Num ex animi humani trinitate demonstrari possit, Deum esse trinum. CAP VII. Num ratione demonstrari possit, Deum esse trinum. Alithia. Quamvis autem1 ista materia sit tibi facilis et senibus taediosa, est tamen nobis necessaria, et specialiter ad evacuandum pseustinas argutias, per quas infideles onerant nos et illos. Timeo autem, ne tibi gignam fastidium vel sim in quaestionibus taediosa. Vellem tamen cognoscere, utrum demonstratione naturali ostendi poterit Deum esse trinum, ex animae trinitate, sicut videtur Augustinus plane detegere". Phronesis. Hic suppono tibi distinctionem, quam Aristoteles dat de demonstratione, quod quaedam est propter quid, sive potissima sive sequens, et quaedam est demonstratio, quod est3. Prior autem demonstratio est, ubi causatum esse ostenditur ex sua causa. Et secunda demonstratio est, quando causa ostenditur ex effectu, ut octavo phisicorum primus motor ostenditur ex perpetuitate motus coeli; et sic certum est, quod Deum esse demonstrari non poterit primo modo, cum non habet causam extrinsecam; et per consequens nec Deum esse trinum, nec aliqua passio, quae naturaliter Deo inest. Sed secundo modo non video, quin Deum esse trinum demonstrari potest a signo posteriori, sicut multa' demonstrari possunt de Deo, deducendo ad impossibile, et ita plane sicut sequitur, primus motus est, ergo primus motor est, qui Deus est; sic sequitur, anima intellectiva est trina, scilicet memoria, ratio et voluntas; ergo Deus ipsam creans est trinus. Nec intelligit Augustinus per illam trinitatem potentiarum animae tres potentias, quae accidentaliter sibi insunt, sed tres res, quarum quaelibet essentialiter est ipsa anima, ut est de personis divinis 10. Non tamen adest mihi auctoritas, per quam illae tres res sunt personae, sicut11 tres res 1 autem] autem, mi frater, ed. pr. cum C. primae manus, B. C. ed. pr. 7 aliqua] alia, A.B.C. ed. pr. 6 4 2 tibi gig3 detegere] potissima] postera, ed. causatum esse] esse om. signo] suo signo, ed. pr. A. 11 sicut] multa] infinita, ed. pr. 10 divinis] in divinis, A.B.C. ed. pr. sed, ed. pr. in Deo sunt personae1, quia nomen personae inventum est ex concordi et magistrali sententia?, ad significandum illam ineffabilem trinitatem: quaesierunt enim haeretici, quae tres res sunt Deus, quia conceperunt, quod sunt tres substantiae vel res separabiles in natura; et tunc ex unicordi consilio invenit ecclesia nomen personae, concedens, quod sunt tres personae et una substantia. Graeci autem aequivocantes concedunt, quod sunt tres 'hypostases' sive substantiae, et sic nomen1 hypostasis est aequivocum apud illos. Sed absit ex istis fidelem credere, quod natura divina sit trine dimensionata, visibilis, vel habens passionem aliquam imperfectam. Oportet enim capere in minori, quod effectus aliquis non posset esse hujusmodi, nisi Deus naturaliter foret talis. Sed quid impossibilius? Cum juxta dicta tales proprietates propter imperfectionem non possunt Deo inesse. Ideo foret nimis simealis similitudo, concludere syllogistice, ubi syllogismus peccat in materia de minori impossibili, concludere per locum a simili. Et ubi syllogismus non peccat in materia nec in forma, sed ubi conclusa proprietas naturaliter Deo inest, scilicet quod melius est aliquid esse hujusmodi, quam est aliquid non esse hujusmodi, ut docetur superius, ut si infidelis capiat corpus esse trine dimensionatum, scilicet longum latum et profundum, et non posset esse taliter dimensionatum, nisi deitas fuerit taliter dimensionata, ergo deitas est longa lata et profunda. Sed constat, quod fidelis satis pensare poterit de probatione haeretici in minori, quamvis Apostolus dicat de Deo, quod sibi insunt latitudo longitudo profunditas et sublimitas 10, tamen satis aequivoce intelligit de istis quattuor, ut patet exponentibus sensum suum. Est autem nomen personae descriptum apud multos, qui