Cap. XI. tempore, 'in modo. In re, ut quid sit quaerendum consideres, in tempore, ut quando, in modo, ut quousque. Igitur quaerendum est quod Christus instituit, utique quamdiu non invenis, utique donec invenias. Invenisti autem cum credidisti. Nam non credidisses, si non invenisses, sicut nec quaesisses, nisi ut invenires. Ad hoc ergo quaerens, ut invenias, et ad hoc inveniens, ut credas. Omnem prolationem quaerendi et inveniendi credendo fixisti. Hunc tibi modum statuit fructus ipse quaerendi. Hanc tibi fossam determinavit ipse qui te non vult aliud credere quam quod instituit, ideoque nec quaerere. Ceterum si quia et alia tanta ab aliis sunt instituta, propterea in tantum quaerere debemus in quantum possumus invenire, semper quaerimus et nunquam omnino 1o credimus. Ubi enim erit finis quaerendi? ubi statio credendi? ubi expunctio inveniendi? Apud Marcionem? Sed et Valentinus proponit, Quaerite et invenietis. Apud Valentinum? Sed et "Apelles hac me pronuntiatione "pulsabit, et Hebion et Simon et omnes 12 ex ordine non habent aliud quo se mihi insinuantes me "sibi 15 addicant. Ero itaque nusquam, dum ubique "convenio, Quaerite et invenietis, et velut si nusquam; quasi qui nunquam apprehenderim illud quod Christus instituit, quod quaeri oportet, quod credi necesse est. Impune erratur, nisi delinquatur; quamvis 'et errare delinquere est. Impune, inquam, vagatur qui nihil deserit. At enim, *si quod debui credere credidi, et aliud denuo puto requirendum, spero utique aliud esse inveniendum, nullo modo speraturus istud, nisi quia aut non credideram, qui videbar credidisse, aut desii credidisse. Ita fidem meam deserens negator invenior. Semel dixerim: Nemo quaerit, nisi qui aut non habuit aut perdidit. PerCap. X. 1. et in modo B. 2. In re in modo om. B. 3. alique quamdiu (quando d.) non invenis (invenis et abc.) Aabed. Non extant haec verba in BC. 4. quaerens A. quaeris reliqui. 5. inveniens A. invenies BC. invenis reliqui. 5 b. inveniendi credendo fixisti. Hunc tibi modum statuit (statue amg.) amgbcd. inveniendi statuit ABCa. 6. fructus quaerendo fossam amg. fructus ipse credendi. Hanc tibi fossam Fulv. Ursinus. 7. forsan A. Probat Hildebrandus. 8. quae talia tanta BCa. 9. quaerimus ego. cre....... AB. cremus A. quaeremus reliqui. 10. credimus A. credemus reliqui. 11. Appelles A3. 11 b. pulsabit (A3)bcd. pulsavit (A4)BCa. 12. ex om. Ad. 13. mi A. 14. si Ay. 15. adducant Cabe. abducant B. 16. Ero itaque bed. Et ero itaque a. Et erit itaque BC. eritaque A. 17. convenio ABCad. convenior bc. 18. et velut si nusquam ego. et velut si nusquam et d. et velim si nunquam A. et velint sic nusquam Ca. et velim sic nusquam Bb. et velint me sic esse nusquam c. 19. quod quaeri oportet, quod credi necesse est ABcd. quod credi necesse est, quod quaeri oportet Ca. quod quaeri necesse est, quod credi oportet b. Fulv. Ursinus hunc locum sic rescripsit: addicant. Quaerite et invenietis: velut si nusquam et quasi qui nunquam adprehenderim illud, quod Christus instituit, quod credi oportet, quod quaeri necesse est. Cap. XI. 1. et errare A. errare reliqui. 