agre tantum cognoscuntur; plagularum ordo pariter A tata, anno 1702 cum Olai Rudbecki domo el libris atque in codice A perturbatus est. Tertio loco is codex ponitur quem nos Ambrosianum appellavimus; sunt autem quatuor tantum p›gellæ.codicis, forma minore, versionem latinam evangeliorum continentis (1 61 part. super.), sub qua scriptum est interpretationis gothicæ fragmentum evangelii Matthæi, ejusque quidem partis, quæ in codice Argenteo maximam partem nunc desideratur; lucramur autem inde xxv, 38- xxvi, 3; xxvi, 65-70, pergitque, postquam hoc versu cod. Argenteus incepit, cum hoc usque ad xxvii, 1. Scripturæ genus est grande et ad codicem Argenteum propius quam cæteri Ambrosiani accedit (vid. Tabul. II, n). Supersunt deinde tria folia codicis (G 82 part. sup.), in quo scripta est commentatio in libros Regum latina; librarius in nsum suum convertit codices Plauti fabularum, Senecæ tragœdiarum et interpretationis Ulfilanæ librorum Nehemia et Esdræ; servala sunt in quatuor pagellis de Nehemia v, 13—18; vi, 14-vii, 3; duabus de Esdra 11, 8-12. Litterarum specimen redditum est Tabul. II, 1. B Quinto denique loco ponimus codicem, qui Skeirins continet, cujus una pars Rome in bibliotheca Vaticana cum Frontino superscripto (cod. no 5750 membr. forma quarta) servatur, altera Mediolani (cod. Ambros. E 147, membr. forma quarta), in qua super gothica concilium Chalcedonium scriptum est ; vide de eo Massu.annum docte atque copiose disputantem Skeir. p. 55 sqq. Ejus autem mentionem eam ob causam hic fecimus, quia inde duximus Joan. 1, C 29; 11, 3—5, 23—26, 29–32; v, 21-23, 35-38 et præterea alia ibi leguntur, quæ in cod. quoque Arg. exstant; eorum varietatem in adnotatione indicavimus. Antouium Morillonem primum versionis Ul&lanæ memoriam redintegravisse supra conmemoravimus; post eum Derrerus quidam totum codicem Argenteum descripsit, quæ descriptio a comite de la Gardie simul cum codice Argenteo empta et Upsaliam depor 1 Quatuor D. N. Jesu Christ. evangeliorum versiones perantiquæ duæ, gothica scil. et anglosaxonicu, quarum illam ex celeberrimo cod. Arg. nunc primum depromsit Fr. Junias. Accessit et glossarium gothicum. Dortrechti 1665 (Anstelodami 1684) 2 voll. 4. 1 D. N. Jesu Christi SS. Evangelia ab Ulfila Gothorum in Masia episcopo circa annum a nalo Christo CCCLX ex græco gothice translata, nunc cum parallelis versionibus sueco-gothica, norræna L islandica et vulyata latina edita Stockholmiæ, 1671, 4. cf. Eberti Allgemeines bibliograph. Lexicon 11, p. 991. 1 Sacrorum evangeliorum versio gothica ex cod. Arg. emendata atque suppleta cum interpretatione latina et adnotationibus E. Benzelii edidit, observationes suas adjecit et grammaticum gothicam præmisil E. Lye, Oxonii 1750, 4. * Id exemplar, quod postremo in Heinatii, professoris Francofuriensis, possessionem venit, indeque nomine Heyn tii manuscriptum vocatum est, Zahnius deinde in consilium adhibuit. Joannis ab Ihre scripta versionem Ulfilanam et I nguam maso-goth.cam illustrantia ab ipso doctissimo auctore emendata norisque accessionibus aucta, jum collecta et una cum aliis scr plis similis argumenti edita ab A. J. Büsching, Berolini 1773, 4. In hujus D conflagravit. Primam autem Ulix editionem e codice Argenteo et Derreri illa descriptione banstam Franciscus Junius adornavit ; ea autem editio mendis scatet ita, ut nunc ejus nulla fere utilitas sit; accedit, quod multa addidit, quorum vestigia in codice nulla apparent, itemque omisit, quæ vel hodic sine difficultate legi possunt. Multa autem laude dignæ sunt observationes