dominæ, filiæ charissimæ. ANSELMUS archiepiscopus, A debitum honorem, servitium, orationes et benedictionem Dei, et suam, quantum potest. Gratias magnas ago vestræ largitioni, sed multo majores, de qua munera procedunt, sanctæ dilectioni: quæ etiam mihi pia sollicitudine instat ut in alimentis sumendis corpori largius indulgeam, ne vox et vires ad curam injunctam mihi deficiant. Nam quoniam auditis me pro jejunio totins dici, etiam-i quotidie fieret 305, famem non sentire, timetis raucitatem et imbecillitatem mihi corporis evenire. Sed utimam tantum mihi sapientia et potestas quæ competit, suppeterent, quantum vox et vires quas habeo ad opus mihi injunctum sufficerent. Licet sic possim sine famis molestia jejunare, satis tamen passum, et volo cum debeo, quantum expedit, corpus ali- B mentis recreare. Memor est benigna vestra dignatio in epistola sua quod per me sit vestra celsitudo in conjugium legitimum desponsata, et ad regni sublimitatem, me sacrante, coronata. Verum cum de me, qui hujus rei minister tantum fidelis, quantum in me fuit, exstitit, hoc tam benigne, tanta gratia recolitis, satis æstimari potest quantas Christo, qui hujus doni auctor et largitor est, grates in mente persolvitts. Quas si recte, si bene, si efficaciter ipso actu vulti reddere, considerate reginam illam, quam de mundo hoc sponsam sibi illi placuit eligere. Hæc est quam pulchram, et amicam, et columbam suam vocat in Scripturis, et de qua illi dicitur: Astitit regina a dextris tuis (Psal. XLIV, 10). Hæc est cui de codem Sponso suo Christo dicitur: Audi, filia, et vide, et inclina aurem tuam, et obliviscere populum tuum, et domum patris tui; et concupiscet rex decorem tuum (Ibid., 11). Quanto enim sæcularium conversationis, et patris sui, hujus scilicet mundi, habitationem contemnendo obliviscitur, tanto pulchrior conspectui Sponsi sui et amabilior cognoscitur. Hanc quantum dilexerit ipse probavit, cum se ipsum morti sponte tradere pro ejus amore non dubitavit. Hanc, inquam, considerate quomodo exsulet peregrinus, et quasi vidua ad virum suum cum veris filiis gemit et suspirat, exspectans donec ille de regione longinqua ad quam abiit accipere sibi regnum, veniat, et eam ad regnum suum transferendo, omnibus qui eidem amicæ bona vel mala fecerint prout quisque gessit, retribuat. Qui hanc honorant, cum illa honorabuntur; qui hanc conculcant, extra illam conculcabuntur; qui hanc exaltant, cum angelis exaltabuntur; qui hanc deprimunt, cum dæmonibus deprimentur. Hanc exaltate, honorate, defendite, ut cum illa et in illa sponsa Deo placeatis, et in æterna beatitudine cum illa regnando vivatis. Amen. Fiat. C D Gratias agit pro liberalitate suis legatis exhibita ; et ejus timorem in re salutis laudat, eamque a peccatis absolvit, injuncta pœnitentia. ANSELMUS, gratia Dei archiepiscopus, dominæ et matri, et filiæ charissimæ, IDE comitissæ, salutem et benedictionem Dei, et suam, si quid valet. 807 308 Gratias ago celsitudini vestræ pro benignitate et largitate quam legatis nostris nuper Roma redeuntibus exhibuistis, sicut mihi et omnibus nostris facere soletis. De hoc quod mihi per domnum Joannem mandastis, nullam possum vestram culpam intelligere. Sed quoniam semper tutius est in s hujusmodi magis timere quam confidere, laudo timorem vestrum, quia beatus homo, qui semper est pavidus (Prov. xxvIII, 14). Et beatus Job dixit: Verebar omnia verba mea (Job. ix, 28). Solo igitur hoc amore, et mali quod contigit per malos