impietatem indignum esse qui gentibus catholicis præsit. declaramus contractum ab Imperatore palam violatum, jam populos Imperii non adstringere; quandoquidem populi nonnisi pactis conditionibus subesse et parere volunt. 3o In hoc Innocentius exercet potestatem a Christo datam: Quodcumque ligaveris super terram, etc., videlicet ut Fridericum ligatum peccatis, et populos juramento fidelitatis solutos declaret. 4° Asseverat id a se fieri, cum fratribus et sacro concilio deliberatione præhabita diligenti. Itaque deliberavit et annuit concilium; hoc asseverat pontifex, neque diffitetur concilium. Ipsa sententia in concilio lata est: sacro præsente concilio inscripta est; neque reclamavit concilium: imo sententia actis inserta est. CAPUT XL. Triplex assignatur caus' cur disputatum fuerit ad tem perandam sedis apostolicæ auctoritatem. Prima dissensionis causa fuit luctuosissima dissensio pontifices inter et principes laicos. Dissimulari non potest Transalpinos quosdam dixisse, ad pontificem ex institutione Christi pertinere, ut reges instituat et destituat ad arbitrium. Christus, inquiebant, est princeps regum terræ, rex regum, et dominus dominantium : Papa vero est in terris Christi vicarius: unde, Christi vices gerens, potest et regibus imperare. At vero Bernardus Eugenium pontificem ita compellabat : « I ergo tu, et » tibi usurpare aude aut dominans apostolatum, » aut apostolicus dominatum. Plane ab alterutro prohiberis. Si utrumque simul habere voles, » perdes utrumque. » Dum aliena principum saculi potestas Ecclesiæ tribui visa est, propria sensim est amissa. Hinc odiosa facta est pia hæc et inaterna auctoritas, quæ amorem et fiduciam omnium olim sibi conciliabat. Hæc eadem potestas, quæ in Leone, aut Agathone, aut Gregorio Magno blanda et chara fuit, in Gregorio VII et in Bonifacio VIII exterruit gentes. Si utrumque simul habere voles, perdes utrumque. Hinc certe sensim imminuta est spiritualis auctoritas, dum temporalem sibi arrogare videbatur. Secunda mali origo hæc fuit, scilicet inextricabile illud, et numquam satis deflendum schisma, quod ad Constantiensem usque synodum perseveravit. Tum certe necesse fuit utrumque pontificem incertum judicio concilii subjicere, ut, destituto De Consiler., lib. 1, cap. vi, n. 11. utroque, tertius certus pontifex institui posset. Tum primum disceptatum fuit quid capiti Ecclesiæ debeatur necne, quid corpori caput, quid corpus capiti debeat. O pessimam disputationem, qua civilis intra Ecclesiæ septa tumultus exarsit, qui nec etiamnum extingui potest. Hinc Cisalpini critici suspectam et exosam habent matris ac magistræ Ecclesiæ auctoritatem. Hinc et trans Alpes insanavisse constat Antonium de Dominis et Paulum Sarpi. Hinc Maimburgius non est veritus dicere « sub al>> ternam esse hujus sedis jurisdictionem, a qua, >> veluti a Castelleto Parisiensi, appellare liberum » est. » Tertia tanti luctus causa hæc est, nimirum concessio regibus facta ut episcopos ad arbitrium eligant. Neque certe sperandum est omnes reges instar Ludovici Magni ita pie ac temperate sese gesturos, ut in antistibus eligendis Ecclesiæ colendæ potissimum consulant. Plerique reges ita erunt affecti, ut homines aulicæ gratiæ cupidos, malis artibus studentes, atque theologiæ ignaros, piis et doctis quibusque anteponant. Jamvero episcopi eo loco positi sunt, ut nihil a sede apostolica nec sperent, nec timeant, omnia vero ab aulico regum favore exspectent. Unde nulla fere societas initur, quæ pastores pastorum principi devinctos teneat. Jam fere nulla est episcoporum consultatio, quæ olim tam frequens erat; nulla fere sedis apostolicæ responsio, quæ, ut olim, tum de fide tum de morum