quod etiam solum tibi sufficit, sed insuper adversarii tui et frustratione oblectatus et dolore defensus. 32 Haec est patientiae utilitas et voluptas. 33 7 3 Ne illa quidem impatientiae species 'excusatur in amissione Cap. IX. nostrorum, ubi aliqua 'doloris patrocinatur assertio. 4 Praeponendus est enim respectus denuntiationis apostoli, qui ait: Ne IThes. IV, 13. contristemini dormitione cuiusquam, sicut nationes, quae spe carent. Et merito. Credentes enim resurrectionem Christi in nostram quoque credimus, propter quos ille et obiit et resurrexit. Ergo cum constet de resurrectione mortuorum, vacat dolor mortis, vacat et impatientia doloris. Cur 10 enim doleas, si "perisse non credis? Cur impatienter feras subductum interim quem credis reversurum? Profectio est quam putas mortem. Non est lugendus qui antecedit, sed plane desiderandus. Id quoque desiderium pa tientia temperandum. Cur enim immoderate feras 12 abisse quem mox 13 subsequeris ? Ceterum impatientia in huiusmodi et spei nostrae male ominatur et fidem praevaricatur. Et Christum laedimus cum evocatos quosque ab illo quasi miserandos non aequanimiter accipimus. Cupio, inquit apostolus, recipi iam et esse phil. I, 23. 'cum Christo. Quanto 16 melius ostendit votum? Christianorum "ergo votum si alios consecutos impatienter dolemus, ipsi consequi nolumus. 15 3 14 Est et alius summus impatientiae stimulus, ultionis libido, Cap. X. negotium curans aut gloriae aut malitiae. Sed et gloria 'ubique vana et malitia nunquam non domino odiosa, hoc quidem loco 2 maxime, cum alterius malitia provocata superiorem se in exsequenda ultione constituit et remunerans nequam duplicat quod semel factum est. Ultio penes errorem solatium videtur doloris, penes veritatem contra redarguitur malignitatis. Quid enim refert inter provocantem et provocatum, nisi quod ille prior in maleficio deprehenditur, at ille posterior? Tamen uterque 'laesi hominis do 32. lex est AB. 33. voluptas d. Rhenanus, Fulv. Ursinus, Fr. Junius. voluntas ABCabc. Cap. IX. 1. excusator AB. 2. dolori A. m. sec. 3. assertio ABCabc. affectio d., Fulv. Ursinus. 4. Praeponendus est BCabc. Proponendus est (A)d. Proponemus Fulv. Ursinus. 5. ampliusque ait A (m. pr.) B. contristemur B. 7. cuiusque AB. 8. in om. Fr. Junius. doloris om. A. 10. enim Bcd. Vaticani tres. abisse ABCa. ergo ACab. 13. subsequetur AB. 14. iam om. A. 6. constritemini A. 9. vacat et impatientia 11. perisse ABC. 12. 15. cum Christo Bcd. Vaticani tres. cum domino reliqui. 16. magis AB. 17. ergo votum om. C. 13 mino reus est, qui 'omne nequam et prohibet et "damnat. Nulla in maleficio ordinis ratio est, "nec locus secernit quod similitudo Rom. XII,17. coniungit. Absolute itaque praecipitur malum 22 malo non rependendum. Par factum par 12b habet meritum. Quomodo id observabimus, si "fastidientes in fastidio ultionis "b non erimus? Quem autem honorem litabimus domino deo, si nobis arbitrium defensionis arrogaverimus? Nos "putres, vasa fictilia. Servulis nostris adsumentibus sibi de conservis ultionem graviter offendimur, eosque qui nobis patientiam obtulerint suam, ut memores humilitatis, servitutis, "ius dominici honoris diligentes, non probamus modo, sed ampliorem 18 quam ipsi sibi praesumpsissent satisfactionem 19 facimus. Id nobis in domino tam iusto ad 20 aestimandum, tam potenti ad perficiendum periclitatur? Quid ergo credimus iudicem illum, si non et ultorem? Hoc "se nobis "repromittit dicens, Deut. Vindictam mihi, et ego vindicabo, id est, Patientiam mihi, et Matth.VII, 1. ego patientiam remunerabo. Cum enim dicit, Nolite iudicare, ne iudicemini, nonne "patientiam flagitat? Quis enim non iudicabit alium, nisi qui patiens erit non defendendi? Quis idcirco iudicat, ut ignoscat? "Ac si ignoscet, tamen 28 iudicantis impatientiam cavit, et honorem unici iudicis, id est dei, abstulit. Quantos vero casus huiusmodi impatientia incursare consueverat? 