265

servare poteritis, si unusquisque non ut alius suam, A dicio ostenditur sustinens esse suus, in monachico sed ut ipse alterius voluntatem faciat, studuerit. Otiositatem quoque sicut rem inimicam animarum a vobis excludite, et unusquisque consideret quia de singulis momentis vitæ nostræ reddituri sumus Deo rationem. Cuicunque ergo Deus dat aliquam gratiam ad quamlibet utilitatem, ea utatur inquantum habuerit opportunitatem. Qui enim non utitur potestate benefaciendi quam habet, in die judicii quasi non habens judicabitur, et ab illo auferetur hoc ipsum quod habere videtur, quia et præmio quod mereri potuit carebit, et deinceps nullam alicujus boni operis potestatem in pœnis habebit. Quasi autem alii dabitur quod ab illo auferetur, quando illi qui bene operatur secundum quod 5 accepit, præmium accepit, præmium augebitur, quia juxta illum qui negligenter vixit, B ejus exemplo a bono opere non defecit. Gratias ago vobis quia pro me oratis, et oro ut ab hac charitate non desistatis.

258

386 EPISTOLA L 259.

ANSELMI AD BERNARDUM MONACHUM.

Pluris esse unicam vapulationem ex obedientia, quum innumeras ex proprio sensu. ANSELMUS archiepiscopus, BERNARDO, monacho coenobii S. Werburgæ, salutem et orationem.

262

263

260

Audivi a domino abbate tuo quod majoris meriti judicas cum monachus se aut verberat, aut ab alio se verberari postulat, quam cum in capitulo ex præcepto prælati, non ex sua voluntate vapulat Quod non ita est sicut 261 existimas. Illud enim judicium quod sponte sibi aliquis indicit, regale est ; illud ** vero quod per obedientiam in capitulo sustinet, monachicum est. Alterum est ex sua voluntate, alterum ex obedientia, nec ex sua voluntate. Illud quod regale dico sæpe sibi reges et superbi divites fieri præcipiunt, illud vero quod monachicum dico, non præcipientes, sed obedientes suscipiunt. Regale tanto levius est 26, quanto voluntati sustinentis concordat. Monachicum autem tanto gravius quanto a voluntate patientis discordat. In regali ju

C

266

probatur non esse suus. Nam quamvis rex aut dives, cum sponte vapulat, se peccatorem humiliter ostendat, nulla tamen alterius hommis jussione huic humilitati se patiens subderet, sed jubenti omnibus viribus resisteret. Cum autem monachus ex sententia prælati in capitulo humiliter flagellis se subjicit, tanto majoris meriti hunc esse veritas judicat, quanto magis et verius se quam ille humiliat. Ille namque se soli Deo humiliat propter peccatorum conscientiam, iste vero etiam homini, propter obedientiam. Humilior autem qui et Deo et homini propter Deum se humiliat, quam qui soli Deo et non humanæ jussioni se humiliat. Ergo si qui se humiliat, exaltabitur; qui se magis humiliat, magis exaltabitur. Quod *6 autem dixi, cum monachus vapulat, hoc a sua voluntate discordare, non ita intelligas quasi nolit hoc obedienti voluntate patienter portare, sed quoniam ex naturali appetitu carnis dolorem nollet tolerare. Quod si dicis : Non tam fugio publicam vapulationem 267 propter dolores quos et secrete sentio quam propter verecundiam, scito quia ille fortior est qui hanc quoque sustinere gaudet propter obedientiam. Certus ergo esto quia majoris meriti est una vapulatio monachi tolerata per obedientiam, quam innumerabiles acceptæ per propriam sententiam. Sed cum talis est monachus ut et semper habeat cor paratum sine murmuratione per obedientiam vapulare, tunc sive secrete, sive publice vapulet, magni meriti eum debemus judi

care.

EPISTOLA LI 268,

ANSELMI AD STEPHANUM ARCHIDIACONUM.

Ut abbatissam et sanctimoniales Rumesei a superstitioso hominis defuncti, quem pro sancto habebant, cultu prohibeat.

ANSELMUS archiepiscopus, STEPHANO archidiacono 269 salutem et benedictionem.

