78

pietate impendistis, probare possum. Quod quoniam A multo plura et graviora nascitura, si diutins nullis obsequiis aut beneficiis me prius metuisse differrentur, quæ nunc non est opus dicere. Inter aut postea retribuisse considero, valde me repre- quæ mala erat destructio Beccensis Ecclesiæ, hensibilem ego ipse julicio, si paternam vestram et ut intelligebam, irreparabilis, sicut erat sanctitatem fideliter non diligo. Quanto ergo vos inevitabilis. Quam si viderem in tanta tristitia diligo sincerius; tanto si vestra dilectio erga me deinceps viverem, ut nec mihi nec ulli essem. Sciealiquatenus obnubilatur mihi est amarius. Hoc id- bam etiam quia propter concessionem vel contradicirco dico, reverende mi Pater 75 et Domine, quo- clionem eorumdem fratrum nostrorum, nec majus niam audivi quod paterna vestra Sanctitas suspice- nec minus quod inceptum erat fieret; et idcirco tur me aliquatenus cupiditate archiepiscopatus, ad volebam ut illi sine culpa et sine omni occasione quem dolens, tristis et timens, multis lacrymis te- imminentis periculi essent, quidquid fieret. Quod stantibus, trahor illaqueari, unde valde timeo men- vero significavi voluntate fieri, quod fiebat, cui non tis vestræ benignitatem erga humilitatem meam, possem obsistere, non ita intellexi, quasi certus esquamvis nequaquam hoc merear, decolorari. Deum sem quia Deo placeret, sed quia sive misericordia, enim invoco testem, in cujus conspectu mentiri non sive irata, voluntate tamen Dei (Cui resisti non potest) debeo, et quem mendacii testem invocare nefas esse B fieret. Solemus enim dicere, etiam cum certi sumus scio, quia, secundum quod meam coram illo com- quia iratus aliquid facit Deus, nullum posse volunprehendo conscientiam, mallem, si hoc servata tati ejus resistere. Denique quidquid aliquis intelligat charitate et obedientia quas Deo debeo, et Ecclesiæ in litteris meis de archiepiscopatu, ego certus sum Dei propter Deum possem monachica paupertate quia in simplicitate cordis mei, in quantum eam serviendo et obediendo abbati regulariter subesse, coram Deo servare potui, locutus sum. Precor igitur quam uni, vel multis, vel omnibus hominibus domidilectam mihi Paternitatem vestram, ut potius sennando in terrena celsitudine et opulentia terrena- tiam in dolore et timore meo miserationis vestræ rum rerum præesse. Certe, mi reverende Pater, consolationem, quam ad augmentum meæ tristitiæ coram Deo similiter loquor, non mentem meam vestram indignationem. Quod non solum a vestra trahit aut alligat ad archiepiscopatum terrenæ a'i- pietate, sed et ab omnibus", qui me propter Deum cujus rei, quam servus Dei contemptor mundi con- bactenus dilexerunt, desiderio impetrare, ne aliquid temnere debeat, cupiditas, sed timoris Dei cogit, pravum de me injuste suspicantes camdem dilequam adhuc non video quomodo rumpere possim clionem malint abjicere quam servare. Sed quidquid sine peccato, necessitas. Quod autem domino nostro illi faciant, oro Deum, et spero in Deo quia ego comiti Northmannorum Roberto, et Patri nostro semper eos diligam. Vestram autem rogo Paternireverendo archiepiscopo Guillelmo, et fratribus tatem, sicut de ejus consilio dilectione, ut quoties nostris Beccensibus mandai, nello mudo posse cus faerit, apud alios fiducialiter me defendatis a amplius sine peccato resistere, etqula.tolenati Dei...prædicte cupiditatis suspicione. Ecclesiam Becnullatenus possem obsistere, et idcirco consilio viro- censem, quam plusquam vitam corporis mei dilexi, rum spiritualium et plus timentium Deum pam lig et quam tristis tristem de mei amissione, homines ageret idem archiepiscopus, ut mihi præci-quanting ad corporalem præsentiam, non dubito, peret sicut monacho, qui non nisi per obedientiam vivere vult, quid mihi potius faciendum esset; et quod scripsi prædictis fratribus rem ad hoc perduci inevitabiliter, ut aut illis et aliis prodessem, si ordinationi Dei acquiescerent; aut nec illis, nec aliis prodessem, sed in tristitia viverem deinceps, si pertinaciter agerent, et idcirco illis consului, sicut mihi commissis ad consulendum, ut nihil nisi consilio spiritualium de concessione mei, quæ ab illis exigebatur, facerent; quidam non intelligentes quid me D cogeret, putaverunt cum hæc legerent, me cupiditate archiepiscopatus esse devictum. Sed certe non ita fuit, nec est: sed videbam ex ipsa sola dilatione, quia non determinabatur quid futurum esset de me, jam præsentia multa et gravia mala corporibus et animabus multorum nocentia nasci, et