2. quod si C. 3. et aliud bcd. 5 XI, 5. diderat unam ex decem drachmis anus illa, et ideo quaerebat: Luc. XV, 8. ubi tamen invenit, quaerere desiit. Panem vicinus non habebat, XVIII, 2 sq. et ideo pulsabat: ubi tamen apertum est ei, et accepit, pulsare cessavit. Vidua a iudice petebat audiri, quia non admittebatur: sed ubi audita est, hactenus institit. Adeo finis est et quaerendi et pulsandi et petendi. Petenti enim dabitur, inquit, et pulsanti ape- Luc. XI, 9. rietur, et quaerenti invenietur. Viderit qui quaerit semper, quia non invenit. Illic enim quaerit ubi non invenietur. Viderit qui semper pulsat, quia nunquam aperietur. Illuc enim pulsat ubi nemo est. Viderit qui semper petit, quia nunquam audietur. Ab eo enim petit qui non audit. 2 4 Nobis 'etsi quaerendum est adhuc et semper, ubi tamen quaeri Cap. XII. oportet? Apud haereticos, ubi omnia extranea et adversaria nostrae veritati, ad quos vetamur accedere? Quis servus cibaria ab extraneo, ne dicam ab inimico domini sui, sperat? Quis miles ab infoederatis, ne dicam ab hostibus regibus, donativum et stipendium captat, nisi plane desertor et transfuga et rebellis? Etiam anus illa intra tectum suum drachmam requirebat, etiam pulsator ille vicini ianuam tundebat, etiam vidua illa non inimicum, licet durum, iudicem interpellabat. Nemo "inde instrui potest unde destruitur; nemo ab eo inluminatur a quo contenebratur. Quaeramus ergo in nostro et a nostris et de nostro, idque dumtaxat quod salva regula fidei potest in quaestionem devenire. 5 Regula est autem fidei, ut iam hinc quid 'defendamus pro- Cap. XIII. fiteamur, illa scilicet qua creditur unum omnino deum esse nec alium praeter mundi conditorem, qui universa de nihilo produxerit per verbum suum primo omnium 'demissum; id verbum filium eius appellatum, in nomine dei varie visum 'a patriarchis, in prophetis semper auditum, postremo delatum ex spiritu patris dei et virtute in virginem Mariam, carnem factum in utero eius et ex ea natum 10exisse Iesum Christum, exinde praedicasse novam legem 7 4. drachmis Ad., Latinius. dragonis B. didragmis reliqui. 5. et ut accepit Bc. Vaticanus. 6. enim om. Ap. 7. invenitur b. 8. illic bcd. 9. audietur Abcd. auditur reliqui. Cap. XII. 1. etsi quaerendum est (esset c.) Abcd. et quaerendum est BCa. 2. Non apud b. 3. veritatis A. 4. Qui A. quia B. 5. dragmam ABCabc. 6. inde instrui Ad. liber Clementis. vi destrui B. inde strui reliqui. 7. idque cd., ex emendatione Rhenani et Latinii. id quo Ap. in quo? AẞBCab. Cap. XIII. 1. defendamus Aamgbd. credamus BCac. 2. illac Aẞ. 3. conditorem ABCmgamgbcd. creatorem Ca. 4. demissum Ad. emissum reliqui. 5. filium ABcd. liber Clementis. filius reliqui. 6. eius in nomine b. eum in nomine Latinius. 7. a patriarchis Ad. patriarchis reliqui. 8. patris dei ABCad. dei patris c. dei b. 9. et in utero A. 10. exisse Fulv. Ursinus. egisse ABCad. hominem et esse amgbc. Cap. XIV. et novam promissionem regni caelorum, virtutes "fecisse, 12 cruci fixum tertia die resurrexisse, in caelos ereptum "sedisse ad dexteram patris, misisse vicariam vim spiritus sancti, qui credentes agat, venturum cum claritate ad sumendos sanctos in vitae aeternae et promissorum caelestium fructum et ad profanos "iudicandos igni perpetuo, facta utriusque partis resuscitatione cum carnis "restitutione, Haec regula a Christo, ut probabitur, instituta nullas habet apud nos quaestiones, nisi quas "haereses inferunt et quae haereticos faciunt. Ceterum