XLI

LEIBNIZIUS AD FABRICIUM, THEOLOGUM HELMESTADIENSEM.

Ex autographo prius edito, quod nunc etiam. in bibliotheca Hanoverana servatur.

Hanoveræ, 10 januar. 1698.

Mitto ecce tibi reliqua scripti reformati, et ut cum Domino D. Schmidio collega tuo, addita multa a me salute, communices rogo, uti ille priora tecum communicavit. Desideratur ut velitis cogitatorum et monitorum vestrorum, ea quam jam exposui ratione, mihi copiam facere. Neque id ego a vobis peterem meo nomine; sed, ut facile judicabitis, ab altiore causa est quod postulo, ac silentium præterea commendare sum jussus. Facietis pro doctrina, prudentia et æquitate vestra, ut digna reponi suppedi

tentur.

In altero etiam negotio, quod diversæ sane naturæ est, et alio consilio desideratur alioque loco, spero, Serenissimi Ducis monitu, factum iri ut aliquid magis ad propositum concinnetur, quam quod prius fuerat designatum (1).

Jo. Lud. Fabricium olim Heidelbergæ novi. Vir erat doctrina et judicio valens et Electori suo carus. Vidi ejus scriptum de persona Christi, tum et Euclidis catholici titulo, sub Jani Alexandri Ferrarii no

(1) LEIBNIZIUS theologorum Helmestadiensium judicium de controversiis, quæ inter Lutheranos et Pontificios doctores intercedunt, desiderat.

mine, elegantem in Pontificios lusum (1). Si quid Noriberga aut aliunde novi in re litteraria afferetur, id rogo ad me pervenire patiaris. Serenissimus princeps christianus Dux Brunsvicensis mihi inde ex Transylvania, Domini Franci libellum in duodecima forma misit. Nomen abest, insignia vero familiæ ære expressa adsunt; sed rem jam tuo beneficio habebamus. Vale.

XLII

LEIBNIZIUS.

LEIBNIZIUS SCHMIDIO S. D.

Ex autographis editis a Veesenmeyer et in publica auctione Dni libri a Dno Philips emptis denuo inspexit Foucher de, Careil.

Hanoveræ, 17 jan. 1698.

Monita vestra præliminaria, non parum profutura, cum ipsa scripti jam antea vobis transmissi parte accepi.

Ego, quod a vobis petii, feci superiori jussu; itaque non jam quæritur an scriptum (2) sit publicæ auctoritatis, et omnibus Reformatis probatum, quale postulare nunc quidem tergiversatorium, exspectare vero inane foret: sed sufficit tanti visum in aula nos

(1) Quænam hujus scripti sit ratio Jo. Fabricius, part. IV. Historicæ Bibliothecæ suæ. p. 523, tradit: Janus, inquit, Alexander Ferrarius genere scriptionis utitur singulari, et de quo dubium ad mimesinne an sarcasmum vel mycterismum referri debeat. Simulat enim quasi cum promachis Papatus in constituenda et protegenda hierarchia faceret, atque ita iis illudit.

(2) Scriptum hoc, teste apographo hujus Ep. a Jo. Fabricio facto, quod

tra, et contentis et circumstantiis potissimum, ut consideratio ejus desideretur.

