DOMNI HIERONYMI BOTTINO

VITA

Hieronymus Bottino, qui plures annos impendit nominatus inter Abbates, qui sunt a regimine describendis ac genuinæ suæ lectioni restituendis generali Ordinis. Ex hoc tempore continuo Romæ Sermonibus Honorii III, origine Pedemontanus mansit occupatus tum regimine Ordinis, quum est, ac lucem primo vidit in pago, cui nomen Cas- expediendis ejus negotiis, atque implicatus multrum Sancti Petri prope Bodigomagum, postea tiplicibus vitæ Apostolicæ laboribus; nam hisce Casale Sancti Evasii nuncupatum, sexto kalendas annis fuit alternis vicibus aut Visitator major, aut Novembris anni MDCCCIII. Adolescens studiis Procurator Generalis Ordinis, tum Abbas monastheologicis operam in regio Casalensi Athenao terii S. Crucis, tum Confessor ordinarius plurimonavavit maximo cum fructu, quibus absolutis, rum Sanctimonialium monasteriorum, aliorumque cum dispensatione super defectu ætatis, sacer. piorum Institutorum, nec non Missionarius in Agro dotio initiatus est a Francisco Alciato episcopo Romano, aliisque addictus piis operibus. Tot inter Casalensi, anno MDCCCXXVII. Verum ad perfec- labores indefessus vir successivas horas, somno tiorem vitæ statum anhelans eodem anno Urbem etiam necessario subreptas, impendit describendis petiit, ac Ordini Cisterciensi aggregatus, habi- Sermonibus Honorii III, eorumque genuinis lectum monasticum Perusiæ in monasterio S. Ber- tionibus determinandis annotandisque locis Scripnardi induit, ubi per octo menses novitiatu per- turarum in iis citatis. Verum, præter Dissertatioacto, cum dispensatione Pontificia super quatuor nem quam, anno MDCCCLXIV, jam composuerat, mensibus ad canonicum tyrocinii complementum cujusque laciniæ reperiri tantum potuerunt, ulterequisitis, solemnem professionem emisit septimo rius progredi non potuit; nam postremis vitæ suæ idus maii anno MDCCCXXVIII. Inde per biennium annis, infirma valetudine fractus, sæpius interparochi munere functus est, in monasterio S. Ma- ruptum circa Honorium laborem penitus omittere riæ Vallis Pontis, cui annexa est parochia Montis coactus fuit, donec tandem quinto Kalendas NoAbbatis in diæcesi Perusina. Anno MDCCCXXX vembris anno MDCCCLXX, apoplexia correptus, a Superioribus Ordinis Romam accitus per plures paralyticus decubuit usque ad octavum idus maii annos tum Philosophiam quum Theologiam magna anni subsequentis, quo Ecclesiæ sacramentis mucum laude in Collegio S. Crucis in Hierusalem nitus pie obiit, annum agens ætatis sexagesimum docuit, ac, juxta leges Ordinis post septennium octavum. Erat vir staturæ mediocris, nec maceLecturæ, creatus fuit S. Theologiæ Magister. Hoc lentus nec pinguis, colore vultus leviter rubente, tempore, una cum collega suo Josepho Martini, aspectu venerabilis, eloquio gravis, in conversaillustravit et e Codice Ms. sessoriano in lucem de- tione amænus, erga egenos præcipue et miseros dit Aponii Enarrationes in Canticum Canticorum, affabilis et misericors ; liberales artes ainabat quæ Romæ typis editæ fuerunt anno MDCCCXLIII. omnes, sed ipse artem musicam callebat apprime, Biennio post in Capitulo Generali promotus fuit ita ut compositiones ejus a primis Urbis magistris in Procuratorem Generalem monasteriorum in di- haberentur in æstimatione, atque conscripserit tione Pedemontana et Sabaudia sitorum apud Re- tractatum doctum de Cantu Gregoriano. Prodigiosa gem Sardiniæ, unde, Urbe relicta, transiit ad coe- præditus memoria, et acerrimo ingenio, præter nobium Altæ Cumbæ in Sabaudia, ubi degit usque doctas linguas latinam, græcam et hebraicam ad annum MDCCCXLVII, quo creatus fuit abbas didicerat italicam, gallicam, hispanicam et germonasterii Vici Montis-Regalis, cui præfuit usque manicam. In mathematicis disciplinis et philosoad annum MDCCCL (1). Tum in Urbem revocalur, phia rationali egregia doctus, præcipue excellebat in scientia theologica quam pluribus annis cum incompti, quam ut periculo exponerentur pereundi; plausu docuit. Talis erat vir, qui multiplicibus multiplicatis impressione exemplaribus, futurum obrutus laboribus, per multos annos successivis esse ut excitentur viri docti, qui inchoatum opus horis curas suas impendit eruendis ex pulveroso perficiant et absolvant in publicum Ecclesiæ boCodice Sermonibus Honorii III, pretiosissimis num, quod in ejusmodi rebus unice habendum sane, quippe in quibus fulgeat adhuc vigorosa et præ oculis est; et quando, oblata opportuna occanaturalis veterum Patrum eloquentia, quæ se- sione, non præsto est bonum perfectum quod offequiore ætate artificiosiori enerviorique dicendi ratur, conferendum esse illud quod suppetit, quo generi locum cessit. Dolendum profecto egregium tandem ad perfectum bonum ascendatur. Invitus virum ultimam manum expoliendis illis Sermo- cessi potius quam consensi aliorum sententiæ et nibus notisque opportunis illustrandis apponere instantiæ, atque Botiinii manuscriplum, quale ab non potuisse. Sed adorandum Dei consilium ita ipso relictum fuerat, tradidi doctæ Societati a vuldisposuerat.

