1) Joel. III.

men serenti, et panem comedenti; caditque ros
omnis gratiae, quae corda nostra madefacit, et
refrigerat, nec non corroberat.
Aër quoque,

elementum illud principale, sine quo nemo hominum vivere potest, illa animalis spirabilisque natura in Ecclesia Jesu Christi circumfusa spiAct.17 rat; Spiritus est effusus super omnem carnem ", qui omnes gratias in signis visibilibus operatur atque efficit, Spiritus septiformis in septem signis efficacibus, quae Ecclesia Dei appellat Sa

II.17.

cramenta.

Ecce igitur connexionem intimam strictissimamque inter virtutes divinitus infusas tanquam vitam hominis internam ac proprie divinam, et inter Sacramenta Ecclesiae Jesu Christi, ideoque inter tomum primum hujus operis clarissimi et

inter secundum.

Hoc caput de Sacramentis Ecclesiae, quod hunc tomum secundum complet integrum, quod librum, fere triginta chartas continentem, format, illa fusius tractat uberiusque, quam non vix ulla theologiae dogmatica tractatum hujus generis elaboravit. Argumenta omnia ex fonte plenissimo exhausit vir quam maximae eruditionis, Petrus Canisius, et Busaeus, coaevus illius, illa collocavit in ordine visibili et serie traditionis condensa, non dissimili adamantinae catenae, quae tam pretiosa est quam solida, et in

quibusdam punctis centralibus fixa, quae claritudine, nitore atque gravitate eminent excelluntque ; et non dissimili aciei triplici institutae, quae contra hostes crucis Domini nostri Jesu Christi et ejus mysteria fortissime ac insuperabiliter dimicat. Triplex enim plerumque fit argumentatio, cum argumenta, quando necesse est, ex sacris scripturis, ex SS. Patribus, et ex Conciliis depromuntur.

2

Qui modus est inprimis perdignus et ad rationem atque gloriam Sacramentorum exhibendam demonstrandamque accommodatissimus. Nam in Ecclesia Dei nihil sanctius aut salubrius, nihil excellentius aut magis divinum habeatur, quam Sacramenta ad humani generis salutem a Christo Domino instituta; haec profecto thesaurus pretiosissimus, ab infinito amore salvatoris nostri nobis relictus, et ab ipsius sanguine sanctificatus; haec sunt veluti vasa gratiae sanctissima. Operae igitur pretium est, (utamur verbis doctoris Liebermann de Sacramentis) ut, qua ratione et quibus veluti canalibus ad nos Dei dona (gratiae) dimanent, videamus. Voluit (sic pergit Dr. L.) clementissimus Deus et servator noster, ne in aliquo infirmitati nostrae deesset, sacros publicosque gratiarum fontes aperire, in Ecclesia sua jugiter manantes. Voluit, ut homines, qui corpore et anima constant, quique ad spiritualia vix aliter quam per corporalia possunt assurgere,

per signa quaedam externa dona caelestia degustarent ac perciperent. Id autem perfecit per Sacramentorum institutionem, quae totidem sunt divini in nos amoris monimenta permanentia et sempiterna. Haec merita in se continent redemptoris et sanguinis effusi pretium, et inexhaus. tas divinae in nos largitatis opes, quibus abunde cumulantur, quotquot participes efficiuntur 1) Institut. amicitiae Dei. 1) Quam digna igitur atque salu

theol. tom.

IV. Lib. VI.

deSacramen- bris est consideratio Sacramentorum.

tie p. 153.