Hæc autem optamus ut sit distinctior nonnihil; itaque vestra nondum produxi, quod in generalibus subsistant. Scilicet referre videtur, breviter licet, in controversiis singulis expendi, tum an status controversiæ sit satis explicate constitutus, tum quid de momento ejus sentiendum videatur, id est, an, qui in ea a receptis nostrorum sententiis dissentiat, anathemati subjiciendus, æternæque damnationis reus sit judicandus. Quod si aliquid forte adspergi queat illustrationis, quo complanetur magis difficultas, id quoque non erit adspernandum, etsi necessario non requiratur. Quodsi etiam controversiæ non parvi momenti præteritæ videantur, poterunt subnecti. Desideratur autem hoc fieri quam primum poterit, idque ob graves rationes. Monita vero vestra et considerationes licet festinatæ apud nos usui erunt, tum ad rem magis illustrandam, tum ad materiam suppeditandam, ut, adjunctis aliis fortasse monitis, concinnetur hic aliquid theologico calamo, repondum (1) suo tempore. Ipsa autem vestra non communicabuntur aliorsum, multo minus vestri fiet mentio; sed vos, ut sic dicam, consiliariorum vice fungemini. Interea non dubito quin conveniatis in summa rei, tales doctrinas non esse damnandas, eo, quo dixi, sensu: de quo etiam nulla vel minima apud nos du

cl. v. de Murr possidet, et cum editore communicavit, est: Kurze Vorstellung der Einigkeit und des Unterschieds im Glauben bey den Evangel. sogenannten Lutheranern und Reformirten. Non videtur in lucem fuisse editum.

(1) Sic etiam est in codice apogr.; forte legendum reponendum.

bitatio est, neque apud te esse arbitror. Dominus D. Fabricius jam tum ea de re mentem suam in suo monito præliminari expressit. Ut autem maturius considerationes vestras nanciscamur, scripti copiam nuper factam statim iterum mitto; nam nundinæ Brunsvicenses appetunt, quas præveniri optandum, idque eo facilius erit, quia omnia jam nunc, et haud dubie etiam olim examinastis. Et præsta bit, si alterutrum necesse sit, quædam minoris momenti omitti, quam, quæ sint majoris, retardari, cum et spicilegia sequi queant. Vale, et, quod præclare facis, porro cogita, ad salutem animarum gloriamque Dei vix quicquam fieri posse utilius, quam ut injusta odia inter Christianos, sed præsertim Protestantes, tollantur, ex quibus fundi nostri calamitas pro magna parte profecta est, majoraque adhuc mala, ipsi exitio nos propius admotura, nisi sapimus et malo cavemus, mox nasci possunt; itaque tempus est ut quicquid est vel affectuum vel respectuum rationi, ne dicam pietati et conscientiæ, cedat.

LEIBNIZIUS.

XLIII

LEIBNIZIUS AD FABRICIUM, THEOLOGUM HELMESTADIENSEM.

Ex autographo prius edito, quod nunc etiam in bibliotheca Hanoverana servatur.

Hanoveræ, 1 feb. 1698.

Missu tuo accepi scriptum vestrum doctum, solidum, moderatum (1), quo ad communem scopum ita

(1) Projectum scilicet irenicum de quo infra, in epistola sequenti, mentio fit. N. E.

uti conabimur, ut, quoad ejus fieri potest, novi motus vitentur et suavi ratione animi præparentur. Quæ etiam causa fuit cur hæc potius placuerit via, quam ut ad Facultatem ipsam scriberetur. Dedi operam in charta ad Serenissimum Ducem missa, ut explicarem mentem ipsius Serenissimi Domini pariter ac scopum, ad quem collineandum puto, tum ne difficultatibus civilibus implicemur, tum etiam ut nihil omittamus quod in nostra sit potestate, tum denique etiam ut jam bene actis utamur, nec tamen vel nobis vel nostris præjudicium creemus. Vale.

LEIBNIZIUS.

XLIV

MOLANUS LEIBNIZIO S. D.

Excerptum ex autographo nondum edito.

Sans date.

Demitto Calixtina cum meis ad illa novis observationibus, ita ut projectum ejus nobis placere non se fugiat, nec se tamen ex professo refutatum deprehendere queat.

P. S. Observationes tuas germanicas ad scriptum Berolinense et harum criticam non inveni.

XLV

LEIBNIZIUS MOLANO S. D.

Ex autographo nondum edito.

Sans date.

Perlectis iis quæ optime notasti in scriptum Ca

lixtinum, duo tantum observavi.