7, 8 staidedun. nu ufkunpa ei alla. þoei atgaft mis. at þus sind. unte po vaurda. þoei aigast mis, atgal 9) ïm. jah eis nemun bi sunjai þatei fram þus urrann jaħ galaubidedun þatei þu mik ïnsandides. îk bi 10 ins bidja. ni bi po manasep bidja ak bi pans þanzei atgaft mis. unte peinai sind. jah meina aila 11 beina sind jah þeina meina jah haulips im in þaim. ni panaseips im in þamma fairwan. ib pai in pamma fairwau sind. jah ïk du þus gagga. alta veiha. fastai îns în namin þeinamma. þanzei atgaft 12 mis ei sijaina ain svasve vit. þan vas miþ ïm în þamma fairwau. ïk fastaida ïns în namin þeinamma. þauzei atgast mis. gafastaida. jah ainshun us im ni fraqistnoda niba sa sunus fralustais, ei 13 pata gamelido usfullip vaurþi. ïp nu du bus gagga jah þata rodja în manas dai, ei habaina fahed 14 meina usfullida in sis. ïk atgaf ïm vaurd þeinata, jah so manaseþs fijaida īns. unte ni sind us þamma 15 fairwau. svasve ik us þamma fairwan ni ïm, ni bidja ei usimais īns us þamma fairwan ak ei bair16 gais im faura þamma unseljin. us þamma fairwau ni sind. svasve ik us hamma fairwau ni im. 17, 18 veibai îns în sunjai, vaurd þeinata sunja ist. svasve mik insandides în manaseþ, svab ik insandida 19, 20 ïns în þo manased. jab fram ïm ïk veiba mik silban. ei sijaina jah eis veihai în sunjai, aþþan ni bi 21 pans bidja ainans ak bi þans galauhjandans þairh vaurda īze du mis. ei allai ain sijaina svasve þu. atta. în mis jahı ïk în þus. ei jah þai în uggkis ain sijaina. ei so manaseþs galaubjai þatei þu mik 22, 23 insand des. jah ïk vulþu. þanei gast mis. gaf ïm ei sijaina ain svasve vit ain siju. ik în in jah þu în mis. ei sijaina ustauhanai du ainamma jah kunnei so manaseps þatri þu mik insandides jah frijodes 24 ïns svasve mik frijodes. atta. þatei atgast mis. viljan ei þarei im ik jaħi þai sijaina miß mis. ei 25 saiwaina vulþu meinana. þanei gaft mis. unte frijodes mik faur gaskaft fairwaus. atta garaihta. jak 26 so manaseps þuk ni ufkumpa. ip ik puk kunpa jah þai ufkuþedun patei bu mik insandides. jah AVI. 1 gakannida im namo þeinata jah kannja ei friabva. poei frijodes mik. în îm sijai jah ik in im. pata qibands iesus usïddja miß siponjam se naim ufar rionon ho kaidron. þarei vas aurtigards. ic panei 2 galaip jesus jah siponjos fs. vissuh þan jah ïudas sa galevjands ïna þana stad. þatei ufta gaîddja 5 iesus jainar miþ siponjam seinaim. iþ iudas nam hansa jah þize gudjane jah fareisaie andbahtans 4 iddjuh jaindvairþs miþ skeimam jah haizam jah veðnam. iþ ïesus vitands alla þoei qemun ana îna 5 usgaggands ut qap im. wana sokeip. andbafjandans imma qehun. ïesu þana nozoraiu, þaruh qaþ im INTERPRETATIO. bum tuum servaverunt. 7. Nunc cognovi, quod omnia, quæ dedisti mihi, apud te sunt; 8. quod hæc verba, quæ dedisti mihi, dedi iis et ii acceperunt in veritate, quod a le exii, et crediderunt, quod tu me misisti. 9. Ego pro iis oro, non pro hoc mundo oro, sed pro his, quos dedisti mihi; nam tui sunt. 10. Et mea omnia tua sunt, et tua mea, et altatus sum in his. 41. Non amplius sum in hoc mundo; verum hi in hoc mundo suni, et ego ad te eo. Pater sancte, serva eos in nomine tuo, quos dedisti mihi, ut sint unum, sicut nos. 12. Cum fui cum iis in hoc mundo, ego servavi eos in nomine tuo, quos dedisti mihi, conservavi, et ullus ex iis non periit, nisi hic filius perdi ionis, ut hoc scriptum impletum fieret. 