C

81

vestræ pietatis consilio et auxilio, veluti animam meam, toto cordis affectu, lacrymis fluentibus, commendo. Quatenus illam non solum per vos, sed et per quoscunque potestis, illos ad ejusdem Ecclesiæ miserationem 369 pia vestra miseratione " convertendo, sustentetis. Omnipotens Deus diu vestram Paternitatem in hac vita sub suæ gratiæ continua protectione custodiat, et ad vitam æternam perducat. Sigillum hæc epistola non habet, quia abbas non sum, et archiepiscopus nondum sum, nec me delectat pingi quod non sum.

EPISTOLA XI ".

ANSELMI AD FULCONEM EPISCOPUm belvacensem.

Ejusdem est argumenti ac præcedens. Dulcissimo et dilectissimo suo dilectori, episcopo

VARIE LECTIONES.

75 Mihi pater ms. mi pater. "Venire vult ms. vivere vult. "Distinctio Beccensis ms. destructio Beccensis. Consolationein. Quod ms. consolationem, quam ad augmentum meæ tristitiæ vestram indignatione. Quod. "Ad hominibus ms. ab omnibu. Parvum ms. pravum. "A prædicta ms. a prædictæ. Miseratione ms. persuasione. Collata cum duobus præfatis mss. in Codice Ef 20 et cum ms. Bd. 18 ejusdem Bibliotheca Victorinæ. Et Edit. Goth. et Col. 1573.

Belvacensi FULCONI, frater ANSELMUS: ælerna Dei A bitanter didicit et credidit de sæcularis honoris amprotectione et consolatione gaudere.