gandis libris ecclesiaticis, sperans quoque erudiPost obitum clarissimi viri, cum spes non afful- tos viros illam componentes atque promovendo geret infelici hac tempestate vulgandi opus, hoc Ecclesiæ bono deditos, non paucos operis defectus sepositum remansit, capto consilio exspectandi fore correcturos, nec non plura quæ desiderabantur circumstantias magis propitias, quibus expoliri pos- suppleturos, qua in re ut possim esse reprehensiset et perfici, quod perturbatis hisce temporibus, bilis, certe intentio conferendi non nihil ad bonum

, dispersis viris religiosis et in summis angustiis commune fuit recta. Quod si autem præstantissimi constitutis, et maxime direptis bibliothecis, ut ab viri ac magistri, imprudens et præproperus, non aliquo digne præstaretur, erat moraliter impossi- satis, ut oportebat, terrenæ consuluerim memoriæ,

, , bile. At anno proxime elapso, viri omni venera- difficiles atque iniquæ plane factum excusent temtione digni inopinato insistere coeperunt, ut porum circumstantiæ, et pii ejus mibi veniam exemplar manuscriptum traderetur Societati a pu- concedant manes, quibus, omnium christiani hoblicandis libris ecclesiasticis. Responsioni exem- minis laborum finem, veram in non desitura plar non esse præparatum, deesse adhuc multa æterni infinitique luminis contemplatione apprecor quæ suppleri deberent, opponebant, melius esse felicitatem. ut Sermones Honorii, jam diu quæsiti, prodirent

Su.

Romæ, die 20 febr. 1879.

IN SERMONES TAM DE SANCTIS QUAM DE TEMPORE

PRÆFATIO

DEPROMPTA

EX DISSERTATIONE D. HIERONYMI BOTTINO

I. – Honorius III est horum Sermonum telligendum fore in ipsa dedicatoria declaraauctor.

vit. Litteræ Honorii Sermonibus præfixæ,

ex quibus etiam quædam alia dona ad CisScripsisse Honorium sermones non pau- tercium ab ipso transmissa constat, prout ex cos de tempore et de sanctis, eosque ad ipsa Bibliotheca Cistercii, ad Ignatium Firclerum populumque Romanum declamasse minum Fiteriensem abbatem primo adducauctores sunt, inter alios, Oldoinus, in Ad- tæ, deinde ad nos remissæ cum aliis exemdit. ad Ciaconium in Honorio III, et Lu-plaribus, quæ non parum hoc opus illusdovicus Jacobus a S. Carolo, in Biblioth. trarunt, illustrabuntque adhuc, hæc habent Pontif. verbo : Honorius III, qui tradunt verba »: etiam eos ipsos Sermones abbati et monachis Honorius episcopus, servus servorum Cistercii ab eodem Honorio nuncupatos Dei, dilectis filiis abbati et conventui Cisfuisse. Rem fusius narrat Angelus Manrique, terciensi salutem et Apostolicam benedictioin Annalibus Cisterciensibus ad annum nem.- Aquas nostras jubemur dividere in 1223, cap. 1, tom. IV, pag. 240 (Vid. etiam plateas, ita tamen ut non sint nostri parGall. Christ., tom. IV, 992), et plura scribit, ticipes alieni, quia scilicet rivulum imo quæ hic refero, de his Sermonibus textu rorem scientiæ datæ nobis a Domino, dedigna ac necessaria :