At vero non modo dignum est et salubre, ut mysteria Dei contemplemur, sed et necesse est, ut indagemus Sacramenta, idque hostium causa, qui religionis mysteria impugnare conantur et convellere. Bellarminus Cardinalis, permagnae eruditionis vir ac profundus, veteres Sa2) Lieber. cramentorum hostes ad quatuor capita revocat. 2) pag. 155. Quidam Sacramenta omnia e medio tollere co

mann ibidem

nati sunt, et spiritales se mentientes, cum tantum fanatici essent, nihil se egere contendebant exterioribus signis. Huc Fraticelli et Begui ni pertinent, et ex antiquis ii, quos S. Epiphanius Archonticos vocat. Alii, si non omnia, at aliqua tamen Sacramenta sustulerunt. Sic Novatiani confirmationem et poenitentiam negabant, Manichaei baptisma et matrimonium, Albigenses confirmationem, poenitentiam, ordinem et extremam unctionem etc. Tertia classis eorum est, qui Sacramenta virtute et ef

II. 2.

2)

ficientia sua spoliabant. Quarta demum eos complec titur, qui certa Sacramenta non recte intelligebant, vel administrabant; ut qui baptisma dicebant non esse in nomine sanctissimae trinitatis conferendum; Eucharistiam verum Christi corpus non continere; ordines etiam foeminis conferri posse etc. Sed non solum priscis temporibus novatores in praecipua religionis mysteria, ideoque in Sacramenta Ecclesiae surrexere, sed etiam nostra aetate conveniunt permulti in unum adversus Dominum et adversus Christum ejus, 1 quorum aliqui negant Jesum esse Christum, filium Dei vivi, 2) immo et crucifixum oderunt, Matth. quorum alteri Ipsum quidem non negant; at tamen eum non integrum, nec eum cum septem suis mysteriorum institutionibus, sed dissectum, Ipsum nempe cum uno Sacramento et dimidio agnoscunt, ac falsissime proponunt. Quam necesse est igitur, ut nos ministri Christi et dispensatores mysteriorum Dei 3) propugnatorem et Co ducem, qui in magno hujus generis certamine gladio spiritus, videlicet verbo Dei hostem su-ph peravit, habeamus, et qui amplissimum nobis comparavit armarium, ex quo arma maxime idonea recipere valeamus.

Iste dux omnium in hac arena dimicantium fortissimus et invictus heros est Petrus Canisius, vere theologus, laurea dignus, immo vir apostolicus. Iste doctor Jesum Christum integrum et

Joh. VI. 69.

IV. 1.

4) Ephes.

2) I. Joh. IV.

2.3.

V. 6.

XXVIII. 18.

22.27.

28.

7) Matth.

III. 16. Luc.

1. 32. 33.

8) Act. 11. 3.

9) Act. XX.

28.

indissectum cum septem suis mysteriorum institutionibus et agnoscit et tradit, erudite docens, 1 Joh.1.18: quod Ipse de sinu Patris " in carne venerit, » et venerit per aquam et sanguinem, cui data fue4) Matth. rit omnis potestas in caelo et in terra, pote5) Joh. V. stas judicandi, 5 quod judicium clementia sua 6) Joh. XX. cum Apostolis suis communicavit, item quod abundans unctione Spiritus sancti, qui super ipsum copiose," super Apostolos vero divisim 8 III. 22. Joh. effusus est, advenerit, et cum Ecclesia sua, quam sanguine suo acquisiverit, 9 in aeternum permaneat conjunctus, cujus indissolubilem con10 Ephes. junctionem proprium Sacramentum 10), scilicet septimum repraesentat. Ipsius opus, praesertim operis tomus hic secundus, doctrinam de Sacramentis plene et perfecte continens, est armarium amplum ac copiosum, ex quo armorum plurima contra adversarios recipere possumus. Subsidium quoque quam ingens praestat vir apostolicus, erudiens per hunc tractatum et sacerdotes Dei, et per sacerdotes populum christianum. Patres Concilii Tridentini decrevere, ut fideles caeremonias cultus divini, atque ritus Sacramentorum, eorumque naturam, mentem, aetatem etc. per annum instituantur.

V. 20.

Fideles Christiani enim tanquam filii matris Ecclesiae semper considerare debent, et orare, quod ipsorum mater considerat, orat, celebrat. Quisquis, ait S. Augustinus, una cum Ecclesia orat, optime orat; ideoque homines christianos