EPISTOLA CXIII 508. ANSELMI AD GUARNERIUM. Eum laudat ob sanctum paterni reditus desiderium, simulque monet esse ordinis observantissimum. ANSELMUS archiepiscopus, GUARNERIO, fratri et filio charissimo, salutem et benedictionem Dei, et suam. Pro dilectione quam in litteris tuis erga me intellexi, et pro desiderio reditus mei gratias ago tibi, sicut fratri et filio dilecto. Reditum quidem, Deo annuente, non differam, quando ipso disponente intelligam me illum posse rationabiliter facere. Te autem, et illum cujus animæ curam Deus mihi commendavit, studiose moneo, ut non sis negligens ordinem quem accepisti 500 discere et custodire, sed sis intentus todo core ad ea quæ pertinent ad per. fectionem monachi proficere. Verum enim est quia si monachus novitius in suo proposito fuerit tepidus, aut vix, aut nunquam in religione monachica erit fervidus. Qualem igitur te desideras inveniri in diebus obitus tui, talem te quotidie stude exhibere; et semper quasi eras moriturus, hodie te præpara ad reddendam rationem vitæ tuæ, et sic de virtute in virtutem proficies. Dominus te dirigat et custodiat. 409 EPISTOLA CXIV 510. ANSELMI AD HENRICUM REGEM ANGLORUM. Ad regem mittit Gislebertum Beccensem, cui tuto possit credere sibi renuntianda. Paschalem pronuntiat canonice electum, et alterum esse sedis apostolicæ invasorem. A patitur Ecclesia Christi, quod idem ipse passus est, B HENRICO, charissimo domino 511 suo, gratia Dei regi Anglorum, ANSELMUS, archiepiscopus Canturiæ, C fidele servitium cum orationibus. Præcepit mihi celsitudo vestra in litteris suis quatenus sibi aliquem de familiaribus nostris mitterem, cui familiariter credere posset ea quæ mihi mandere vellet. Mitto igitur fratrem nomine Gislebertum, monachum Reccensem, familiarem meum, cui sicut 51 mihi credere potestis quod mihi mandare placuerit. Quia etiam notificabit vobis quomodo dominus Balduvinus 1 et Willelmus jam iter Romæ ingressi fuerant, quando vestram suscepi epistolam; et quod audivimus de apostolico Paschali, et de illo qui sedem ejus per rapinam dicitur invasisse. Hoc tantum dico quia apostolicus Paschalis secundum Deum ecclesiastice est electus, et per totam Ecclesiam catholicam jam susceptus et confirmatus. Ille vero invasor, de quo fama est, nullam habet electionem aut susceptionem, nisi a filiis diaboli inimicis Ecclesiæ Dei. Quapropter exspectamus ut super eum cadat, si nondum cecidit 1, quod dixit Dominus: Omnis plantatio, quam non plantavit Pater meus cœlestis, eradicabitur (Matth. xv, 13). Nec moveri debet aliquis Christianus, si persecutionem D EPISTOLA CXV 516. ANSELMI AD G... ABBATEM. Electo in episcopum consulit ut servata obedientia animus ejus tantum onus fugiat. lis vero qui hunc elegerunt, consulit ut ipsum quia dignior est, cogant ad onus suscipiendum. Domino et Patri charissimo, reverendo abbati G. frater ANSELMUS, semper que Deo placita sunt velle et facere. Dignatur vestra prudentia meæ parvitatis scire consilium de re de qua igitur; unde primo oro omnipotentis Dei benignam clementiam ut ipse totam rem in beneplacito suo disponat. Nostrum autem consilium, quod utimam de vultu Dei prodeat, hoc est quod melius possum intelligere. Illi quidem consulo ut, quantum potest, servata tamen obedientia et pia mansuetudine, animus ejus tantum onus fugiat. Vobis autem et aliis, ad quos hoc pertinet, consulo quia non video de quo melius possit esse, ut illum rogando, præcipiendo