85

re vestra

92

bitione conscientiam. Quam toto verius cognoviScio, mi dulcis amice, quantum dilectio vestra de stis, quanto securius vos et totam vitam vestram sensui meo judicioque meo commisistis. Sed apud illius (quem super omnes homines diligit ") insperata corporali omissione constritaretur, nisi se sa- eos me excuso, quicunque hanc lecturi sunt epistolam, ut sciant quid mihi dicat conscientia mea copienter divinæ dispositionis consideratione consolaram Deo; et aliis iguorantibus, cum opus erit, retur. Sicut enim in cordibus diligentium esse invirespondeant pro me, si non propter me, vel propter cem spes et opportunitas confruendi se nutrit Deum. Multum enim nocet infirmis in Ecclesia Dei quamdam delectabilem dulcedinem, ita ejusdem rei opinio alicujus vitii, sive vera, sive falsa sit, de alidesperatio ingerit molestam amaritudinem. De qua * Prudentia meam potest cognoscere con- quo homine; et maxime de eo qui sic est in Ecclesia catholica constitutus, ut et verbo et exemplo scientiam. Sic enim cognosco vestræ dilectionis erga vitæ aliis debeat et possit prodesse. Sciant ergo omme sinceritatem, ut certus sim vos non ignorare nes, sicut mea conscientia mihi dicit coram Deo, meæ dilectionis erga vos et erga illos 7, quibus quem invocare testem mendacii " nefas esse scio, illam ostendebam, et maxime erga monachos Becquia non me rapit aut alligat ad archiepiscopatum censes", veritatem. Nam nullus sic cognoscit animi B Anglorum cupiditas alicujus rei, quam servus Dei veri conscientiam, sicut ille qui veram gerit amicicontemptor mundi contemnere debeat, sed timor tiam. Considerate ergo quæ possit esse in corde meo Dei me cogit pati, ut quamvis dolens et timens ab integra lætitia, quem tot amicorum me desiderantium Ecclesia Dei trahar "; et quia si mihi liceret " seret a me desideratorum contristat irreparabiliter vata obedientia et charitate, quas Deo debeo et Ecperdita in hac vita præsentia. Unusquisque eorum clesiæ ejus matri meæ propter eum, potius et libende mei solius armissione corporali dolet, et anima tius eligerem sub abbate et sub regulari disciplina in mea de omnibus, quia ab eorum præsentia invita monachica pauperpate et humilitate esse, et obedire, tam inopinate scinditur, dolet. Nam etsi major multitudo similem exhibentium dilectionem in Anglia et servire, quam regnare in hoc mundo sæculariter, aut dominari, aut archiepiscopatum sive episcopame videatur lætificare, nullatenus tamen tam longo tum possidere, vel abbatam, aut hominibus quibustempore radicatam et nutritam priorem dilectionem libet præesse "ad animarum gubernationem, sive de corde meo valet eradicare. Vera enim charitas ad corporum sustentationem, in magna terrarum et non diligit minus priores amicos interius, etiamsi rerum terrenarum possessione et opulentio. Quod exterius pariter nequeat operari, cum ad plures extenditur ; sicut nec a prioribus, si veri amici sunt, ego ipse non imputo mihi tantum ad virtutem, quantum ad hoc, quia talem me scio tam parum minus non timet diligi, cum a pluribus diligitur. Et utilem, parum fortem, parum strenuum, parum quidem si qua mihi consolatio est multitudiais amiprudentem, parum justum, ut potius mihi congruat corum præsentium ad angorem quem gero de priorum absentia, illud utique efficere nequit, ut non et expediat eligere subesse "5 prælato, quam aliis contrister de illorum qui quanto me magis diligunt, præesse, obedire quam præcipere, servire quam dominari, ministrare quam ministrari. Cogor hæc tauto magis constritantur de absentia dilecti et di89 sui tristitia. Delectat me, cum dulci de me confiteri; sed malo hæc in simplicitate mea, lectoris ut puto, sine omni duplicitate de me dicere, quam amico meo scribo de charitatis sinceritate, et de ejus efficacia diu tractare; sed quoniam epistolaris pati ut alii homines peccent in me, aut ut malum brevitas hoc non patitur, cum et aliud velim dicere, exemplum sumant per ignorantiam suam et errorem suum de me. Qui mihi hæc de me confitenti necesse est me jam materiam mutare. Quidam, ut audivi suspicantur me archiepiscopatus concupi- credit, certus sit quia hoc credendo non fallitur, si mea me conscientia coram Deo non fallit, et qui scentia, ad quem dolens ei timens trahor, detineri. Quod, sive suo errore, sive aliena persuasione fa- non credit, verum est " quia ipse falso et temerarie de me judicando se fallit. Omnipotens Dominus faciant, parcat illis Deus, qui videt quia falluntur et peccant. Non me excuso apud vestram fraternita- D ciat vos in hac vita et in futura indeficienti sua tem mibi dilectissimam, quæ ex quo me cognovit protectione et consolatione gaudere familiarissima et longa conversatione, meam indu

90

C

98

100 Amen.

VARIE LECTIONES.

Omnem diligit hominem mss. et Edit. omnes homines diligit. "Se invicem mss. Bd. 18 et Edit. sese invicem. "De qua vestra mss. et Edit. de qua re vestra. "Et erga illos ms. Bd. 18 omit. "Monachos Delectat Beccenses ms. Bd. 18 monachos hic existentes. "Dilecti et dilectoris mss. dilecti dilectoris. me cum ms. 1 delectat cum. "Testem mendacii ms. 1 testem monachis. "Trabat mss. et Edit. trahar "Mihi licebit mss. et Edit. mihi liceret. "Quibuslibet præesse ms. Bd. 18 quibusdam præesse. "Expediat subesse mss. et Edit. expediat eligere subesse. "Ignorantiam, et ms. Bd. 18 ignorantiam suam et. Contiier credit mss. et Edit. confitenti credit. Mea conscientia ms. Bd. 18 et Ed. mea me conscientia. 100 Gaudere ms. Bd. 18 gaudere. Amen. "Verum est, et quia ms. Bd. 18 verum est quia.

