Obrazy na stronie
PDF
ePub

104 nii lumen eluceat. Duplex omnino est iocandi genus, unum illiberale, petulans, flagitiosum, obscoenum, alterum elegans, urbanum, ingeniosum, facetum. Quo genere non modo Plautus noster et Atticorum antiqua comoedia, sed etiam philosophorum Socraticorum libri referti sunt, multaque multorum facete dicta, ut ea, quae a sene Catone collecta sunt, quae vocamus αποφθέγματα. Facilis igitur est distinctio ingenui et illiberalis ioci. Alter est, si tempore fit, ut sit remissio animo. . . . . homine dignus, alter ne libero quidem, si rerum turpitudini adhibetur verborum obscoenitas. Ludendi etiam est quidam modus retinendus, ut ne nimis omnia profundamus elatique voluptate in aliquam turpitudinem delabamur. Suppeditant autem et campus noster et studia 30 venandi honesta exempla ludendi.

105

Sed pertinet ad omnem officii quaestionem semper in promp

104. Atticorum antiqua comoedia: sie war im Unterschiede von der mittleren u. neueren Komödie durchweg politisch. Ihre Hauptvertreter sind Aristophanes, Eupolis, Kratinus.

Socraticorum libri: Brut. 85, 292 ego ironiam illam, quam in Socrate dicunt fuisse, qua ille in Platonis et Xenophontis et Aeschinis libris utitur, facetam et intellegentem iudico. Aufsie und Catos ἀποφθέγματα will Cic. hier besonders aufmerksam machen. Plautus und die attische Komödie erwähnt er nur beiläufig, ohne damit in Abrede stellen zu wollen, dass sich bei ihnen auch der obscöne Witz finde.

ἀποφθέγματα. Diese bestanden, wie aus de or. II, 67, 271 hervorgeht, in einer Sammlung schlagender und witziger Ausdrücke von Früheren und Zeitgenossen. Dass Cato seine seine eigenen Witze darin aufgenommen habe, ist doch nicht glaublich.

dies in dem Sinne der Würde des Menschen angemessen', wie dignus hominis praestantia §. 106, wol sagen, wenn nicht der Gegensatz ne libero quidem entschieden darauf hinwiese, dass vor homine ein Adjectiv von der Bedeutung,vornehm oder gebildet', vielleicht amplus od. ingenuus ausgefallen ist. Derselbe Gegensatz de or. II, 62, 252. · aliter enim minime est liberale, tertium oris depravatio non digna nobis, quarta obscoenitas non solum non foro digna sed vix convivio libe

rorum.

rerum turpitudini cet.: de or. II, 58, 236 Haec enim ridentur vel sola vel maxime, quae notant et designant turpitudinem aliquam non turpiter, d.i. sine verborum obscoenitate. ib. 59, 242 praestet idem ingenuitatem et ruborem suum verborum turpitudine et rerum obscoenitate vitanda.

ut ne nimis omnia profundamus, dass wir nicht Alles ohne Mass und

liegt schon in dem Begriffe von profundere, nimis ist daher pleonastish.

ut sit remissio animo: so hat Un-Wahl aussprechen. Das Masslose ger nach den besten Hdss., die ut si (andere sit) remisso (andere remissio) animo haben, in den Text gesetzt. Der Zusatz giebt eine Erläuterung zu tempore. homine dignus geben die Hdss., und es liesse sich

campus, nämlich Martius, wo die Römer ihre Leibesübungen vornahmen, wie die Griechen im Gymna

sium.

