onerosum opus et operosum onus suscipere, non est meum consilium. Periculosior namque est inobedentia quam non sequitur pænitentia, quam sit obedientia quæ in spe misericordiæ Dei aggreditur etiam ea quæ videntur impossibilia. Virtus enim et meritum obedentiæ, cum sola impellit hominem in pericula, aut defendit hominem a peccato, aut si forte peccat, valde veniale 56 est si comitatur semper pœnitentia. Qui autem vivit in inobedientia, nullum bonum ejus facit sine macula. EPILTOLA CXL. quia vita præsens finem habet; et nescit homo A vos malle inobedientiæ culpam incurrere quam tam quando ultima dies, ad quam indesinenter die ac nocte propinquat, adveniat. Vita præsens via est. Nam quandiu vivit homo, non facit nisi ire. Semper enim aut ascendit in infernum aut descendit. Cum facit aliquod bonum opus, facit unum passum ascendendo; cum vero aliquo modo peccat, facit unum passum descendendo. Iste ascensus vel descensus tunc cognoscitur ab unaquaque animo quando exit de corpore. Qui sollicite studet dum hic vivit bonis moribus et bonis operibus ascendere, in cœlo collocabitur cum sanctis angelis; et qui malis moribus descendit, in inferno sepelietur cum perditis angelis. Hoc utique notandum est quia valde velocius et facilius descenditur quam ascenditur. Quapropter in singulis voluntatibus et actibus suis debet Christianus et Christiana diligenter considerare si ascendat, aut si descendat, et toto corde ea in quibus videt se ascendere amplectatur ; atque illa in quibus cognoscit decensum fieri in 580 infernum, fugiat et exsecretur. Moneo itaque et consulo vobis, in Deo amica et filia dilectissima 1, ut in quantum, adjuvante Dco, potestis, ab omni peccato magno vel parvo vos retrahatis, et in sanctis actibus vos exerceatis. Oro omnipotentem Deum ut ipse vos semper et ubique protegat, dirigat et custodiat. Amen. B Suadet oblatum regimen assumere. ANSELMUS, servus Ecclesiæ Cantuariensis, charissimo amico suo, reverendo abbati coenobii Sancti C Bertini, LAMBERTO, salutem, et dilectionem cum orationibus. 598 Quia Ecclesia Remensis desiderat et petit reverentiam vestram (sicut 5 scripsiti mihi) ad regimen archiepiscopatus, postulat vestra prudentia a mea parvitate consilium quid sibi faciendum sit in tam magna re, tam onerosa, tamque periculosa. In primis oro Deum ut ipse nihil permittat de vobis fieri nisi quod illi placet et vobis expedit. Consilium autem meum (52) quod petitis, in quantum intelligere possum, hoc mihi videtur salubrius ut voluntas vestra, quantum in vobis est, nullum præbeat assensum, nihil dicatis, nihil faciatis quod ad hoc possit valere, ut ad onus ad quod vocamini aliqua occasione pertrahamini. Nulla vos cogat necessitas, D præter solam et puram obedentiam. Obedientiam vero nullam suspiciatis, nisi a domno abbate Cluniacensi, cui vos subdidistis. Quod autem dicitis 580. PASCHALIS PAPÆ AD ANSELMUM. Plurimum gaudet quod Henricus ecclesiastici obsecundarit præceptis. Anselmum absolvit ab excommunicatione quam se incurrisse timebat propter investituras regis; dat ei potestatem alios qui investiti a rege fuerint et ipsum regem absolvendi, excepto Eliensi abbate. PASCHALIS episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri ANSELMO, Cantuariensi archiepiscopo, salutem et benedictionem. Qued Anglici regis cor ad apostolicæ sedis obedientiam etc. Exstat in Registro Paschalis II, infra, ad an. 1118. EPISTOLA CXLI 687. Litteræ quas domno abbati Rodulfo 89 misistis de ægritudine et de angustiis vestris, graviter cor nostrum charitativa compassione percusserunt; in quibus etiam consilium petit sanctitas vestra a mea parvitate de dispositione Ecclesiæ suæ, quoniam propter nimietatem ægritudinis desperat se ita, sicut hactenus fecit, et quemadmodum oportet, illam posse 417 gubernare et disponere. De ægritudine quidem magnam debet colligere mens vestra consolationem, quia flagellat Deus omnem filium quem recipit. Et exempla sanctorum virorum, qui multas et gravissimas passi sunt ægritudines, sicut fuit Job, et sicut legitur de quodam sancto viro (33) qui paralysi toto corpore dissolutus, a fratribus, quoniam ipsi illum tractare non poterant feminis traditus est, multum vos confortare debent. NusVARIE LECTIONES. 