30 Quotiens paenituit defensionem? Quotiens instantia eius deterior "'inventa est causis suis? Quoniam nihil impatientia susceptum sine impetu transigi novit, nihil impetu actum 32 non aut offendit aut corruit aut praeceps abiit. Iam si levius defendaris, insanies, si "uberius, oneraberis. Quid mihi cum ultione, cuius modum regere non 35 possum per impatientiam doloris ? Quodsi patientiae incubabo, 36 non dolebo, si non dolebo, ulcisci non desiderabo. XXXII, 35. Cap. XI. 33 2 29 Post has principales impatientiae materias ut 'potuimus regestas quid inter ceteras evagemur, quae domi, quae foris? Lata S. quod AB. 9. omne ABCd. los. Scaliger, Fulv. Ursinus. omnem abc. 10. damnatur AB. 11. nonne (anne, A. m. sec.) locus AB. 12. mala B. 12 b. habet et Fulv. Ursinus. 13. servabimus A. 14. fastidientes in ABCabe. fastiditi ante in d., Fulv. Ursinus. 14 b. nocuerimus? Rigaltius. 15. lictabimus AB. 16. putres ABCabc. Pithoei codex. utres d., Fulv. Ursinus. 17. ut dominici A. m. sec. 18. quoniam B. 19. facinus A. 20. destinandum AB. 21. ipsi nobis A. m. sec. 22. promittit B. 23. idem B. 24. patientia B. 25. non defendendi bcd. non defendi Ca. Probat Fr. Junius. non (et non A. m. sec.) defenditur AB. 26. qui AB. 27. at (et A. m. sec.) si AB. 28. iudicantis patientiam cavit Latinius. iudicatus impatientiam canit AB. iudicans in impatientiam cadit A. m. sec. 29. incursare consueverat ABc. incursare consuevit d., Fulv. Ursinus. incursare consuerit App. m. sec. incusare consueverat Cab. 30. Quo tiens paenituit defensionem? om. AB. 31. inventa (invecta A.) est ACab. facta est (B)cd. 32. non aut ABCa. aut non bcd. 33. abruit A. 34. ulterius AB. 35. possim AB. 36. nonne AB. Cap. XI. 1. potuis A. m. pr. potui A. m. sec. 2. cetera AB. 13 12 Prov. III, 12. Apoc. Ill,19. atque diffusa est operatio Mali, multiplicia 'spiritus incitamenta iaculantis, et modo parvula, modo maxima. Sed parvula de sua mediocritate contemnas, maximis pro sua exuperantia cedas. Ubi minor iniuria, ibi nulla necessitas impatientiae. At ubi maior iniuria, ibi "necessarior iniuriae medela, patientia. Certemus igitur quae a Malo infliguntur sustinere, ut hostis studium aemulatio nostrae aequanimitatis eludat. Si vero quaedam ipsi in nos aut imprudentia aut sponte etiam superducimus, aeque patienter obeamus quae nobis imputamus. Quodsi a domino nonnulla credimus 10 incuti, cui magis patientiam quam domino praebeamus? "Quin insuper gratulari et gaudere nos docet dignatione divinae castigationis. Ego, inquit, quos diligo, castigo. O servum illum Hebr. XII, 6. beatum, cuius "emendationi dominus instat, cui dignatur irasci, quem admonendi dissimulatione non decipit! Undique igitur adstricti sumus officio patientiae administrandae, 16 quaqua ex parte aut erroribus nostris aut Mali insidiis "admonitionibus domini 18 intervenimus. Eius officii magna merces, felicitas scilicet. Quos enim felices dominus nisi patientes nuncupavit, dicendo: Beati pau- Matth. V, 3. peres spiritu, illorum est enim regnum caelorum? Nullus profecto spiritu pauper nisi humilis. Quis enim humilis nisi patiens? quia nemo subicere sese potest