13. Verum nunc ad te eo et hoc loquor in mundo, ut habeant lætitiam meam completam in se. 14. Ego dedi jis verbum tuum, et hic mundus odio habuit eos; nam non sunt ex hoc mundo, sicut ego ex hoc mundo non sum. 15. Non oro, ut auferas eos ex hoc mundo, sed ut tuearis eos ab hoc malo. 16. Ex hoc mundo non sunt, sicut ego ex hoc mundo non sum. 17. Sanctifica eos in veritate; verbum tuum veritas est. 18. Sicut me misisti in mundum, sic ego misi ens in hunc mundum, 19. et pro iis ego sanctifico me ipsum, ut sint etim ii sancti in veritate. 20. At non pro iis oro solis, sed pro bia credentibus per verba eorum ad me, 21. ut omnes unum sint, sicut tu, pater, in me et ego in te, ut etiam hi in nobis unum sint; ut hic mundus credat, quod tu me misisti. 22. Et ego splendorem, quem dedisti mihi, dedi iis, ut sint unum, sicut nos unum sumus. 23. Ego in iis et tu in me, ut sint perfecti ad unum et cognoscat hic mundus, quod tu me misisti et amasti eos, sicut me amasti. 24. Pater, quòd dedisti mihi, volo, ut ubi sum ego, etiam hi sint cum me, ut videant gloriam meam, quam dedisti mihi, quia amasti me ante creationem mandi. 25. Pater juste, et hic mundus te non cognovit; verum ego te cognovi et hi cognoverunt, quod tu me misisti. 26. Et notificavi iis nomen tuum et notifico, ut amor, quo amasti me, in iis sit et ego in iis. xv, 4. Hoc dicens lesus exiit cum discipulis suis trans torrentem, hunc Cedron, ubi fuit hortus, in quem ivit lesus et discipuli ejus. 2. Scivit autem etiam ludas, hic prodens eum, hunc locum, quod sæpe convenit lesus illic cum discipulis suis. 3. Verum ludas cepit cohortem et horum sacerdotum et Farisæorum ministros ivitque illac cum facibus et tædis et armis. 4. Verum lesus sciens omnia, quæ venerunt super eum, exiens foras dixit iis quem quæritis? 5. Respondentes ei dixerunt : le um, hunc Nazoræum. Tune dixit iis lesus : ego ANNOTATIONES. Ivus, 8. nemur] Ulf. c. codd. ° xai ïyvocav. xvn, 18. svah] vid. ad xv, 9.-manased ] J. St.-÷manosep. xvi, 19. sijaina] gr. post eis. xvn, 20, ak | Ulf. © zai. — vaurda] verba, gr. omn. λόγου. xv, 22. siju] editt. + sijum, vid. ad x, 30. Me. X, 39. a. xv, 23. jah | sec., Elf. 6 jesus. ik im. stopuh þau jah ïudas sa levjands ïna miþ ïm. þaruh sve qap im. patei îk ïm. gal þun 7 ibukai jab gadrusun dalaþ. þaþroh þan ïns aftra frah, wana sokeiþ. ïb eis qebun. iesu þəna nazo8, 9 raiu. andhof ïesus. qaþ ïzvis þatei ik ïm. jabai nu mik sokeiþ. letih þans gaggan. ei usfuilnodedi 10 þata vaurd þatei yaþ. ei þanzei atgaf mis. ni fraqistida ïze ainummehun. îþ seimon þaitrus babands hairu uslauk ïna jah sloh pis auhumistins gudjins skalk jah afmaimait ïmma auso tail、vo, sah 11 þan baitans vas namin malkus. parub qab ïesus du paitrau. lagei þana hairu in fodr. stik! 12 þanei gaf mis atta. niu drigkau pana. paruh hansa jah sa pusundifaps jah andbahtos 13 iudaie undgripun iesu jah gabundun īna jah gatauhun ina du annin frumist. sa vas auk svaihıra 14 kaj fin. saei vas auhumists veiha þis ataþnjis. vazuh þan kajafa. saei garaginoda ïudaium. 