cogatis, quatenus et ejus conscientia securior sit in conspectu Dei, cum non nisi solo timore Dei et obedientia sancta se provectum conspiciet, et Deus quasi ex debito ad bonum finem perducat quod propter se solum incæptum intelliget; et vobis a 17 supernorum Judice retribuatur, quia pia sollicitudine Ecclesiam Dei per membra ejus sustentare satagitis. Vale. Ipsum ad purioris vitæ genus sectandum, jam accensum magis accendit. Vota eundi Romam vel Hierosolymam complentur in professione monastica. Domino et fratri in Christo dilecto, ODONI, frater ANSELMUS salutem. Si vestra dilectio, adhuc amore mundi gravata, spinosis sollicitudinibus divitiarum ejus laboraret, oporteret ad mentem ei reducere verba Domini dicentis Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego vos requiescere faciam. Quoniam vero jam prospiciens quia mundus transibit et concupiscentia ejus, jam non diligit mundum neque ea quæ in mundo sunt, sed quæ sursum sunt quærit, non quæ super terram, nihil convenientius illi dicendum video quam quod scriptum est: Filii, ne differus converti de die in diem; et : Quodcunque potest facere manus tua, instanter operare. Ad quam rem fraternum nostrum esse paratum obsequium, certum sit vobis VARIE LECTIONES. 518 610 Cum eodem ms. collata. "Quæ accepistis ms. ordinem quem accepisti. Cum eodem ms. collata. "Domino Regi ms. Domino suo, Gratia Dei Regi. Cui sic ms. cui sicut. 513 Baldeninus ms. Balduvinus. 514 Non cecidit ms. nondum cecidit. 515 Vicinandum me. vici mundum. 616 *Cum eodem ms. collata. 617A vobis ms. vobis a. "Gum eodem ms. collata.. 818 signum hæc nostra brevis epistola. Qui voverunt se A ituros Romam vel Hierusalem in sæculo, si ad ordinem nostrum venerint, et devote et obedienter se habuerint, omnia vota suæ quæcunque voverant, compleverunt. Quippe qui se in partem Dei per vota tradiderant, postquam se Deo totos tradiderint, totum in partem postmodum non habent redigere; nisi qui quod Deo obtulerunt, sibi velint in proprietatem subripere, et ita non solum indevoti, imo rei fiant tam suæ abrenuntiationis, quam professionis, et suæ ipsorum damnationis. 519 EPISTOLA CXVII 520. Intimido cordis affectu mando vobis et precor religionem vestram ut ea hilari pietate et pia hilaritate qua omnes Christiani debent occurrere et subvenire de Judaismo ad Christianitatem fugienti, curam habeatis hujus Roberti, ne ulla indigentia vel occa sione, quam avertere possimus 523, cogatur pœnitere, qui propter Christum parentes suos et legem eorum reliquerit. Valde enim ignominiosum est Christianis, et maxime religiosis personis, ut hoc negligentia et duritia sua fieri patiantur in præsentia sua. Ordinate itaque vos, domne prior, de eleemosyna, non per servientes (qui plus quærunt quæ sua sunt quam que Dei sunt), sed per monachum eleemosynarium ; et vos, domine Willelme, ex his quæ mihi ex archidiaconatu servare debetis, quatenus ille cum familiola sua nullam duram patiatur indigentiam, sed gaudeat se de perfidia transiisse ad veram fidem; et probet ex ipsa nostra pietate quia fides nostra propinquior est Deo quam Judaica. Malo enim, si ne VARIE LECTIONES. ANSELMI AD ERNULFUM PRIOREM ET WILLELMUM ARCHIDIACONUM. Ut Robertum, relicto,Judaismo, amplectentem Christianismum perbenigne excipiant et juvent. ANSELMUS archiepiscopus, domno priori ERNULFO (27), et archidiacono WILLELMO, salutem et 591 benedictionem Dei. B 519 Tuam suæ ms. tam suæ, 520 Cum eodem ms. collata. "Et gratiam ms. et benedictionem. Fugientis curam ms. fugienti, curam. 