584 683 80 Sicut in ms. fieri in. 581 Dulcissima ms. dilectissima. 682 Collatu cum eodem ms. Reverentiam sicut ms. reverentiam vestram sicut. 584 Multum præbeat ms. nullum præbeat. Posset valere ms. 686 O Veniale ms. valde veniale. 587 Collata cum eodem ms. 588 Droarnensi ms. Troarnensi. possit valere. Domino Rodulpho ms. Domino abbati Rodulpho. JOANNIS PICARDI NOTE. (32) Consilium autem meum, etc. Arnulfus Lexoviensis in epistol. ad Danielem, priorem S. Barbara, recte, quod quemadmodum ad prioratum non se debuit ingerere, ita vocatus non debeat recusare : Quia, inquit, non minus delictum tumor inobedientiæ quam zelus ambitionis importat. Quod si ་ non ex tumore sed humilitate potius, sicut putas, et timore desistis, pusillanimitatem hæc mihi sapit humilitas. Veni igitur, quoniam cum ipso onere gratia tibi divina concrescet. » Sic ille. (33) Et sicut legitur de quodam sancto viro, etc. Is (vel allucinor) fuit Paulus abbas eremi Panephi 590 quam enim legimus quod ægritudines sanctorum A quatenus consideret si qua sunt in regno vestro cor- eorum ad quos hoc pertinuit, sine propria voluntate EPISTOLA CXLII 591 ANSELMI AD MURIARDACHUM REGEM HIBERNIE. Hunc regem deprædicat ob pacati regni felicitatem. Et eum admonet ut quæ corrigenda sunt corrigat, maxime cognatorum conjugia et irregularium episcoporum ordinationes. MURIARDACHO, glorio, gratia Dei, regi Hiberniæ, ANSELMUS, servus Ecclesiæ Cantuariensis, salutem cum orationibus, et Dei misericordia semper regi et protegi. 592 Gratias ago Deo de bonis multis quæ de vestra celsitudine audio. Inter quæ est hoc quia gentem regni vestri in tanta pace facitis vivere, ut omnes boni qui hoc audiunt, Deo gratias agant, et vitæ vestræ diuturnitatem desiderent. Ubi enim pax est, licet omnibus bonam voluntatem habentibus quod optant sine perturbatione malorum hominum efficere. Unde vestra celsitudo, per quam Deus ista facit, ab eo certissime magnam retributionem debet exspectare. Super hoc unique pacis fundamentum facile est alia quæ ecclesiastica religio exigit, ædificare. Precor itaque bonæ voluntatis vestræ constantiam 5Pei tribulationem ms. per tribulationes. Collata cum eodem ms. ms. scriptum est de eo qui. C rigenda, propter vitæ æternæ præmium, et ut magis ac magis in vobis gratia Dei augeatur, sollicite, Deo adjuvante, studeatis emendare. Nihil enim est contemnendnm quod corrigi possit, quia Deus exigit ab omnibus non solum quod male agunt, sed etiam quod non corrigunt mala quæ corrigere possunt. Et quanto potentiores sunt ut corrigant, tanto districtius exigit ab illis Deus, ut secundum potestatem misericorditer impensam bene velint et faciant. Quod maxime videtur ad reges pertinere, quoniam ipsi cognoscuntur majorem potestatem, et cui minus contradicitur, inter homines obtinere. Si autem non omnia simul potestis, non debetis propter hoc quin a melioribus ad meliora studeatis proficere, quia bona proposita et bonos conatus Deus solet benigne perficere et beata plenitudine retribuere. Auditur apud nos quia conjugia in regno vestro sine omni ratione dissolvuntur et commutantur, quia cognati sive sub nomine conjugii, sive alio modo, palam sine reprehensione contra canonicam prohibitionem commisceri non vereantur. Episcopi quoque, qui debent esse forma et exemplum aliis canonicæ religionis, inordinate, sicut audivimus, aut a solis episcopis aut in locis ubi ordinari non debent, consecrantur. Hæc et alia quæ magnitudinis vestræ prudentia in Hibernia corrigenda cognoverit, precor, obsecro et consulo, sicut illi quem valde diligo, et cujus profectum per omnia desidero, quatenus consilio bonorum virorum et sapientium