ANSELMI AD GOFFRIDUM EPISCOPUM PARISIENSEM.

Ut cantorem Ecclesiæ Parisiensis qui in monasterio sancti Martini de Campis habitum monachi suscepturus,ined vi ab eo fuerat abstractus, liberum dimittere; nec religaret in mundo qui Christum elegerat.

Domino et Patri reverendo, episcopo Parisiensi Goffrido (3) 109, frater ANSELMUS Dei disponentis omnia dispositione electus archiepiscopus Cantuariæ: præsentis vitæ Deo placitam sanctitatem, et futuræ æternam felicitatem.

114

EPISTOLA XII 101.
A qui invitat laborantes et oneratos amore et curis
sæcularibus, ut ad se veniant et requiescant. Hoc
consilium magis in monachico quam alio vitæ pro-
posito impleri sancti Patres intellexerunt Beatus
namque Gregorius in lib. XIV Registri 115, scitis
quid mandet Desiderio episcopo de quodam, qui di-
vina inspiratione compunctus gratiam monachicæ
conversationis 116 appetierat, quomodo scilicet hor-
tetur eumdem episcopum ut propositum ejus nullo
modo impediat; sed magis eum, quantum valet,
pastorali admonitione succendat, ne fervor conce-
ptus in eo tepescat, nec ullatenus debere eum qui
monasterii portum petiit, rursus ecclesiasticarum
curarum perturbationibus implicari. In Toletano
concilio iv legistis clericos monachorum propositum
appetentes, quia meliorem vitam sequi cupiunt,
liberos esse debere ab episcopis ad monasteriorum
ingressas. Pauca dixi de multis. Si ergo dicere con-
tra Dominum, et contra tot sanctos Patres 117 dicta
Domini veraciter intelligentes, est peccatum, facere
contra manibus, non dicam quomodo scio, sed 11o
quomodo vos scitis, quid est? Si qui separat
pretiosum a vili, id est animam a sæculo, tanquam
os Dei (sicut scriptum est) erit, ille cujus os et
manus retrahunt animam 10 adærentem consilio
Domini ad sæculum, quid erit? Absit, mi Domine ;
nolit Deus ut super episcopum 11 cadat quod Deus
dicit: Quinon colligit mecum, dispergit; et : Qui non
est mecum, contra me est (Luc. x1, 23). Horeendum
enim est etiam 122 auditu, ut quos Christus elegit 18
de mundo, episcopus religet in mundo; ut quos
Christus trahit 124 ad portum de procellis et tempe-
statibus mundi, hos episcopus retrahat a portu in
naufragio turbines mundi; et quos Christus abs-
condit in ovili a multitudine insidiantium lupo-
rum, hos episcopus rapiat 127 de ovili, et exponat
multitudini luporum. Mi reverende Pater, ne sit
molestum Prudentiæ vestræ, quia sic loquor. Non
enim hoc dico, quia velim ostendere quod hujus-
modi sitis, sed quia desidero ut hujusmodi non sitis.
VARIE LECTIONES.

Quamvis divina dispositio valde longe a Reverentia vestra meam separet parvitatem, nulla tamen longinquitas debet minuere meam, quam vestrea multis modis, meruit benignitas fidelitatem. Qua- B propter si quid de vestra Celsitudine audio, unde mihi sit congaudendum, semper volo congaudere ; et si quid cognosco quod vestram dignitatem mutare doceat 10, familiari fiducia eam charitative et humiliter 104 debeo commonere. Didici quod dominus Walerannus charissimus amicus noster, cantor ecclesiæ vestræ, Deo 10 inspirante, habitum sanctæ conversationis studiose et intentissime petens in monasterium sancti Martini de Campis 106 eo gaudio quo debuit 107, sit susceptus ; et inde violenter a vobis, et quemadmodum non necesse fuerat, abstractus. De qua re, quamvis vestra prudentia meo consilio non egeat, cogunt tamen 109 370 fidelitas et dilectio (quas vobis 110 et illi debeo) mentem meam, ut vestræ Reverentiæ aliquid suggerat. Non loquor sapientiori me quasi docendo, sed velut ea quæ inelius me scit breviter commemorando. Mi Pater, si omnia 11 facienda sunt cum consilio; cujus magis consilio, quam ejus qui admirabilis, consiliarius Deus fortis, dicitur? Ipse quippe consulit ad perfectionem nitentibus ut omnia relinquant, et se sequantur. Ipse omnia relinquentibus et sequentibus se promittit quia sedebunt cum illo in judicio judicantes duodecim tribus Israel. Ipse est