Thomæ Mareshaili, Angli, volumini priori inde a pagina 385 additæ. Haud melior evasit editio Georgii Stiernhielmii, consiliarii militaris suecici el præsidis collegii antiquitatum Holmiensis, quæ Junianam editionem paucissimis locis emendatam, permultis etiam corruptiorem repetiit. Multo majore cum cura Ericus Benzelius, archiepiscopus Upsaliensis, et eo mortuo Eduardus Lye, Anglus, Ulfilam ediderunt ; nam Benzelius non solum lectiones permultas Junii et Stiernhielmii emendavit, sed etiam primus de nostræ versionis discrimine et consensu cum textu græco verissime judicavit; unum modo desideratum est: non omnia loca evanida atque lectu difficilia dare valnit. Eum laborem suscepit Joannes ab Ihre, regiæ cancellariæ consiliarius et professor universitatis Upliensis, qui totum opus ab aliquo e Stierhielmii editione de scribendum curavit in eamque descriptionem emendationes ex codice Arg. ipso baustas intulit *; eoque in negotio ea diligentia, prudentia, peritia versatus est, quam is modo, qui codicem Argenteum suis oculis vidit, satis æstimare potest. Quæ Ibre ad novam Ulfilæ editionem curandam e codice duxerat atque aliunde collegerat, cum ipsi opus perficere per fata non liceret, A. F. Buschingius, gymnasii Berolinensis director, edidit . Multis annis post quod Ibreo non contigerat, ut Ulfilam totum ederet, J. Chr. Zabnio, sacerdoti saxonico, contigit ‘; is autem textum non solum fragmentis epistolæ ad Romanos a Knittelio inventis auxit, sed etiam adhibita multa cura et Ihrei emendationibus, supplementis, adnotationibus fidissime usus, quantum libri appendice etiain Jeannis Gordoni, jurisconsulti Edinburgensis, Specimen animadversionum criticarum in priscam evangeliorum versionem gothicam continetur, optim rum observationum plenum et dolendum, quod non plura de co linguæ go:h.cæ peritissimo atq e subactissimi judicii viro habemus. Ulfilas gothische Bibelübersetzung nach Ihrens Text, mit einer grammatischwörtlich nlateinischen Uebersetzung, samt einer Sprachlehre und einem Glossar ausgearbeitt von F. K. Fulda, das Glos ar umgearbeitet von W. F. H. Reinwald, te. herausgegeben von J. Chr. Zahn, Weissenfels 1805, 4. Ulphile versionem gothicam nonnullorum capitum episto a Pauli ad Romanos e litura cujusdam ms. rescripti, qui in augusta apud Guelpherbytanos bibliotheca adservatur, etc., eruit, commentatus est datque foras F. A. Knittel 1762, 4. Eam editionem textum accuratissime lectum et erutum continere si Ebertus 1. 1. p. 992 dicit, aut immerita laude eam sustulit, aut de re sibi parum comperta confidentius judicavit; nam Knittelius, que facilia lectu sunt in codice, recte legit, in iis, quæ aliquanto sunt difficiliora, sæ pius erravit, linguæ auteinthicæ proprietates a plane incognitæ fuerunt. tiones nostras perlegerit, ipse videbit. Sed multo magis, quam illi, codices Ambrosiani, quamquam a Massmanno ex parte iterum inspecti, ut denuo excuterentur necesse erat; quod cum ipsis nobis facere non liceret, Castillionæum precibus adiimus, ut conjecturas nostras, quas dubiis et aperte falsis lectionibus substitueramus, cum codicum scriptura comparare vellet: idque negotium non solum paratissimo animo atque rarissima gratificatione et benevolentia suscepit, sed etiam tanta diligentia atque accuratione gessit, ut textus epistolarum, quantum superest, quem ejus ipsius editione multo emendatiorem edidimus, sum.no iure Castillionæi etiam studio debeatur. potuit, eme.datissimum atque integerrimum dedit, A quam multis corruptas emendaverimus; qui aduotaexceptis iis locis, ubi Ihre ipse