disciplina et canonum interpretatione absque ulla ambiguitate nos doceat. Occlusa videtur via commercii caput inter atque membra olim continui. Quæ quidem infelicissima rerum spiritualium conditio, quid præsagit pro futuris temporibus, si minus pii principes aliquando regnent, nisi apertam Gallicanæ gentis defectionem a sede apostolica? Quod in Anglia contigit, hoc idem apud nos eventurum valde metuo. Hoc pertendit immensa aulicorum potentia; hoc mercenaria episcoporum servitus ; hoc effrænata criticorum audacia, quæ in sacrarum litterarum studia serpit ut cancer. CAPUT XLI. Nonnullæ aliæ assignantur causæ dissensionis caput inter atque membra, quarum pleræque jam ampu!atæ sunt. Verecundia me libere loqui vetat ; neque tamen silentio prætermitti potest, summos pontifices ultimis hisce in sæculis neglexisse pristinum morem definiendi una cum fratribus episcopis, imo et eos omnes depressos voluisse. Norunt omnes quid clarus ille Bracarensis archiepiscopus Bartholomæus a Martyribus ad Pium IV de episcopali ordine in curia Romana vili facto questus est . « Murmur lo» quor, inquit sanctus Bernardus 2 et querimo»> niam ecclesiarum. Truncari se clamitant ac » demembrari. Vel nullæ, vel paucæ admodum » sunt, quæ plagam istam aut non doleant aut »> non timeant. Quæris quam? Substrahuntur >> abbates episcopis, episcopi archiepiscopis, archiepiscopi patriarchis sive primatibus. Bo»> nane species hæc? Mirum si excusari queat vel » opus. Sic factitando probatis vos habere plenitu» dinem potestatis, sed justitiæ forte non ita. Fa>> citis hoc, quia potestis: sed utrum et debeatis, » quæstio est. Honorum ac dignitatum gradus et » ordines quibusque suos servare positi estis, non » invidere... Quomodo non indecens tibi volun»tate pro lege uti; et quia non est ad quem appel>> leris, potestatem exercere, negligere rationem?..... » Quid item tam indignum tibi, quam ut totum » tenens, non sis contentus toto, nisi minutias » quasdam atque exiguas portiones ipsius tibi cre>> ditæ universitatis, tanquam non sint tuæ, satagas »> nescio quomodo adhuc facere tuas?... Inde episcopi insolentiores, monachi etiam dissolutio>> res fiunt... Tunc denique tibi licitum censeas, » suis ecclesias mutilare membris, confundere or>> dinem, perturbare terminos, quos posuerunt »> patres tui?... Erras, si ut summam, ita et so>> lam institutam a Deo vestram apostolicam potes» tatem existimas... Monstrum facis, si, manui >> submovens, digitum facis pendere de capite, su» periorem manui, brachio collateralem... Quod >> si dicat episcopus : Nolo esse sub archiepiscopo; >> aut abbas, Nolo obedire episcopo: hoc de cœlo » non est... Non sum tam rudis, ut ignorem po» sitos vos dispensatores, sed in ædificationem, » non in destructionem. Denique quæritur inter » dispensatores, ut fidelis quis inveniatur. Ubi ne>>cessitas urget, excusabilis dispensatio est : ubi » utilitas provocat, dispensatio laudabilis est. Uti» litas, dico, communis, non propria. Nam cum » nil horum est, non plane fidelis dispensatio, sed >> crudelis dissipatio est... Consideres ante om»> nia, inquit Eugenio pontifici 3, sanctam Roma>> nam Ecclesiam cui Deo auctore præes, ecclesia» rum MATREM esse, non dominam te vero NON >> DOMINUM episcoporum, sed unum ex ipsis. » Superius vero hæc dicta legimus « Quousque » dormitas? Quousque non evigilat consideratio tua Vie de D. Barth. des Martyrs, liv. 11, ch. XXII. a De Consider., lib. 1, cap. IV, n. 44, 45, 16, 17, 18. 3 De Consid., lib. iv, cap. vii, n. 23. 