concedunt aequivoce, licet quodammodo analogice Deus sit persona cum personis angelorum et hominum. Unde dicunt, quod persona est rationalis naturae incommunicabilis existentia, quod non potest deitati competere, cum deitas communicatur necessario tribus rebus"; competit 1 personae] tres personae, A.B.C. ed. pr. sententia, B.; magna angustia, ed. pr. cum A. vocantes] aequivocando, ed. pr. cum C.D. 6 3 2 magistrali sententia] magna secundae manus, D. aequinomen] natura, ed. pr. 5 visibilis] risibilis, ed. pr. aliquam] animam, ed. pr. cum B. 7 effectus] affectus, ed. pr. fuerit] foret, A. 10 Eph. iii. 1-cd. pr. om. profunditas. 9 pensare] pausare, C. ed. pr. tribus rebus] in tribus rebus, B. De notione tamen cuilibet personae, quae est deitas, sicut persona est incommunicabilis ad hunc sensum, quod sit multorum singularium, et1 tamen communicabile, quia natura divina. Et eodem modo natura est incommunicabile, quia persona, tamen est communicabilis, quia trium personarum est quaelibet. Nec est facile fingere, quare non quaelibet trium rerum creati spiritus sit persona, cum sit rationalis naturae incommunicabilis existentia; deficit tamen mihi auctoritas sic loquendi. Boetius autem videtur dicere, quod persona sit rationalis naturae individua substantia, et forte intelligit per substantiam subsistentiam, quae est inferius quam substantia, et tunc persona dicitur ethimologice quasi per se una. Homo igitur licet sit tam corpus quam anima, ista tamen sunt diversae naturae; ideo individuum hominis non sic communicatur eidem naturae, nec specifice3 nec individue. Et ad communia argumenta quibus argumentatur, quod esset processus infinitus in trinitatibus, cum persona prima habeat potentiam notitiam et complacentiam, quae pari evidentia distinguuntur, qua tres personae divinae, et foret processus in infinitum. Solutio est, quod prima persona divina ex se est potentia; est autem intellectiva, quia communis natura, cum intellectiva quandoque accipitur personaliter et quandoque naturaliter; et sic est de duobus aliis nominibus, scilicet potentia et benevolentia. Et ita est quaedam insensualis nugatio, procedere super tria in natura divina, cum potentia talis potentiae foret illam naturam posse posse, et intelligentia verbi Dei foret, illam naturam intelligere intelligere, et voluntas foret, illam velle velle; et tunc pater intelligit communi intelligentia, sicut filius potest communi potentia, potest tamen sicut est per potentiam quae est pater, cum ex patre habet esse. Et conformiter tollitur alia difficultas, utrum natura divina gignit aut gignitur. Quamvis autem Petrus Lumbardus videatur dicere, quod non sicut species humana nec1o generat nec generatur, cum actio non competat formaliter nisi personae, potest tamen dici probabiliter, quod sicut ex natura 1 et] est, ed. pr. cum C. primae manus, D. 2 communicabilis] incommunicabilis, ed. pr. 3 specifice] specivoce, ed. pr. infinitus] in infinitum, D. naturam] naturam nullum, ed. pr. 6 voluntas] voluntas illam] illud, ed. pr. & tunc] sic, D. 9 alia] 5 voluntatis, ed. pr. A. om. ed. pr. 10 nec] non, ed. pr. cum C.D. divina est filius, sic ex illa gignitur filius; et illa1 in persona patris gignit filium, et spiritus sanctus procedit ex illa in patre et filio, non tamen idem gignit se2, quamvis persona gignens et persona genita sint eadem essentia3. Tales autem sunt multae difficultates, quae potius stant in logica, quam in re ipsa. Ideo circa altercationes hujusmodi non contendo. CAP VIII. De ideis. persona divina, Pseustis. Videtur quod in istis materiis ydiotice loqueris, Idea non est vocem propriam ignorando, cum non subsistit ratio, quod sint ydeae a Deo distinctae, quin per idem forent hujusmodi infinitae, et per consequens foret Deus infinitus ratione multitudinis ydearum, et quod sint ydeae a Deo distinctae formaliter, non