593 Avertere possumus ms. avertere possimus. JOANNIS PICARDI NOTE. (27) Domino priori Ernulfo, priori scilicet Ecclesiæ Cantuariensis, post Henricum Beccensem monachum, ad quem sunt epistol. 49, 54, 58, 64, lib. 1, nec non aliquot lib. 11 et . Ernulfus autem, licet sic scribatur epistol. 80, 82, 90, 101, 110 hujus libri et lib. 11 De gestis Anglorum pontif. auctore Guillelmo Malmesberiensi. Attamen in ms. tabulis nostris, Roger. Honed. Annal., Florentii Wigorn. Chronic., et epistol. 31 Ivonis Carnotensis scribitur Arnulfus in hanc sententiam: Arnulfus Belvacensis,monasterii Sancti Symphoriani monachus, vir prudens et religiosus, simili de causa, relicto monasterio (sic enim illic legendum est, non Canturiense, ut constat ex locis superioribus) monasterium regit. D. autem Symphoriani monasterium a Drogone 43, Bellovacorum pontifice conditum fuit ad austrum in colle, ex adverso portæ urbanæ, cui D. Joannis nomen est. Porro locus Ivonis patria quidem Bellovaci (sed agnominati Carnotensis ob pontificatum a se Carnuti gestum) et Arnulfi coetanei expungit quædam in duobus scriptoribus Anglis, et comprimis, Malmesberiense bibliothecario supra dicente Arnulfum prius egisse monachum in coenobio S. Luciani a Bellovaco passus circiter triginta distanti contra septentrionem in conspectu præterfluentis Tara amnis. Sed id perfacile dabitur bibliothecario, qui forte, cum accepisset Arnulfum prius exstitisse monachum Bellovaci, potius in Lucianico, utpote longe antiquiori et celebriori quam Symphorianico suspicatus est, Balæus cent. 11, ut suam Angliam furtivis decoret pennis, præcise negat eum fuisse Bellovacum, refragantibus Ivone et Guillelmo Malmesberiensi, Arnulfi contemporaneis, nec non Anselmo nostro sic finiente epist. 65, lib. 1: Saluta Dn. Arnulphum Belvacensem. Hic igitur prioratu seu decanatu Cantuariensi laute honorificeque administrato, emicuit dignus qui præficeretur coenobio S. Petri Burgensis in Anglia, tandemque post Gondulfi (de cujus pontificatu est scholion nostrum ad epistol. lib. 1) mortem, Rofensi Ecclesiæ; ubi quam elegantissime sit functus partibus egregii antistitis enarrat Malmesberiensis in Rofens. episcopis, ubi sub finem computans annos sui pontificatus, ait: Vixit in episcopatu dies aliquot super novennium; decessitque quatuor et octoginta annos natus,multa probitatis su monumenta relinquens. Malmesber, astipulatur, Continuator Florenti Wi C gorn., Matth. Paris. in majore Histor., Rogerus Honed. in Annal. Fato tandem cessit anno 1124, et quidem Romæ (si Balæus frequenter éuaλáv fidem mereatur), licet allegati scriptores Angli, Balæoque seniores annis, ne verbulum quidem fecerint. Sed et lam varia versicolorque, ut ita dicam, de Arnulfo Balai apud historicos narratio texta est, ut cunctis perlectis quid sis lecturus, nescias. Martinus Polon. lib. IV De pontif. Roman. in Paschali II loquitur de quopiam hæresiarcha Arnulpho (sic enim legi in nostro ms. cum edit. Antuerp. 