Mando vobis ut (12) eatis ad Rumesei, et dicatis, et dicendo præcipiatis domnæ abbatissæ 70 et sanVARIE LECTIONES.

"Secundum quod ms. et Edit. secundum donum quod. 259 Cum eodem ms.

261

262

260

collata. Vapulat deest in ms. Quid non ita? sicut ms. Quod non ita est sicut. Regale. Illud ms. regale est : illud. 263 Monachicum. Alterum ex ms. Monachicum est. Alterum est ex. 26Lenius est ms. levius est. 265 Alterius jussione ms. alterius hominis jussione. 206 Ergo qui se humiliat exaltabitur. Quod ms. ergo si qui se humiliat exaltabitur, qui se magis humiliat, magis exaltabitur. Quod. 27Appelationem ms. vapulationem. Cum eodem ms. collata. "Diacono ms. Archidiacono. Dominæ Abbatisse ms. Domnæ abbatissæ.

269

JOANNIS PICARDI NOT.E.

Malmesber. tamen et Honed. Annal. part. 1, anno 971. fatentur communibus utriusque ope et opibus ecclesiam fuisse conditam. In Honedeno autem, quem Aluvinum scriptæ tabulæ Lincolnienses vocavere Etheluvium; in Malmesb. Egeluvinus appellatur. Rumesei vero de quo Anselmus hoc in loco, est partheno dioeceseos Wintoniensis, excitatus ab Eduardo rege, ut Honedenus testatur hisce verbis:

(12) Eatis ad Rumesei, et dicatis, etc. Haud levi, D monasterii primarium et præcipuum institutorem. fuit labori hic locus fateor. Nam cum inter legendos script. Anglos occurreret passim Rameseia, Ramesiensisque, et in ea degentes monachi, stabam dubius, videns in hac epist. expressum nomen abbatissæ. Tabulæ vero Lincolniensis ecclesiæ ms. in nostra bibliotheca injectum exemere scrupulum in pauculis. Aluvinus consul eo tempore abbatiam Remeseiæ intra paludes fixit. Quod autem hæ tribuant fundationem Ramesiensis coenobii Aluvino consuli ita video accipiendum, quia ille plurimum operæ et opum suarum largitus sit ad id operis. Reliqui enim scriptores, ut Malmesber. lib. iv De Pont. Angl. Honed. et Polyd., et Lilius in Chron. ad annum 971 prædicant sanctum Oswaldum Eboraci antistitem, hujus

Anno 967 rex Anglorum pacificus Edgarus in monasterio Rumeseie (non Rameseie, ut corrupte impressi libri habent) quod avus rex Eduardus senior construxerat, sanctimoniales collocavit : sanctamque Mervinam super eas abbatissam constituit. » Malmesb. etiam lib. 11 de P. A. recensens cœnobia Win

EPISTOLE. ctimonialibus ex nostra parte, et ex parte episcopi A pos qui in tam exsecrabilis sceleris protelationem Wintoniensis, et vestra 271, ut si nolunt me prohibere illis divinum officium facere, tunc ex toto prohibeant ut nullus honor, qui alicui sancto exhiberi debet exhibeatur ab illis, aut permittant ab aliquo exhiberi mortuo illi quem quidam 272 volunt pro sancto haberi. Filium autem ipsius mortui propellite a villa, nec amplius conversetur in illa.

EPISTOLA LII 273.

ANSELMI AD GERARDUM ARCHIEPISCOPUM EBORACENSEM.

Docet inducias suo assensu fuisse datas sacrilego qui
mulierem velatam in uxorem duxerat.
ANSELMUS, gratia Dei archiepiscopus Cantuariæ,
GERARDO, archiepiscopo Eboracensi, salutem.