homines dolore quem habuistis, credo vos Deo, quantum ad vos pertinet, satisfecisse. Quoniam tamen scio quid desideretis, oro Deum ut vos ab hoc et ab omnibus peccatis vestris absolvat, et ad gloriæ suæ contemplationem perducat. Amen. Unum psalterium pro omnibus peccatis vestris dicite, secundum opportunitatem vestram. EPISTOLA LIX809. ANSELMI AD CLEMENTIAM COMITISSAM. Comitem laudat quod nullam daret investituram, quod comitissa consilio et prudentia factum celebrat. Et ut eadem viro suo semper ipsa consulat Anselmus hortatur. ANSELMUS, quamvis indignus, dictus archiepiscopus Cantuariæ 10, dominæ et filie charissimæ, CLEMENTIE reverendæ comitissæ, per diuturnam hujus vitæ prosperitatem, æternam futuræ mereri felici tatem. Relatum mihi est quosdam abbates in Flandria sic constitutos ut comes vir vester nullam eis manu sua daret investituram. Quod sicut non sine ejus prudenti clementia ita non esse æstimo factum absque vestra clementi prudentia. Tanto ergo de hoc vestro bono opere gaudeo, quanto vos ambos verius in Deo diligo. Cum enim ea quæ religionis Christianæ sunt, concordi voluntate facitis, veros vos esse filios Ecclesiæ sponsæ Dei et fideles advocantos ostenditis. Non enim debent principes sponsam Dei, matrem suam, si Christiani sunt, æstimare sibi datam 812 in hæreditariam dominationem, sed a Deo sibi commendatam, ut ejus cohæredes mereantur esse ad reverentiam et defensionem. Rex enim erat, et quid ad principes pertineat intelligat, qui principes volentes hæreditatem sanctuarium Dei possidere, sic maledicebat: Deus meus, pone illos ut VARIE LECTIONES. 806 Etiam si fieret ms. etiam si quotidie fieret. Cum eodem ms. collata. 807 Dominum N. ms. Dominum Johannem. 308 Tutius in ms. Tutius est in. 809 0o Cum eodem ms. collata. 1oAnselmus vocatus archiepiscopus Cantuariæ ms. Anselmus quamvis indignus archiepiscopus dictus Cantuariæ. Non æstimo ms. non esse æstimo. Sibi dare ms. sibi datam. rotam; el sicut stipulam ante faciem venti(Psal. A tuitioni et dispositioni vos commisistis. Utique in LXXXII, 14); et quæ proxime sequuntur. Non EPISTOLA LX. ANSELMI AD GERARDUM EBORACENSEM ARCHIEPISCOPUM. Se non scripsisse litteras unde Angliæ episcopi ipsum criminabantur. ANSELMUS, servus Ecclesiæ Cantuariensis, GERARDO reverendo archiepiscopo Eboracensi, salu tem. Quamvis me talem nesciat mea conscientia qualem me pingit vestra prudentia, tamen non debeo esse ingratus, quia bona quæ me dicitis, quam erga me habetis, vobis persuadet benevolentia. Quod me hortatur vestra dilectio ne patiar neque velim vestram et sociorum vestrorum contumeliam, libenter accipio, nec sentio me aliquando eam aut quæsivisse aut voluisse. Nam litteras illas, de quarum publicatione hoc æstimatis contigisse, nec ego transcripsi, nec transcribendas alicui ostendi, nec ali quis per me. Denique cum vobiscum loquar, confido in Deo quia omnino me in hac re inculpabilem cognoscetis. Vale. EPISTOLA LXI. ANSELMI AD MONACHOS S. EADMUNDI. Infractam monachorum in adversis constantiam prædicat. ANSELMUS, archiepiscopus Cantuariæ, fratribus et filiis charissimis monachis coenobii Sancti Eadmundi, salutem, et in tribulatione misericordiæ Dei consolationem. Laudo vos et gaudeo quia nulla violentia vobis violentiam ingerentibus restitistis, sed solius Dei C D hoc ipsi potius contra Deum quam contra vos violenti fuerunt, et vos magis ad Deum clamastis ut aspiceret et judicaret quod illi contra eum vobis injuste fecerunt. Non