fide, fed, ut ipfa fcribit, non fine pauore cordis interdum, ea eft inftrumentum fingulare Chrifti, commendo tibi eam, ut Chriftus per hoc infirmum uafculum confundat potentes iftos et gloriofos in fapientia fua. Salutant te omnes noftri, 1524. *>

XXXIX.

Nicolao Hausmanno.

G. et P. Spero meas litteras ad te ueniffe,, mi Nicolae. Nunc breuiter dico interim quod in Erafmo fum, aliud nihil poffum. Quo finito ftu debo in illis, quae tu fcribis. Inuadunt nos Zuing lius et Oecolampadius, fed hoc aliis relinquam, uel potius contemnentur. Satan ubique infanit,

Chriftus fapit atque ualet.

Caroloftadius noftro beneficio, fpero, refurgit et refipifcens in gratiam Principis redibit Chrifto adfpirante. Quid illi tunc dicent? Vale in Chri-a

mi Nicolae. Ego iam Monialium fuccedo Abit bas. Chriftus fic uult, Raptim. (1525.) **):

*) Acta Boruffic. T. I. p. 797.

**Germanice extat T. XXI. Opp. Luth, Walch. P. 1565.

XL.

Johanni Brismanno.

Gratia et pax. Et me fefellit abitus inopinus nuncii huius fimul et abiens et litteras petens, nec dum ex Chriftiano omnia audiui. Quare mi Brismanne, non potui nifi falutem tibi fcribere breuiffimam. Saluta quaefo D. Sambienfem. Deuteronomius currit. Quid Carlstadio refponderim, uides. Amandum abiiffe gaudeo. Nam et hic Sa-tan per iftos prophetas fic proficit, ut iam Nurmbergae aliquot ciues negent, Chriftum aliquid effe, negent uerbum Dei aliquid, negent baptifmum, et Sacramentum altaris, negent ciuilem poteftatem; folum confitentur effe Deum, ideo capti fedent in Huc fcilicet it Satanas, fpiritus Alfteteri

carcere,

et Carlstadii.

Vale et ora pro me. Speratum cum fua car ae faluta. Frater Leonhardus (Kaifer) a Baua riae Duce captus iam poft biennium tandem per Chriftum liberatus apud nos eft.

Witeb. Sabbato poft purificationem, 1525. *)

XLI.

* Acta Boruff. T. I. p. 799.

Gratiam et pacem in Chrifto. Nuptias tuas fortunet Chriftus, mi Brifmanne. Scripfi antea de. Martino Cellario et nunc latius ad Principem Adelbertum fimul de ceremoniis inftituendis, ideo breuiffime nunc tecum ago tot fcribendis obrutus, Si Carlftadii uel Zuinglii uenenum de Sacramento ad uos peruenerit, uide, ut uigiles. Fuit homo mifer apud me clanculo Seruetus, nunc totus orbis ei anguftus eft. Ita ubique petitur, ut ab hofte coactus fit petere praefidium. Tractaui hominem quantum potui humaniter atque iuui, fed fenfu fuo non cedit etiam conuictus, ut folet hoc genus fpirituum. Tu ergo caue eum et dogma eius. Ego -inueni omnia uana effe in ipfo, in hac re praefertim..

Munzer et Ruftici fic apud nos euangelium opprefferunt, fic animos Papiftarum erexerunt, ut uideatur de nouo effe prorfus erigendum. Qua caufa et ego iam non uerbo folum fed et opere teftatus euangelium Nonna ducta uxore in defpectum triumphantium et clamantium Jo! Jo! hoftium, ne uidear ceffiffe, quamuis fenex et ineptus facturus et alia fi potero, quae illos doleant, et uerbum confiteantur.

Dux Georgius, Marchio Elector, duo Brunf uicenfes habito conciliabulo coniurauerunt, reftituturos fefe effe omnia. Princeps nofter Iohannes a Duce Georgio magnis conatibus petitus adhuc fortiter ftat, ita ut homo ille pene infaniat et rumpatur ira. Landgrauius Haffiae fimul fortiter ftare mihi creditur, licet a Brunfuicenfi Duce, ut lega. to conciliabuli, pulfetur. Ciuitates imperiales cón. fultant iam, ut cum Euangelio maneant, licet minantibus maxime iratis Principibus. Summa, facies eft maioris belli futuri et quod Principes impios fit oppreffurum, nifi Deus cauerit.

Dux Georgius mortuo Friderico putat fe omnia poffe, fed Chriftus pulchre adhuc eum ridet, magis rifurus, fi uobifcum uos oraueritis. Rufticorum res quieuit ubique, caefis ad centum millia, tot orphanis factis, reliquis uero in uita fic fpoliatis, ut Germaniae facies miferior nunquam fuerit. Ita faeuiunt uictores, ut impleant' fuas iniquitates.

Saluta maritam nouam, et Patrem reuerendiff. Epifcopum Sambienfem. Iam quia prolixe non potui, uolui breuiter fcribere. Tu quoque uale in Domino, et ora pro me. Witeb. poft afcenfionis 1525. *)

* Acta Boruff. T. I. p.800.

ueftri chariffimi, mi Alberi, utinam tam aedificen tur ex nobis, quam grati et iucundi nobis fuerunt, non folum ipforum propria fide et pietate, uerum et iucundiffimo nuncio, quo nos ualde laetificauerunt, cum referrent ftatum Ecclefiae ueftrae adhuc integrum et purum ab iftis nequitiis fpiritualibus. Raro enim talia audimus, fed undique fectas, uim, nequitias Satanae, a dextris et finiftris, cogimur et uidere et pati. Dominus ipfe qui coepit in uobis opus fuum et hactenus tutatus eft, conferuet et perficiat usque in diem fuum, Amen.

Ceremoniae mutatae apud uos placent. Mutauimus et nos, et iam edimus propter uicinos id flagitantes. Tu uero caue, ne denuo tuas mutes ad exemplum noftrum, fed perfeuera, ut coepifti ne offendantur infirmiores fubitaneis et frequentibus innouationibus. Tantum uide, ne te nimium oneres legendo, et affiduitate nimia faftidium auditoribus tuis parias. Verum hoc docebit ipfe ufus et diligentia auditorum. Gratia Dei tecum, Amen. Wittembergae, 4 Ianuarii 1526. *)

*) I. G. Füfings Ref. Hift. von Reutlingen p. 102.