Notum facio, dilecte mi, reverentia vestræ, quia B induciæ de causa illius qui mulierem velatam in conjugium sibi copulare præsumpsit, quas dedit episcopus Lundoniæ vestra instantia, me favente, in tantam infamiam conversæ sunt mihi, et vobis et omnibus quorum consensu datæ sunt, apud Lundonienses et apud omnes qui hoc audiunt, ut nullius hoc, nisi religioso carens pudore, si fugere valet, tolerare queat. Desperant etiam ullum bonum aliquando proventurum Ecclesiæ Dei per illos episco

consentire potuerunt. Quapropter decet nos, imo necesse est omnibus nobis qui in hoc consensimus 275, si tam indecenti improperio subjacere nolumus, quatenus dies ejusdem causæ definiendæ constituatur celerius, in quo præsentiam nostram et vestram, aut si hoc esse nequit, aliquam rationabilem ex nostra et similiter ex vestra parte personam adesse cupimus. Quem diem in octava die Nativitatis S. Dei genitricis Mariæ, quamvis nobis nimis longinqua propter prædictam causam sit, tamen quia cognosco vos velle interesse, ponimus. Quippe nec episcopus ad quem causa pertinet, vellet, si ego vellem; nec ego vellem, si ille vellet hoc differre diutius, si Deus nos ab omni impedimento defenderit. Nam tantum post colloquium nostrum, didicimus de rei veritate, ut si acceleramus quod differre proposueramus, nulla notandum hoc 276 sit in tali negotio levitate.

EPISTOLA LIII 277.

HILDEBERTI CENOMANENSIS EPISCOPI AD ANSELMUM.

Grates persolvit ob tractatum Deprocessione Spiritus sancti contra Græcos scriptum et ad se missum Venerabili Cantuariæ archiepiscopo, gloria et honore dignissimo, ANSELMO, HILDEBERTUS (13), humiVARLE LECTIONES.

272

278

271Episcopi et vestra ms. Episcopi Wintoniensis et vestra. Quem quidem ms. quem quidam. Collata cum eodem ms. 274Ut nullus hoc ms. nullius hoc sed male. 75Consenserimus ms. consensimus. 276Nullus hoc ms. nulla notandum hoc. 277 "Collata cum eodem ms. et cum mss. S. Audoeni Rothomag. JOANNIS PICARDI NOTE.

toniensis dioceseos, ejus meminit et Rumeseiam C ces; excusi autem Hildebertus, sed et in ejusdem vocat, discrepans ab Honedeno, quod Edgarum non Eduardum conditorem asserat. Locorum igitur, temporum et fundatorum varietas aperte distinguunt hæc duo coenobia, quib. littera u in a mutata, idem prorsus est nomen. Cæterum homo ille, quorumdam opinione sanctus, a cujus cultu et honore Anselmus præcipit Rumesienses virgines abstinere, est Valdeosus, Valtheofus, Valdefus seu Veldeofus, comes nobilissimus, quem Guillelmus Nothus ob levissimam conjurationis suspicionem capite damnavit. Innocentiam vero ejus multa eaque præclara miracula significarunt, testib. Malm. I. iv De pont. Angl. et Walsing. in Hypod. Neust. ad an. 1075. Rumesiensis igitur antistita vel alicujus miraculi permota rumusculo, aut iniqua comitis nece, publicas fundebat preces, votaque nuncupabatur ei quem nondum Ecclesia in divos retulisset. Quamobrem Anselmus merito præcipit eam cessare; neque enim publici sanctorum honores pendent ex ferventiori cujuslibet D zelo, sed apostolicæ sedis et Ecclesiæ catholicæ judicio, licet in synodo Pondini, habita an. 1102, eam ob rem id promulgarit edictum, quod Malm. retuli. 1. De pont. Angl.in hanc sententiam : « Ne quis temeraria novitate corporibus mortuorum aut fontib. aut aliis rebus (quæ contigisse novimus) sine episcopali auctoritate reverentiam sanctitatis exhibeat. » Quo interdicto voluit Anselmus compescere subitaneas quasdam plebeculæ superstitiones, ex immaturiori pietate genitas, non laudabilem et antiquam Ecclesiæ Romanæ consuetudinem in apotheosibus servari solitam aspernar.