bemus in latitudinem spargere populorum, * Hunc nobis annum Christi MCCXXIII, et excusso inanis gloriæ pulvere, ac resCistercii XXVI, auspicetur Honorius ante- pectu quæstus temporalis excluso, aren

, cessoris sui Innocentii imitatus exemplum, tium subditorum corda sic ex sola chariet quos dudum Sermones acri et vivido stylo. tate rigare, ut nullam in opere nostro ad populum Romanum clerumque in unum partem sibi spiritus valeant vindicare haud exiguum volumen colligens, atque maligni. Quamlibet igitur proprii corporis abbati et conventui Cistercii dicans, epis-infirmitate gravati, quamlibet pressi onere tola præfixa, quam mox subjungam. Porro Pontificalis officii, quamvis irruentibus unvolumen ipsum hodieque Cistercii perseve- dique sollicitudinum fluctibus agitati, vir rat, atque ea adservatur veneratione, quæ tandem valeamus recolligere mentem in decet tantum munus, sive quia id religio tam diversa divisam, et leclioni seu medipostulabat, sive quia idem Honorius futura tationi vel modicum dare tempus, ne tapræcavens, et sui in Cistercium amoris fir- men id temporis quod occupationibus nosmus assertor, perpetuusque ostentator, lata tris subducere et quasi furari potuimus, sententia excommunicationis stricte prohi- j efflueret otiosum, Sermoncs, quos diverbuit, ne autdistrahi posset aut alienari. Quod sis temporibus habuimus ad clerum popuipsum de omnibus donariis, quæ multis ab eo lumque Romanum, studuimus in unum ecclesiis donata sunt,... in universum cau- compilare ac ordinare volumen ad utilitatum; specialiter tamen de hoc volumine in- tem præsentium ac etiam posterorum. Ipsum ergo volumen vestræ charitati duri- nec semel quæsita occasione, summis laumus destinandum, in quo si quid laudabile dibus effert. Silent Dominicana Familia inveneritis, Domino qui dat omnibus af- historiographi. Silet vel ipse Honorius in fluenter et non improperat, adscribatis; sua ad Cistercienses monachos dedicatoria ea quo minus bene minusve sufficienter Epistola, quamvis dona non pauca et minodicta inveneritis in eodem, nostræ insuffi- ris certe momenti commemoret, quæ in cientiæ imputantes. Pro hujusmodi autem alios contulerat. Sane concionum suarum dono, quod vobis ex multa charitate dirigi- volumen dono daturo magis obvium erat mus, orationum vestrarum valde necessa- volumen aliud divo Dominico traditum, ria nobis antidota postulamus. Illud vos la- quam vestes aliaque ornamenta commemotere nolentes, quod cum Ecclesiis Urbis et rare. Nec aberat commemorandi locus et aliis simus, Deo propitio, quamplures sa- opportunitas. Teste eodem Manrique, noncras vestes et alia ecclesiastica ornamenta nisi anno 1223, Sermones Honorii Cisterlargiti, protulimus sententiam excommu- cienses monachi dono habuere; sanctus nicationis in illos, qui ea dare vel vendere, autem Dominicus biennio ante jam evolaveseu quocumque modo alienare præsumpse- rat ad superos, et Honorii munus jam rint ab eisdem. Unde caveatis vos universi dudum accepisse debuerat. Idem ergo Pontiet singuli ne vel præsens volumen vel alia ficalis munificentiæ genus postulare videornamenta ecclesiastica, quæ Ecclesiae hatur, ut Honorius quod S. Dominico largivestræ contulimus, distrahendo et alie- tus fuerat volumen in mox laudata Epistola nando quomodolibet ab eadem, supradic- silentio minime præteriret. Absit autem, tam sententiam incurratis. Valete.