manente forma eius in suo ordine quantumlibet quaeras et tractes et omnem libidinem curiositatis effundas, si quid tibi videtur 'vel ambiguitate pendere vel obscuritate obumbrari. Est utique frater aliqui doctor gratia scientiae 'donatus, est aliqui inter exercitatos, conversatus aliqui tecum curiosus, tecum tamen quaerens novissime ignorare te melius sciet, ne quod non debeas noris, quia quod debeas nosti. Fides, inquit, tua te salvum fecit, Luc. non exercitatio scripturarum. Fides in regula posita est; habet legem et salutem de observatione legis: exercitatio autem in curiositate consistit, habens gloriam solam de peritiae studio. Cedat curiositas fidei, cedat gloria saluti. Certe aut non obstrepant, aut quiescant. Adversus regulam "nihil scire omnia scire est. Ut non inimici essent veritatis haeretici, ut de refugiendis eis non praemoneremur, quale est conferre cum hominibus qui et ipsi adhuc se quaerere "profiteantur? Si enim adhuc vere quaerunt, nihil adhuc "certi "repererunt, et ideo, "quaecunque videntur interim tenere, dubitationem suam ostendunt, quamdiu quaerunt. Itaque tu, qui "perinde quaeris, "spectans "ad eos qui et ipsi quaerunt, Matth XV,14.dubius ad dubios, "incertus ad incertos, caecus "a caecis in foveam deducaris necesse est. Sed cum decipiendi gratia prae 11. fecisse, sedisse ad dexteram patris BC. Rhenanus haec verba exemisse se dicil codicum fidem secutum. 12. cruci fixum A. fixum cruci reliqui. 13. sedisse ad Abd. sedere ad BCac. 14. iudicandos ABCabc. adiudicandos d., ez coniectura Fulv. Ursini. 15. resurrectione c. 16. haeresis B. Cap. XIV. 1. vel om. B. 2. pendere vel obscuritate om. A. 3. aliqui Ad. aliquis reliqui. 4. donatus, est aliqui d. donatos, est aliquis BCabc. donatos --------. quid Aß. donatus, est aliqui aliquid Aq. 5. aliqui Ad. aliquis Bbc. aliquid Ca. 6. curiosius tamen quaerens BCG. 7. novissime ignorare te melius sciet ego. novissime ignorare melius est reliqui. novistine, ignorare melias est Leopoldus. 8. quia quod debeas nosti om. BC. 9. inexercitatio Aq. 10. habes bcd. 11. nibil ultra scire c. 12. profiteantur Ad. profitentur liber Clementis. confitentur reliqui. 13. adhuc vere Ad. vere adhuc reliqui. 14. certe 4. 15. reppererunt Ad. deprehenderunt abc. reprehenderunt BC. 16. quaecunque Ad. quodcunque reliqui. 17. perinde Ad. proinde reliqui. 18. spectas Ca. 19. ab eis amg. 20. a dubiis amgbd. 21. certus ad incertos c. incertus ab incertis amgbd. 22. ad caecos ut in foveam B. ad caecos in foveam c., er Valicano. 23. praetendunt cd. Valicanus. 29 tendant se 23b adhuc quaerere, 5 34 3 4 Venimus igitur ad propositum. Hoc enim dirigebamus et Cap. XV. hoc praestruebamus allocutionis praefatione, ut iam hinc de eo congrediamur de quo adversarii provocant. Scripturas obtendunt, et hac sua audacia statim quosdam movent. In ipso vero congressu firmos quidem fatigant, infirmos capiunt, medios cum scrupulo dimittunt. Hunc igitur potissimum gradum obstruimus non "admittendi eos ad ullam de scripturis disputationem. Si hae sunt illae vires eorum, uti eas habere possint, dispici debet "cui competat possessio scripturarum, ne is admittatur ad 12 eas cui nullo modo competit. 