(13) Hildebertus. Robertus Cenalis lib. 1 De re Gallica, perioche 6, scribit Gildebertus; Guillelm. Gemet. lib. vi Histor. ducum Norman., cap. 40, Idebertus, alii Ildeberdus; quam postremam, hujusque epist. scriptionem promiscue habent mss. cordi

Gestis (quæ impetravi a V. priore Tuffero, coenobita S. Vincentii Cenomanensis) utramque vicissim reperi. Hæccine vero Gesta, ne diutius lateant posteros, addemus hic : « Venerabilis Hildebertus ex Laverdinensi castro mediocribus, sed tamen honestis ortus parentibus a Domino Hoelo [alias Boello] Cenomanensi episcopo factus magister scholarum, deinde archidiaconus, et post decessum domini Hoeli in ejus loco est substitutus. Hic itaque moribus placidus et modestus, primo initio sui episcopatus satagebat restaurare ea quæ antecessorum suorum negligentia vel destructa vel amissa fuerant, infatigabili studio. Continuo namque domum capituli a fundamentis cœpit construere, et undique vitreis illustravit, et forniceo opere supertegere curavit. Eodem namque tempore bellum gavissimum exortum est inter Henricum I Anglorum regem, et Heliam comitem Cenomanensem, eo quod ipse rex episcopatum calumniabatur, ideoque ordinationi episcopi moliebatur obsistere. Cum autem audisset ordinatum esse, manifestis bellorum incursibus patefecit. Cujus inceptis comes Helias cœpit resistere. Quo comperto, Fulco, comes Andegavensis in civitatem advenit, et consensu civium in munitionibus civitatis custodiam posuit, ibique relicto filio suo ad alia properavit. Interea rex Anglorum videns civitatem sui principis præsidio destitutam, huc accessit; ad Colonias accedit; consedit urbem exercitu magno, postea cremavit Coloniam. Rex autem, videns se esse illusum, cum exercitu suo discessit. Cives autem, cum ad pugnam se præparassent, comperta regis fuga, ad urbem sunt reversi. Quo audito comes Helias, timens ne Fulco comes Andegavensis proscriptioni ejus intenderet, mandavit ad se episcopum Hildebertum, et quosdam ex primoribus civitatis, et cum eis cœpit excogitare quibus modis civitatem

lis Cenomanorum sacerdos, salutem 278 et orationes A peccatis. Unde dignum fuit ut advocatus veritatis in Domino Jesu Christo.

exemplum prætenderet "religionis. Talis propterea pastoralibus excubiis congruebat, cui nihil deesset ad 7 plenitudinem justitiæ, nilil 88 ad integritatem doctrinæ. Beatum sane pectus, quod virtutum conventus reverendum 289 sibi penetrale consecravit. Inde velut ex aditis divina prodeunt oracula, nihilque aliud sacra labia *** profitentur quam cœlestis interpretem voluntatis. Eorum me sæpius recordantem stupor opprimit; et dum singula diligenter intueor, omnia Spiritui fateor ascribenda, cum Psalmista dicens: A Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris (Psal. cxvii, 23). Vale, sanctissime Pater, sciens quia desiderio desiderat anima mea te videre, non ægre latura ventos VARIE LECTIONES.

Salutem. ms. salutem, et orationes in Domino Jesu Christo. Sanctissime Pater ms. S. Aud. pariter. ***Ego servus tuus ms. servus ego servus tuus. 81 Gratia Domino Deo, et tibi ms. S. Aud. gratias Deo et tibi. Devotus: affectus ms. devotus affectus; affectus ms. S. Aud. devotus affectus meus. Edit. Pic. devotus effectus est affectus. Charitatis affectum ms. S. Aud. et Edit. Pic. compassionis affectum. Unus ille atque omittitur, ille in ms. S. Aud. Exemplum relinquerat mss. exemplum prætenderet. Talis etiam ms. S. Aud.. Talis propterea. 287 Nihil deest ad ms. S. Aud. nihil deest ad. Plenitudinem, nihil mss. plenitudinem justitiæ, nihil. Quod reverendus virtutum conventus reverendum mss. quod virtutum conventus reverendum. Sacra labia ms. S. Aud. sacra verba. Opprimit et mutatus nostri temporis hominem talia posse, calamo scribæ velociter scribentis omnia fateor ascribenda, cum ms. S. Aud. et ms. Vict. in Marg. recentiori manu, opprimit; et dum singula diligenter intueor, omnia Spiritui sancto fateor ascribenda, cum. Vale, sanctissime ms. S. Aud. et ms. Vict. in Marg. recentiori manu: vicem mihi, Pater sancte, rependes, si tuarum me participem feceris orationum. Vale. Sanctissime Pater, sciens ms. S. Aud. omittit.