codicem Argenteum diligentius inspicere neglexerat. Id cum compluribus locis factum esset, Zahnius aut in errorem perductus est, aut mendas ab Ihreo non animadversas corrigere non potuit. Præterea optandum fuit, Zahnius majorem sermonis gothici peritiam judiciique subtilitatem habuisset; nam adnotationes', quas textui subjunxit, præter quas Mareshallo, Gordono, Ihreo debet, jejunæ sunt atque ineptæ, maximam partem etiam falsæ. Post Zahnium nemo fragmenta Ullilana integra edidit; sed quæ de Matthæi evangelio supersunt, bis sunt edita a S. ilenshallo, magistro anglico, et J. A. Schmellero, linguæ germanicæ in universitate Mouacensi doctore. Cum autem et propter priorum editionum vitiositatem et quod in iis frag- B menta nuper-a Maio reperta et a Castillionæo in lucem edita non continerentur, nova Ulfile editione opus esse videretur, ii deinde, quos eam adornaturos audissemus, aut diutius cunctarentur, aut consilium abjecissent, ipsi nos ad hoc opus suscipiendum accessimus, neque solum fragmenta versionis Ulilanæ omnia colligere, sed etiam emendatius, quam adhuc factum esset, edere constituimus. Nam legentibus nobis atque diligentius relegentibus cum alteram textus partem, a Zahnio ex Ihrei adnotationibus emendatam, tum reliqua a Knittelio et Castillionæo e codicibus hausta, permulta inventa sunt, quæ trutina examinata probari non possent quibus que nulla nisi ex iterata codicum inspectione atque recoguitione medicina quæri posse videretur. Quæ cum ita C essent, Upsaliam et Guelpherbytum profecti singulari humanitate et liberalitate bibliothecarum cus:0dum summa cum laude prædicanda impetravimus, ut codicem Argenteum et Carolinum ab initio ad finem usque per otium legeremus ac perlustraremus et vitia animadversa, utrum librariorum negligentiæ, an editorum incuriæ tribuenda essent, cognosceremus. Et in utroque codice conferendo exspectatio nosira ni i superata, certe non decepta est; quas enim lectiones olim dubias nunc suspicione liberaverimus, Horum virorum alter, qui libellum sic inscripsit: The gothic gospel of St. Matthew from the codex Argenteus of the fourth century with the corresponding English or Saxon from the Durham book of the cigth century, etc. by S. Henshall, London 1807, 8. D Ad textus emendationem non solum nihil contulit, sed etiam falsis verborum di tractionibus aut copulationibus eum foede maculavit; adnotationes autem textui subjecte tam sunt perverse atque ineptæ, u, quæ commemorentur, non sint digne. Multo melius Schmellerns Matthari tragmenta edidit hoc in bello: Evangelii secundum Matthæum versio francica seculi IX nec non gothica sec. IV qroad superest, Stuttgart 1827, 8. Is enim vir doctissimus textom, e Zahnii editione haustum, quam emendatissime potuit, edidit, a que elam primus fragmentis, e codice Ambrosiano detectis, auxit. Ulphite partium inedit trum in Ambrosianis palimpsestis ab Angelo Majo repertarum specimen conjunctis curis ejusdem Mji et C. O. Castillionæi editum, Mediolani" 1819, 4. Ulphila versio gothica epistolæ D. Pauli ad Corinthios secundæ, quam, etc. et In adornanda autem nostra editione ita versati sumus, ut lectiones codicum (in evangeliis Argentei, in epistolis codicis B) veras, non cas, quas exhibebant editiones, summa fide redderemus, exceptis iis solis, quæ aperte falso habebant, quas quidein ex legibus sermonis emendivimus, dubias autc quarum emendatio non esset in promptu, relinqueremus intactas; in verborum autem scriptura, cu n gothicarum litterarum integritatem retinere cupcremus, hanc legem servavimus, ut non th, ch, wh, qu