miremini, neque ultra modum turbetur cor vestrum, si tribulationes in hac vita patimini, quia scriptum est: Oportet nos per multas tribulationes introire in regnum Dei (Act. xiv, 21). Et gaude. e debemus cum Apostolo in tribulatione, scientes quod tribulatio patientiam operatur, patientia probationem, probatio vero spem, spes autem non confundit (Rom. v, 3). Et sperare debitis in Deo, quia fidelis est, nec patietur tentari supra quam ferre potetis. Dei gratia, non patimini propter aliquod crimen, quantum ad humanum pertinet judicium, sed propter justitiam ;illi vero super vos se ingerunt propter suam concupiscentiam. Cum stabitis pariter ante tribuna Christi, ubi recipiet unusquisque prout gessit in corpore, sive bonum, sive malum, liquet 390 quia vobiscum est in hac re justitia, cum illis est malitia. Si Deus hæc discernit in actione, utique dicernet et in retributione. Consulo etiam vobis ut pater filiis, quatenus hæc quæ patimini imputetis peccatis vestris secundum Dei judicium, ut unusquisque vestrum discutiat conscientiam suam, et satisfaciat Deo per effectum pœnitentiæ et confessionem. Solet enim Deus multitudinem propter culpam paucorum flagellare. Quapropter unusquisque quod communiter patimini sibi imputet, et quantum in ipso est, clementiam Dei per satisfactionem super se et super alios invocet. Deus enim dicit: Revertimini ad me, et ego revertar ad vos (Malach. 1, 7). Omnipotens Deus sua vos protectione et defensione visitet, et clementi consolatione lætificet. Amen. EPISTOLA LXII 915. ANSELMI AD WILLELMUM ARCHIDIACONUM. De non evulgandis Actis concilii Londinensis, nisi prius et iterum episcopis illa communicarit. Capitulorum interim sententias aliquas suggerit. ANSELMUS archiepiscopus, WILLELMO archidiacono, dilecto suo, salutem et benedictionem. Sententias capitulorum concilii expositas nolo vobis aut alicui ad præsens mittere, quia, quando in ipso concilio expositæ sunt, non potuerunt ad plenum et perfecte recitari, propterea quia subito sine præmeditatione ac competenti tractatione, sicut oportuerat, sunt prolata 16. Unde qædam videntur addenda, et forsitan quædamn mutanda, quod non nisi communi consensu coepiscoporum nostrorum volo facere. Volo ergo eas dictare, et prius eisdem episcopis ostendere, cum primo convenerimus, quam per Ecclesias Angliæ dictatæ et expositæ mittantur. Nomina tamen rerum de quibus ibi locuti sumus, WARIE LECTIONES. "Ut non solum Dominum sed ms. et ut tuta. Hæc. Cum eodem ms. collata. 316 non Dominum sed. 14 Religionem. Hæc ms. Religionem insti16 Prolata ms. prolatæ. vobis mittimus, ut secundum quod recordati pote- A sunt multandi poenitentia. Quam etiam in vestra ritis, nos de illis decrevisse sciatis 317. De illis qui discretione secundum prædictas causas ponimus. De ante excommunicationem vel post excommunicatio- his qui tonderi nolunt, dictum est ut ecclesiam non nem, nescientes eam factam, Solomico peccato pec- ingrederentur; non tamen præceptum est ut, si in caverunt, par et similise it sententia, si confi- grederentur, cessarent sacerdotes, sed tantum antentes pænitentiam petierint. Qaam secundum dis- nuntiarent illis quia contra Deum et ad damnatiocretionem vestram dabitis, considerantes ætatem, nem suam ingrediuntur. De calceamentis laicorum peccati diuturnitatem, et utrum habeant uxores, an nihil decrevimus, sed tantum clericorum. De archinon; et secundum quod videatis eos penitere, et diaconibus et canonicis, qui uxores suas