1574 legat Arnulphum) sed nullius eum dignitatis aut conditionis fecit. Scedelius in registro Chronic. dicit eum ex abbate S. Medardi Suessionensis creatum Lugdunensem archiepiscopum. Supplem. Chronic. lib. xi, fuisse abbatem (sed anonymi apud eum coenobii) posteaque Lugdunensem archiepiscopum, canonicorum regularium magnificum propagatorem, et insignem verbi divini præconem, adeo ut, cum Romæ gravis insectaretur clericorum petulantiam, ab iis fuerit peremptus. Platina in Honorio II postrema hæc cecinit, at num is fuerit monachus, eremita vel presbyter, non pronuntiat. Balæum sola reddidit synonymia audacem et mandacem (quem etenim vidimus impostorem pro assignanda patria, fideliorem in ejus morte dicenda non habebimus), ne vero securum et, ut spero, veracem stabilemque cum probatis scriptoribus Anglis, testes deprehensi, æstuantes et de veritatis gradu dejecti. Hoc unum prodet, nempe de archiepiscopatu Lugdunensi tributo a Jacobo Bergon. et Scedelio quoniam in duabus achiepiscoporum Lugdunensium nomenclaturis apud Democharem descriptis, ne unum quidem deprehendes hujus nominis pontificem; quod et Balæus minime ambit. Solum odium, et quidem plus quam Vatinianum, quo Romanam insectabatur Ecclesiam, hocce atramento ejus tinxit pennam. At ne quis putet religionem in Arnulfo solam viguisse, suæ doctrinae habebit hæc monimenta. Nempe : Solutiones quæstionum a Lamberto cœnobiarcha Bertinimo propositarum venerabili ac in gremio charitatis. De corpore et sanguine Domini lib. 1: Faciem tuam non velabis. De sex verbis Domini: Ultima Christi in cruce verba. De operibus sex dierum lib. 1. Homelias et sermones lib. 1. cesse esset, totum in hoc expendi quidquid de archi- A EPISTOLA CXVIII 595. ANSELMI AD ALFERUM PRIOREM ET MONACHOS SANCTI Invictum in adversis animum laudat. Et ut priori 526 ANSELMUS archiepiscopus, dilectis filiis et fratribus domno ALFERO priori, et aliis servis Dei in cœnobio Sancti Eadmundi sub illo conversantibus, salutem et benedictionem Dei, et suam quantum valet. Gratias ago Deo et vobis pro constantia et patientia vestra, quam habetis in tribulationibus 527, hortans et obsecrans ut filios charissimos, ne deficiatis, sed longanimiter, ut cœpistis, Dei consolationem exspectetis. Nulla vos adversitas a servitio Dei retardet, nihil ab exsequenda voluntate ejus removeat. Mementote quod omnes qui volunt pie vivere in Christo, necesse est ut tribulationes patiantur. Quanto igitur magis tribulationes insurgunt, tanto magis unusquisque vestrum se per sanctæ conversationis opus exerceat, et in sui ordinis custodia arctius stringat. Quæ si feceritis, sciatis quod Dei consolationem, prius forsitan quam putetis, obtinebitis. Nullus vestrum amet aut velit celare peccata sua, sed ea puro et simplici corde domno priori, aut cui ipse concesserit, confiteatur, et secundum judicium ejus emendet, et de cætero ut sese custodiat modis omnibus enitatur. Eos autem qui hoc modo et hac voluntate sua peccata confessi sunt vel confitebuntur, quantum possum, ea autoritate quam mihi Deus concessit, vice beati Petri apostolorum principis absolvo, et ut eis omnipotens Deus indulgeat suppliciter oro. Valete et orate pro 528 629 EPISTOLA CXIX 530, MATHILDIS REGINE ANGLORUM AD ANSELMUM. Quanti faciat Anselmi litteras. Quodque Edulpho abbatiam Malmesberia (28) concesserit, salvis omnibus archiepiscopi juribus. Domino suo et Patri reverendo pariter et colendo ANSELMO, Cantuariensi archiepiscopo, MATHILDIS regina, devota sanctitatis ejus ancilla, cum Christo suo salutem. 