scriberemus, sed simpliciter p (islandica proprie litteræ formam, ab al is viris doctis jam introductam), x, w, q et pro w simplicem forniam v; verba denique interpunctionibus direminius frequeatioribus quidem, quam in codicibus apparent, sed quæ ad sensu explicandum utiles esse viderentur. Textui sic constituto versionem latinam addidimus, non qualem Zabuius confecit, ut verborum gothorum solorum ratione habita vel contra consuetudinem sermonis latini peccaret, sed quæ regulas latinitatis observans verbug thicum verbo latino redderet; in quo negotio, quantum licebat, Vulgatam secuti sumus. Denique adnotationem criticam adjecimus, qua primum editionum priorum errata enumerantur, quæ quia ad historiam textus gothici pertinebant et qua diligentia quave negligentia codices a criticis adhibiti essent, cognosci - Gothica edidit C. O. Castillionæus, Mediol. 1829. Quos in errores viros nostri ævi doctissimos editionum illarum vitia perduxerint, inter alia op:ime cognoscitur e disputatione Graffii de infirma germanice linguæ declinatione conscripta, multa doctioà repleta, in Novi Diarii societatis eruditorum Berolinensium, etc., volumine a tero inde a pag. 1 edita; is enim leges constituit plerasque, e lection:bus falsis deductas, quarum eum cognitis veris lectionibus, etiamsi non pænitebit, tamen loca, quæ nunc citavit tanquam probantia, non probare id, quod voluit, ipse intelliget. posset, nunc non omittenda esse videbantur; deinde A Millium etiam et Matthæium consuluimus; denique lectiones merito suspectas indicavimus, temere in dubitationem vocatas defendimus, rationes emendationum aut explicationum ab aliis initas sub judicium vocavimus, neque ubi Gothus aut minus recte in interpretatione versatus esset, aut contra sermonem suum peccavisset, aut græca falso legisset, id animadvertere omisimus; tum textus nostri et græci vulgati fequentem discrepantiam notavimus, græcus autem vu'gatus textus nobis est, quem Griesbachii editio præbet, praeterque varietates ibi positas varietates vel in altero codice inventas, vel in marginibus adscriptas ibi adjunximus, ita ut quæ in textu aliarum editionum sint, omnia, de adnotationibus, observationibus, aliorum explicandi conatibu✨, quæ utilia videren ur, librorum gothicorum additamenta omnia, glossa, variæ lectiones, gothici et græci textus diversitates indicate inveniantur. Ut breviores esse possemus, notis usi sumus, quas a fronte horum prolegomenorum ex consulto apposuimus. EVANGELIA. AIVAGGELJO AIRH MATþAIU. , 11 Appan ik în valin izvis daupja. ip sa afar mis gaggida svinþoza mis ist. þizei îk ni ïm vaips en 8 anahincivands andbindau skaudaraip skolis ïs. sah. þau ïzvis daupeiþ in ahmin veihamma. aud..15 gai þai brainja hairtans. unte pai gub gasaiwand.... ak ana luk rnastapan. jah luteip allai 16 paim in pamma razna, sva liuhtjai liuhaþ îzvar în andvairþja manne. ei gasaiwaina izvara goda 17 vaurstva jah hauhjaina attan izvarana þana în himinam. ni bugjaiþ ei ik qemjau gatairan vitop aip18 þau praufetuns. iqam gatairan ak usfulljan. amen auk qiþa izvis. und þatei usle pip himins jah 19 apa. jota ains aippau ains striks ni usleipip af vitoda. unte allata vairpib. ip saci nu gatairiþ aina anabusne pzo minnistono jah laisjai sva mans. sah minnista baitada in þiudangardjai 20 himine. ip saei taujib jah laisjai sva. sab mikils haitada in piudangardjai himine. qipa auk ízvis þatei nibai managizo vairþiþ izvaraizos garaihteins þau þize bokarje jah fareisaie. ni þau qi INTERPRETATIO. EVANGELIUM PER MATTHÆUM. , 11. At ego in aqua vos baptizo, verum hic p st me veniens major me est, cujus ego non sum dignus, vt me-inflectens resolvam corrigiam calcei ejus; bic vero vos baptizat in spiritu sancto. - v, 8. Beati hi muodi corde, nam hi Deum vident.