ad eam adipiscendam eâdemque bene utendum indesinenter adhibeant.

Difficultatem hujus Tractatûs non diffitemur: (a) gratia enim ad ordinem spiritualem et psychologicum spectat, cujus consideratio ardua est homini ad sensibilia prono; (b) gratia est undequaque supernaturalis, nec ejus natura facile intelligi potest; (c) iterum difficile est gratiæ influxum cum libero arbitrio conciliare. Sed pauca quæ de his omnibus cognosci possunt non solum intellectum juvant,sed ctiam pietatem fovent.

3. Divisio. In triplici capite disputabimus de gratiâ actuali quæ logice est præparatio ad gratiam habitualem, de gratiâ habituali seu justificatione, et de merito quod est utriusque fructus.

CAP. III.

de Merito.

ART. IV. Virtutes et dona, quæ ipsam comi

tantur.

ART. I. De naturâ et conditionibus.

ART. II. De existentiâ et objecto.

Prolegomena.

1. Gratiæ notio'.

4. 1° Quoad nomen, gratia, a voce gratis 2, idem sonat ac gratuitum seu gratis datum, et apud sacros auctores quatuor præsertim significat: (a) Benevolentiam seu favorem dantis; v. g. "Noe invenit gratiam (i. e. favorem) coram Domino" 3. (b) Rem aliquam gratis datam, seu donum gratuitum v. g. "Unicuique nostrum data est gratia "4. (c) Gratitudinem, seu gratum animi sensum pro beneficio accepto; v. g. "Non cesso gratias agens pro vobis " 5. (d) Elegantiam sermonis, vel pulchritudinem, aut aliam qualitatem, quæ reddit personam amabilem : “ Diffusa est gratia in labiis tuis "6. "Fallax gratia, et vana est pulchritudo "7. Quatuor hujusmodi significationes sic logice connectuntur ex benevolentia procedit donum; ex bono accepto consurgit gratiarum actio; elegantia autem est una ex dotibus quæ benevolentiam conciliant.

5. 2° Quoad rem (A) gratia, sensu lato et improprie dicto, definitur quodlibet donum gratis concessum, et ita creatio, conservatio, imo et liberum arbitrium gratiæ vocari possunt, quia dona sunt gratuita. Olim Pelagiani, et hodie Rationa

1 Cf. S. Th. 1. 2. q. 110; Suarez, De Gratiâ, Prolegom. II; Salmant. de Gratiâ, disp. I, c. 1; Montagne, op. cit., quæstio prooem.; Mazzella, op. cit. n. 4 sq.

2 Græca vox zápis idem fere significat, videlicet favorem quo quis alium prosequitur; beneficium quod recipitur; gratiarum actionem; remunerationem alicujus beneficii; quidquid habet vim favorem conciliandi. Cfr. Schleusner, Lexicon; Thayer, Greek-English Lexicon of the N. Testament.

Gen. VI, 8.

6

Ephes. IV, 7.-- 3 Ephes. I, 16. Ps. XLIV, 3. Prov. XXXI, 30.

lista et Unitarii quandoque adhibent vocem gratiam in hoc sensu, sicque simplices decipiunt ; sed theologi illâ voce nonnisi in sensu stricto uti debent.

(B) Sensu stricto gratia est donum supernaturale creature intellectuali a Deo concessum in ordine ad vitam æternam.

Dicitur (a) donum supernaturale, i. e. prorsus indebitum seu essentiam, vires, et exigentias cujuslibet creaturæ superans, et sic distinguitur a beneficiis mere naturalibus (De Deo Creante, 142-145), juxta illud S. Pauli: "Si autem gratia, jam non ex operibus, alioquin gratia jam non est gratia " 2.

(b) creaturæ intellectuali concessum ; ita designatur subjectum gratiæ, scil. angelus et homo; ceteræ enim creaturæ, utpote irrationales, non possunt recipere gratiam, quæ est participatio vitæ Dei intellectualis.

(c) a Deo; sic indicatur causa efficiens principalis gratiæ, scil. solus Deus, quum Ipse solus propriam vitam aliis impertiri valeat.