539 Quoties epistolari beneficio vestræ mihi sanctitatis municipium impertitis, toties innovatæ lætitiæ luce nebulosam animæ meæ caliginem serenatis. Est etenim vestri quædam et absentis qualiscunque revisio, et chartulæ contrectatus, et litteræ perjuB cunda sæpiusque recitata relectio. Quid namque vestris, domine, scriptis aut stylo ornatius aut sensu refertius? Non his desunt Frontonica gravitas Ciceronis, Fabii, aut Quintiliani 531 acumina, In his sane doctrina quidem redundat Pauli, diligentia Hieronymi, elucubratio sa Gregorii, explanatio Augustini, et quod his majus est, hinc dulcor evangelici stillat eloquii. Hac igitur mihi gratia diffusa a labiis vestris cor meum et caro mea exsultaverunt in affectum vestræ dilectionis, in effectumque paternæ vestræ monitionis. Frequentissimo quippe recursu exhortationis vestræ benignissimæque obsecrationis memoria, cordis mei januam reverberat obsecutionisque obedentiæ adjudicat 533. Vestræ igitur sanctitatis favore freta domno Edulfo 584 Wintoniensi monacho, olimque sacristaæ, vobis, credo, noto, abbatiam Malmesberiæ in his quæ mei juris erant commisi, vestræ quidem donationi et dispositioni quæcunque illius sunt ex integro reservatis, ut scilicet tam virgæ quam curæ pastoralis commissio vestræ discretionis contradatur arbitrio. Ei autem vestræ bonæ voluntatis gratiæ, quæ erga me non tepescit, dignum munus recompenset numen gratiæ cœlestis. De cætero vestram Christus dignitatem salvificet, quique vos in terra beatificat, de vestro me reditu cito lætificet. Amen. C VARIE LECTIONES. 694 Illum non ms. illam non. 525 Cum eodem ms. collata. 626 Et $7 Tribulationibus vestris ; hortans ms. tributionibus: hortans. omnipotens ms. et ut eis omnipotens. 3o Cum eodem ms. collata. ms. Ciceronis Fabii aut Quintiliani acumina. Elubratio ms. obedientiæ adjudicat. Domno Ernulpho ms. Domno Edulpho. 534 JOANNIS PICARDI NOTE. (28) Abbatiam Malmesberia, Lingua Westsaxonica dicitur Maildultesburch, vulgo Malmesberia, vel Malmesburia, sita in Witensi pago, diœcesi Saresberiensi in Anglia; primo inchoata a Meidulpho Scoto monacho, sed anno 657 maxime aucta ditataque a Leutherio Westsaxonum episcopo, Agilberti Parisiensis antistitis nepote. Sed multo ditior fuit viris eruditis, inter quos non tenet postremas Guil 533 helmus, a sui cœnobii nomine cognominatus Malmesheriensis, proprie tamen Homerset, homo impense doctus diligensque historicus; quem non semel produxi, quique obiit anno 1142. Porro ex quo Calviniani Angli diruerunt hoc monasterium, suisque ministellis tradiderunt, ut in eo juventutem decerent, nullus illic potuit habitare; aut si quis, vel insanus, vel impius invasit. THILDI, ANSELMUS, archiepiscopus Cantuariæ, fidele A servitium cum orationibus. Noverit excellentia vestra, dilectissima domina quia de abbatia *** Malmesberiensi, et de fratre illo de quo mihi mandastis, libenter confirmarem voluntatem vestram, si possem. Vos enim, quantum ad vos spectat, bene et secundum Deum fecistis quod inde fecistis, sed fecit ipse in hoc quiddam valde insipienter quod facere non debuit. Nam per eosdem legatos qui mihi litteras vestras et aliorum de su negotio attulerunt, misit mihi scyphum unum. Quem quidem scyphum nullatenus retinere volui, sed inde dolui, quia non video quomodo in hoc possit a culpa excusari. Omnipotens Deus dirigat omnes actus vestros in beneplacito suo, et defendat vos ab omni malo. Amen. EPISTOLA CXXI 537. GERARDI EBORACENSIS ARCHIEPISCOPI, ROBERTI CES- Anselmum in Angliam invitant, pollicentes opem suam. Patri dilectissimo ANSELMO, Cantuariensi archiepiscopo (29), GERARDUS, Eboracensis archiepiscopus, et ROBERTUS Cestrensis, et HEREBERTUS Norwicensis, et RADULFUS Cicestrensis, et SAMSON