15 patei batizo ist. ainana mannan fraqistjan faur managein. þaruh laistida iesu seimon paitrus jah anþar siponeis. sah pan siponeis vas kunps þamma gudjin. jah miþiongalaiþ m þ iesua in 16 rohsn pis gudjins. i, paitrus stop at dauroin uta. þaruh usïddja ut sa siponeis anþar. saci vas 17 kunps þamma gudjin. jah qap dauravardai jah attaub inn paitro. paruh qap jaina pivi so daura18 vardo du paitrau. ibai jah þu þize siponje is þis mans. ip is qab. ni im. þarah stopun skalkos jah and baltos haurja vaurkjandans. unte kald vas. jah varmidedun sık. jah pan vas miþ im paitrus 19, 20 standands jah varmjands sik. îþ sa auhumista gudja frah ïesu bi siponjans is jah bi laisein is. andhof imma ïesus. ïk andaugjo rodida manasedai. îk sinteino laisida în gaqumpai jah ïn gudhusa. þa21 rei sinteino judaieis gaqimand. jah þiubjo ni rodida vaiht. wis mik fraihnis. fraihn þans hau-jan22 dans. wa rodidedjau du ïm. sai. þai vitun, þatei qab ik. iþ þata qiþandin imma sums andbahte 23 standands gaf slah lotin jesua qaþuh. svau andhasjis þamma reikistin gudjin. andhof iesus jabai 24 ubilaba rodida. veitvodei bi þata ubil. aiþþau jabai vaila. duwe mik slahis. þanuh insandida ina 25 annas gabundanana du kajatin þamma maistin gudjin. îþ seimon paitrus vas standands jah varmjands sik. þaruh qeþun du imma. niu jah þu þize siponje þis is. ïþ is afaiaik jah qaþ. ne. ni îm. 26 q þ sums þise skalke þis maistins gudjins. sah niþjis vas, þammei asinaimait paitrus auso. niu þuk INTERPRETATIO. sum. Stetit autem etiam ludas, hic prodens enm, cum iis. 6. Tunc uti dixit iis, quod ego sum, iverunt retro versi et ceciderunt deorsum. 7. Deinde autem eos iterum interrogavit: quem quæritis? Verum i dixerunt: lesum, hunc Nazoræum. 8. Respondit Jesus : dixi vobis, quod ego sum; si nune me quæritis, Sinite hos ire. 9. Ut impleretur hoc verbum, quod dixit, quod quos dedit mihi, non perdidi eorum unum. 10. Verum Simon Petrus, habens gladium, eduxit eum et percus-it hujus summi sacerdotis servu et abscidit ei aurem dexiram: hic autem vocatus fuit nomine Malcus. 11. Tunc dixit lesus ad Petrum: pone bunc gladium in vaginam; calicem, quem dedit mihi pater, nonne bibam hunc? 12. Tunc cohors et hic centurio et ministri ludæorum prehenderunt lesum et vinxerunt eum 13. et duxerunt eum ad Anuam primum; hic fuit enim socer Cajafæ, qui fuit summus sacerdos hujus anni. 14. Fuit autem Cajafa, qui consuluit ludæis, quod melius est, unum hominem perire pro populo. 15. Tunc secutus-est lesum Simon Petrus et alius discipulus; hic autem discipulus fuit notus huic sacerdoti, et simul-introiit cum lesu in atrium hujus sacerdotis. 16. Verum Petrus stetit ad portas foras. Tunc exiit foras hic di cipulus alter, qui fuit notus huie sacerdoti, et dixit janitrici et adduxit intro Petrum. 17. Tunc dixit illa serva hæc janitrix ad Petrum num etiam tu horum discipulorum es hujus hominis? Verum is dixit: non sum. 18. Tunc steterunt servi et ministri prunam facientes, nam frigidum fuit, et calefecerunt se et autem fuit cum iis Petrus, stans et calefaciens se. 19. Verum hic summus sacerdos interrogavit lesum de discipulis ejus et de doctrina ejus. 20. Respondit ei lesus: ego palam locutus-sum mundo; ego semper docui in concilio et in templo, ubi semper fudæi conveniunt, et occulte non locutus-sum quidquam. 21. Quid me interrogas? Interroga bos audientes, quid locutus-sim ad eos. Ecce, hi sciunt, quod dixi ego. 22. Verum hoc dicente o, quidam ministrorum stans dedit ictum vola lesu dixitque: sicne respondes huic sumino sacerdoti? 23. Respondit lesus: si male locutus-sum, testare de hoc malo; aut si bene, cur me percutis? 24. Tunc misit eum Annas vinctum ad Cajafam, hunc summum sacerdotem. 