-15.... sed super candelabrum, et luret omnibus his in hac domo. 16. Sic luceat lux vestra in præsentia hominum, ut videant vestra bona opera et celebrent patrem vestrum hunc in cœlis. 17. Ne putetis, quod ego venerim abrogare legem aut profetas; non veni abrogare, sed perficere. 18. Amen enim dico vobis, usque dum perit cœlum et terra, iota unum aut una linea non perit de lege, donec omne fit. 19. Verum qui nunc abrogat unum præceptorum horum minimorum et doceat sic homines, hic minimus nominatur in regno cœlorum : verum qui facit et doceat sie, hic magnus nominatur in regno cœlorum. 20. Dico enim vobis, quod, nisi plus fit vestræ justitiæ, quam horum scribarum et Farisæorum, non quidem ve ANNOTATIONES. III, 11. llune versum et v, 8, qui in cod. Arg. non leguntur, ex libro, qui a Massmanno editus Skeireins airuggeljons þairh iohannen inscribitur, addidimus. Hic prior versus citatus est Sk. p. 14 (12). — in daupja] ¶ gr. omn., deinde Goth. ° eis petavour, quod in locis parallelis (Mc. 1, 8; L. II, 16; J. 1, 26) gr. etiam omittunt; eadem verba M. ix, 13; Mc. 11, 17 et apud Goth. et apud quosdam gr. desiderantur. -ik] sec. eg. gr. omn. anahneivands] me inflectens, gr. omn., videtur ex Mc. 1, 7 additum esse (cf. ad xxvi, 42).—andbindau — is] solvam corrigiam calcei ejus, gr. omn. Tá úrodnμata Puoτáru. — þan] vero, "gr. omn. —reihamma] Ulf. c. edd. ° xai nupi. v, 8. c versus primum editus in Ulfila partium ineditarum specimine ab Ang. Maio et C. O. Castillonao edito pag. 24, nunc repetitur Sk. p. 26 (48). audagai] leguntur deinde auk þan gap (enim autem dixit), que ab auctore hujus operis, ut verba Scripturæ sacræ cum suis cohærerent, addita sunt. v, 15. Principium eorum, que conservata sunt in cod. Arg. lukarnastapan] J. St. - lukarnasta þin, 11. div. liuteip] utrum sic, an liugeip, quod editt. habent, in cod. Arg. scriptum sit, hodie distingui nou potest, nos cum G. (Ulfil. illustr. append. p. 50) præctulimus liuteip, quod pro liuhteip (Cor. 1, iv, 5) errore librarii scriptum esse, ille recte dicere videtur, vid. vs. 16 liuhtjūi, adde Cor. II, iv, 4 liuhtjai, vs. 6 linktida. Singulæ litteræ librarii negligentia sæpius omissæ sunt, k ipsum Mc. quoque xv, 58 uls pro alhs, L. VI, 12 pair vakands pro þairhvakands, vi, 17 et viii, 4 hiuma pro hiuhma, J. vi, 12 drausnos pro drauhanos. -pamma H. pamna. v, 16. liuhtjai] H. * liughtjai. v. 17. ik ego, ° gr. omn., B. ✯ ni. jau] J. St. † ei gam. ei ik gem v, 18. jah] II. jau. — allata vuir þiþ. J. S1. B. alla gavair pip. II. alla tavair pip. v, 19. sah pr. Ž. piudangardjai] II. ✯ v, 20. ni paul editt. div. sa; cæterum gr. omn. 1 gr. Cæterum Ulf. iov. 21 miþîn þiudangardjai himine, hausideduþ þatei qiþan ïst þaim airizam. ni maurþējais. ith saei maurþreiþ. 22 skula vairþiþ stawai, aþþan ik qipa ïzvis þatei wɔzuh modags broþr seinamma svare skula vair}.