sine prima patientia subiectionis ipsius. Beati, inquit, flentes atque lugentes. Quis talia sine pa- Matth. V, 5. tientia tolerat? Itaque talibus et advocatio et risus promittitur. Beati mites. Hoc quidem vocabulo impatientes non licet omnino Matth. V, 4. censeri. Item cum pacificos eodem titulo felicitatis notat et filios 20 21 22 dei nuncupat, numquid impatientes pacis adfines? Stultus hoc senserit. Cum vero, Gaudete et exultate, dicit, quotiens VOS Matth. V, 15. maledicent et persequentur, merces enim vestra plurima in caelo, id utique non exultationis impatientiae pollicetur, quia nemo in adversis 23 exultabit, "nisi ante ea contempserit. Nemo contemnet, nisi patientiam gesserit. 3. est (ex m. sec.) operatione A. 4. aspidum amg. 5. pro sua exuperantia BCad. Cap. XII. 4 12 'Quod pacis gratissimae deo attinet disciplinam, quis omnino impatientiae natus vel semel ignoscet fratri suo, non dicam septies, sed septuagies septies? Quis iudicium adversario suo dirigens negotium convenientia solvet, nisi prius iam dolorem, duritiam, amaritudinem, venena scilicet impatientiae amputarit? Quomodo remittes et remittetur tibi, si tenax iniuriae per absentiam patientiae fueris? Nemo convulsus animum in fratrem suum 'munus apud altare perficiet, nisi prius reconciliando fratri reversus ad patientiam fuerit. Sol super iram nostram si occiderit, periclitamur. Non licet nobis una die sine patientia manere. At enim cum omnem speciem salutaris disciplinae gubernet, quid mirum, quod etiam paenitentiae 10 ministrat, solitae lapsis subvenire, cum disiuncto matrimonio (ex ea tamen causa qua licet seu viro seu feminae ad "viduitatis perseverantiam sustineri) haec exspectat, haec exoptat, haec exorat paenitentiam quandoque inituris salutem? Quantum boni utrique confert! Alterum adulterum non facit, alterum emendat. Sic et illis dominicarum similitudinum exemplis 15 de patientia sanctis adest. Erroneam ovem 16 patientia pastoris requirit et invenit. Nam impatientia unam facile contemneret. Sed laborem inquisitionis patientia suscipit, et "humeris insuper advehit baiulus patiens peccatricem derelictam. Illum quoque prodigum filium patientia patris et recipit et vestit et pascit et apud impatientiam irati fratris excusat. Salvus est igitur qui perierat, quia paenitentiam iniit. Paenitentia non 18 perit, quia patientiam invenit. Nam dilectio summum fidei sacramentum, Christiani nominis thesaurus, 19 quam apostolus totis viribus sancti spiritus commendat, cuius nisi patientiae disciplinis eruditur? I Cor. XII Dilectio, inquit, magnanimis est: ita patientiam sumit. 21 Benefica est: malum patientia non facit. Non aemulatur: id quidem patien 2-7. 13. Quae ad Cap. XII. 1. Quod pacis BCabc. Quod primam pacis Ap. m. pr. pacis A. m. sec. Quod ad pacis d., Latinius, Fulv. Ursinus. 2. domino attinent AB. 3. ignoscit ABC. 4. sed et d. vel Latinius. 5. iudicium adversario ego. iudicem cum adversario ABC. ad iudicem cum adversario abc. iudicium cum adversario d., Fulv. Ursinus. 6. nisi prius iam dolorem Petr. Ciacconius. nisi prius iam doleret (doloret A. m. pr. doloris Ap. m. sec.) ABCabc. nisi prius animi dolorem d., Fulv. Ursinus. 7. amputarit d., Fulv. Ursinus. amputaret reliqui. 8. abstinentiam (absentiam B.) impacientiae AB. 9. manus apud altare perferet (vel porricial) A. m. sec. 10. immisceat AB. se immisceat A. m. sec. Pro pacnitentiae amg. habet patientiae. 