regni vestri corrigere studeatis; et Deum oro, de regno terreno ad regnum coeleste transeatis. Amen. 595 se si Gratias ago reverentiæ vestræ quia lætam gnificat in litteris suis, quod Deus in Ecclesia sua ad profectum religionis per me dignatur aliquid operari. Quoniam autem olim nos apud Rothomagum invicem cognovimus, dilectione sociati sumus, et nunc cognosco vos ad episcopatus dignitatem gratia Dei profecisse, confidenter audeo vos obsecrare, et secundum quod intelligo opus esse, vobis consulere. Sublimavit Deus in Hibernia vestram prudentiam ad tantam dignitatem, et posuit vos ut studeretis ad religionis vigorem et animarum utilitatem. Satagite ergo sollicite, sicut scriptum est de eo qui 9 præest in sollicitudine, in illa gente, quantum in vobis est, VARIE LECTIONES. 591 D "Collata cum eodem ms. Regi et ms. semper regi et. 594 Ludinensi ms. Lunnicensi. 696Lætari ms. lætam. "Scriptum est, qui JOANNIS PICARDI NOTE. siæ, tanta membrorum debilitate constrictus quadriennium, ut eorum functione penitus careret, et a viris curari nequiret; eamque ob rem traditus sanctis virginibus, apud quas et defunctus est. Vide Cassian., col. vII, cap. 26, ubi reperies oleum defluens ex uuctis sancti viri membris tam fuisse salutare ut infirmis salutem restitueret. EPISTOLA CXLV 60. WALTERI AD ANSELMUM. Exultat de felici Anselmi in Angliam reditu, simulque ab eo quidpiam expetit piæ consolationis. corrigere et exstirpare, et bonos mores plantere A EPISTOLA CXLIV 59*. AD MONACHUM APOSTATAM. Præceptis, consiliis et minis errantes duas oves ad gregem revocat. ANSELMUS, Dei gratia archiepiscopus Cantuariæ, ADRIANO, qui fuit monachus Christi Ecclesiæ Can- B tuariensis, et suadiente diabolo, reliquit habitum suum, si vult redire ad monasterium suum et ad monachicum propositum, salutem et veram dilectionem. 600 599 Fratrem et filium non debeo nominare, donec sciam te pœnitentiam peccati et erroris tui agere; 418 et hoc cognoscam per reversionem tuam. Quod si, Deo per gratiam suam inspirante, secundum desiderium meum videro, certus esto quia in me paternam pietatem et fraternam charitatem sine figmento, Deo annuente, invenies. Consuloigitur et consulendo precor ut hominem, cujus animæ salutem affectu cordis desidero ; et præcipio ea auctoritate quæ mihi a Deo et ab Ecclesia Dei tradita est, super omnes viventes professos obedientiam et stabilitatem in præfato monasterio; et adjuro per eamdem professionem et stabilitatem, quam te in eodem loco servaturum coram Deo promisisti, et per utrumque adventam Domini nostri Jesu Christi, sicut vis ut primus sit tibi ad salutem, et secundus non sit tibi ad damnationem, quatenus resipiscas, et redeas ad Ecclesiam in qua monachus fuisti quantum ad habitum, et esse debes secundum veritatem et ad me, et ad fratres, qui te propter animæ tuæ, salutem desideramus, si non vis in excommunicatione et anathemate mori. Nullus enim homo in præsenti vita vivens potest te absolvere ab his vinculis excommunicationis et anathematis, nisi quod vera dilectione precor et consulo, feceris. Ista meas litteras præcipio tibi, si qua adhuc vena obedientie vivit in te, ut ostendas, si opportunitatem habes, Airardo, qui tecum ab Ecclesia Christi discessit; et quidquid tibi scribo, illi simili charitate et auctoritate mando. Quamvis non mereamini adhuc ut 601 pro vobis orem, tamen oro Deum omnipotentem ut ipse vos convertat ad se, et ad salutem animarum vestrarum, et lætificet me de vestro desiderato reditu. Amen. Domino desiderabili, et totis viscerum medullis concipiendo matri Ecclesiæ catholicæ ANSELMO, frater WALTERUS, unus suorum extrema pars devotorum, desideratæ pinguedinis, intimæ suavitatis haustum sufficientem. Hæret, lingua, sensus hæret, nutat manus dumrevolvit dulcidinem vestræ salutationis, qua se vestra celsitudo ad tantillum homuncionem dignata est inclinare. Ecce ad vocem vestram confortata sunt ossa mea, exhilarata præcordia mea, quia