4 Ibid., lib. III, cap. 11, n. 7, 8, 9. >> ad tantam appellationum confusionem et abusio» nem? Præter jus et fas, præter morem et ordi>> nem fiunt. Non locus, non modus, non tempus, >> non causa discernitur, aut persona... Appellan» tur boni a malis, ut non faciant bona... Nil » tibi et illis, qui appellationes venationes putant.» Neque certe tantus doctor temere dicebat : « Non » volentes, neque currentes assumito, sed cunc>> tantes, sed renuentes: etiam coge illos, et com» pelle intrare (nempe ut sint collaterales et lega»ti): qui præter Deum tantum timeant nihil, ni>>hil sperent, nisi a Deo... Qui quæstum legatio»> nem non æstiment, nec requirant datum, sed >> fructum. Qui regibus Joannem exhibeant, Ægyp»tiis Moysen... divites non palpent, sed terreant; » pauperes non gravent, sed foveant; minas prin>> cipum non paveant, sed contemnant... Qui >> orandi studium gerant, et usum habeant, ac de >> omni re orationi plus fidant, quam suæ indus>> triæ... Qui non de dote viduæ, et patrimonio » crucifixi se vel suos ditare festinent, gratis dan» tes quod gratis acceperunt, etc. » Silentio quidem hic prætermittere nefas esset, apostolicam sedem seriæ in multis capitibus reformationi jampridem efficacem operam dedisse. O quantum distant ultimi pontificatus a quibusdam aliis, quos nunc reticere decet ! Quid vero sperandum non est ex eo doctissimo et piissimo pontifice *, qui vim non fecit, sed ipse vim passus est, sicuti Cornelius ut tanto oneri humeros supponeret? Quid jam non præstaret ad revocandos aureos nascentis Ecclesiæ dies, nisi obstarent luctuosissima hæc belli tempora? Verum nonnulla sunt quæ homines antiquæ disciplinæ gnari, et præcelsæ hujus sedis amantes restitui optarent. Exempli gratia, consulentibus episcopis, frequens, facilis et ambiguitatis expers fiat responsio. Ex omnibus promiscue gentibus catholicis, Romam acciri decet doctissimos piosque theologos. Namque in hac una Ecclesia, veluti in centro quo lineæ omnes conveniunt, reperire decet universalis Ecclesiæ compendium, atque ut ita dicam assiduam synodum. Romanas theologiæ scholas ita florere optarim, ut cateris omnibus, etiam nostris Cisalpinis, tum in De Consid.. lib. iv, cap. iv, n. 12. * Is est Clemens XI, qui, ut narrat Benedictus XIV (De Caficatum electione,« alto dolore pressus, quem molesta febris noniz. SS., lib. ш, cap. xxx1), accepto nuntio de sua ad ponti» secuta est, nil intentatum reliquit, ut eligentium voluntati re» sisteret; nec cessit, nisi postquam quatuor insignes theologi, » concordi judicio, validissimis ex causis judicarunt, non sine ▸ gravissimi criminis labe oblatum ipsi summum catholicæ Ec»clesiæ pontificatum posse dimitti. » (Edit. Vers,) **Cornelius vim pussus est ut episcopatum coactus exciperet, ait S. Cyprianus, ad Antonian. Ep. LII. (Edit. Vers.) explicandis sanioris theologiæ principiis, tum in vestiganda traditione longe antecellant. Tanta vero præniteat in Romano clero scientia, modestia, morum integritas, fastus sæcularis contemptio, ut omnium nostrum forma et exemplar, quemadmodum et caput sit. CAPUT XLII. Incolumis servabitur spiritualis potestas, si nulla sæcularis affectetur. Nihil est etiamnum quod pia mater sedes apostolica apud filios consequi non valeat, modo nihil sæcularis in eos potestatis sibi arrogare videatur. Procul esto suspicio hæc infelicissima; et omnia adhuc nobis integra supersunt. Dum vero principes sibi metuunt ne Ecclesia sæcularem principatum sibi subjacere velit, ipsa etiam spiritualia sensim vario prætextu usurpant. Olim in conciliis, Ecclesia simul et reges, de mixta religionis ac regni disciplina, mirifica consensione jus dixerunt. Sic edita sunt Caroli Magni quæ appellantur Capitularia; sic etiam in conciliis destitutos ab utraque potestate principes legimus. At vero sensim ex eo mere fluxit periculosissima regum