derelictas deinceps integram correctionnem promittere. Consi- extra domos suas in maneriis suis ponunt, existimo derandum etiam est quia hactenus ita fuit plublicum interim, donec aliud statuatur, tolerandum, si cerhoc peccatum, ut vix aliquis pro eo erubesceret ; et tam promissionem fecerint se nullam conversatioideɔ multi magnitu linem ejus nescientes, in illud se nem cum illis habituros, nec sine legitimis testibus præcipitabant. Illi vero qui post excommunicationem locuturos (14). De presbyteris qui timore non aucognitam se peccato contaminaverunt, graviori deat feminas suas relinquere, quod statutum est in VARIE LECTIONES. 17 Decrevisse faciatis ms. decrevisse sciatis. 818 Et simul erit ms. et similis erit. JOANNIS PICARDI NOT.E. periclitabitur. Photius in Nomocanone, Burchard. Wormat. lib. 1, cap. 109. Ivo Carnotens. Ix part., cap 186. Jatland. Crysopol. sub fin. lib. vi suæ Candela; Gratian. 32, Interdixit, hanc sanctionem retulere, et quidem paulo articulatius quam Ruff. lib. 1 continuat. Histor. Eccles. cap. 6. Quapropter Nicæna synodo tam unanimiter suscepta a primate totius Angliæ, nec non episcopis et quinque regibus ibidem considentibus, quidquid Patres Nicæni sanciverunt, Angli quoque pontifices comprobarunt, simulque decretum illud de cælibatu sacerdotum. Quod hinc amplius et sole meridiano clarius emicat, cum excussis quæ ad fidem pertinerent, auctarii instar Nicænas sanctiones uno ore laudarint. Quæ ratio etsi adultam conciliatio auctoritatem ex communi utriusque synodi ecclesiasticæ consensu, ita ut acutissima ingenia hebescant ad aciem legum divino Spiritu suggerente promulgatarum, subjiciam tamen quidquid ad hanc rem ex historia Anglicane depromptum venerit iu mentem. Quod igitur sacerdotalis cælibatus diutius in Anglia viguerit, posthæc quæ supra memoravimus, fidem faciunt Fulconis, Remorum in Gallia Belgica archiepi scopi, litteræ missæ ad Alfredum Saxonum Occidentalium regem in Anglia, quibus commendatur ob archiepiscopum integerrimum Ecclesiæ Cantuariensi præfectum, pestilentissimamque licentiam diuini verbi gladio recisam, et ab ethnicorum Danorum turbido fonte haustam, qua episcoporum et presbyterorum plerique non tantum penes se uxores haberent, verum etiam consanguineas; pro scelerum quoque cumulo, virgines Deo sacras impie violarent, concubinamque superinducerent uxori, quo nihil ad explendam deesset libidinem, si tamen expleri queat. Quæ omnia et divinis præceptis et religionis catholicæ puritati adversari magnifice docebat Fulco, teste Flodoardo c. 5 Historiæ ecclesiastica Remensis, ubi interpres Gallicus pro Alfredo seu Elfredo et Alvredo, vertit Albrado, cap. item 6 ejusdem Historia pleno laudatur ore Peigmundus Cantuariensis antistes propter sanctissimos conatus expurgandis luxuria, stupri, incestus et fornicationis sordibus. Porro Fulconem Elfredo regi fuisse notissimum, sciet qui legerit Malmesburiens. cap. 4 lib. 11 De regibus Anglorum. Contigit autem hæc Anglicanæ Ecclesiæ restauratio annum circiter 890. Elfredi regnantis xvi, Peigmundi (quem Peonicum vocat Gallicus interpres) sedentis 11. Quandoquidem effrenatam libidinem in Angliæ regnum Ecclesiamque pridem antea irrupisse notum, testatumque est ex epistola S. Bonifacii martyris archi (14) Depresbyteris quod statutum est in concilio B cione carere solent. Qui secus facit, dignitate sua servabitur. Concilium ad Londinum habitum, proximeque memoratum intelligit, cui Anselmus præsidens confidentibus