JOANNIS PICARDI NOTE.

regi traderent, ipsumque a vinculis liberarent. Erat B gresso, universi quasi angelo Dei honorem exhibeenim ipse comes Helias in vinculis regis Anglorum: timebat enim ne comes Fulco, regiis muneribus deceptus, cum eo pacem faceret, et tradita civitate ipse perpetuco damnaretur. Episcopus autem, ejus angustias miseratus, cum eo de ejus liberationes est col· locutus. Ipse vero rex paulo post liberum et quietum abire permisit. Rex autem capta civitate, et munitionibus impositis, iu Angliam transfretavit.

C

aut pelagus, dummodo liceat consilium salutis acci- A landi, exspectate eum, quia non tardabit; ipse enim pere 294 abs te, quod nusquam esse credo, nisi sit apud te.

est adjutor in opportunitatibus, in tribulatione. Omnipotens Deus corda vestra in servicio suo corroborare dignatur et consolari. Oro vos, orate

300

in regnum Dei, et quia tentatio probat et tentat ju- B turam ut nulli 299 fere dubium, ita nec mihi est ignostum, si diligat Deum, cum nulla vos adversitas a custodia vestri ordinis prohibere potest. Sic enim exspectare secure potestis præmium de quo dicitur: Beatus vir qui suffert tentationem, quoniam, cum probatus fuerit, accipiet coronam vitæ (Jac. 1, 12). Quanto ergo vos studiosius ad conservandum monachicum ordinem insistere cognosco, tanto securius vos paterna monitione exhortor quatenus in bono proposito et in hoc ad quod vos Deus provexit, perseveretis; et semper ad meliora, in spe divini auxilii, proficere et nunquam deficere tentetis. Quod efficaciter poteritis efficere, si nulla minima vestri ordinis volueritis contemnere, quoniam qui spernit modica, paulatim decidet (Eccli. XIX, 1). Deus videt quid vobis expediat : si moram fecerit vos conso

tum. Quodque magis admiror, plurium proborum frequenti relatione didici, et post longa jejunia non natura postulante, sed quolibet e famulitio suadente, cibum sumere solitum. Hæc etiam vos tanta frugalitate sumere non ignoro, ut magis naturæ, jus proprium demendo, vim fecisse quam legem solvisse videamini. Unde cum multis, tum mihi maxime metuendum est ne tanto patri, cujus sum beneficiis obligata, tam forti Dei athletæ et humanæ naturæ victori, cujus indeficienti vigore pax regni sacerdotiique dignitas firmata est atque defensa, tam fideli tamque prudenti Dei dispensatori, cujus sum benedictione in legitimum matrimonium sacrata, cujus ordinatione in terreni regni dignitatem sublimata, cujus precibus in coelesti gloria, Deo annuente, coVARLE LECTIONES.

294Consilium accipere ms. Vict. consilium salutis accipere. 25 Collata cum eodem ms. 296 Anselmus vocatus archiepiscopus Cantuariensis fratribus_ms. Anselmus gratia Dei archiepiscopus, fratribus. 997 Cum eodem ms. Victorino collata. 298 Domino et Patri Reverendo Anselmo ms. Venerando Patri Anselmo. 29 Verteritis ut nulli ms. vertitis in naturam, ut nulli. 90°Famulitie ms. e famulitio.

JOANNIS PICARDI NOTÆ.

et archidiaconum, et ante audivisse Berengarium C scheda manuscripta Cæsaroduni Turonum annis vi præceptorum, Guillelm. Malmesberiens. cæterique et mensibus 6. historici, ad quam vitæ Hildeberti partem ejus monachatus reduci possit non video.

Præterea monachus (ut Jacobus de Graffis monachus Cassin. notat parte 1 Decisionum aurear, lib. I. cap. 20) nequit promoveri ad dignitates Ecclesiarum, quae sint diversæ professionis et habitus. Ecclesiam vero Cenomanensem tum (nec non hodieque) clericos canonicos habuisse liquet ex superioribus. Imo ab initio clericos regulariter et exemplo apostolorum in ea vixisse, palam est ex cap. 3 Vitæ sancti Panacii, Cenomanensis quoque episcopi; quod et Joannes a Bosco notavit ibidem.