[ocr errors]

tu habere quantum natura hominis pecudibus reliquisque beluis antecedat. Illae nihil sentiunt nisi voluptatem ad eamque feruntur omni impetu, hominis autem mens discendo alitur et cogitando, semper aliquid aut anquirit aut agit videndique et audiendi delectatione ducitur. Quin etiam, si quis est paullo ad voluptates propensior, modo ne sit ex pecudum genere — sunt enim quidam homines non re, sed nomine sed si quis est paullo erectior, quamvis voluptate capiatur, occultat et dissimulat appetitum voluptatis propter verecundiam. Ex quo intellegitur corporis 106 voluptatem non satis esse dignam hominis praestantia eamque contemni et reici oportere: sin sit quispiam qui aliquid tribuat voluptati, diligenter ei tenendum esse eius fruendae modum. Itaque victus cultusque corporis ad valetudinem referatur et ad vires, non ad voluptatem. Atque etiam, si considerare volumus quae sit in natura hominis excellentia et dignitas, intellegemus, quam sit turpe diffluere luxuria et delicate ac molliter vivere quamque honestum parce continenter, severe sobrie.

Intellegendum etiam est duabus quasi nos a natura indutos 107 esse personis, quarum una communis est ex eo, quod omnes participes sumus rationis praestantiaeque eius, qua antecellimus bestiis, a qua omne honestum decorumque trahitur et ex qua ratio inveniendi officii exquiritur, altera autem, quae proprie singulis est tributa. Ut enim in corporibus magnae dissimilitudines sunt alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere, itemque in formis aliis dignitatem inesse, aliis venustatem sic in animis existunt maiores etiam varietates.

[blocks in formation]

Atque etiam. Oben ist die Verwerflichkeit der sinnlichen Vergnügungen aus dem Vorzuge der menschlichen Natur vor den Thieren gefolgert, hier wird dasselbe aus der Erhabenheit und Würde der menschlichen Natur an sich bewiesen.

106. ex eo, quod, demgemäss, dass. Die Anerkennung, welche Cicero hier dem Witze zu Theil werden lässt, stimmt zwar sehr wol mit seinem eigenen Charakter, da er sich bekanntlich durch Witz auszeichnete, aber wenig mit den Grundsätzen der Stoiker überein. Stob. p. 222 τὸ δὲ εἰρωνεύεσθαι φαῦλον εἶναί φασιν οἱ Στωικοί), οὐδένα γὰρ ἐλεύθερον καὶ σπουδαῖον εἰρωνεύεσθαι.

108 Erat in L. Crasso, in L. Philippo multus lepos, maior etiam magisque de industria in C. Caesare L. F.: at eisdem temporibus in M. Scauro et in M. Druso adulescente singularis severitas, in C. Laelio multa hilaritas, in eius familiari Scipione ambitio maior, vita tristior. De Graecis autem dulcem et facetum festivique sermonis atque in omni oratione simulatorem, quem elgava Graeci nominarunt, Socratem accepimus: contra Pythagoram et Periclem

108. L. Licinius Crassus, geb. im J. 614 (140), Consul 659 (95), gest. 663 (91), der grösste Redner seiner Zeit, dem darum nebst M. Antonius die Hauptrolle in den Büchern de orat. zugetheilt ist. Brut. 38, 143 erat summagravitas,erat cum gravitate iunctus facetiarum et urbanitatis non scurrilis lepos. Vgl. de or. II, 54, 220 non enim fere quisquam reperietur praeter hunc (Crassum) in omni genere leporis excellens, et illo quod in perpetuitate sermonis et hoc quod in celeritate atque dicto est.

L.Marcius Philippus, Consul im J. 663 (91). Brut. 47, 173 duobus igitur summis, Crasso et Antonio L. Philippus proximus accedebat, sed longo intervallo tamen proximus. summa libertas in oratione, multae facetiae, satis creber in reperiendis, solutus in explicandis sententiis, erat etiam inprimis, ut temporibus illis, Graecis doctrinis institutus, in altercando cum aliquo aculeo et maledicto facetus.

de industria, absichtlich.