Eboracensi archiepiscopo, cæterisque Angliæ pontificibus nec non archimandritis multa quidem statuit pernecessaria; hocque comprimis: Ut presbyter quandieu illicitam conversationem habuerit. non sit legalis; nec missam celebret: nec, si celebraverit, ejus missa audiatur. Ut nullus ad subdiaconatum aut supra ordinetur sine professionne castitatis ut nullus archidiaconus, presbyter, diaconus canonicus uxorem ducat, aut ductam retineat; subdiaconus vero quilibet qui canonicus non est, si post professionnem castitatis uxorem duxerit, eadem regula constringatur.» Hæc in synodo Londinensi, quam dat integrat Willelm. Malmesber. lib. 1 De pontif. Anglor., pag. 129, edit. Londin. 1596. Henricus Huntingdoniensis archidiaconus eodem anno, iisdem typis datus fol. 217, pag. 1, lib. vi suarum Historiarum, de hoc concilio ita scribit: Eodem C anno ad festum sancti Michaelis tenuit Anselmus archiepiscopus concilium apud Londoniam, in quo prohibuit uxores sacerdotibus Anglorum antea non prohibitas. In quibus verbis quis non videat tum superbam hominis temeritatem (qui concilium in Spiritu sancto legitime congregatum ausit reprehendere imprudentiæ ob novam, suo judicio, constitutionem), cum in historico summam veri rerumque domesticarum inscitiam seu oblivionem? Adversus quem in primis agam una duntaxat tabella obsignata. Is enim lib. IV suarum Histor. in princip. post Bedam, recenset Acta concilii Hatfeldiensis Theodoro Cantuariæ archiepiscopo habiti anno 680, in quo post multa ad orthodoxæ fidei puritatem confirmandam tractata, sancta synodus suis litteris hæc addidit: Suscipimus sanctas, et universales quinque synodos beatorum et Deo acceptabilium Patrum, id est qui in Nicæa congregati fuerunt cccxvii. Atqui in hac synodo manifeste clericis fuit interdictum D uxoribus, can. 3, quem Gelasius Cyzicenus, Cæsareæ Palestinæ episcopus, his omnino verbis habet, II part. Actor., ejusdem concilii, cap. 32: 'AлуÓрεUGE καθόλου ή μεγάλη σύνοδος, μὴ ἐπισκόπω, πρεσβυτέρω, διακόνω μηθ ̓ ὅλως τῶν ἐν τῷ κλήρω τινὶ ἐξεῖναι συνείσακτον ἔχειν, εἰ μὴ ἄρα μητέρα, καὶ ἀδελφὴν, καὶ θείαν, καὶ ἅ μόνα πρόσωπα διαπέφευγε πᾶσαν ὑποψίαν. Ὁ δὲ παρὰ ταῦτα ποιῶν κινδυνεύσει περὶ τὴν ἑαυτοῦ áclav. Hunc canonem sic Balforeus vertit; Magna synodus plenissime vetat episcopum, presbyterum, diaconum aut ullum clericorum habere secum mulierem introductam, nisi førte matrem vel sororem, vel amitam, vel denique eas solas personas quæ omni suspi EPISTOLA LXIII 380. ANSELMI AD BURGUNDIUM ET UXOREM EJUS Ut futuræ vitæ sint memores, et ad illius amorem sese invicem accendunt. concilio, servabitur, quia quandiu eas aliqua occa- A ANSELMUS, servus Ecclesiæ Cantuariensis, suis charissimis BURGUNDIO, et uxori ejus RICHEZ.E, salutem, et benedictionem Dei. Qualiter me habeam nuntius vester melius poterit vobis verbis ostendere quam ego scribere. Nihil autem tantum me delectat mandare vobis, quantum VARIE LECTIONES. 19et nostram omnium ms. et nostram et omnium. 