25. Verum Simon Petrus fuit stans et calefaciens se; tunc dixerunt ad eum nonne etiam tu borum discipulorum hujus es? Verum is negavit et dixit: minime, non sum. 26. Dixit quidam horum servorum hujus summi sacerdotis, bicque cognatus fuit, 27, 28 saw ik in aurtigarda nip imma. paruh aftra afaiaik paitrus. jab suns hana brukida. ip eis tanhun jesu fram kajalin in praitoriaun. panuh vas maurgins. ip eis ni iddjedun în praitoria, ei ni bisaul29 nodedeina ak matidedeina pasxa. þaruh atïddja ut peilatus du im jah qaþ, wo vrohe bair ana 50 þana mannan, andhofun jah qeþun du ïmma, nih vesi sa ub.ltojis. ni þau veis atgebeima pus ïna. 31 þaruh qaþ în peilatus. nimiþ îna jus jah bi vitoda izvaramma stojiþ ina. iþ eis qeþunuh du ïmma 32 ïudaieis. unsis ni skuld ist usqiman manne ainummehun. ei vaurd fraujins usfullnodedi, þatei qab 53 bandvjands wileikaınına dauþau skulda gasviltan. galaiþ în praitauria aftra peilatus jah vopida ïesu 34 qabul ümma. pu is piudaus indaie. andhof iesus. abu pus silbin þu þata qipis þau anparai bus qebun 35 bi mik. andbof peilatus. vaitei ik ïudaius ïm. so þiuda þeina jab gudjans anafulbun þuk mis. wa ga36 tavides. andhof ïesus. þiudangardi meina nist us þamma fairwau. iþ us þamma fairwau vesi meina þiudangardi, aiþþau andbabtos meinai usdaudidedeina, ei ni galevips vesjau ïudaium. šþ nu þiudan57 gardi meina nist þaþro. þaruh qaþ imma peilatus. an nuh þiudaus is þu. andhasjands ïesus. þu qipis ei þiudans ïm ïk. ïk du þamma gabaurans ím jah du þamma qam în þamma fairwau ei veitvodjau sun38 jai. wazuh saei ist sunjos. hauseiþ stibnos meinaizos. þanub qap imma peilatus. wa ist so sunja. jah 59 pata qipands galaiþ ut du ïudaium jah qaþ ïm. îk ainohun fairino ni bigita în þamma, îþ ïst hiuhti īzvis 40 ei aioana īzvis fraletau în pasxa. vileidu nú ei fralelau ïzvis þana þiudan ïudaie. iþ eis hropidedun XIX. 1 aftra allai qipandans. ne pana ak barabban. sahı þan vas sa barabba vaidedja. panuh þan uam pei2 latus iesu jab usblaggv, jah þai gadrauhteis usvundun vippja us þaurnum jab galagidedan imma 3 ana baubid jah vastjai paurpur‹dai gavasidedun înə jah qeþun, bails þiudans ïudaie. jah gebun înma 4 slahius lofin, atïddja aftra ut peilatus jah qaþ îm. sai. attiuha ïzvis ïna ut ei viteiþ þatei în ïmma 5 ui ainokun fairino bigat. paruh usïddja ut iesus birands pana þaurneinan vaip jah po paurpuro 6 don vasija jahı qaþ îm. sa ïst sa manna. þaruh biþe sewun îna þai maistaus gudjans jab andbah'os. INTERPRETATIO. cui abacidit Petrus aurem : nonne te vidi ego in horto cum eo? 27. Tunc iterum negavit Petrus, et statim gallus cantavit. 28. Verum ii duxerunt fesum a Cajafa in prætorium. Tune fuit mane; verum ii non iverunt in prætorium, ut non contaminarentur, sed ederent pascha. 29. Tunc ivit foras Pilatus ad eos et dixit: quam accusationum fertis contra hunc hominem? 30. Responderunt et dixerunt ad eum : nisi esset hic maleficus, non utique nos traderemus tibi eum. 31. Tunc dixit jis Pilatus: sumite eum vos et secundum legein vestram judicate eum! Verum ii dixerunt ad eum ludæi: nobis non licitum est, occidere hominum unum. 32. Ut verbum domini impleretur, quod dixit significans, quali morte debuit mori. 33. Ivit in prætorium iterum Pilatus el vocavit lesum dixitque ei: tu es rex ludacorum? 34. Respondit lesus: ahne te ipso tu hoc dicis, an alii bi dixerunt de me? 55. Respondit Pilatus: um ego ludæus sum? Hæc gens tua et sacerdotes tradiderunt te mihi; quid fecisti? 