118

110

111

108

C

196

125

119

101 Cum tribus præfatis Exemplaribus mss. collata; et cum Edit. Goth. et Col. 1573. 10 Joiffrido mss. duo et Edit. Gosfrido ms. Bd. 18 tantummodo sic notat G. 10 Mutare deceat ms. Bd. 18 imitari debeat. 104 Charitative et humiliter ms. Bd. 18 charitati et in hoc humiliter. 105 Ecclesiæ Deo mss. et Edit. Fcclesiæ vestræ, Deo. 106 De Campia mss. et Edit. de campis. 107 Quo debent mss. et Edit quo debuit. 108 A vobis quemadmodum ms. Bd. 18 et Edit. a vobis et quemadmodum. 109 Cogunt tamen ms. Bd. 18 cogit tamen. Quas vobis ms. Bd. 18 quam vobis. "Me scit ms. Bd. 18 me scitis. "Pater omnia ms. Bd. 18 Pater si omnia. Et sequentibus deest in ms. Bd. 18 et in Edit. "Impleri deest in ms. Bd. 18. Lib. 14 Registri ms. Bd. 18 Lib. 9 Registri. Conversationis Edit. Pic. conversionis. "Sanctos Patres, dicta ms. Bd. 18 sanctos, dicta. Quomodo, sed ms. Bd. 18 quomodo scio, sed. "Et qui ms. si qui ms. Bd. 18 si quis enim. 120Retrahunt animam adhærentem post Deum ad ms. Bd. 18 retrahunt adhærentem consilio Domini ad sæculum. Super Episcopum ms. Bd. 18 super episcopos. ""Horrendum est etiam ms. Bd. 18 horrendum enim est etiam. 128Ut quod Christus elegit mss. et Edit. ut quos Christus elegit. Et quod Christus trahit ms. Bd. 18 ut quot Christus traxit. "Retrahat a portu in naufragos ms. Bd. 18 retrahat in naufragos. Alia duo et Edit- retrahat a portu in naufragosos. Et quod Chistus abscondit ms. 1 et Edit. Ut quod Christus abscondit. 17Rapiat et ms. Bd. 18 et Edit. rapiat de ovili, et JOANNIS PICARDI NOTÆ.

121

(3) Goffrido. Alias Gaufredo, Gauffrido, tam variæ sunt et discrepantes scriptorum, impressorumque voluminum lectiones. Paulus Emilius lib. Iu, Annalium habet, Gotofredus; quem Eustachii comitis Bononiensis fratrem fuisse asseruerat, et Franciæ cancellarium, virumque nou modɔ in re sacra, sed et profana potentissimum. Sane de cancellarii dignitate est vetus testimonium in diplomate Phi

126

D lippi Francorum regis dato Aurelianis anno 1075, in quo vocatur regis cancellarius, et Parisiorum episcopus. Unde palam est illum multos annos Parisiensem Ecclesiam gubernasse. Sed hæc impræsentiarum satis sint; nam plura dicturi sumus in Historia episcoporum Parisiensium,quam præmeditamur. Det Deus huic quoque finem.

Consideret et retractet Prudentia vestra quod fecit A decipiat, ne tibi quoniam vi abstraneris et nolens a

de prædicto suo canonico; et si quid fecit quod mu-
tandum intelligat. non eam pudeat facere quod ma-
gis deceat. Non enim adeo mirandum, si subito motu
de tam strenui clerici amissione aliquid non præme-
ditate fecistis; sed hoc valde est laudandum, si mu-
tatis quod mutandum intelligitis. Saluto dominos et
amicos nostros canonicos vestros, quos etiamsi singu-
lus non cognovi, omnes tamen diligo, et omnibus ser-
vire 128 volui. Quos omnes vobiscum supplex precor
(4) ut consecrationem meam, quæ in Dominica (qua
cantatur Populus Sion) ordinata est, Deo annuente,
fieri, suis orationibus, non meis meritis, sed sua
charitate præveniant. Omnipotens Dominus sic vos
usque in finem hujus vitæ 129 dirigat et custodiat,
ut post hanc vitam æternam beatitudinem vobis B
retribuat. Sigillum hæc epistola non habet, quia et
abbas jam non sum, et archiepiscopus nondum sum,
nec me delectat pingi quod non sum.