220 Cum eodem ms. collata et cum Edit. Goth.et Col. 1573. JOANNIS PICARDI NOTÆ. ་་ valdus et Dunstanus præstiterunt in suis Ecclesiis. episcopi Moguntini, quæ exstat apud Malmesburiens, B Gæterum quod Etheluvodus in Wintonia, id S. Osulié. I de regibus Anglor., fol. 14, pag. 2. Rogerius Honedenus ad annum 975 vituperat Alferum, Merciorum principem, et aliquot Anglia magnates, qui clericorum uxoratorum muneribus allecti expellebant probos monachos ex ecclesiis, quibus fuerant ejecti incontinentes clerici. Quorum nobilium furenti avaritiæ impietati viriliter restiterunt Etheluvinus, Orientalium Anglorum dux honestissimus atque integerrimus, nec non ejus germanus Elfuoldus Brithnothusque comes. Idem Honedenus anno 957 in Eadgari seu Edgari regis laudes breviter excurrens ait: De-tructas ecclesias renovavit et ditavit, abjectis etiam coenobiis clericorum scholarium venenis, etc. Quænam vero hæc sint venena, nisi stupri, adulterii et fornicationis, quæ sensim ad intima cordis serpunt, et animam, omni gratiæ divinæ calore expulso, suffocant? Ingulphus in Hist., fol. 502, pag. 2, eadem venena appellat «< clericorum nænias. » Ipsemet Edgarus id profitetur et C asserit in diplomate suo, quod exstat apud Malmesb. lib. i, cap. 8, fol.32, inter cætera hæc commemorans Idiotis clericis ejectis, nullis regularis religionis disciplinæ subjectis, plurimis in locis sanctioris seriei, scilicet, monachici habitus præfeci pastores.» Hæc in rem meam regis regioque ore verba dignissima sunt et opera Atheluvodus seu Etheluvodus illo rage sanctissimo, episcopus quoque sanctissimus e sua Wintoniensi Ecclesia expulit clericos mulierosos, testibus Malmesb. supra, et Osberno Cantuariensi præcantore, cap. 39 Vitæ saneti Dunstani apud Sur. tom. III. Aliquot autem horum clericorum expulsorum dum expostularent cum rege de sua expulsione, rogatus fuit S. Dunstanus ut iterato parceret; siluit ille ad has preces, animo volutans quid ageret, positus inter incudem et malleum, cum ecce crucifixi Christi imago clara voce id prohibuit, dicens : « Non fiet, non fiet; » quod testantur Ósbernus loco præcitato. Vincent. D Belvac. hist. Speculi lib. xv, cap. 80; D. Antonin., part. Hist., cap. 6, tit. 16, 21; Petrus de Natalibus, lib. vin Catalog. sanct., cap. 49. Præterquam quod id etiam adversariis nostris Anglo-Calvinianis (si Balæum excucullatum cum sua Dorothea, Polydorumque Virgil, impuditiores hujus facti calumniatores demas) sic in confesso, ut longiori non ege at probatione. Post aliquantum temporis expulsorum clericorum filii litem sopitam exstinctamque redaccenderunt in conventu Talnensi seu Calnensi, cui aderant rex Eduardus et totius Angliæ optimates. Quotquot autem sancto Dunstano refragati sunt, et turpi clericorum petitioni annuerunt, e solio tam graviter in terram corruerunt, et nonnulli exspirarint, alii vix præsentissimæ necis manus effugerint, auctoribus Osberno, Vincent., Antonino, Honedeno ad annum 977, qui casum quidem exprimit non causam, tum quod notissima esset, cum quod comitia non ob id tantummodo haberentur, Imo vestro aliorumque venerabilium Patrum exemplo provocatus, per totam Anglicam terram pastorali auctoritate prohibui, ne cujuslibet ordinis quisquam canonicus uxorem accipiat nec sortito antea, si presbyter aut diaconus est (nisi præbenda carere velit) habere ulterius liceat. Hæc Lanfranci verba et instituta de clericali cælibatu ad unguem servando, videamus arctissimam ejusdem decreti custodiam in epistola ad Herfastum Tetfordensem episcopum his verbis: Lanfrancus gratia Dei, non suis meritis, coepiscopo Herfasto salutem. Clericus iste noviter ad, me venit, causam suæ infelicitatis mihi dixit; dictam, testimonio vestrarum litterarum veram esse asseruit. Testatus est se inordinate ordinatum; videlicet, cum nullius esset ordinis, a fraternitate vestra factum esse diaconum. Interrogatus a me si uxorem haberet uxorem se habere, nec eam se velle dimittere respondit. Propterea