negabis. Phronesis. Fateor, quod propter altitudinem materiae ignoro plurimum, sed credo, quod in patria videbo clare sententiam, quam modo balbutio. Ideo teneo me in fide scripturae et limitibus rationis; nego autem quod sint infinitae personae in Deo ad intra, cum nec ratio nec auctoritas hoc convincit. Personalitas autem est divina essentia, et non veritas aliena in Deo fundata, ut Deum posse intelligere se, Deum quietari in sua intellectione. Istae sunt tres res, cum in eis sit prioritas originis, et quaelibet earum est divina essentia. Et si tu imaginaveris, quotiens tibi libuerit, Deum posse posse intelligere se, idem erit quod Deum posse intelligere; Deum autem posse intelligere hominem vel aliam rem ad extra, non est persona formaliter sed passio divina, et multo magis ydea non est persona divina, sed veritas absolute necessaria, quae est intelligibilitas rei ad extra. Quomodo quaeso intelligeret Deus significandum ad extra, nisi sit ipsum 10 intelligibile? Sicut ergo primum ab illa] ita, A.B.C. ed. pr. trina, A.B.C. ed. pr. ed. pr. 6 4 2 se] se ipsum, D. 3 essentia] essentia a Deo] in Deo, A. ed. pr. cum, nec] cum om. autem enim, D. 7 idem illud, ed. pr. 8 intelligere] intelligere se, ed. pr. B. intelligibilitas] intellectibilitas, B. 10 nisi sit ipsum] nisi ipsum foret, C. ed. pr. sed veritas necessaria, absolute forma exemplaris. Nec Deus posset solute est necessarium, sic et secundum. quidquam producere, nisi ipsum intelligeret, cum nihil posset casualiter producere vel insipienter, ut Augustinus, 83 quaestiones, quaestio 47, saepe arguit, et talis intelligibilitas est aequalis intellectivitati vel intellectioni Dei, quod idem est. Nec posset Deus quidquam ad extra producere, nisi praecederet ejus intellectivitas1 ad extra, ut exemplar, quia aliter posset rem ad extra producere et non ipsam intelligere, et per consequens non sapienter producere ipsam, quod est summe impossibile. Et haec ratio, quare omnes ydeae, quae sunt formae exemplares, secundum proprietatem aliquam sunt in verbo, quod est forma ac sapientia Dei patris. Et ut Augustinus vere asserit, sine ydeis non est possibile quenquam sapientem fieri. Quomodo quaeso posset homo esse sapiens, cognoscendo creaturam aliquam, nisi prius cognoverit ejus producibilitatem, hoc est rationem secundum quam producibilis est a Deo, et per consequens rationem secundum quam intelligibilis est a Deo? Hoc autem cognoscit homo abscondite, licet verbaliter illud negat, quia, sicut nemo intelligit, nisi ens in communi intelligat, sic non intelligit aliquam creaturam nisi ejus intelligibilitatem et intellectionem passivam intelligat; et illa est in intellectu vel verbo divino. veritas absolute. Et ideo dicitur, quod beati vident in verbo hujusmodi veritates, verumtamen in tota trinitate beata sunt hujusmodi veritates, secundum quandam tamen specialitatem Ideae essentia in verbo. Quamvis autem omnes dictae ydeae distinguuntur liter sunt ipse Deus. inter se formaliter et a Deo, sunt tamen omnes essentialiter ipse Deus. Unde Aristoteles VIImo Metaphisicae arguens contra ydeas Platonis aequivocavit in logica stulte concipiens, quod ydea sit essentia absoluta, distincta ab essentia divina; sed quis sapiens ita intelligit? Sed sicut' Aristoteles bene 10 concipit, omnis" talis ydea foret superflua. Sed intelligibilitatem12 creaturarum oportet omnem fidelem ponere, non formaliter rem absolutam per se existentem, quia tunc foret formaliter ipse 1 intellectivitas] intelligibilitas, ed. pr. D. quaestio 48, asserit, A.B.C. 7 B.C. ed. pr. 2 vere asserit] ubi supra, prius] om. B.C. ed. pr. aliquam] aliam, ed. pr. 8 6 4 illud] hoc, intelligat] intelligit, D. tamen] om. ed. pr. distinguuntur,] distinguantur, D. ⚫ sicut] si, ed. pr. 10 bene] om. B.C. 11 omnis] tunc omnis, A.C. ed. pr. 12 intelligibilitatem] intellectivitatem, B.; intellectualitatem, ed. pr. |