EPISTOLA XIII 130

ANSELMI AD WALERANNUM CANTOREM PARISIENSIS

ECCLESIE.

Ut arreptum vitæ monasticæ propositum strenue persequatur.

Domino, et amico charissimo WALERANNO, olim cantori Parisiensis Ecclesiæ, frater ANSELMUS archiepiscopus Cantuariæ: semper ad meliora proficere, et nunquam deficere.

Audivi, amice charissime, qui propositum sanctæ conversationis eligens monasterium sanctis Martini sub clarisssimo amico meo domno priore Ursone ingressus fueras, et valde de tanto bono amici mei lætatus sum. Sed postea didici quia Dominus noster episcopus tuus te inde vi retraxerit, et tristis factus sum. Et quoniam honestatem tuam, de cujus dilectione certus sum sine figmento dilexi et diligo, reprehendit mea conscientia, si te visitare meis litteris et pro possibilitate mea in tanto periculo tibi consulere charitative non studeo. Timeo enim ne diaboli calliditas animam tuam dilectam mihi

198

131

C

sancto proposito, posse in clericatu licite et sine
culpa, ut olim. permanere persuadeat. Certus esto,
charissime, quia nullo modo hoc potest anima tua
sine sui reprobatione suscipere, quamvis hoc epi-
scopi sui auctoritate velit defendere. Christus enim
dicit: Nemo mittens manum suam ad aratrum, et
retro respiciens aptus est regno cœlorum (Luc. ix,
62). Mens tua ab aratro Christi retro respicit, si a
proposito, ad quod te vocavit Christus, et quod in-
cepisti, aliqua occasione tepescendo deficit. Sicut
enim episcopi servant sibi auctoritatem, quandiu
concordant Christo. ita ipsi sibi eam adimunt, cum
discordant a Christo. Omnis episcopus qui habet
vocem Christi, Christus est et oves illum sequuntur,
quia sciunt vocem ejus. Lege in Evangelio post hæc
verba: Alienum non sequuntur, sed fugiunt ab eo,
quia non noverunt vocem alienorum (Joan. x, 5)
Si persecutio corporis fugienda est de civitate in
civitatem, quanto magis persecutio animæ ? An non
est animæ fugienda persecutio, animam prohibere
sequi Christi consilium? Amice charissime, si multa
non legisses et rationabilis ingenii non esses, multa
tibi dicerem, ut quam bonum sit quod incepisti, et
quam malum si ab incepto deficis, ostenderem.
Breviter dico, nihil salubrius potuisti incipere, nihil
periculosius potes relinquere. Nihil igitur separet
animam tuam a proposito monachico, quod incepisti.
Lege in concilio Toletano quarto de clericis petenti-
bus vitam monachicam, et in libro xiv Registri epi-
stolam ad Desiderium episcopum, de clerico facto
monacho. Omnipotens Dominus dirigat et corrobo-
ret, et consoletur cor tuum. Amen.

371 EPISTOLA XIV ""

ANSELMI AD FUDONEM.

132

Ut Ecclesiæ Beccensi præficiatur domnus Guillelmus jum se respondisse significat, et Ecclesiam Beccensem ejus charitati commendat.

Domino et amico charissimo FUDONI, frater ANSELMUS salutem et fideles orationes.

VARLE LECTIONES.

Diligere et servire mss. et Edit. diligere et omnibus servire ms. Bd. diligo et omnibus servire. Finem vitæ ms. Bd. et Edit. finem hujus vitæ. "Collata cum duobus mss. Vict. in uno codice compactis. "Reprehendit mea mss. reprehendit me mea. Post hæc verba: alienum non sequuntur, sed fugiunt ab eo, quia non noverunt vocem alienorum. Si mss. post hæc verba; quem non sequuntur oves. Et, cujus vocem non noverunt. Si "Collata cum uno ex duobus præfatis Exemplaribus in codice ms. Ef.20 compactis.