ut velim exinde eorum scriptorum auctori« Hactenus ad abbatem Cistercii conven- tatem convellere, qui rem omnino affir« tumque summus Ecclesiæ pastor, tunc de- mant. Ipsi nec pauci sunt, nec certe obscuri « mum putans fructificaturum divini verbi nominis. Doleo potius, quod quum sermo« semen, si ab ipso in Cistercio, et a Cis- nes istos aut deperditos, aut adhuc in mem« terciensibus per orbem diffunderetur. » branis delitescentes consulere non licuerit,

Pergit adhuc Manrique et quærit cuinam nec quæstionem ab initio propositam defiArchimandritæ Sermones suos dono dederit nire valeam. Honorius, licet nihil certi asserere valeat. Cæterum extra dubium est Honorii SermoEamdem quæstionem et exitu haud dissi- nes, quos ex vetusto Codice sessoriano desmili instituere Maurini (Gall. Christ., loc. cripsimus, et publici juris facere nobis procit.). Sed hæc ad rem nostram jam non fa- positum est, eos ipsos esse quos Summus ciunt. Sufficit modo exploratum habere, Pontifex Cisterciensibus dedit. Profecto, ut quod ex dictis luculentissime patet, sacras scribit Manrique supra citatus, Sermones conciones ab Honorio scriptas et Cistercien- illos dudum ad populum Romanum clerumsibus monachis dono missas fuisse.

que declamaverat Honorius. Stylus erat acer et vividus; Sermonum volumen molis non

exiguæ.Atqui hæc omnia sacris concionibus, II. - De aliis Honorii sermonibus. quas codex sessorianus complectitur plenis

sime conveniunt, ut tum ex lectione ipsa Quoniam vero Oldoinus et Ludovicus a earum lectores facile perspicient, tum ex S. Jacobo superius laudati, aliique com- iis, quæ de ipso Codice et de Sermonibus memorant alios Sermones ab Honorio cons

hic subjicio, luculenter patebit. criptos et S. Dominico Guzmano ordinis Prædicatorum Institutori dicatos, hinc

III. De Codice sessoriano. mihi dubium subortum, utrum isti iidem essent, cum illis, quos Cistercium miserat, an vero diversi. Hos igitur diu multumque Itaque Codex sessorianus numero LI, exteconquisivi, sed nullibi reperire potui ne- rius distinctus, membranaceus est, formæ que editos neque ineditos. Miror nullam quadratæ oblongæ, altitudinis 0,29, latitudieorum fieri mentionem apud Manrique, qui nis 0,20. Folia habet trecenta triginta nosanctum Dominicum, utpote Cisterciensi- vem, nitidissimo charactere exarato, qui bus amicissimum, modo oblata, modo etiam si quo in loco aliquatenus evanuerat, ite

rum ope aquæ sulphurate apparuit. Codicis Sermo in festo S. Silvestri. XLIII. Sermo et cujusque Sermonis titulus rubro colore in Conversione S. Pauli. XLIV. Sermo scriptus est, quemadmodum et omnes lit- alius in Conversione ejusdem. XLV. teræ initiales. Titulus Codicis his verbis Sermo in Cathedra S. Petri. XLVI. In exprimitur : SERMONES DOMINI HONORII Vincula S. Petri. XLVII. In festo S. GrePAPÆ III per totius anni circulum.'

gorii. XLVIII. Sermo in festo S. An

geli. XLIX. Sermo in festo S. Jacobi. A. Catalogus et ordo Sermonum ut in Co

(Post hunc sermonem notat Amanuensis : dice exstant. Sequuntur deinde Sermo

Hic debet esse sermo sanctorum Joannis et nes hoc ordine : I. In Dominica prima de

Pauli. Hi sunt viri misericordiæ. Reperitur Adventu sermo primus. II. Alius sermo

in fine libri.) L. Sermo in Nativitate de Adventu. III. In secunda Dominica de

Sancti Joannis Baptistæ. - LI. Alius sermo Adventu. — IV. Sermo in tertia Dominica

in festo S. Joannis Baptistæ. - LII. In Conde Adventu. V. Quarta Dominica de

versione beatæ Mariæ Magdalenæ. LIII. Adventu. VI. In Nativitate Domini,

Sermo in festo S. Laurentii. LIV. Alius sermo primus. VII. Item alius sermo.

sermo in festo S. Laurentii. LV. In festo VIII. In Octava Nativitatis Domini. IX.