consuetudo, ut de ecclesiastica disciplina promiscue ac de sua suis in edictis passim statuant, et episcopis circa munus mere episcopale imperitent. Visne diligenter secernere spiritualem potestatem a sæculari, quandoquidem commixtio illa nociva est ; intuere, quæso, florentem inter martyria Ecclesiam. Tum certe totam spiritualem in animas jurisdictionem libere exercuit, neque quidquam temporalis auctoritatis sibi arrogare visa est. O si quid simile nunc sortiretur sponsa Christi, prædiis, opibus, vilibusque hujus mundi dignitatibus libens spoliaretur! Tum nuda ac libera argueret peccatores cum omni imperio, disciplinam cœles em instauraret, aureos primæ suæ ætatis mores revocaret, et mundum judicaret cum apostolis. Tum intrepida, orbis imperatori diceret cum Tertulliano 2: «Non te terremus, qui » nec timemus... Colimus ergo et imperatorem sic » quomodo et nobis licet, et ipsi expedit, ut homi> nem a Deo secundum. » Tum sponsa æque ac sponsus diceret : Non veni ministrari, sed ministrare3; tum et, Regnum meum non est de hoc do. Sponsa æque ac sponsus intrepida voce diceret. Dala est mihi omnis potestas in cœlo et in terra3, scilicet ad docendos et sanandos peccatores. Reges, mun si christiani et salvi esse velint, huic spirituali po- omnia suadendo perfecisse. Si homines cogi, si Itaque palam et ingenue fateantur ecclesiastici, id quod a sancto Bernardo dictum est ad Eugenium papam, dum loqueretur de Petro: Argentum et aurum non est mihi; quod autem habeo, hoc tibi do". Sanctus doctor ait : « Nec enim tibi ille dare » quod non habuit potuit. Quod habuit, hoc dedit, >> sollicitudinem super ecclesias, Numquid domi»> nationem? Audi ipsum. Non, dominantes ait, 'Epist., c. al. cxxvii, n. 1, tom. II. * 1. Cor., 1, 27. 3 Jerem. XVII, 3. 6 De Consid., lib. 1, cap. vi, n. 40. » in clero, sed forma facti gregis. Et ne dictum >> sola humilitate putes, non etiam veritate, » vox Domini est in Evangelio: Reges gentium » dominantur eorum, et qui potestatem habent » super eos, benifici vocantur. Et infert: Vos autem » non sic. Planum est: apostolis interdicitur do» minatus. » Sic vero rem tantam inculcat1. «For>> ma apostolica hæc est: dominatio interdicitur, >> indicitur ministratio. » Iterum atque iterum idipsum docet. « Constituti sunt, inquit2, (apostoli) » super omnem terram. Eis tu successisti in hære» ditatem. Ita tu hæres, et orbis hæreditas... Dis>>pensatio tibi super illum credita est, non data » possessio. » Itaque summi pontifices orbis hæredes sunt, scilicet ministri qui sollicitudine serviant, non qui imperio dominentur. Quod si neque in clero dominari debeant, quanto minus in regibus. CAPUT XLIII. Ea Ecclesiæ in spiritualibus absolutissima libertas, et in temporalibus simplicissima erga principes submissio, in egregio Agathonis papæ exemplo monstratur. Eximius ille pontifex Imperatores unaque Augustos ita compellabat. prædecessores usque adhuc non sine periculis >> desudarunt. » Sic denique pergit ' : « Hanc igi» tur mere catholicæ et apostolicæ confessionis >> regulam, et sanctum concilium, quod in hanc » Romanam urbem servilem vestri christianissimi >> imperii sub apostolicæ memoriæ Martino papa » convenit, etc. » En aperte fatetur Imperii servilem esse urbem Romam, seque cum suo clero exiguum sive parvum esse Imperatoris famulatum, quo sermone quid humilius aut submissius unquam dici potest? Ita pontifex, omni temporali auctoritate destitutus, se suumque omnem clerum imperatoriæ majestati flexo mentis poplite subjiciebat, nulla nisi mere spirituali jurisdictione sibi suæque sedi arrogata. Tanta autem tunc temporis fuit Ecclesiæ Romanæ pauperies et inopia, ut ita locutus sit sanctus