10 9 Hoc de consilio diffidentiae aut de studio aliter ineundae con- Cep. XVI. stitutionis induxerim, nisi ratio constiterit inprimis illa quod fides nostra obsequium apostolo debeat, prohibenti quaestiones inire, novis vocibus aures accommodare, haereticum post unam correptionem 'convenire, non post disputationem. Adeo inter 23 b. ad hoc ab. 24. insinuent ad nos om. B. 25. audierint A. adierint d. 26. statimque dicebant ABC. 27. defendant ego. defen... A. defendant reliqui. fidei. reliqui praeter B., qui habel Aliunde sed possent de rebus fidei. (A)cd. 8. ullam (AB)bed. illam (Aq)BCa. 9. si hae sunt vires eorum c. sinine illae iuris eorum Lalinius. 10. uti eas ABd. uti ne eas Ca. anne bc. 11. cum nullo modo competat possessio scripturarum. De admit...... d A. eam d., Fulv. Ursinus. eandem Ca. eadem B. 12. eas Abc. I Tim. VI, 3. Tit. III, 10. XVIII, 15.16. dixit disputationem, correptionem designans 'causam haeretici conMatth. veniendi, et hoc unam scilicet, quia non est Christianus, ne more Christiani semel et iterum et sub duobus aut tribus testibus castigandus videretur, cum ob hoc sit castigandus propter quod non sit cum illo disputandum, dehinc quoniam nihil proficiat congressio scripturarum, nisi plane ut stomachi qua ineat eversionem aut 10 cerebri. Cap. XVII. Cap. XVIII. Cap. XIX. Ista haeresis non recipit quasdam scripturas, et si quas recipit, et adiectionibus et detractionibus ad dispositionem instituti sui intervertit, et si recipit, non recipit integras, et si aliquatenus integras praestat, nihilominus diversas expositiones commentata convertit. Tantum veritati obstrepit adulter sensus quantum et 'corruptor stilus. Vanae praesumptiones necessario nolunt agnoscere ea per quae revincuntur. His nituntur quae ex falso com posuerunt et quae de ambiguitate ceperunt. Quid promovebis, exercitatissime scripturarum, cum si quid defenderis, negetur ex diverso, si quid negaveris, defendatur? Et tu quidem nihil perdes nisi vocem in contentione, nihil consequeris nisi bilem de blasphematione. Ille vero, si quis est cuius causa 'in congressum descendis scripturarum, ut eum dubitantem confirmes, ad veritatem, an magis ad haereses deverget? Hoc ipso motus quod te videat nihil promovisse, aequo gradu negandi et defendendi adversa parte, *statu certe pari, altercatione incertior discedet, nesciens quam haeresin iudicet. Haec utique et ipsi habent in nos retorquere. Necesse est enim et illos dicere a nobis potius adulteria scripturarum et expositionum mendacia inferri, qui 'proinde sibi defendant veritatem. Ergo non ad scripturas 'provocandum est, nec in his consti3. disputatione Fulv. Ursinus. 4. causam Abcd. causa reliqui. 5. et tribus A3. 6. dehinc A. deinde reliqui. 7. quomodo proficiat B. 8. ut stomachi (sthomaci A.) qua ineat Ad. ut aut stomachi quis ineat BCabc. nt stomachi quis ineat liber Divionensis. 9. versionem BCa. liber Divionensis. 10. crebri A. celebri B. Cap. XVII. 1. et adiectionibus A. adiectionibus reliqui. non recipit integras: adiectionibus d. 2. integras om. A. Verba et si recipit, non recipit integras in d. leguntur ante et adiectionibus. 3. aliquatinus AB. 4. correptor amg. 5. Vanae Fr. Iunius, Desid. Heraldus Digress. p. 261. Variae libri omnes. 6. volunt AC. liber Cap. XVIII. 1. in congressu dissides scripturarum A. in congressu distendi.. Cap. XIX. 1. provocatum B. |