138

JOANNIS PICARDI NOTÆ.

(4) Ul consecrationem meam, quæ in Dominica, D Rogero Hovedeno, Tom. Walsinghamo, Matth. qua cantantur Populus Sion, ordinata est, etc. Hæc est Dominica secunda Adventus, quæ, cum hoc anno inciderit in 4 Decemb. seu prid. Non. Decemb., ut Anselmus designat epist. 15 sequenti, necessario prima Dominica Adventus celebrata est 27 Novemb, quo principio Adventus nullum habet altius, sicut nec inferius in Non. Decemb. Pridie ergo Nonas Decembris, Anselmus qui sanctus dicitur, et merito, ex confinio Burgundiæ ortus Becci monachus et secundus abbas, postea Cantuariæ archiepiscopus consecratus est a Wakelino Wintoniensi et Mauritio Londoniensi episcopis. His enim verbis tabulæ Cantuarienses ms. in Bibliotheca Sancti victoris Parisiensis recitant Anselmi inaugurationem, quæ eodem anno, videlicet 1093 facta est, quo electo, assertoribus Eadmer. lib. 1 Vitæ ejusdem Malmesber.,

Paris. Non sunt igitur andiendi Matth. Palmer. in addit. ad Chronicon Eusebii scribens, anno 1090: Anselmus Cantuariensis episcopus bonitate vitæ et ingenii acumine claret in Anglia. Nec Georgius Lilius id tradens anno 1095; multo minus Sigisbertus aiens anno 1097 Lanfranco defuncto Anselmum successisse in præsulatu Cantuariensi. Non sunt, inquam, audiendi, ac imprimis Palmerius; tantum enim abest ut Anselmus tum in Anglia clareret, cum ne quidem degeret. Nam ex Lilii supputatione is est annus defuncti Lanfranci; imo illa última ejusdem ægritudine, Anselmus erat Becci in Northmannia, ut liquet ex epist. 53 lib. 11 ad eumdem lecto decumbentem ex dysenteria. Sigiberti et Lilii, errorem prodidisse, vicisse est aliorum testimoniis, qui Eadmerum Anselmi convictorem secuti sunt.

Diu est quod litteris vestris de elingendo abbate A testate, quandiu meo consilio agetis et vivetis. Si in Beccensi Ecclesia respondi; sed, sicut audio, lator mearum litterarum in mari captus, ad vos venire prohibitus est. Quod tarde sciens iterum mando domino nostro comiti et vobis de ea re prædicta nostrum, secundum jussionem ejus, consilium. De nullo fratrum ejusdem Ecclesiæ volo aut consulo tantum ut abbas fiat in illa, quantum de domno Wilelmo, qui prior fuit apud Pexeium, quamvis plures 134 alii sint inter eos, Dei gratia, hac prælatione non indigni. Vobis autem gratias ago, quamtas possum, ut verissimo amico, pro eleemosyna vestra, et propria cura quam habetis de Ecclesia Becci, quam vobis commendo sicut animam meam quia plus eam diligo quam præsentem vitam meam. Nulli enim

autem illud spreveritis, in illo proficuum non habebitis. Cum ex vestra parte aliqua mihi mittitur epistola, secrete et mihi soli legenda, non nimis 140 sit gracilis scriptura. Postquam enim illud, quod de me inceptum esse mecum doletis, contigit, multæ diurnæ et nocturnæ lacrymæ visui meo nimis nocuerunt. Non enim celsitudo aut opulentia archiepiscopatus eas tantum valuerunt sua consolatione 141 reprimere, quantum timor et tædium ejus eas potuerunt sua perturbatione exprimere. Amici mei, compatimini mihi, quia ego compatior vobis. Orate pro me, quia ego, si possum, oro pro vobis. Consecratio mea ordinata est fieri prima die Dominica post festivitatem sanctæ Andreæ, pridie videlicet Nonas De

confidentius commendo rem tam charam cordi meo, B cembris. Prævenite eam vestris orationibus, et man