C. Iulius Caesar Strabo, mit dem Beinamen Vopiscus oder Sesquiculus, Aedil im J. 664 (90), wurde in der Proscription des Marius getödtet, s. §. 133; de or. III, 3, 10. Ihm wird die Abhandlung über den Witz de orat. II c. 54 ff. in den Mund gelegt. Brut. 48, 177 Festivitate et facetis C. Iulius L. F. et superioribus et aequalibus suis omnibus praestitit, oratorque fuit minime ille quidem vehemens, sed nemo urbanitate, nemo lepore, nemo suavitate conditior.

Eisdem temporibus ist auf einen etwas grösseren Zeitraum zu beziehen, da Scaurus Blüthe in ein Jahr

zehnt früher fällt als die der Genannten, und bei Drusus Auftreten er schon todt war.

M. Scaurus: §. 76. Brut. 29, 111 in Scauri oratione sapientis hominis et recti gravitas summa et naturalis quaedam inerat auctoritas, non ut causam sed ut testimonium dicere putares, cum pro reo diceret. Sc. war ein Freund der stoischen Philosophie, §. 116.

M. Livius Drusus. Der Zusatz adulescens zeigt, dass der jüngere dieses Namens gemeint ist. Brut. 62,222 M. Drusum - gravem oratorem ita dum taxat, cum de re publica diceret. Er suchte als Tribun im J. 663 (91) vergeblich durch vermittelnde Vorschläge, wie Vertheilung der Gerichte zwischen Senat und Rittern, Aussendung von Colonien, Verleihung des Bürgerrechts an die Italer, die streitenden Parteien zu versöhnen, und wurde ermordet, da er sich mit den Bundesgenossen in geheime Unterhandlungen eingelassen hatte.

[blocks in formation]

summam auctoritatem consecutos sine ulla hilaritate. Callidum Hannibalem ex Poenorum, ex nostris ducibus Q. Maximum accepimus facile celare tacere, dissimulare insidiari, praeripere hostium consilia. In quo genere Graeci Themistoclem et Pheraeum Iasonem ceteris anteponunt. In primisque versutum et callidum factum Solonis, qui, quo et tutior eius vita esset et plus aliquanto rei publicae prodesset, furere se simulavit. Sunt his alii multum 109 dispares, simplices et aperti, qui nihil ex occulto, nihil de insidiis agendum putant, veritatis cultores, fraudis inimici, itemque alii, qui quidvis perpetiantur, cuivis deserviant, dum quod velint consequantur, ut Sullam et M. Crassum videbamus. Quo in genere versutissimum Lacedaemonium Lysandrum accepimus, contraque Callicratidam, qui praefectus classis proximus post Lysandrum fuit, itemque in sermonibus alium quamvis praepotens sit, efficere ut unus de multis esse videatur: quod in Catulo et in patre et in filio idemque in Q. Mucio † Mancia vidimus. Audivi

τὸν λόγον ὑψηλὸν εἶχε - ἀλλὰ καὶ προςώπου σύστασις ἄθρυπτος εἰς γέλωτα.

Q. Maximus: I, 24, 84.

Iason, Tyrann von Pherae, der sich durch Klugheit und Tapferkeit zum Tagos von ganz Thessalien machte und den griechischen Staaten gegenüber dieselbe Rolle zu spielen begann, wie später Philipp. Grössere Pläne zu verwirklichen, hinderte ihn sein Tod Ol. 92, 2 (360).

Solonis. Bekannt ist die Anekdote, dass Solon, um der Todesstrafe zu entgehen, die auf den Antrag einer Erneuerung des Krieges gegen Salamis gesetzt war, sich wahnsinnig gestellt habe, als er das Volk durch seine Elegie Salamis zum Kampfe begeisterte. Plut. Sol. 8. Justin II, 7.

vita eius für das gewöhnlichere v. sua wird durch den Wechsel des Subjects im Nebensatz gerechtfertigt. Caes. bell. Gall. I, 11, 3 ita se omni tempore de populo Romano meritos esse, ut· - liberi eorum in servitutem abduci non debuerint.