sane nunc cognovi me vestram gloriam non inaniter amasse, quando vos meam humilitatem non dedi -gnati estis recognovisse. Et revera quanto in me nihil promptum, nihil robustum considero, tanto erga meam imbecillitatem vestram diligentiam pluris duco. Omnipotenti itaque Deo laudis hostiam mecum referunt omnes amici vestri, qui sæculum nostrum presentiæ vestræ lumine destitutum feliciore beatitudinis vestræ reditu exhilaravit. Depulit enim, qualiter voluit, quidquid requiei placidæ voluntatis vestræ obnitebatur; unoque momento, quod nobis longissimum videbatur, citissimum nobis effectu pleniore perfecit. Introitus enim vester pacificus factus est et nobis et vobis, quia dum protractæ querelæ terminum posuistis. Ecclesiis canonice collatis, vos quoque requievistis. Itaque requiei vestræ et communi bono C congratulantur omnes amici vestri, et vos, quia corpore conjuncti non possunt, desideriorum gressibus invisere non desistunt. De nostris potissimum monachis dico, quos vobis majoris dote familiaritatis, et subventione transactæ necessitatis proclivius devinxistis. Sed quoniam mei causa cœpi, ad me mihi redeundum est. Optatissimum mihi esset, si fieri posset, ante finem meum vestro conspectu perfrui, et coram vobis de meis calamitatibus conqueri. Pertransiit enim tempus meum, et nescio si quem diuturnitate vito collegerim fructum. Sed quoniam voluntati meæ debilitas senilis obsistit, ecce hic ubi sum vobis suspirando, miserias et languores animæ quos contraxi repræsento, id potissimum, exorando ut, sicut omnibus omnia facti estis, eo me modo rescripto mansuetudinis vestræ informare dignemini, quo præsentem, si ita contigisset, consolaremini. Erit enim hoc magnum tutamentum meæ necessitatis et monimentum gratum vestræ suavitatis. Ad hoc sane mea hæc tendit oratio, ut, quoniam vobis ex toto juxta votum frui non possum, saltem mihi aliquam vestri portiunculam concedatis, non qua fruar pro vobis, sed cujus respectu 603 in vestra consolatione respirem. Non quia ægritudini meæ sufficientia desint D VARIE LECTIONES. 599 602 597 Et de vestris ms. ut de vestris. 98 Cum eodem ms. collata. "Monasterium et ms. Monasterium suum et. 600 Deo gratiam ms. Deo per gratiam. Ut adhuc ms. adhuc ut. 02 Collata cum eodem ms. Respectui ms. repectu. 603 alimenta Scripturarum, sed quia semper satius est A plus gaudere, et majorem quæstum æstimare cum amamus, quam cum amamur. Atque magis dolendum nobis est, et majus damnum credendum, cum perdimus amorem quo amamus, quam cum amittimus illum a quo amamur; amanti enim præmium debetur, non amato. Deum, pro cujus amore me diligis, oro ut ipse te diligat, ipse te ad bene vivendum, quod a me petis, instruat; ipse te ab omnibus peccatis absolvat, et ipse te ad vitam æternam perducat. Amen. 419 EPISTOLA CXLVII 609 ANSELMI AD MURIARDACHUM HIBERNIE REGEM. Etiam atque etiam rogat mederi, aut curare medendum pestilentibus sui regni moribus. Ne amplius viri uxores suas aliorum uxoribus commutent, et episcopus non nisi in uno certo loco constituatur, nec nisi a pluribus episcopis ordinetur. MURIARDACHO, glorioso regi Hiberniæ, ANSELMUS archiepiscopus, servus Ecclesiæ Cantuariensis, fidele cum orationibus obsequium, et per regnum terrenum mereri cœleste. Litteras religiosæ dulcedinis tuæ suscepi, velut favum pinguem, et exundantem, et stillantem densas B et suaves guttas inexplicabilis erga me dilectionis. In quibus sancto referta fervore anima tua diligenda et dilecta animæ meæ, tanto se significat flagrare desiderio nostri colloquii; et quia hoc fieri posse desperat, saltem per litteras nostræ salutationis ct ædificantis admonitionis; ut anima mea miretur unde tua erga me concepit tantum affectum amoris, nisi quia Spiritus ubi vult spirat, et vocem ejus audis; et nescis unde veniat aut quo vadat (Joan. II, 8). Quippe mea merita hoc impetrare apud homines nequeunt, ut sic diligar ab homine; sed Spiritus sanctus, per quem charitas