mirum si minus fecistis, quoniam, dies ali sunt, nec possunt omnia agi pro libitu SURVERS. 21, Subjecti invicem. Non solum auditores prælatis, sed etiam prælati subditis in charitatereis serviendo et humiliter curam gerendo, Nam etsindignitas majorum est, administratoria tamen est ; unde Apostolus: Omnium me servum feci (1 Corux), Est ergo majorum (salva tamen dignitate) servire, sicut minorum est humiliter obedire; hæc autem tam majoruhi quam minorum ordinata subjectio, debet esse in castoolimore Christi, qui humilitatem mandavitaiot zoriiqes @msti, „Jeróɔost fanstai Jo ibamm VERS. 22. Mulieres Hucusque b communiter de moribus egit, hune quædanı singulis ordinibus Des. 27. Non habentem maculum, etc. Quia suadet!iqias229rotumblqza sutuoib etsilyong actionem bonam munda est a macula, et per spem tensa ad superna: proinde vestis ejus in monte tanquam nix dealbata effulsit, que significabat Ecbali clesiam omni macula peccati mandatam, quae per Christ in figno crucis extensionem extensa esta E desiderio ad coelestia. Non habentem nunc ruga, et maculam, aut rugam, sed ut sit sancta, hie per bona Opera, et immaculata, in abstinentia mali! Vel hoc erit in futuro, erit enim tune Ecclesia sancta per gloriam, immaculata per corruptionis remotionem. Sicut Christus fudit sanguinem, ut lavarét maculam Ecclesiæ, et extendit se în cruce, ut tolleret rngaw, debent mori pro salvandis sic et viri, si opus est, arlour di 290 mili! mti womoc uxoribus, et verbo vitæ eas instruere, ut exhibeant A inimicitias: quia et quod patimur homines imporeas Deo. VERS. 29. Nemo enim unquam. Qui ergo mavult esse sine corpore, non corpus, sed corruptiones et pondus ejus odit. Sicut et Christus Ecclesiam. Ita faciat vir de uxore, quæ est caro ejus: quia sic et Christus nutrit Ecclesiam cibo corporis sui, et fovet spiritualibus indumentis præceptorum, virtutum et bonorum operum. VERS. 32. Sacramentum hoc magnum. Ne aliquis putaret in viro esse et uxore, secundum utrius que naturalis sexus copulationem, corporalemque mixtionem, addit: Ego dico in Christo, etc., secundum hoc ergo quod in Christo et Ecclesià, accipitur quod dictum est : Non jam duo, sed una caro sunt, et quomodo sponsus et sponsa dicuntur, sic caput et corpus. Sive ergo dicatur caput et corpus, sive sponsus et sponsa, unum intelligite. Fit enim ex duobus quasi una quædam persona, scilicet ex capite et corpore, ex sponso et sponsa: quam unitatem miram et excellentem commendat Isaias, in quo Christus loquens, ait: Sicut sponso alligavit mihi mitram, et sicut sponsam ornavit me ornamento. Bujus spiritualis unitatis sacramentum fuit illud quod in Genesi de unione conjugii ad litteram dicitur CAPUT VI. VERS. 2. Primum. Scilicet inter mandata quæ sunt ad hominem in secunda tabula. Ad duo namque præcepta charitatis Dei et proximi pertinet Decalogus. Ad primum præceptum Dei tres chordæ pertinent, id est, tria mandata, quia Deus Trinitas est. Ad alterum vero præceptum, scilicet proximi, septem chordæ, id est septem mandata. Et illa tria ad Deum pertinentia sunt in prima tabula. Et alia septem ad proximum, in secunda tabula scripta erant. Inter quæ hoc merito primum est, quia, sicut Deus principaliter principium est hominis, sic pater secundario. Cujus mandati additur promissio quod non in aliis est. B C D tunos, illi faciunt. Instigant enim et inflammant illos et tanquam vasa sua movent, et velut organa tangunt. Contra illos habemus occultam luctam, að quam nos armat Apostolus. Tenebrarum. Ne putentur dæmones hunc visibilem mundum regere, subdit quid nomine mundi intellexerit: Tenebrarum harum, id est peccatorum ; quasi : Non dominantur dæmones mundo qui constat cœlo et terra, sed peccatoribus. Contra spiritalia. Quasi: Timendi hostes quia spiritales et invisibiles, et quia nequam et non pro parva re, sed pro cœlesti hæreditate tollenda pugnant. Ut cœlestia dicit virtutes, in quibus pugnam dæmonum patimur, vel spiritus nequam sunt in cœlestibus, id est in hoc inferiori aere. Ipsi enim quasi equites pugnant in equis hominibus. Equites ergo occidamus, equos possideamus. VERS. 14. Succincti lumbos vestros, etc. Id est carnales concupiscentias cingulo castitatis frenantes non simulatorie, sed in veritate, vel per charitatem. Induti loricam justitiæ. Recte lorica justitiæ comparatur, quia, sicut lorica multis circulis contexitur, ita justitia multis virtutibus constat. Aliter: Justitia loricæ potest comparari quia, sicut lorica pectus munit, ventrem stringit, femora protegit, ita justitia superfluas cogitationes quæ in pectore versari solent, repellit ingluviem ventris stringit, luxuriam quoque opprimit. VERS. 15. Calceati. Marcus dicit apostolos calceatos sandaliis, vel soleis, ut neque pes sit rectus, nec nudus ad terram, id est nec occultetur Evangelium, nec terrenis commodis innitatur. Pedes. Id est affectiones sint munitæ virtutibus ne a vitiis pungantur, ut ita sint parati ad prædicandum Evangelium quod nuntiat pacem inter Deum et hominem; vel ut sint parati complere præcepta Evangelii. VERS. 16. Scutum fidei. Fides est scutum, sub quo tuta est justitia, sicut sub munimine omnium virtutum, quod protenditur ante omnia arma et quod primo omnium impugnat diabolus. VERS. 17. Et galeam. Galea est salus æterna, cujus memoria mentem obvolvit ne deficiat. Et gladium spiritus. Verbum Dei est gladius bis acutus, docens de temporalibus et æternis. Illorum consolationem in Veteri, istorum perfectionem in Novo Testamento promittens. Quod enim temporaliter nobis promissum est, ad unam partem gladii : quod vero in sempiternum ad aliam partem gladii pertinet. Nam et ideo duo Testamenta dicuntur, quia Vetus terrena promittit, Novum æterna. De hoc gladio Dominus ait: Non veni pacem mittere in terram, sed gladium (Matth. x). Iste gladius vere acutus est, quia eum quem fecit a mundo dividit. VERS. 18. - In spiritu. Orat in spiritu, qui munda conscientia et integra fide orat. In carne orat, qui polluta mente iterum peccat, non casu, sed de proposito. |