quam vere dilecto dilectori meo. Precor, obsecro, ut non solum per vos eam vestro consilio et auxilio adjuvetis, sed et alios 15 ad ejus miserationem et sustentationem et dilectionem, quantum potestis, convertendo, eam sustentetis. Et si contigerit ut aliquando aliter aliquo modo sese habeat, quo Deus avertat, quam oportet, confidenter eam, ut verus amicus, corripite et arguite, et donec corrigatur, charitative insistite. Dilectionem meam et fidelitatem, quas erga vos habui, ex quo vos cognovi, et quæ tanto magis in corde meo creverunt, quanto magis vestram erga me dilectionem veriorem probavi, scitote, Deo annuente, quandiu vivam, perseveraturas. Omnipotens Dominus vos sub sua continua protectione sic in hac vita custodiat, ut ad vitam æternam perducat. Amen.

EPISTOLA XV 136.

ANSELMI AD MONACHOS BECCENSES.

De suavissimis litteris Roberti Northmannorum ducis ad se missis; et quod ejus consecratio futura esset pridie nonas Decembris.

Dilectissimis suis domno priori BALDRICO, et aliis monachis Becci, frater ANSELMUS: semper velle, et facere quæ Deo placent, et quæ sibi expediunt 107.

C

date hoc monachis et sanctimonialibus per Northmanniam inclusis, et claustralibus, et amicis nostris in Francia. Valete.

EPISTOLA XVI 14.

ANSELMI AD MONACHOS BECCENSES.

Ipsi abbali a Beccensibus in suum locum subrogato gratulatur, præcipiens ut monachis sit pater, et ut monachi ipsi obediant ut filii.

ANSELMUS Servus servorum Dei, vocatus archiepiscopus, dilectissimis in Christo filiis WILLELMO, abbati et cæteris Beccensis Ecclesiæ monachis, salutem.

Gloria in excelsis Deo, et in Ecclesia Beccensi pax fratribus bonæ voluntatis. Grates immensæ clementiæ Dei, quæ sicut vobis pastoralis solatio destitutis visitationis suæ gratiam voluit impertire, ita eamdem longa rerum exspectatione noluit protelare. Iterum ago grates clementiæ illius, quod licet non omnino sicut vellem, aliquo tamen modo amici mei desiderio dignata est occurrere, dum, me superstite, alium in præfata Ecclesia abbatem, secundum juge desiderium meum, constituerit. Sed cum illud indesinenter ejus intentionis speculatione desiderarem, ut et vobis ante mortem meam consultis, finem vitæ cum gaudio exspectare, et ab omni mundanarum specie rerum segregatus quietam inter vos vitam possem agere, noluit in hac parte superna Providentia desiderium meum adimplere, sed ad magnum, at valde pertimesco, animæ meæ detrimentum majoribus quam ante rerum tumultibus voluit implicare. Proinde quantum in uno, quod a Deo exauditus sum, gaudeo, tantum in alio, quod exaudire me noluit, doleo. Paternam tamen nunc, sicut semper, sollicitudinem pro vobis gerens, moneo vos sicut filios meos charissimos, et sicut eos quos in visceribus Christi tenerrimo semper affectu dilexi, et diligere volo, ut secundum B. Apostoli vocem idipsum invicem sentiatis, propositum auimi ad meliora quotidie VARIE LECTIONES.

138

Gratia Dei faciente, dominus noster princeps Northmannorum misit mihi litteras plenas magna benignitate et excusatione sui, si quid aut credidit aut dixit de me aliter quam decuit, amore meo, et dolore de amissione mea, cogente, ab meam ad archiepiscopatum electionem. In quibus litteris de abbate vobis constituenda petiit benigne meum consilium ; quod non solum in hac re sed et in aliis rebus se libenter accepturum promisit. Consilium autem meum de hac re illi mando et vobis remando quod mandavi per domnum Girardum fratrem nostrum. Rex Anglorum vobis mandat salutem, et auxilium suum, et custodiam rerum vestrarum quæ sunt in sua po

184

D

Quatenus plures ms. quamvis plures. Et ad alios ms. et alios. Cum prædicto Exemplari ms. collata. 187 Quæ expediunt ms. quæ sibi expediunt. 188 Litteris et de ms. litteris de. 139, "Autem de hac ms. autem meum de hac. Non minus ms, non nimis. Copia ms, consolatione. "Cum eodem ms. collata.

141