109. Sulla: Sall. Iug. 95, 3 sagt von ihm: facundus, callidus et amicitia facilis, ad simulanda negotia altitudo ingenii incredibilis, multa

rum rerum ac maxume pecuniae
largitor. Plut. stellt ihn deshalb mit
Lysander zusammen.

M. Crassus: §. 25. III, 18, 73. - Plut. Crass. 6 xαíτoι Sεivótαtos ἦν Κράσσος πάντας ἀνθρώπους κολακεία κατεργάσασθαι. Idem comp. Niciae c. Crasso à Sè aqvos ἦν ἐλεγχόμενος ἐπὶ κέρδεσιν ἐν βουλῇ λέγειν καὶ τοὺς συμμάχους ἀδικεῖν καὶ γύναια περιὼν κολακεύειν καὶ συνεπικρύπτειν τοὺς πονηρούς.

Callicratidas: §.84. Während Lysander durch schmeichelndes Benehmen bedeutende Geldunterstützungen von dem jüngern Cyrus erlangte (407),_ reiste Call., da ihn Cyrus einige Tage warten liess, unverrichteter Sache ab, indem er es eines Griechen für unwürdig hielt, um des Geldes willen sich vor einem Barbaren zu demüthigen.

Q. Lutatius Catulus, Consul 652 (102), besiegte mit Marius die Cimbern. Von diesem proscribirt, tödtete er sich selbst 667 (87). Ueber den jüngeren Cat. s. z. §. 76.

Q. Mucio. Die besten Hdss. haben Q. Mucio Mancia, ein ganz unbekannter Name, der um so auffälliger

ex maioribus natu hoc idem fuisse in P. Scipione Nasica, contraque patrem eius, illum qui Ti. Gracchi conatus perditos vindicavit, nullam comitatem habuisse sermonis, [ne Xenocratem quidem, severissimum philosophorum], ob eamque rem ipsam magnum clarumque fuisse. Innumerabiles aliae dissimilitudines sunt naturae morumque, minime tamen vituperandorum.

31 Admodum autem tenenda sunt sua cuique non vitiosa, sed 110 tamen propria, quo facilius decorum illud, quod quaerimus, retineatur. Sic enim est faciendum, ut contra universam naturam nihil contendamus, ea tamen conservata propriam nostram sequamur, ut, etiam si sint alia graviora atque meliora, tamen nos studia nostra nostrae naturae regula metiamur. Neque enim attinet naturae repugnare nec quicquam sequi quod assequi non queas. Ex quo magis emergit quale sit decorum illud, ideo quia nihil decet invita Minerva, ut aiunt, id est, adversante et repu111 gnante natura. Omnino si quicquam est decorum, nihil est profecto magis quam aequabilitas universae vitae tum singularum actionum, quam conservare non possis, si aliorum naturam imitans omittas tuam. Ut enim sermone eo debemus uti, qui natus est nobis, ne, ut quidam Graeca verba inculcantes iure optimo

ist, als der Zuname Mancia sonst nirgends in der gens Mucia vorkommt. Und doch muss Cic. einen hochgestellten Zeitgenossen gemeint haben; aber bei der Menge der Nachrichten über diese Zeit und der Vollständigkeit, in der wir die Namen der Magistrate kennen, ist es fast unmöglich, dass wir von diesem gar nichts erfahren hätten. Wahrscheinlich ist Q. Mucio et Marcio zu schreiben: bei dem ersten können wir sowol an den Augur (Brut. 212 percomis erat) als an den Pontifex Maximus denken, s. z. § 115. Die nähere Bezeichnung fehlt öfter (Brut. 115). Marcius ist L. Marcius Philippus, der, weil er eben erwähnt ist, hier blos Marcius genannt wird.

P. Scipio Nasica, Consul im J. 642 (112). Er starbals Consul; Brut. 34, 128 wird seine Redefertigkeit und sein Witz gerühmt.

patrem eius: §. 76. Brut. 28, 107 illum Scipionem cum omnibus in rebus vehementem, tum acrem (L.

[blocks in formation]
« PoprzedniaDalej »