Wigorniensis, et WILLELMUS Wintoniensis electus, salutem. B Sustinuinus pacem, et ipsa longius recessit; quæsivimus bona, et invaluit turbatio. Via Sion lugent. quia eas conculcant incircumcisi. Templum mæret, quia intra sancta sanctorum et ad ipsam aram irruperunt laici. Exsurge, ut olim senex ille Mathatias, habe in 5 filiis tuis virtutem; vide strenuitatem Jonathæ, prudentiam Simonis. Hi tecum præliabuntur prælium Domini; et si ante nos appositus fueris ad patres tuos, de manu tua suscipiemus hæreditatem laboris tui. Sed jam non est tibi pigritandum; ut quid enim peregrinaris, et oves tuæ sine pastore pereunt? Jam apud Deum nulla tibi remanet excusatio. Te enim non solum subsequi, sed et perire, si jusseris, parati sumus. Veni ergo ad nos, veni cito, pel nos, aut ex nobis aliquos ad te venire jube; ne cum sejuncti a te sumus, in sinistram te partem inclinent eorum consilia qui sua quærunt. Nos enim jam in hac causa non quæ nostra sunt, sed 40 quæ Dei sunt, quærimus. 411 EPISTOLA CXXII. 539 ANSELMI AD EPISCOPOS SUOS. De Ecclesiæ Anglicana et episcoporum miseria dolet lætaturque de ope ab eisdem sibi promissa. ANSELMUS, archiepiscopus Cantuariensis, amicis suis et coepiscopis, quorum litteras per latorem præsentium suscepit, salutem. VARIE LECTIONES. 53 De Abbatia ms. quia de Abbatia. 537 Cum eodem ms. collata. 53 Habe in ms. habes in. 599 Ad nos, vel ms. ad nos, veni cito, vel. Nostra, sed ms. nostra sunt, sed. JOANNIS PICARDI NOTE. (29) Gerardus Eboracensis archiepiscopus, etc. Ad C Gerardum sunt epistolæ 53 et 60, supra qui ex Herefordensi episcopo post Thomam Bajocensem archiepiscopii Eboracensis infulas adeptus est. Eboracum vero, Anglice Iortz, Gallice York, est urbs celeberrima, insulæ Anglicanæ ad aquilonem inter Uscam et Foffam flumina, quæ ipsam prætereabuntur civitatem, ac inde simul juncta Humbrum influunt. Licet autem post annum salutis redditæ 182 fuerit sedes archiepiscopalis, tamen a quibusdam translata fuit ad Hangustaldum, ejusdem archiepiscopatus villam, ut scrupulose observavit Malmesberiensis in archiepiscopis Eboracensibus. Roberto Cestrensi fuit cognomento de Limmesia, seditque annos supra triginta, ut legi in Tabulis mss. Cestrensium episcoporum nostræ bibliothecæ. Herebertus inter Orientalium Anglorum episcopos primus, dictus est Norwicensis a vico Norwic, commercio populique frequentia celeberrimo, quo Herebertus cathedram transvexit. Priores enim antistites Domucenses et Helmonenses, tandemque ex duobus sacerdotiis unum effectum est apud Helmacham villam; ex qua Agelmarus, seu Ethelmerus Thedfordum recessit, ut Helmanensium episcoporum tabulæ mss. in nostra bibliotheca testantur, quod tamen a Malmesber. lib. 11 De pontif. Ang. video tribui Herfasto, qui in nostro mss. præponitur Agelmaro. Herebertus denique, vir magnanimus et admodum litteratus, pius monachus et prior Fiscannensis, deinde abbas Ramesiensis, et ex abbate Ramesiæ empto præsulatu Thedfordensis Ecclesiæ factus est episcopus; pœnitens vero Romam profectus est, indulgentiaque accepta reversus, sedem transportavit ad Norwic, ibique monachorum congregationem condita ecclesia sancte instituit. » Hucusque de Hereberto noster ms. codex. ༦ D Radulfus Cices trensis. Ita restituimus ex mss. tabulis Cicestrensium præsulum, impressis Florentii Wigor. cæterisque historiis Britanniæ excusis. Nam exemplar harum epistolarum calamo exaratum legebat Robertus, forsan ex librarii incogitantia, alterius Roberti nomen ruminantis. Samson Guigorniensis, non Satiso, quemadmodum legitur Ivon. Carnot. epist. 