(d) In ordine ad vitam æternam; sic exprimitur causa finalis gratiæ, scil. visio beatifica; omnis enim gratia nobis datur tamquam medium directum vel indirectum ad finem nostrum supernaturalem attingendum: hinc gratia vocatur salutaris, utpote ad salutem ordinata.

II. Gratiæ præcipuæ divisiones 3.

6. (A) Primum quidem gratia est increata, vel creata : (a) increata est Deus ipse creaturæ intellectuali sese communicans, vel amor Dei, quatenus nobis gratuito collatus, quia, ut notat S. Thomas (1. q. 38, a. 2), “ amor habet rationem primi boni, per quod omnia dona gratuita donantur"; (b) creata est donum gratuitum a Dco distinctum, et veluti effectus divini amoris. Utriusque exemplum habetur apud

1 Pelagius olim Episcopus Synodi Diospolitæ decepit, dicendo se confiteri gratiam, dum revera nonnisi liberum arbitrium significaret. — Merito autem gratiæ nomine designantur usu loquendi biblico et ecclesiastico bona supernaturalia: hæc enim sunt per antonomasiam indebita, seu gratuita, quum omne prorsus debitum excludant non solum in operibus, sed etiam in naturâ fundatum. (S. Th., 1. 2. q. III, a. I ad 2.) 2 Rom. XI, 6.

3

* Cf. S. Th. 1. 2. q. 111; Suarez, 1. cit. c. 3-6: Montagne, 1. cit. art. 4; Mazzella, n. 11 sq.; Jungmann, n. 9 sq.

Rom. V, 5: "Caritas (gratia creata) diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum (gratia increata) qui datus est nobis". (S. Th. 1. 2. q. 110, a. 1.)

7. (B) Ratione causa, gratia creata duplex est: (a) Gratia Dei, seu Conditoris, ca est quæ conceditur a Deo, ex merâ liberalitate, independenter a meritis Christi. Sic, juxta Thomistas, gratia Angelis et Adamo innocenti data, est gratia Dei. (b) Gratia Christi, seu Redemptoris ea est quæ conceditur a Deo intuitu meritorum Christi1. De facte omnis gratia, in statu præsenti collata, est gratia Christi, quia Christus omnes gratias meruit, quæ nobis hodie dispensantur, ut in Tr. de Verbo Incarn. (n. 208-214) proba

tum est.

8. (C) Ratione modi, est (a) externa, quæ extrinsece afficit subjectum, ut Christi exempla, evangelii prædicatio etc. (b) interna, quæ subjectum intrinsece afficit, v. g. gratia habitualis, quæ ipsam substantiam animæ perficit, pariterque gratiæ actuales quæ facultates nostras adjuvant.

9. (D) Ratione finis, gratia interna iterum subdividitur in: (a) gratiam gratis datam, quæ per se et primario ad aliorum utilitatem datur, ut donum miraculorum, prophetiæ talis gratia non omnibus datur Christianis, sed quibusdam, et potest stricte loquendo peccatoribus concedi, ut ex facto Balaam apparet 2; (b) gratiam gratum facientem, quæ per se et primario in propriam subjecti utilitatem ordinatur; talis est v. g. gratia habitualis, quæ proprie nos gratos Deo facit, et actualis, quæ est medium ad acquirendam vel augendam gratiam habitualem. Gratiam gratum facientem meliorem esse gratiâ gratis datà constat ex Paulo qui, post enumeratas gratias gratis datas, addit: "æmulamini charismata meliora "3, posteaque caritatem describit, quæ semper cum gratiâ gratum faciente connectitur. Christus

1 Scotista vocant gratiam Christi capitis eam quæ Adamo innocenti et angelis concessa fuit; gratiam Christi Redemptoris eam quæ hominibus redemptis dispensatur. Alii theologi gratiam Dei appellant eam quæ vocationem ad fidem præcedit, et infidelibus negativis datur, gratiam autem Christi eam quæ a vocatione ad fidem incipit. Sed communior est explicatio supra allata.