Electionem autem Hildeberti ad Cenomanensem episcopatum cecidisse anno 1106 juxta Chronic. Cluniacense, nex Guillielmi Ruffi Anglorum regis superius memorata patrataque anno 1100 (testibus Sigeberto aliisque ad epist. 40 coram notatis) palam obsistit. Ipse quoque eodem libro cap. 22 oscitan- D tissime dixit Hildebertum creatum fuisse archiepiscopum Turonensem anno 1106. Si hunc lapsum tribuas labenti typographo, tribuo. Rem sollicitus videamus. Scheda manuscripta habet Hildebertuin anno 1129 Turonensis archiepiscopatus infulam gestasse; Tabulæ Cenomanenses apud Democharem et Wion signant sedisse Cenomani annis XXIX et

Priorem quidem chronologia partem infirmant epistola Honorii papæ secundi (qui creatus fuit anno 1124) ad Hildebertum jam Turonensem archiepiscopum, et Hildeberti responsum ad Honorium, quæ quidem reperies epist. 67 et 63 Hildeberti. Ex adverso occurrit epistola 124 D. Bernardi, eum hortantis ad Innocentii II renuntiati papæ anno 1130, tufandas partes.

Sitandem dicamus Hildebertum præfuisse Cenomanensi Ecclesiæ annis viginti novem, fuit unetus saltem anno 1099, a quo ad 1100 curaverit ædificium capitulure (ut legimus in principio narrationis) annoque 1123 translatus ad Turones, fato cesserat 1156, computandosque additionis menses anni integri vice. Cui allubuerit tantum egisse Cenomani duos et viginti annos, cogitur eum facere pontificem anno 1100, et archiepiscopum 1123, ac postremo defunctum 1130, paulo post Innocentium II, electum anno 1130 ad xi Kalend. Martias.

Sed hæc supputatio dissideret ab obitu Hildeberti mortui xvII Decemb. præterquam quod coactior apparet violentiorque; unde priorem lubentius amplexor. Hæc excussisse et adnotasse coegit aperta tempora repugnantia, quam vel cæci advertissent in superioribus.

nuptiarum, ubi in vinum aquam convertit; ad Simonis epulas accedens, ubi a Maria septem dæmonibus ejectis, spiritualibus eam ferculis primo pavit; Zachæi prandium non recusans, quem de potestate militiæ sæcularis retractum, ad cœlestem militiam vocavit. Audi, Pater, audi Paulum, Timotheum propter dolorem stomachi, vinum bibere suadentem, dicentemque Jam noli aquam bibere, sed modico vino utere. Ecce Apostolus secundum discipulum a proposito dehortatur jejunio. Cui enim dicit: Jam noli aquam bibere, aperte denuntiat eum nihil aliud quam aquam ante bibisse. Imitemini Gregorium, lassitudinem defectumque stomachi cibi potusque confortatione revelantem, doctrinæ et prædicationi viriliter indeficienterque insistentem. Facite igitur quod ille fecit, ut perveniatis ad quem pervenit, hoc est ad Jesum Christum fontem vitæ, montemque excelsum, cum quo de perenni gloria jam olim gavisus est, gaudet gaudebitque in sæcula sæculorum. Valeat in Domino sanctitas vestra, meque fidelem vestram famulam vos toto cordis affectu diligentem orationibus adjuvare nolite desistere; et epistolam non fictam, sed fideli charitate et firma vobis a me missam suscipere, legere, audire atque exaudire dignemini.

EPISTOLA LVI *°*.

ANSELMI AD IDAM COMITISSAM.