76. Cujus tamen scholion monet in aliis codicibus haberi Sanson, et nos ita legimus ex plurimis scriptoribus Angl. et ms, tabulis Guigor. episcop. in hunc modum: Anno 1096 Sanson Bajocensis consecratus est ab Anselmo archiepiscop. in ecclesia S. Pauli Londoniensis, XXVII Kalend. Julii. Hic fuit frater Thomæ Eborac. quem promovit Odo Bajocens. episc. Guillelmi Wintonensis meminit Anselmus epist. 70, 95 et 105. Has autem Britanni antistites idcirco universa sui archiepiscopii prædia et jura recepisset litteras mittunt Anselmo, quia, et si ab Henrico rege in conventu Aquilensi, ut apparet ex epist. 110, 111, supra distulit tamen reditum in Angliam, quia nolebat cum pontificibus a rege investitis versari. Eam ob rem denuo postremoque Guillelmus Warlevast regis, et Balduinus Anselmi legati Romam contendere; unde tandem litis diutissime contestatæ, tamque inique, hoc retulere judicium ab ore Paschalis, scilicet electos præsules ab Anselmo recepturos annulum et virgam, pontificiam, regi vero facturos fidelitateur. Interea dum Romam iretur, crebræ et Anglia querimonia et litteræ perferebantur ut quam citissime rediret. Videbant enim universi episcopi omnia in pejus ruere et retro sublapsa referri, volebantque mederi, sed non valebant nisi Anselmo præsente. Condoleo et mente compatior tribulationibus quas A solidatam in veritate, vellem sententiam vestram esse præsentem, ubicunque tractatur de Ecclesiæ Dei libertate et vera utilitate. Tota difficultas causæ inter regem et me jam in hoc maxime videtur consistere, quia rex, quamvis de investituris ecclesiarum apostolicis decretis se vinci ut spero permittat, hominia tamen prælatorum nondum vult 543, ait, dimittere. Qua de re sua legatione sedem requirit apostolicam, quatenus in hoc suæ voluntatis impetret ab ea licentiam. Quam si adeptus fuerit, dubito quid me facere oporteat, si aliquis religiosus electus homo regis pro episcopatu vel abbatia fieri respuat. Durum enim mihi videtur ut hoc illi præcipiam per obedientiam; et si non fecero, videbor irreligiosis hoc facere volentibus, laxare accedenti indigne ad dignitates au vos et Ecclesiæ Angliæ sustinetis; sed ad præsens secundum meam et vestram voluntatem subvenire nequeo, quia nondum quid et quantum possum sum certus, donec per legatos nostros, quos in proximo Roma redituros exspecto, quid apud dominum papam effecerint, cognoscam. Bonum tamen et gratum mihi quia tandem cognoscitis ad quid vos perduxit, ut mitius dicam, vestra patientia; et quia promittitis mihi auxilium vestrum non in mea, sed in Dei causa, et invitatis me ne pigriter venirem ad vos. Quamvis enim hoc modo facere non possim, quia rex non vult me esse in Anglia adhuc, nisi discordem a jussione papæ et ejus concordem voluntati; et ego nondum certus sum quid possim, sicut dixi, tamen gaudco pro vestra bona et episcopali voluntate et B daciam. De illis quoque qui jam investituras prohiconstantia quam promittitis, et exhortatione quam mihi facitis. Ut autem aliquos ex vobis ad me venire faciam, sicut poscitis, ne, dum sejuncti sumus ab invicem, pervertant consilium meum qui sua quærunt ad præsens non opinor oportere. Spero enim in Deo quia nullus cor meum a veritate, in quantum cognosco, poterit avertere; et quia in proximo Deus mihi quid facere queam, ostendet, et