36. Respondit lesus: regnum meuin non-est ex hoc mundo; si ex hoc mundo esset meum regnum, utique ministri mei decertarent, ut non traditus essem ludæis; verum nunc regnum meum non-est hinc. 37. Tunc dixit ei Pilatus: an igitur rex es tu? Respondens Jesus: tu dicis, quod rex sum ego; ego ad hoc natus sum et ad hoc veni in hunc mundum, ut tester veritati; quisque qui est veritatis, audit vocem u eam. 58. Tunc dixit ei Pilatus: quid est hæc veritas? Et hoc dicens ivil foras ad Iudæos et dixit iis ego ullam culparum non invenio in hoc. 39. Verum est consuetudo vobis, ut unum vobis dimittam in pascha; vultisne igitur, ut dimittam vobis hunc regem Iudeorum? 40. Verum ii clamaverunt iterum omnes dicentes: minime hunc, sed Barabbam. Hic autem fuit hic Barabbas maleficus. xix, 1. Tunc autem cepit Pilatus lesum et flagellavit. 2. Et hi milites flexerunt coronam e spinis et posuerunt ei in capite et veste purpurata induerunt eum. 3. et dixerunt : salve, rex Iudæorum ! et dederunt ei ictus vola. 4. Ivit iterum foras Pilatus et dixit iis: ecce, adduco vobis eum foras, ut sciatis quod in eo non ullam culparum inveni. 5. Tunc exiit foras lesus porians hanc spineam coronam et hanc pur puratam vestem et dixit iis: hic est bic homo. 6. Tunc cum viderunt eum bi summi sacerdotes et ministri, ANNOTATIONES. jah significantem notiones singulas et nuntiata copulare; nunc discimus, eam ad pronomen demonstrativum additam relativum efficere, sic L. 11, 37; xvi, 20; xvi, 12; Cor. 1, xv, 4: Philem. 11. cf. M. xxvii, 57. Praeterea sul etiam pro καὶ αὐτός vel καὶ οὗτος (L. 1, 37, sq. vii, 44; xvi, 16; xix, 2) aliisque particulis copulativis ponitur, cf. M. xxvii, 44 (di), J. x, 20; xvi, 18 (ovv), xai ubi etiam significat, per uh reddi natura particulæ ipsa vetitum esse videtur, si exceperis svah == outwe xxi Cor. 3, xv, 22; II, vIII, 6. Eph. v, 24 pro quo etiam sva jah dicitur Cor. II, 4, 5; vшn, 41; x, 7; Col. 11, 13; Thess. I, iv, 14.sk gr. omn. ante puk; St. xv, 28. eis pr. ii, o gr. omn. -ak] Ulf. c. codd. ο ίνα. XVIII, 30. vei ] nos, ¶ gr. onin. gr. omn. atgebeima pus] XVIII, 31. jah] Z. ° X. — eis] ii, ° gr. umn. postulante sensu, ut videtur; fortasse illatum est e codice, ubi proslovdaïs legebatur éxtivo, alterutrum igitur acundat, ef. ad L. v, 55; J. xii, 29; xvi, 4; Cor. 1, xv, 19; cf. tamen Mc. 1, 16 ubi Ulf. c. codd. bropar is þis seimonis legit, xvIII, 32. fraujins] domini, gr. 'Invoù. XVII, 33. ga'aip] Ulf. • ovv. XVIII, 31. andhof] Ulf. c. cold. aửτ&. — abu] i, e. af-u, abne. XVII, 35. vaitei] St.vaite. usdaudide XVIII, 36. meina þiudangardi] ¶ gr. deina] cod. Arg. editt. Xusdauded deina, syllabis de et di errore librarii transpositis, sic Gal. iv, 11. arbaidedidjau pro arbaididedjau, cf. L. xiv, 29. xviii, 37. an nuh] J. St. ✯ jet. andhafjands respondeos. gr. omn. àxixpiba. veitvodjau] Z. X reidvodjau. s'ibnos meiuaizo: |¶ gr. omn. xvIII, 38. þanuk] tunc, gr. on. — so] hæc, “ gr. - gi þands] Ulf. • Яúdev. im] J. St. + du in. xvi, 39. ei ut, gr. omn. præter cod. o ap. Mi. - fraletau izvis] ¶ gr. XVII, 40, eis] ii, ° gr. omn.