in cordibus servorum Dei diffunditur, ipse animam tuam tali ac tanto fecundavit affectu. Cujus vocem in litteris tuis audio, sed unde hoc inspiret nescio, quia cur hoc faciat in me C dine emendetis. Ad hoc enim Deus in regali subli non invenio. Quem rogo ut nunquam a te vadat, sed semper in te maneat, et totum spiritum tuum indesinenter amore Dei et proximi fervere faciat. Gratias ago Deo qui mihi ut ita a te diligar dedit, sed tibi multo majus donum tribuit cum cor tuum sic amore proximi implevit. Valde namque est gratius Deo diligere proximum quam diligi a proximo. Semper ergo plus debemns studere amare quam amari; et 610 Quoniam multa de vestra excellentia prædicantur quæ regiam decent dignitatem, valde gaudemus; et Deo, a quo est omne bonum, devotas exinde gratias agimus. Confidimus autem quia qui vobis contulit gratiam suam in faciendis bonis quæ facitis 1, conferet quoque affectum perficiendi ea quæ super illa quæ facitis eum velle cognoscitis. Quapropter, gloriose fili et in Deo charissime, precor ut ea quæ in regno vestro secundum Christianam religionem emendanda cognoveritis, omni instantia et sollicitu initate vos constituit ut virga æquitatis subditos populos gubernetis, et quidquid in eis justitiæ adversatur, eadem virga percutiatis et amoveatis. Et quidem quiddam dicitur fieri in ipso populo quem regendnm suscepistis, quod magnopere corrigendum est, quia Christianæ religioni omnimodis contrarium est. Dicitur enim quod viri ita libere et publice uxores suas uxoribus aliorum commutant (34), sicut VARIE LECTIONES. 04 Consolatione diutius ms. consolationi diutius. 605 Placidæ voluntati ms. placidæ vestræ voluntati. *** Substernet. ms. substernat. Amen. 607 Collata cum eodem ms. 609 Perdimus quem amamus ms. perdimus amorem quo amamus. 609 Cum eodem ms. collata. Quæ fecistis ms. quæ facitis. 610 JOANNIS PICARDI NOTE. (34) Dicitur quod viri ita libere et publice uxores D sarculo correctionis penitus exstirpare non differas. » suas aliorum uxoribus commutant. Epist. 141, supra, idem præmonuerat, sed quia, ut liquet, neglectum fuerat, rursus inculcat. Sane ante Anselmum Gregorius papa VII aliquid simile audierat, unde Lanfrancum per litteras (quarum majorem partem retulimus in epistol. 31, lib. 11) monuit serpenti morbo occurrere his verbis: Tuam vero fraternitatem, etsi monitore non egeat, impellente tamen nos sollicitudine admonemus, quatenus graviora usquequaque vitia resecare studeat, et inter omnia, et præ omnibus, nefas quod de Scotis audivimus, quod plerique videlicet uxores non solum deserunt, sed etiam vendunt, modis omnibus prohibere contendat. Ad hæc enim apostolica te auctoritate fultum esse volumus, ut non solum in Scotis, sed etiam in aliis (si quos in Anglorum insula tales esse cognoveris) dura animadversione punias, et radicem tanti mali prudenti Sic Gregorius ad Lanfrancum, qui monitis pontificis continuo morem gessit. Nam post Gregorianas litteras sequuntur proxime aliæ ejusdem Lanfranci, ad Gothricum Hiberniæ regem, ubi post captatam in limine benevolentiam, hæc insunt: In regno vestro perhibentur homines, seu de propria, seu de morluarum uxorum parentela conjuges ducere. Alii, legitime sibi copulatas pro arbitrio et voluntate relinquere; nonnulli suas aliis dare, et aliorum infanda commutatione recipere. Hæc, et si qua sunt alia crimina, propter Deum et animam vestram in terra potestatis vestræ corrigi jubere, talesque vos cum divino adjutorio vestris subditis exhibere, ut et amatores boni bona amplius diligant, et appetitores mali pravas actiones nequaquam exercere præsumant. Ita Lanfrancus commonuerat regem. Verum nescio an surda aure isthæc præteriisset, ad cœleste regnum veniatis. Amen. De fratre nostro Cornelio, quem sibi celsitudo vestra mitti rogavit, dico quia ita occupatus est circa servitium patris sui, ut nec ab eo queat sine periculo vitæ illius separari, nec eum, qui jam senio confectus est, secum