ego quam citius potero vobis notificabo. Quid autem interim vobis faciendum sit, prudentia vestra satis intelligit; sed tamen dico quia ego, in quantum sperando in Deo conscientiam meam sentio, pro redimenda vita mea non præberem assensum, neque ministrum aut exsecutorem mali me facerem quod audio noviter super Ecclesias Angliæ promulgari. Valete. AD HUGONEM ARCHIEPISCOPUM LUGDUNENSEM. Rogat firmari se prudentibus archiepiscopi responsis. Suo domino et Patri HUGONI, reverendo archiepiscopo Lugdunensi, matri Ecclesia sincere diligendo, ANSELMUS, servus Ecclesiæ Cantuariensis, quod altius et quod melius valet intelligere. Quid fecerim postquam a paternitatis vestræ amabili præsentia discessi, quidve sit inter regem Angliæ et me, non est opus longa epistolæ narratione significare, quia latores præsentium 54 plenius et melius possunt viva voce referre. Quoniam autem in omnibus actionibus meis vestro vellem, si fieri posset, super omnes homines quos novi, uti consilio, maxime in hoc negotio pro quo eosdem legatos Romam mitto, supplex ut ipsi instruantur et muniantur vestra prudentia rogo. Aadeo etiam rogare ut si sanctitati vestræ videtur convenire, aliquid domino papæ suggerat, prout ipsi negotio intelliget expedire. Scitis enim quia ubi rei alicujus dispositio de diversorum pendet consilio, sicut non omnes eumdem habent sensum, ita non eumdem præbent assensum. Quoniam ergo mentem vestram certus sum C D bitas acceperunt, et de his qui eos sacraverunt, puto quia rex postulabit ut in hoc permaneant quod illicite præsumpserunt. Quapropter de his, et de quibus per nostros legatos vestram requiro sapientiam, vestram mihi posco insinuari sententiam. Omnipotens Deus diu vestram sanctitatem cum omni prosperitate servet incolumem. Amen. EPISTOLA CXXIV 54. HUGONIS LUGDUNENSIS ARCHIEPISCOPI AD ANSELMUM. Respondet ad præcedentem. Optabili et totis visceribus amabili Patri suo et domino ANSELMO, venerabili Anglorum episcopo, HUGO, Lugdunensis Ecclesiæ servus, divinæ protectionis continuam consolationem. Meminit sanctitas vestra, reverende Pater, nos semper desiderasse, et si secundum Deum fieri posset, vobis consuluisse ut commissam vobis Anglica Ecclesiæ curam reciperetis, et tam gravis oneris jugo, pro communi commissi vobis gregis salute, obedientiæ collum subdere non recusaretis. Nunc igitur ex domini Balduvini " relatione comperio quod illud propter quod assequendum tantopere hactenus laborastis, et non solum [vestra, sed et vos ipsum exposuistis, per Dei gratiam jam tandem ex magna parte assecuti estis. Ut ad illud quod restat sperandum animari possitis, consulendo precamur, et precando sanctitati vestræ consulimus ut apostolico præcepto obedire non dissimuletis, ne sententiam vestram pluris faciendo quam apostolicam auctoritatem, non solum sæculo et regno, verum etiam Ecclesiæ et sacerdotio resistere judicemini. Licet enim in Anglicæ Ecclesiæ agro aliud semen supra petram, aliud secus viam, aliud vero cadat inter spinas, sed et bona terra invenitur in eo quæ suscepto prædicationis vestræ semine fructum afferet in patientia. Sed, me miserum! quoniam ipse auctor et incensor fio desolationis meæ, qui unicum solamen et gaudium meum, et animæ meæ post Deum vitam removere contendo a conspectu oculo VARIE LECTIONES. Cum eodem ms. collata. "Quia præsentium ms. quia latores præsentium. "Non vult ms. nondum vult. Cum eodem ms. collata. Baldivini ms. Balduvini. 848 |