-~ ·sah]bic, “gr. oma. cæterum J. St. - sa. XIX, 5. slakins lofin] St, ★ jet. XIX, 4. bigat] inveni, gr. omn. supions). hropidedun qiþandans. ubhramei ushramei ïna. qaß im peilatus, nimiþ ïna jus jab hramjiþ. iþ ik 7 fairina în îmma ni bigita. audhofyn ïmma ïudaieis. veis vítop aihum. jak bi þanımı vituda uusa8 ramma skal gasviltan, unte sık silbau guþs sunu gatavida. biþe gahausida peilatus þata vaurd, mais 9 ohta sis jah galaiþ în praitauria aftra jah qaþ du ïesua. wapro is þu. ip iesus andavaurdi ni gaf 10 imma. þaruh qaþ imma prilatos. du mis ni rodeis. niu vaist þatei valdufni aih usbramjan þuk jah 41 valdufni aih fraletan þuk. andhof jesus, ni aibtedeis valdusnje ainbun ana mik, nih vesi þus aŋgibān 12 iupapro. duhþe sa galevjands mik þus maizein fravaurht habaid. framuh þamma sukila peilatus fra:etan ïna. ïþ iudaicis hropidedun qiþandans, jabai þana fraletis. ui is frijonds kai-ra, sawasuh 13 izei þiudan sik silban taujiþ. andstandiþ kaisara, þanub peilatus bausjands þize -- INTERPRETATIO. clamaverunt dicentes : crucifige, crucifige eum! Dixit iis Pilatus: accipite eum vos et crucifigite; verum ego culpam in eo non invenio. Ž. Responderunt ei ludæi : nos legem habemus, ct secundum þanc legem nostram debet mori, nam se ipsum Dei filium fect. 8. Cum audivit Pilatus hoc verbum, magis t mut sibi 9. et ivit in prætorium iterum et dixit ad lesum : unde es t? Verum lesus responsum uon dedit ei. 10. Tunc dixit ei Pilatus : ad me non loqueris? nonne scis, quod potestatem habeo crucifigere te et potestatem habeo, dimittere te? 11. Respondit lesus: non haberes potestatum ullam in me, nisi esset tibi tradita desuper; ideo hic prodens me te majus peccatum habet. 12. Ex hoc quæsivit Pilatus, dimittere eum; verum ludæi c amaverunt dicentes : si hunc dimittis, non es amicus Cæsari ; quis que qui regem se ipsum facil, resistit Cæsari. 13. Tu..c Pila us audiens hæc pu. xix, 11. iupapro] Z. ☀ jupaþro. — habaid] J. St. B. + habaip. XIX, 12. suwazuh] sic cod. Arg; St. Z. suhwazuh. Σιχ, 13. pis:) hæc (verba), gr. τοῦτον (τὸν λό you). EPISTOLÆ. DU RUMONIM. m. 23 — po auk launa fravaurhtais dauþus. ïþ ansts guþs libains aiveino în xristan ïesu íraujin unsa – vu, 1 ramma. þau niu vituþ. broþrjus. kunnandam auk vitoþ rodja. þatei vitoþ fraujinoþ mann sva lagga 2 weila sve libaiþ. jah auk uf vaira qens at libandin abin gabundana ist vitoda. appan jabai gasviltiþ 3 abe, galausjada af þamma vitoda abins, þannu þan at libandin abin haitada horinondei. jabai vairþiþ vaira auparamma. jabai gasviltiþ vair. rija ist þis vitodis ei ui sijai horinondei vaurþana abin anpa4 ramma. svaei nu jah jus. broþrjus mei ai. asdauþidai vaurþuþ vitoda þairh leik xristaus. ei vairINTERPRETATIO. AD ROMANOS. v, 23. — hæc enim stipendia peccati mors, verum gratia Dei vita æterna in Christo lesu, domino nostro. vil, 1. Aut nonne scitis, fratres, scientibus enim legem loquor, quod iex regit hominem tam longum tempus quam vivit? 2. Et enim sub viro mulier in vivente marito ligare est lege, at si moritur mar.tus, I beratur ab hac lege mariti. 3. Utique igitur in vivente marito vocatur adultera, si fit viro alii; si moritur vir, libera est hac lege, ut non sit adultera, facta marito alii. 4. Igitur nunc etiam vos, fratres mei, mortificati fuistis legi per corpus Christi, ut fiatis alii, huic e mortuis resurgenti, ut fructum feramus Den. ANNOTATIONES. vi, 23-x1, 33 leguntur in cod. Ambros. A. vi, 23. auk launa] hanc nostram conjecturam Cast., qui ipse mikiluna ediderat, auctoritate codicis A denuo inspecti probari confitetur. Articuli autem insolitus usus nunc non offendit, vid. x111, 3 þai auk reiks. x, 1 sa raiktės vilja. vii, 1. mann sva] cod. A et Cast. manns : primum mann dativum constructio fraujinon verbi requirit; deinde sva, cujus nullum vestigium in cod. A cognosci Cast. dicit, ex parte tantum a librario omissum est, nam s legitur, cf. vs. 25, ubi pro