tali pacto consulendum ei divina fultus au ut curam habeatis de vobis. Exoneravit vos Deus, A quæ merita præmisistis. Si plura bona quam mala, abstulit vobis omnem occasionem amandi hoc sæculum, et dedit vobis omnem opportunitatem amandi salutem vestram. Ponite quotidie ante oculos vestros finem vestrum. Cogitate intentissime cujus erunt et quid vobis proderunt 22 quæ post vos remanebunt. Cogitate quo ibitis, quid vobiscum portabitis, quid ibi quod præmissum sit a vobis invenietis. Certe non portabitis vobiscum nec invenietis ibi aliud quam merita vestra, sive bona sive mala. Videte 322 324 gaudere potestis. Si *** plura mala quam bona, quod non puto, multum debetis timere, præsertim cum multum necesse sit homini volenti salvari habere multo plura 825 bona merita quam mala. Hæc cogitate, hæc inter vos die ac nocte, in secreto et in publico, tractate; hæc sint colloquia vestra invicem Domine mi, amica mea, quid facimus? quid tardamus? prope est ultima dies nostra. Quomodo expedimus vitam nostram? quomodo satisfaciVARIE LECTIONES. 322 825 21 obis proderit ms. vobis. proderunt. Quis quod ibi Edit. quis ibi, quod. 23 Potestis. Si ms. et Edit. potestis; quod non puto. Si. Bona quod non puto, multum ms. et Edit. bona multum. Habere plura ms. et Edit. habere multo plura. JOANNIS PICARDI NOTE. ctoritate decerno. Diaconatum ei auferte. Ad cæte- B peperint, non pnrificentur, nisi prius sufficientem ros minores ordines congruis eum temporibus promovete. Diaconatus vero ordinem nunquam recipiat, nisi caste vivat, nisi se de reliquo caste victurum canonica attestatione promittat. Si vero cælibem vitam egerit, et acturum se omni tempore spondere voluerit: non quidem eum ad ordinem diaconatus iterum ordinabitis; sed ipsum officium per textum sancti Evangelii, vel in synode, vel in multorum clericorum conventu reddetis. » Hactenus Lanfrancus, cujus testimoniis planum fecimus etiam ante Londinensis synodi canonem sacerdotibus fuisse conjugiis interdictum. Valeat ergo Huntingdoniensis inscitia et calumnia; quod enim obtendit in defensionem suæ alienæque opinionis, scilicet, Anselmianum decretum visum fuisse periculosissimum, ne dum munditias viribus majores appeterent, in immunditias horribiles ad Christiani nominis summum dedecus inciderent; id, inquam, ne flocci quidem facio. Si enim tentillum haberet roboris C ratiuncula hæc, eadem necessario efficeretur, perperam fuisse a Deo vetitum Non occides, non machaberis, non furtum facies; et quia in dies fiunt cædes innumeræ, eæquo indignissimæ et maximæ, item adulteria, stupra. sacrilegia, incestus, et alia horrenda scelera quæ his omnibus sua præcellunt impietate. In sumna, ut Hieronym. Rusticum monachum docet: Non est culpa Christianinominis, si simulator religionis in vitio sit. Quinimo confusio gentilium (addo, et malorum et hæreticorum) cum ea vident Ecclesiis displicere quæ omnibus bonis non placent. Cætermm ut sciant posteri quanta animorum consentientium multitudine recepta fuerint Londoniensis synodi statuta, testatur Rogerus Honed. Anselmum Eboracensi archiepiscopo et cæterorum episcoporum Anglicorum grege considente hæc renovasse, astante atque audiente Henrico I rege, comitibus atque baronibus, ut vocat, una mente et voce consentientibus, anno 1108, codem- D que sæculo repetita fuerunt in concilio Eboraci coacto anno 1195, cujus acta Honedenus eodem retulit anno 1235. In altera synodo Londinensi id rursus fuisse prohibitum narrat