CXXIII.

Bernhardo Rothmanno, Monasterii în Weftphalia Miniftro.

G. et P. in C. Extorfit mihi occupatiffimo has literas, mi Bernharde, follicitudo mea, quam concepi ex rumore quodam, fcilicet difcurrere aliquot in Weftphalia Sacramentarios, qui irrepere tentant in urbes euangelio recenter initiatas. Quare te admonere et rogare uolui, ut non folum tibi ab illis caueas, fed etiam ecclefiam feu plebem aduerfus eos munias. Sic enim de te confidimus in Domino, ut qui coeperis laetificare angelos in coelo et in terra, conuerfa ifta ciuitate Monafterienfi, ita perges hoc ipfum facrificium Deo confummare, neque committes, quantum per te fieri poteft, ut laetitia illa nobis per te parta in triftitiam uertatur, fed potius augeatur, et perfeueret in aeternum.

Vides enim Zwinglium cum tot fymmistis fuis poenas dediffe fui dogmatis horribili fatis exemplo, fi illi poffent commoueri. Sic periit et Muntzer, Hetzer et alii plures manifefte Deo monftrante iftis monftris irae fuae, quam oderit iftos impios fpiritus, licet indurati, ceu Judaei et Philiftaei, talia contemnant, et nefcio quos martyres celebrent. Chriftus itaque qui in te et per te magnum opus coepis, perficiet idem et conftruet

207

te in pura et fincera uerbi fententia tutum et illaefum ab omni inquinamento fpiritus illorum, Amen. Candide et confidenter fcripfi. Tu quoque candide et amice accipies. Nam amari et coli te a nobis, uolo non dubites. Dat. Witteb. ante uigil. natiuitatis Chrifti, (d. 23. Decemb.) 1532. *)

CXXIV.

Johanni, Georgio et Joachimo, Principibus Anhaltinis.

Audiui, Clariffimi et Optimi Principes, tandem fic cooperante Spiritu Chrifti ualefactum effe impiis abufibus religionis in ditione ueftra, et fe liciter inchoatum ichriftianae, communionis ufum > etiamfi id factum fit non fine magno periculo; scilicet magnis Principibus contrarium fuadentibus,, infuper etiam minantibus. Ego certé, qui nihil fum, tantum Chrifti effe cupio, et omnino timentium eum particeps. Laetus ago gratias Deo et Domino, qui tantum Spiritus robur, et quod magis eft, tribus fratribus, qui in fublimi loco pofiti, multum habent periculorum prae ceteris priuatis hominibus, quorum fides et conftantia, qualis fortaffis eft mea, non tot et tanta habet pericula,

*) Seelen. Philocalia epift. p. I.

nec caufas metuendi. Sed Chriftus eft ille infirmus rex, et tamen uere et in aeternum omnipotens rex, cuius ifta funt opera, fic ipfe facit, uiuit, loquitur, tam in fe ipfo, quam in fuis membris, et cum uidetur confumtus, oritur ficut Lucifer, ficut ad Paulum dicit: Mea uirtus perficitur in infirmitate. Ideo cum infirmatur, tunc fortior eft. Haec eft ratio eius uiuendi, agendi, regnandi. Da wird nichts anders aus. Etiamfi noftri Principes nouiffimis comitiis Auguftanis uidebantur plane deuorati et perditi, fed eo ipfo magis funt uiuificati et liberati, adeo ut etiam Caefaris animum mutatum obtinuerint, et Pontificis Romani fpem et conatum prorfus in ludibrium uerfum et uideant et gaudeant. Maxime igitur, Clariffimi Principes, qui incipit opus fuum in cordibus fuis, perficiet. Sic enim initia omnium rerum, quae Dei funt, infirma funt, et fructus inuicti.

Omnium arborum radices in principio funt ficut tenuia fila, uel potius lac, uel coagulum quoddam, et tamen producunt iftas trabes et robora, quibus tantae moles domorum nauium et machinarum conftruuntur. Noftra ipforum origo dicitur in libro Hiob effe coagulum lactis, et tamen ex hoc coagulo lactis fiunt tandem potentiffimi reges terrarum, qui etiam iudices angelorum, ut Paulus ait,

in

in illo die, quem expectamus, futuri funt. Sic tota natura creata infirmiter incipit, et fortiter perficit. Moab enim maioris eft fuperbiae quam uirtutis, ut Propheta dicit. Chriftus autem maioris uirtutis quam fuperbiae. Confidite, inquit, ego uici mundum. Et iterum: Et uiuo, et uiuetis uos. Ipfe ille Dominus cuftodiat conferuet et corroboret corda ueftra, non tantum fecundum fanguinem, fed etiam fecundum fpiritum coniuncta, in gloriam fuam et multorum falutem, Amen. (1532.) *)

CXXV.

Theologis Norimbergenfibus.

G. et P. in Chrifto. Optimi uiri, et cariffi mi fratres in Chrifto. Si unquam optaui et petii a Domino, mihi dari fermonem in os bene fonantem, et apud audientes efficacem, nunc maxime peto has litteras meas fieri efficaces et fuaues in auribus et cordibus ueftris per uirtutem Spiritus fancti. Dici non poteft, quanto dolore animi perceperim, inter uos diffidium ortum effe, qui conftituti eftis in eo loco infigni, angeli pacis et falutis. Nam ut nihil dicam de turba et damno ueftrae domefticae Ecclefiae, quantum putatis fcanda

*) Litt. Wochenblatt P. II. p. 305.

Jerum aliis Ecclefiis inde emergat ? quas glorias quas ouationes, quos triumphos fibi utrinque ad. uerfarii, Papiftae et Sacramentarii atque Anabaptiftae ex ifto ueftro malo captant et iactant, fcilicet hanc offam Cerberus, hanc laetitiam malitiae fuae ex uobis haurit. Et ut me Chriftus amet, quantum ex re ipfa et litteris ueftris (loquar enim in tanta neceffitate et periculo liberius) intelligere et iudicare poffum, non ex ifta cauffa praefenti, scilicet priuata et publica abfolutione nafcitur iftud diffidium. Subolet, fubolet omnino, nolite fingere, nolite diffimulare, fuiffe aliquot ueteres antea offenfiones inter uos, et fcintillas in fomite alitas et preffas, quae nunc tenui. flante aurula et leui occafiuncula conantur in incendium furgere, quas fi in tempore aliqua lingua, ut Efaias ait, erudita et medica affuiffet, uno fputulo, ut Sirach ait, reftinxiffet, quae nunc multorum linguis infufflatae et inflammatae difficilius compefcuntur. Nam fi ante hanc caufam cor ueftrum unum, et anima ueftra una fuiffet in Domino, et uinculum caritatis perfectum, impoffibile fuiffet, iftas offenfas leues tantum ualere, quantum proh dolor ualent. Quo ties enim digitus oculum, dentes linguam, manus manum fatis acriter laedit! et tamen ferunt inuicem has offenfiones folicita pro fe inuicem membra. Et uos optime fcitis, dicta et facta alterius, quan-