11. viduitatem AB. 12. haec exorat ed., Fulv. Ursinus. haec et orat Vaticani tres apud Pamelium. haec etortat Gorziensis. haec exortal Paterniacensis. haec et ortatur AB. haec exhortatur ab. Omittit C. haec extortal Rhenanus. 13. victuros (victuro A. m. sec.) AB. 14. ad alterum A (m. pr.) C., non adulterum facit pro adulterum non facit habet sola d. alii. tia Rhenanus. Pro sanctis A. m. sec. habet sanctio. 17. humerus super B. 18. periit Fr. Junius. 21. scilicet benefica est B. 15. dei patien 16. pastor patientia requirit AB. 19. quoniam AB. 20. nec AB. 21 22 tiae proprium est. Nec protervum sapit: modestiam de patíentia traxit. Non inflatur, non proterit: non enim ad patientiam pertinet. Nec sua requirit, 23 si offert sua, dum alteri prosit. Nec incitatur: ceterum quid impatientiae reliquisset? Ideo, inquit, dilectio omnia sustinet, omnia 25 tolerat, utique quia patiens. Merito ergo numquam excidet; nam cetera evacuabuntur, consummabuntur. Exhauriuntur linguae, scientiae, prophetiae: " permanent fides, spes, dilectio: fides, quam Christi patientia induxit, spes, quam 28 hominis patientia expectat, dilectio, quam deo magistro patientia comitatur. 3 27 26 7 13 Dan. Usque huc de patientia 'tandem simplici et uniformi et tan- Cap. XIII. tum in animo constituta, cum eandem etiam in corpore demerendo domino multipliciter adlaborem, utpote quae ab ipso domino in 'corporis quoque virtute edita est, siquidem rector animus facile communicat spiritus "invecta cum habitaculo suo. Quae igitur negotiatio patientiae in corpore? Inprimis adflictatio carnis, hostia domino placatoria per humiliationis sacrificium, cum sordes cum 76 angustia victus domino libat, contenta simplici pabulo "puroque aquae potu, cum ieiunia coniungit, cum cineri et sacco inolescit. Haec patientia corporis precationes commendat, deprecationes affirmat; haec aures 10 Christi dei aperit, severitatem dispergit, clementiam "elicit. Sic ille rex Babylonius offenso domino cum squalore iv, 25 sqq et paedore septenni ab humana forma exulasset, immolata patientia corporis sui et regnum recuperavit et, quod optabilius homini est, satis deo fecit. Iam si altiores et feliciores gradus corporalis patientiae 12 digeramus, eadem sanctitati quoque procurat continentiam carnis. Haec et viduam tenet, et virginem adsignat, et voluntarium spadonem ad regna caeli levat. Quod de virtute animi venit, in carne perficitur, carnis patientia in persecutionibus denique proeliatur. Si fuga urgeat, "ad incommoda fugae caro militat. Si et carcer 15 praeveniat, caro in vinculis, caro in ligno, caro in solo, et in illa paupertate lucis, et in illa 16 patientia 22. protervit abc. Fr. lunius. 23. si offert d. sed offert Latinius. suffert Cabe. si aufert B. aufert A. non aufert A. m. sec. 24. Ceteroquin impatientiae Latinius. 25. tollit A (m. pr.) B. 26. permanent aut (autem m. sec.) A. 27. quoniam A (m. pr.) B. 28. homini patienti induxit (indulsit A. m. sec.) ABC. Cap. XIII. 1. tantum Fr. lunius. 2. eandem BCd. eadem Aabe. 3. adlaborem ABCd. adlaboret abc. 4. Verba corporis quoque quae non extant in ABC. Habent primi ab., quorum in margine legitur: Haec sunt inserta ex vetusto codice. 5. invicta Fulv. Ursinus. 6. adfectatio a. 7. cur a. 7 b. angustiam Fulv. Ursinus. 8. contecta a. 9. puro quoque potu a. Christi et dei Fr. Junius. eligit a. 12. degeramus a. Ciacconius, los. Scaliger. Pro procurat in a. est praecurat. ego. incommoda abc. adversus incommoda d., Fulv. Ursinus. premat d., Fulv. Ursinus. 11. prophetae 10. 13. continentia Petr. 14. ad incommoda 16. patientia abc. penuria d., Fulv. Ursinus. Matth. XIX, 12. |