Matthæus Paris in Historia majore, fol. 436 editionis Tigurinæ. Idem ad annum 1225 observat severissimam Stephani de Langetuna Cantuariensis archiepiscopi pænam in concubinas clericorum his verbis decretam : « Concubinæ sacerdotum et clericorum, qui infra sacros ordines constituti et beneficiati sunt, ecclesiastica carcant sepultura; nisi sane se correxerint, et (quia scriptum est: Vivens, vivens ipse, confitebitur tibi) incolumes, vel tanta earum in extremis appareat pœnitentia, propter quam non immerito debet cum eis dispensari, » Item: «Non recipiantur ad osculum pacis, nec panem benedictum percipiant in ecclesia, quandiu concubinarii eas detinent in domibus suis, vel publice extra domos. » Item: « Si præstiterint cautionem archidiacono, vel ejus offcial de satisfactione in proximo capitulo, post purificationem earum facienda. » Item: « Sacerdotes in quorum parochiis concubinæ talium commorantur, si non hoc ostenderint archidiacono vel ejus officiali, suspendantur. Et priusquam relaxentur, gravi poenitentie subjaceant. » Item: « Quæ convinci poterit, quod sacerdos eam carnaliter cognoverit, publicam agat pœnitentiam, et solemnem: ac si de adulterio esset convicta, tanquam pro duplici adulterio puniatur; nec tanti reatus impunitas aliis transeat in materiam delinquendi. » Has in clericos concubinarios clericalesque concubinas (nam et percussæ concubinæ repercutiuntur concubitores) animadversiones statuit Stephanus de Langetuna, vir cruditus et sanctæ memoriæ, prius Sancti Chrysogoni cardinalis, sedit annis XXI, diebus 23. Hic transtulit corpus B. Thomæ in capsa pretiosissima. Sic de archiepiscopo mulierarios clericos juste vindicante loquuntur tabulæ mss. archiepiscop. Cantuariensis in nostra bibliotheca. Maneat ergo ab omni ævo uxores usurarias fuisse clericis Anglicis, ita ut quod contra rationem juris, addo ecclesiastici (nam Pauli jurisconsulti verba lib. CLXXXIV indig. mutuor) fuit receptum ab aliquibus, non sit producendum ad consequentium. Postquam hæc congessissem, occurrit lib. vIII Histor. Britannicæ Armoricæ, cap. 19, idem locus de uxoribus primum ab Anselmo interdictis sacerdotibus, quem historiæ conditor Bertrandus Argentræus hausit ex Roberti Beccensis monachi Chronologia. Hunc autem retulit Argentræus postquam memoravit Victorium Rhedonum antistitem filiam habuisse Demnolam nomine, et plusculis de ea scriptis, addit observatum quod episcopi sacerdotesque non tantum Victorii, sed et D. Hieron. Augustinique sæculo libere possent impuneque esse mariti, eo quod Ecclesia catholica nondum vetuisset; vetuerit tamen ob infinitas gravesque causas, et id interdicti postremo in Anglicana fuisse receptum Ecclesia a D. Anselmo archiepiscopo. Quam vero absurde vir eruditus dixerit producens tacite sui dicti testes D. Hieronym. et Augustin. præter concilii Nicæni decretum superius alegatum, palam est ex Bellarmini. Gregorii, Valentini et aliorum clericalis continentiæ propugnatorum scriptis D. Hieronym., August. meus patet, et illius quidem ex sua confessione edita Paris, apud Nivellium, hujus vero ex ejusdem quoque confess. pag. 467, 468 et 469, ubi dicitur apostolos cælibatum docuisse, et antiquos servasse. Profiteor igitur quondam plerosque conjugatos in episcopum unctos, sed post unctionem ab uxoribus abstinuisse. Sic in Gallia nostra D. Germanus Altissiodorensis inauguratus uxorem mutavit in sororem, teste Constantio presbytero contemporaneo lib. 1 Vitæ ejusdem, cap. 7. D. |