ullatenus ducere. quilibet equum equo, aut quamlibet aliam rem re A ut cum de terreno regno transieritis EPISTOLA CXLVIII 1. ANSELMI AD ODONEM MONACHUM. Ut non deserat munus sibi commissum ob ingravescentem ætatem. ANSELMUS archiepiscopus fratri charissimo ODONI, monacho et cellerario 14, salutem, et benedictionem Dei et suam. 611 Dicitur quod quia sentis ætate et ægritudine finem tuum propinquare, ideo vis obedientiam tuam, in qua hactenus Deo et conventui ecclesiæ in qua vivis deservisti, deserere. Notum tamen volo esse dilectioni tuæ quia hoc consilium non est ex bona 615 parte. De malis enim operibus debemus agere pœnitentiam, et ea relinquere ante mortem, ne in illis inveniat nos ultima dies. In bonis vero operibus dcbemus perseverare usque in finem, ut in illis assumatur anima nostra de hac vita. De benefacientibus namque perseveranter dictum est : Qui perseveraverit usque in finem, his 616 salvus erit (Matth. x, 22), non de illis qui ante finem a bono opere deficiunt. Expedit igitur animæ tuæ, frater et fili charissime, ut in obedientia quam secundum posse tuum et placitum Dei, in quantum cognoscere possumus, et ad placitum abbatis tui et fratrum tuorum tenuisti, perC severes quandiu vita in te fucrit, et abbas tuus tibi jusserit, bono et læto animo, sine omni rancore et murmuratione, ut etiam loquendo et disponendo aliquid de eadem obedientia emittas spiritum. Sic enim VARIE LECTIONES. 618 Collata cum eodem ms. Expeditis ms. expertitis. 12 Transibitis ms. transieritis. Cellerario. 615 De bona ms. ex bona. 616 Sic salvus ms. hic salvus. JOANNIS PICARDI NOTÆ. aut mors irruens sancta ejus prævenisset desideria; saltem constat ex aliis litteris Lanfranci ad Terdelvacum, Gothrici successorem, datis, nihi fuisse adhibitum remedii tam pestilentiæ morbo, Substomachans enim, paulo ante medium scribit : « Inter multa quæ placent, relata nobis sunt quædam quæ displicent, scilicet quod in vestro regno quisque pro arbitrio suo legitime sibi copulatam uxorem nulla canonica causa interveniente relinquit, et aliam quamlibet, seu sibi, vel relictæ uxori consanguinitate propinquam, sive quam alius simili improbitate deseruit, maritali seu fornicaria lege punienda temeritate conjungit. » Hactenus Lanfrancus, ex cujus præteritis adhortamentis si præsentia liceat Anselmi comprobare, ausim dicere non ex Scotorum vel Hibernorum, sed Anglorum longe antea depravatis moribus natam hanc lethalem gangrenam paulatim vires et augmentum sumpsisse. Nam Gildas in Excidio Britannia supra mille annos dixit: Reges habet Britannia quamplurimas conjuges habentes, sed scortantes. D. Bonifacius martyr et archiepiscopus, legatus Germanicus, objicit Ethelbaldo regi Anglorum apud Willelm. Malmesbur., lib. 1, De reg. D 614 Cellario ms. Angl., cap. 4: Audivimus quod optimates pene omnis gentis Merciorum tuo exemplo legitimas deserant uxores, et adulteras, et sanctimoniales constuprent, etc. Quod autem fuerit Scotis hæc libido quasi hæreditaria arguit D. Hieronym. lib. 11, adversus Jovinianum: Scotorum natio uxores proprias non habet, et quasi Platonis Politicam legerit, et Catonis sectetur exemplum, nulla apud eos conjux est propria, sed ut cuique libitum fuerit, pecudum more lasciviunt. Taceo pudenda et persimilia memoratis libidi nibus, quæ Sylvester Giraldus centum post Anselmum annis notavit de Hibernis, distinct. 3, Topographiæ Hibernicæ cap. 19. Quam vero altas hic morbus egisset radices, adeo ut nec hujus epistolæ medicatis evelli potuerit consiliis, palam fit ex concilio Casellis, archiepiscopali Hiberniæ civitate, habito anno 1171, et ab Alexandro III probato; in cujus concilii placitis id potissime jubetur, ut omnes laici qui uxores habere velint eas secundum jus ecclesiasticum habeant. Roger Honedenus retulit in poster. parte Annal. Sed nec hoc decretum (ut liquet in signato Sylvest. Giraldi testimonio) valuit exstirpare: tam piceum est impiæ Veneris malum. |