}, stauai. ip saei qipip bropr seinamma raka. skula vairþip gaqumbai. aþþan saei qipib dvala. skula vairþþ in 23 gaiainnan funins. jabai nu bairais aibr þein du hunslastada jah jainar gamuneis þatei broþar þeins habaiþ 24 wa bi puk. aflet jainər þo giba þeina în andvairþja hunslastadis jah gagg faurþis gasibjon broķr þei25 namma jah bipe atgaggands atbair þo giba þeina. sijais vaila bugjands andastauin þeinamma sprauto. und patei is in viga miþ îmnia. ïbai wan atgibai þuk sa andastaua stauïn jah sa staua þuk atgibai 26 andbahta. jah in kərkəra galagjaza. amen qiþa þus. ni usgaggis jainpro. unte usgibis þaua minnistan 27, 28 kintu. hausideduþ þatei qiþan ïst. ni borinos. aþþan ïk qiþa ïzvis þatei wazuh saei saiw þ qinon du 29 lustou izos. ju gahorinoda izai în hairtin şeinamma. îþ jabai augo þein þata taihsvo marzjai þuk. nsstagg ita jah vairp af þus. batizo ist auk þus ei fraqistuai ains lipive peinaize jah ni allata leik þein 50 gadriusai in gaiainnan. jah jabai taihsvo þeina bandus marzjai puk. afmait po j.h vairp af þus. ba31 tizo ist auk þus ei fraqistnai ains lipive peinaize jah ni allata leik þeín gadriusai in gaiainnan. qiþa32 nuh pan ist patei wazul saei afletai qen. gibai īzai afstassais bokos. iþ ik qipa izvis patei wazub saei afletib qen seina inuḥ fairina kalkinassaus, taujiþ þɔ horinon. jab sa ïze afsatida liugaiþ. horinop. 33 aftra hau-idedup patei qipan ist þaim airizam. ni ufarsvarais. ip usgibais fraujin aipans þeinans. 34, 35 appan ik qıþa ïzvis ni svaran allis. ni bi himina. unte stols ist gups. nih bi airþai. unte fotubaurd ist 36 fotive ïs, nih bi ïairusaulimai, unte baurgs ist þis mikilins þiudanis. nih bi haubida þeinamma svarais. 37 unte ni magt ain tag weit aiþþau svart gataujan. sijaiþþan vaurd izvar. ja ja, ne ne. iþ þata INTERPRETATIO. nitis in regnum cœlorum. 21. Audistis, quod dictum est his majoribus: ne occidas; verum qui occidit, reus tit judicio: 22. at ego dico vobis, quod quisque iratus fratri suo temere reus fit judicio; verum qui dicit fratri suo raka! reus fit concilio; at qui dicit: fatue! reus fit in geenuam ignis. 23. Si igitur feras munus toum ad aram et illic recorderis quod frater tuus habet aliquid contra te; 4. relinque illic hanc oblationem tnam in præsentia aræ et vade prius te-reconciliare fratri tuo, et posthac accedens offer hanc donationem tuam. 25. Sis bene volens adversario tuo propere, usque dum es in via cum co, ne quando tradat te bic adversarius judici et hic judex te tradat commentariensi, et in carcerem ducaris. 26. Amen dico tibi non exis illine, donec reddis hunc minimum obolum. 27. Audistis, quod dictum est: ne mocheris; 28. at ego dico vobis, quod omnis qui adspicit mulierem ad concupiscendam eam, jam mœchatus-est cum-ea in corde suo. 29. Verum si oculus tuus hic dexter sollicitet te, erue eum et projice a te; melius est enim tibi, ut perdatur unum membrorum tuorum et non lotum corpus tuum cadat in geennam; 30. et si dextra tua manus sollichtet te, abscinde hanc et projice a te; melius est enim tibi, ut perdatur unum membrorum tuorum et non totum corpus tuum cadat in geennam. 31. Dictum autem est, quod omnis qui repudiet uxorem, det ei di vortii libros; 32. verum ego dico vobis, quod omnis qui repudiat uxorem suam sine crimine adulterii, facit hanc mochari; et hic qui repudiatam ducit-in-matrimonium, machatur. 33. Iterum audistis, quod dictum est his majoribus ne pejeres, verum reddas domino juramenta tua; 34. at ego dico vobis, non jurare omnino, non per cœlum, nam sedes est Dei; 35. neque per terram, nam scabellum est pedum ejus; nec per Jerusolymam, nam civitas est hujus magni regis; 36. neque per caput tuum jures, nam non potes unum pilum album aut nigrum reddere. 