šk librarius omisso k solummodo i scripsit; aut va litteræ fortasse in margine scriptæ litura interierunt. vii, 2. jɛh auh] ctenim, gr. omn. yap, sic Cor. I, xv, 16 jah jabai auk — ei yúp. — uf va ra] a'gre desi deramus articulum so, quem hae verborum structura Gothi addere solent, vid. x, 6 so us galaubeinai gara htei. x. 21 pans us yabaur þai astans; vide tauien ix, 11, ubi articulo eumdem in modum omisso bi gavaleinai muns scribitur, cf. ad Cor. II, vii, 10. --at libandin abin} Ulf. Gāvtos Toú àvôpó; legisse videtur, vid. vs. 3. VII, 3. pannu] sic cod. A; Cast. ✯ þanuk; pro edito panuh etiain Cor. 1, 15, 18 paunu legendum esse censemus, nam þannu = ŭpa (vid. Rom. x, 17; Xiv, 12, 19; Cor. II, v, 15, all.), quod gr. omn. ibe habent. haituda horinondei] ¶ gr. omn. jabaiL sec. Goth. St. vi, 4. nu] nunc, meinai. gr. oma. - jah jus] gr. post. 5 paip anbaramma þamma us dauþaim urreisandin. ei akran bairaima guba. þan auk vesum în leika. 6 vinnons fravaurhti þos þairh vitop vaurhtedun în liþum unsaraim du akran bairan dauþɔu. iþ nu sai andbundanai vaurþum af vitoda gadauþnandans în þammei gahabaidai vesum svaei skalkinoma 7 în niujiþai ahmins jah ni fairniþai bokos. wa nu qiþam. vitoþ fravaurhts ist. ni sijai. ak fravaurht 8 ni ufkunþedjau, nih þairh vitoþ. unte lustu nih kunþedjau. nih vitop qepi. ni gairnjais. ip lev nimands 9 fravaurhts þairh anabusn gavaurhta în mis allana lustu. unte ïnu vitoþ fravaurhts vas navis. ip ik 10 simte înu vitoþ libaida. at qimandein anabusnai fravaurbts gaqiunoda. iþ ik gadauþnoda jah bigitana 11 varð mis anabusns. sei vas du libainai. visan du dauþau. unte fravaurhts lev nimands þairh ana12 busn uslutoda mik jah þairk þo usqam. aþþan nu sveþauh vitoþ veihata jah anabusus veiha jah 13 garaihta jah piupeiga. pata nu þiupeigo varp mis dauþus. ni sijai. ak fravaurhts. ei uskunpa vaurþi fravaurhts pairh pata piupeigo mis gavaurkjandei daupu. ei vaurþi ufarassau fravaurhta fra14 vaurhts þairh anabusn. vitum auk þatci vitoþ abmein îst. iþ ik leikeins im fræbaults uf fravaurht. 15, 16 þatei vaurkja, ni fraþja. unte ni þatei viljan tauja, ak þatei hatja þata tauja. iþ jabai þatei ni viljau 17 þata tauja. gaqiss im vitoda. þatei goþ. iþ nu ju ni ïk vaurkja þata ak so bauandei în mis fravaurbis. 18 vait auk þatei ni bauïþ în mis. þat-ist în leika meinamma. þiuþ. unte viljan atligiþ mis. iþ gavaurkjan 19, 20 goþ ni bigita, unte ni þatei viljau vaurkja goþ ak þatei ni viljau ubil tauja. jabai nu þatei ni viljau 21 īk. þata tauja. ju ni ïk vaurkja ïta ak sei bauîþ în mis fravaurhts. bigita nu vitoþ viljandin mis goþ 22, 23 taujan. unte mis atïst ubil. gavizneigs ïm auk vitoda guþs bi þamma înnumin mann. aþþan gasa wa anþar vitop in lipum meinaim andvaibando vitoda ahmins meinis jah frahimpando mik in vitoda 24 fravaurhtais þamma visandin în lipum meinaim. vainans īk manna, was nik lauseiþ us þamma leika 25 dauþaus þis. aviliudo guþa þairb ïesu xristu fraujan unsarana. jau nu silba ik skalkino galiuguai INTERPRETATIO. 5. Cum enim essemus in carne, passiones peccatorum hæ per legem operate-sunt in membris nostris ad fructum ferendum morti; 6. verum nunc ecce soluti fuimus a lege, morientes in qua detenti fuimus, ita-nt serviamus in novitate spiritus et non vetustate litteræ. 7. Quid nunc dicimus, lex peccatum est? Ne sit; sed peccatum non novissem, nisi per legem, nam cupiditatem non novissem, nisi lex diceret: ne concupiscas. 