Evangelistarum. - LVI. Sermo in DedicaSermo in Epiphania Domini. X. Sermo

tione Ecclesiæ. LVII. Alius sermo in in Dominica de Nuptiis. XI. Sermo in

Dedicatione Ecclesiæ. — LVIII. Item alius Dominica in Septuagesima. XII. Fe

sermo unde supra. LIX. In festo Sancti ria IV in Capite Jejunii. — XIII. Sermo

Nicolai. - LX. In festivitatibus Apostoloin Dominica prima in Quadragesima.

rum. - LXI. In festo plurimorum Marty

. XIV. Dominica in Quadragesima. – XV. In

rum. · LXII. Sermo in festo Sanctorum secunda Dominica de Quadragesima.

Joannis et Pauli. LXIII. In festo unius XVI. In tertia Dominica de Quadragesima.

Martyris. - LXIV. In festo Confessorum - XVII. Feria V in medio Quadragesimæ.

summorum Pontificum. - LXV. In festiviXVIII. Dominica in Lætare Jerusalem.

tatibus Paschæ. LXVI. Sermo in festo XIX. Alius sermo in eadem Dominica (de

Virginum. LXVII. Sermo Sanctorum Rosa aurea). – XX. Sermo iste Dominica - Joannis et Pauli. . lis est; legitur in statione sancti Silvestri in

Hunc ordinem utpote minus rectum, Quadragesima. - XXI. Dominica in Pas

quemadmodum vel ipse Amanuensis non sione Domini. XXII. Dominica in ramis

semel animadvertit, immutandum censui, Palmarum. - XXIII. In Cæna Domini.

ac sermones ipsos disposui, prout temporis XXIV. In die Parasceven. - XXV. Sermo in

ratio postulare videbatur. Resurrectione Domini. XXVI. Sermo in feria II post Pascha. (Post Sermonem B. Sessoriani codicis atas. Est ætate addit Amanuensis : Hic debet poni sermo ipsius Honorii scriptus. - Hunc ipsum coille qui est in fine dominicarum.) - XXVII. dicem sæculo XIII scriptum esse evincunt, Feria IV post Pascha. - XXVIII. Dominica tum illius orthographia, tum characterum in Octava Paschæ. XXIX. Dominica II forma, latinitatis genus aliaque his similia post Pascha. - XXX. In Ascensione Do- argumenta, sed multo magis hæc admodum mini. XXXI. In festo Pentecosten. pauca verba, quæ minusculo in prima fronte XXXII. Alius sermo. XXXIII. Item alius Codicis exarata leguntur : LIBER FRAsermo in eodem die. XXXIV. Sermo : TRUM... (1) QUI FUIT DOMINI PANDULPHI NorStetit Jesus in medio discipulorum (qui est WICENSIS EPISCOPI, CUJUS ANIMA REQUIESCAT in feria III post Pascha).-XXXV. Sermo in IN PACE. AMEN. Ubi puncta interposui, abrasa Nativitate Beatæ Mariæ Virginis.-XXXVI. est membrana, et rescripta. Posterior autem Sermo in Purificatione ejusdem.-XXXVII. scriptura ita priorem obscuravit, et hæc In Annuntiatione ejusdem. XXXVIII. posteriorem, ut quid ibi legeretur assequi Alius sermo in Annuntiatione ejusdem. - non potuerim. Verum ad definiendam Codicis XXXIX. Sermo in Assumptione ejusdem.- ætatem abunde hæc sufficit ut ut mutila noXL. Alius sermo in Assumptione ejusdem. titia. Iste enim Pandulphus fuit Honorio

XLI. Sermo in festo S. Andreæ. - XLII. coavus, et postea quam apostolici legati

(1) Postea supplevit : Sagittarii quod fuit nobile monasterium Cisterciensium in Calabria.