57. Sit autem verbum vestrum : sane, sane; minime minime; verum hoc ANNOTATIONES. v, 22. skula] pr. Schm.scula. v, 23. jabai] II. semper gabai. — aibr] sic cod. Arg.; neque Ibrii conjectura bair, neque Zahnii libr digna, que recipiatur, quia utrumque verbum auctoritate ciret; nec giba habet, que se commendet, eum hein, non peina, quod giba postulat, in textu scriptum sit. Vecem aihr dubiæ originis et significationis Grim. quoque 1, 44, sq. retinuit; postea autem DM. p. 25 et Gr. 1, 43 (3 edit.) tibr conjecit, quod etiam Ett mulJer HLZ. 1838 no 221 (in censura editionis nostræ) legendum esse existimat, sed vid. ad Glossar. v. Aibr. v, 24. andvairþja] I. ☀ andvir þja. — gasibjon te reconciliare, gr. omin. diakhayrße, — atbair} {I. ✯ div. ▼, 25. atgibai [uk]¶ gr. omn. v, 26. minnistan minimum, gr. omn. ž☛xatov, quapropter Sch. Ulfifam in suo libro aztov legisse suspicatur; fortasse Gothus falso vertit, quod quidem non semel tantum ei accidit. -- v, 29. pata] J. St. pana. usstagg] Schm. afstagg; codicis Arg. lectionem esse falsam pro ussligg, jam Grim. II, 190 recte notavit. In codice rasum est a, qua re fortasse emendatio indicatur. gadriusai Z. præf. p. xiv absurde contendit Gothum legisse mén pro ßìnoḥ, scilicet Ulfilam habet pro interprete verborum græcorum tenacissimo; at cf. vi, 2 andnemum (acceperunt) ἀπέχουσι, et alia. v, 30. peinaize] St. ☀ þeinlize. — gadriusai] II. & Ariusai. v, 31. giþanuk þan] J. S!. Ilz. uti fere ubique quipan uhþan; nam nḥ est pártícula enef.tica, non v, 34. gups] editt. gops, H. jp. Cæterum editiones semper forma gop, gopis, etc., uuntur; Maresch. p. 408, Gord. p. 52 f. et lh. gaþ, guþs scribi merito jusserunt, vid. Joan. x, 34, ubi sine nota quda legitur; sic semper etiam Castill. in editione epistolarum recte dedit. v, 35. piudanis] H. piudanin“. v, 36. yalaujan] H. galaugan (sic v, 47). v, 37. sijaiþ-pan, J. sij aiþþan, B. + sijai pan, 2. sijaip pan, II. ✯ sijai þau, Schm. sija: ppun. Veram hujus formæ naturam nullus interpre tum perspexit; Z. coaluisse eam putat ex sijai et up. 38 managizo þaim us þanima ubilin ïst. hausidedup þatci qiþan îst. augo und augin jah tunþu und tunþau. 39 iþ ik qiþa izvis ni andstandan ailis þamma unseljin. akjabai was puk stautai bi tails von peina kinnu. 40 vandei imma jah po anpara. jah þamma viljandin mþ bus staua jah paida þeina niman, aflet imma 41, 42 jah vastja, jab jabai was þuk ananauþjai rasta a'na. gaggais miþ imma ivos. þamma bidjandin þuk 43 gibais jahı þamma viljandin af þus leiwan sis ni usvandjais. bausidedup þatei qiþan ist. frijos newund44 jan þeinan jah fiais fiand þeinana. appan ik qiþa izvis, frijob fijands ïzvarans. þiuþjaiþ þans vrikan45 dans izvis. vaila taujaip baim hatjandam izvis jah bidjaib bi þans uspriutandans izvis, ei vairpaib sunjus attius īzvaris þis în himiuam. unte sunnon seina urrauneiþ ana ubilans jah godans jah rigneiþ 46 ana garaihtans jah ana învindans. jabai auk frijeb pans frijondans izvis ainaus. wo mizdono habaib. 47 niu jah bai þiudo pata samo taujand, jah jabai goleib pans frijonds izvarans patainei. we managizo 48 taujip. niu jah motarjos þata samo taujand. sijaiþ nu jus fullatojai svasve atta ïzvar sa în himinam 1 fullatojis ïst. atsaiwiþ armaion ïzvara ni taujan în andvairþja manne du saiwan îm. aiþþau laun ni 2 habaiþ fram attin izvaramma þamma în bininam. þan nu taujais armaion. ni haurnjais faura þus svasve þai liutans taujand in gaqumþim jah în garunsim. ei haubjaindau fram mannam. amen qiþa 3 izvis. andnemun mizdon seina. iþ þuk taujandan armaion ni viti hleid mei þeina, wa taujiþ taihsvo 4 þeina. ei sijai so armahairtipa þeina în fulhsnja jah atta þeins. saei saiwip in fulhsnja. usgibiþ þus în 5 bairhtein. jah. pan bidja þ. ni sijaip svasve þai liutans. unte frijond in gaqumþim jal vaibstam plapjo 6 standandans bidjan. ei gaumjaindau mannam. amen qiþa izvis þatri haband mizdon seina. ip pu pan bidjais. gagg in bebjon þeina jah galukands haurdai peinai bidei du attin þeinamma þamnia in INTERPRETATIO. plus his ex hoc malo est. 58. Audistis, quod dictum est: oculum pro oculo et dentem pro dente; 59. verum ego dico vobis, non resistere oinnino huic malo, sed si quis te percutit ad dextram tuam málam, offer ei etiam hanc alteram. 