Agatho 2: « Si ad eloquentiam » sæcularem, non estimamus quemquam tempo>> ribus nostris reperiri posse, qui de summitate >> scientiæ glorietur : quandoquidem in nostris re>> gionibus diversarum gentium quotidie æstuat >> furor, nunc confligendo, nunc discurrendo ac » rapiendo. Unde tota vita nostra sollicitudinibus plena est, quos gentium manus circumdat, et de » labore corporis victus est, eo quod pristina ec>> clesiarum sustentatio paulatim per diversas ca» lamitates deficiendo succubuit. Et sola est nostra » substantia, fides nostra; cum qua nobis vivere >> summa est gloria; pro qua mori, lucrum æter» num est. Hæc est perfecta nostra scientia, ut >> terminos catholicæ atque apostolicæ fidei, quos » usque adhuc apostolica sedes nobiscum et tenet et tradit, tota mentis custodia conservemus. » Extrema erat et propemodum incredibilis ea sedis apostolicæ in temporalibus depressio, et calamitas. Ipse Christi vicarius, et fidelium omnium pater, egestate oppressus, de labore corporis victitare cogebatur. Oblitterata videbatur in hac urbe servili, eloquentia, tum scientia rerum humanarum. Sola restabat apostolicæ fidei traditio. Hoc unum noverat clerus ille, scilicet fines a Patribus positos numquam transgredi. In tanta rerum penuria, fides erat sola ac tota eorum substantia, de qua vivere, in qua commori eos juvabat. O beatam hanc ecclesiam, quæ tum nuda, inermis, et cruci Christo confixa, omnia ad se trahebat! Tum certe etiam si imperatores Christum colerent, non minus erat inops et abjecta quam cum gentilium persecutio sæviret. Atqui tum temporis coustans et intrepida, suprema auctoritate viguit. « Omnes »nos, ait Agatho 3, in eadem suggestione, exigui a Ibid., pag. 681. 4° Declarat se iis quæ per Imperatorem præcepta sunt « efficaciter promptam obedientiam exhibere 3. Addit se pro legatione Constantinopolim mittenda, elegisse « personas, quales secundum » temporis hujus defectum, ac servilis provinciæ » qualitatem poterant inveniri. » Asseverat eos a se fuisse delectos « cum consilio, ait, confamulo>> rum meorum episcoporum, tam de propinqua» hujus apostolicæ sedis synodo, quam de fami>>liari clero amatores christiani imperii. » Neque ullam litterarum scientiam præ se fert; imo hæc habet : « Non per eloquentiam sæcularem, quæ >> nec suppetit idiotis hominibus, sed per sinceri» tatem apostolicæ fidei. » Has autem voces scribere non dedignatur 5: » Pro quibus flexo mentis poplite, suppliciter ves» tram ad mansuetudinem semper intentam cle» mentiam deprecamur, etc. » Postea vero hæc » subjungit : « Vestra a Deo concedenda victoria, >> nostra salus est: vestræ tranquillitatis felicitas, >> nostra lætitia est: vestræ mansuetudinis sospi>> tas, nostræ parvitatis securitas est. » Iterum » sese sic deprimit : « Nostri exigui famulatus 'Ep. 1; ibid., pag. 684. potestatem, si semel concesseris Romanam sedem in fide docenda deficere non posse. Hinc regis regnique administrorum, atque parisiensis Parlamenti, cura et sollicitudo indefessa fuit, ne unquam sensim exundet suprema hæc spiritualis auctoritas. Inane autem est hoc terriculum : siquidem concilia generalia non minus quam pontifices de regali dignitate transferenda jus sibi arrogaverunt. Hoc quidem, ut jam dictum est, fecit Lateranense illud concilium, quo Raymundus, Tolosanus comes, Albigensium hæresi infectus, suo dominio exutus est. Hoc idem Innocentius IV contra Fredericum II imperatorem fecit, approbante sacro Lugdunensi concilio. Unde nihil minus a concilio quam a pontifice reges sibi metuere possunt. Hoc autem Petrus de Marca doctissimus Parisiensis antistes, ita pridem diserte docuit. « Libertates, ait ', per» inde tuemur, si de