ronanda, corpus tabescat; fenestræ visus, auditus A jejunium, dedicavit et esum, vadens ad convivium cæterorumque sensuum obturentur; vox spiritualium ædificatrix raucescat; et quæ canorum ac dulce Dei verbum decoro, quieto remisso que sermone dispensare consueverat, id tanto remissius in futurum exsequatur, ut quosque aliquantisper a te remotiores audientia ipsius vocis privatos, fructu etiam vacuos derelinquat, nolite igitur, bone Pater et sancte, nolite tam intempestive corporis viribus 801 inedia destitui, ne orator esse desistatis. Quia, ut Tullius ait in lib. quem De senectute conscripsit: Oratoris munus non ingenii est solum, sed laterum etiam et virium. Quo perditum ire festinat tanta animi tui celebritas, tanta memoria præteritorum futurorumque providentia, tot artes, tot scientiæ, tot inventa, tanta rerum humanarum notitia, divinitatisque cum simplicitate B prudentia. Considerate multitudinem talentorum quæ vobis dives Dominus vester dedit, quid commiserit, quid exigat. Deducite bonum in commune, quod deductum pulchrius elucescat, atque cum multiplici fenore reportetur ad Dominum. Ne fraudetis vobis ipsis invicem; sicut necessarius est animæ spiritualis potus et cibus, ita et corporalis. Comedendum igitur est vobis, et bibendum, quoniam grandis vobis, Dei nutu, hujus vitæ restat via, grandis messis seminanda, sarculanda ac metenda, in horreo quoque Domini, quo fur non appropiet, collocanda; videtis operarios in maxima messe paucissimos. In multorum labores introisti, ut multorum lucra reportes. Memento vero vos vicem Joannis apostoli et evangelista chari Domino tenere, quem Dominus ipse supervivere voluit, ut Virginis matris virgo dilectus curam gereret. Suscepistis gerendam curam matris Ecclesiæ, de qua quotidie periclitabuntur, nisi magna cura succurratis, fratres Christi et sorores, quos pretio proprii sanguinis redemptos ipse tibi commendavit. Pascite, o Paster tanti Domini, gregem ejus, ne pastus inops deficiat in via. Sit vobis in exemplo sacer sacerdos Martinus, vir ineffabilis, qui cum cœlestem requiem 388 paratam sibi prævideret, laborem tamen pro populi necessitate se non recusare dicebat. Novi quidem vos multorum exemplis, multis Scriptutarum testimoniis ad jejunium invitari et confirmari; assidua quippe lectio vobis frequenter suggerit qualiter post jejunium, Eliam corvus, Eliseum vidua, Danielem angelus per Habacuc paverit: qualiter Moyses tabulas, digito D Dei scriptas, jejunio accipere meruerit, fractasque per idem recuperaverit. Gentilium quoque vos exempla plurima ad parcimoniam invitant. Nemo est enim qui ignorat vos legisse Pythagoræ, Socratis, Antisthenis frugalitatem, cæterorumque philosophorum, quos ut enumerare longum est, ita nec præsenti opusculo necessarium. Veniendum est ergo ad novæ legis gratiam. Christus Jesus, qui dedicavit

80%

C

De filio a se commonito, et de præbenda Lamberti sui capellani.

ANSELMUS, Servus Ecclesiæ Cantuariensis 03, dominæ, et matri, et filiæ charissimæ, reverendæ comitissæ IDE, salutem, et benedictionem Dei, et suam, quantum potest.

Charissima, vos salutat mea epistola ; sed quotidie vos aspicit mea memoria, et spero in Deo quia nunquam illa de corde meo delebitur. Cum filio vestro locutus sum, et precatus sum eum de vobis, sicut intellexi oportere; et ipse mihi respondit se nihil libentius facere quam voluntatem vestram implere. Dominus Lambertus capellanus vester, qui moratur in Anglia pro vestro servitio, rogat, et ego cum illo rogo, ne aliqua occasione, donec ad vos redeat, perdat aliquid de præbendæ suæ beneficio. Precamur etiam ut hoc ipsum confratres ejus canonicos precando moneatis. Quos simul nos ambo in hac schedula salutamus; et ut petitionem vestram admittant, etiam atque etiam rogamus. Omnipotens Deus vos ab omni adversitate custodiat, et desiderium vestrum semper dirigat, accendat, et perficiat. Amen.

EPISTOLA LVII *0.

ANSELMI AD MATHILDAM REGINAM ANGLORUM.

Habet gratias pro muneribus et amica commonitione
MATHILDE, gloriosæ reginæ Anglorum, reverendæ

VARIE LECTIONES.

803

"Corporalibus viribus ms. corporis viribus. 302Cum eodem ms. collata. Anselmus archiepiscopus Cantuariensis ms. Anselmus servus Ecclesiæ Cantuariensis. 30 Cum eodem ms. collata.