8. Verum occasionem sumens peccatum per præceptumn operatum-est in mihi omnem cupiditatem, nam sine lege peccatum fuit mortuum; 9. Verum ego aliquando sine peccato vixi; in veniente praecepto peccatum revixit 10. Verum ego mortuus-sum et inventum fuit mibi præceptum, quod fuit ad vitam, esse ad mortem ; 11. nam peccatum orcasionem sumens per præceptum decepit me et per hoc perdidit. 12. At igitur quidem lex sancta et præceptum sanctum et justuin et bonum. 43. Hoc igitur bonum factum-est mihi mors? Ne sit, sed peccatum; ut cognitum fieret peccatum per boc bonum mihi operans mortem, ut fieret supra-modum peccaminosum peccatum per præceptum. 14. Scimus enim, quod lex spiritualis est, veruin ego carnalis sum, venditus sub peccatum. 15. Quod operor, non intelligo; nam non quod volo, facio, sed quod edi, hoc facio. 16. Verum si quod non volo, hoc facio, consentiens sum legi, quod bona; 17. verum nunc amplius non ego ope or hoc, sed hoc habitans in me peccatum. 18. Scio enim, quod non habitat in me, hoc-est in carne inea, bonum, namn velle adjacet mihi, verum operari bonum non invenio; 19. nam non quod volo, operor bonum, sed quod non volo, malum facio. 20. Si igitur quod non volo ego, hoc facio, amplius non ego operor id, sed quod habitat in me peccatum. 21. Invenio nunc legem volenti mihi bonum facere; nam mihi adest malum. 22. Lætus sum enim lege Dei secundum hunc internum hominem; 23. at video alteram legem in Kembris meis adversantem legi spiritus mei et capientem me in lege peccati hac existente in membris m.is. 24. Infelix ego homo? Quis me liberat ex hoc corpore mortis hujus! 25. Gratias-ago Deo per lesum Christum ANNOTATIONES. VI, 5. fravaurhti] sic cod. A pro fravaurhte, uti Tit. 1, 14 spilli pro spille. VII, 6. sail ecce, hac vocula conjuncta cum nu adverbio, Goth. semper fere græcum vʊvi reddit, vid. Cor. 1, v, 11; II, vm, 11, 22; Eph. 11, 13; utitur ctiam pro simplici vūv Gal. tv, 9; et simplici nu pro vuvi Rom. vi, 17; Cor. 1, xi, 18, 20; xv, 20; Col. 1, 21;, 8; denique sai pro viv Thess. I, I, 8. vii, 7. ist] est, gr. ni sijai] notanda est hæc bujus formulæ seriptio h. 1. et vs. 13, que aliis locis nis-sijai esse solet, vid. L. xx, 16; Rom. ix, 14; x1, 1, 11'; Gal. u, 17. unte] Goth. "TE, vid. ad L. 11, 16.-qebil sic cod. A; Cast. geþ. - - vil, 8. nimands] pro nimandei, vid. ad Neh. vi, 16. vas] fuit, ° gr. - VII, 9. & mle-libaida] in gr. omn. hæc verba srdibus suis mutatis leguntur. qimandein] Goth." di (pan), vel Cast. fortasse legere non potuit, nam propter deletitiam membranam etiam qimantein anabusnai conjecisse se potius quam legisse confitetur. vu, 10. gadaupnoda] in cod. A nihil nisi gadaup.. legi potuit, recte tamen Cast. complevit. ess, vis!!! gr. omn., cujus loco 3 aut ut habent; pendet autem ille infinitivus a bigṛtana varþ. ru, 12. aþþan nu} at nune, o gr. oinn. wote. vi, 13. vurp misj 1 gr. omn.ni sijai] vid. ad vs. 7. VII, 24. vainans] Cast. errat, qui pro participio passivi ad verbuin vainan parunens habet; fortasse vainahs legendum est; Grimm. Gr. IV, 78 et 763 vainags emendat; sed si litterarum ductus respiciuntur, vainahs, quod non conjecimus, probabilias est. VII, 25. jau sic cod. A, quod nobis falsum esse videtur, quia jau particulam interrogationi inservientem (vid. L. vi, 7. J. vit, 48) h. 1. sensus non admittit, Cast. conjerit jai, non male, cf. infra 1x, 18 et 20; nisi audaciores fuisse videbimur, proponi |