concilii generalis novis de»cretis, ac si de Romani pontificis constitutionibus » agatur. » Præterea sic ait: «Non est cur hæ non » ecclesiarum præsules, in septentrionalibus vel | gaturos esse sibi omnimodam in regna temporalia » occiduis partibus constituti, licet parvi et sim» plices scientia, fide tamen per Dei gratiam sta»biles, etc. » Neque certe hæc sedes jamjam futuro generali synodo sese subjicit. Imæ sic habet: « Apud homines in medio gentium positos, et de labore corporis quotidianum victum cum summa » hæsitatione conquirentes, quomodo ad plenum » poterit inveniri Scripturarum scientia, nisi quod » quæ regulariter a sanctis atque apostolicis præ» decessoribus, et venerabilibus quinque conciliis » definita sunt, cum simplicitate cordis et sine ⚫ ambiguitate a Patribus traditæ fidei conserva» mus, unum ac præcipuum bonum habere sem» per optantes, atque studentes, ut nihil de eis » quæ regulariter definita sunt minuatur, nihil » mutetur vel augeatur, sed cadem et verbis et » sensibus illibata custodiantur? » Iterum de le» gatis ad concilium missis ait : « In quantum » eis duntaxat injunctum est, ut nihil profecto » præsumant augere, minuere vel mutare; sed » traditionem hujus apostolicæ sedis, ut a præde-» reamus in ea regula quæ Romanis stomachum ⚫cessoribus apostolicis pontificibus instituta est, » sinceriter enarrare. » De suggestione a legatis missa ad generale concilium, ita denique pronuntiat3: « Suggestionem, in qua et apostolicæ nostræ » fidei confessionem prælibavimus, offerre debeant, » non tamen tanquam de incertis contendere, » sed ut certa atque immutabilia compendiosa de» finitione proferre. » Is idem est Agatho, qui non veretur supremam suæ sedis auctoritatem, ut falli nesciam, et conciliorum ducem prædicare his vocibus: «Hæc apostolica ejus Ecclesia nunquam » a via veritatis in qualibet erroris parte deflexa » est, cujus auctoritatem, utpote apostolorum om› nium principis, semper omnis catholica Christi » Ecclesia, et universales synodi fideliter amplec» tentes, in cunctis secutæ sunt. » O invictam et omnium victricem Ecclesiam, dum sola Christi pollicitatione floruit, nec alios nisi spirituali gladio hostes fidei profligandos esse agnovit ! » movet, et quæ rebus nostris non prospicit ut par » est. Fruatur summus pontifex, aut æquo jure >> cum conciliis generalibus, aut superiori. Illud >> unum in foro expendetur, an nova constitutio, » vel novum rescriptum, rebus Gallicanis consulat » aut noceat. » Itaque regia Galliarum potestas consulat sibi ipsi, atque aperte neget se unquam subjacere aut concilio aut pontifici, in genere temporalis regiminis, quandoquidem temporalis hæc potestas Ecclesiam ipsam præcessit, et est a Deo ordinata. At vero operæ pretium est ut tollatur lapis ille offensionis, et Galli tandem sentiant nihil esse, circa temporalem regnorum administrationem, ab apostolica sede metuendum. Neque certe etiamnum tanti incendii fomes extinctus videtur; imo in dies occulte crescit. Volunt quippe laici homines hanc esse nostræ Gallicanæ Ecclesiæ libertatem, ut nulla admittatur sedis apostolicæ constitutio circa fidem, nisi a Rege petita sit. Quasi vero si Rex ipse (absit a tam pio principe tanta pernicies) Henricus, rex Angliæ, non ita pridem eam everantiquam fidem everteret, quemadmodum octavus tit, repellenda esset medicina, nisi peteretur ab ipso ægroto furente. Quasi vero quo magis veterno lethali opprimitur ægrotus, eo magis necesse non est salutare poculum ipsi vel invito combibendum admoveri. Cujus quidem mali nullus erit finis, nisi sedes apostolica, quæ præsertim post concordatum Leo De Concord. Sacerd. et Imper., lib. 1:1, cap. vii, n. 1. |