40. Et huic volenti cum te judicium et pallium tuum tollere, permitte ei etiam tunicam. 41. Et si quis te cogat miliare unum, cas cum eo duo. 42. Huic oranti te des, et huic volenti a te mutuari sibi, ne ave taris. 43. Audistis, quod dictum est : ames propinquum tuum et oderis inimicum tuum: 44. at ego dico vobis : ametis inimicos vestros, benedicatis his persequentibus vos, bene faciatis his odient bus vos et precemini pro his calumniantibus vos, 45. ut fiatis filii patris vestri hujus in cœlis, nam solemn suum oriri-facit super malos et bonos et pluere facit super justos et super injustos. 46. Si enim amatis bos amantes vos solos, quam mercedem habetis? nonne etiam hi paganorum hoc ipsum faciunt? 47. Et si salutatis hos amicos vestros tantum, quo plus facitis? nonne etiam portitores hoc ipsum faciunt? 48. Sitis igitur vos perfecti, sicut pater vester hic i coelis perfectus est. vi, 1. Curate beneficium vestrum non facere in præsentia hominum, ut videamini eis, alioquin mercedem non habetis a patre vestro hoc in cœlis. 2. Cum igitur facias beneficium, ne carnu canas ante le, sicu: hi simulatores faciunt in conciliis et ir viis, ut celebrentur ab hominibus; amen dico vobis : acceperunt mercedem suam. 3. Verum te facientem beneficium ne sciat sinistra tua qu'd faciat dextra tua, 4. ut si hec beneficium tuum in abscondito et pater tuus, qui videt in absconditum, reddit tibi in aperto. 5. Et cum oretis, ne sitis sicut hi simulatores, nam amant in conciliis et angulis platearum stantes orare, ut observentur hominibus; amen dico vobis, quod habent mercedem suam. 6. Verum tu, cum oras, vade in cubiculum tuum et claudens januam tuam ora ad patrem tuum hunc in ANNOTATIONES. pan vel appan, quod synalophes genus cum appan inauditum est; aliquid veri inest in altera il a opinione; Schm. videtur aliquid desiderare, quod puncto posito indicat. Res autem ita se habet : un particula enclitica cum vi quadam copulativa ab initio sententiarum verbis annectitur; quod si ea vox, cui annectitur, in vocalem longam aut diphthongum desi.it, ad vitandum hiatum u particulæ omittitur; nostro loco igitur sijaik pro sijaink (uti viljauh [Cor. 1, x1, 3], sumaih, paik, al. pro viljau uh, sumai-uh, þai uh); sin vero brevis est vocalis terminationis, ca ipsa abjicitur et integra particula uh additur (J. v1, 64 vissuh, L. VII, 6 iddjuk al. pro rissa-uh, ï 'dja uh). Deinde illud h sæpius subsequenti consonanti assimilatur, ef. janni xxv, 42; jag gabairaidau J. !!, 4; jas-sa M. xxvi, 71; nis sijai L. xx, 16 et potissimum sumaiþ-þan M. xxv, 67; J. x1, 46, þaiþ-þan Rom, x1, 4. Frequentatur ca figura in epistols, vid. Mssm. Sk. p. 60. v, 39. allis omnino, ° gr. mn., solus Ptolem. ap. Epiphan. Hæres. 33, 6 testante Millio ős habet.unseljin II.unselgin. taihsvon] H. taishvon. v, 40. staua St. stava. v, 42. jah] S. jak. - v, 43. fais] St.filis. newundjun H. div. v, 44. Falluntur Griesb. et Mill. opinantes Gothum xai diwxóvtov úμg omisisse, nam ea verbis juh vrikandans izris reddidit; potius in suo codice legit et secundum eum vertit : ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς διώκοντας ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μι |