33 stianorum militum orationibus ad deum factis imbres in siti illa impetravit. Quando non geniculationibus et ieiunationibus nostris. etiam siccitates sunt depulsae? Tunc et populus adclamans deo deorum, qui solus potens, in Iovis nomine deo nostro testimonium reddidit. 32 Praeter haec depositum non abnegamus, matrimo→ nium nullius adulteramus, pupillos pie tractamus, indigentibus refrigeramus, nulli malum pro malo reddimus. Viderint qui seetam mentiuntur, quos et ipsi recusamus. Quis denique de nobis alio nomine "queritur? Quod aliud negotium patitur Christianus, nisi suae sectae, quam incestam, quam crudelem tanto tempore nemo probavit? Pro tanta innocentia, pro tanta probitate, pro iustitia, pro pudicitia, pro fide, pro veritate, pro deo vivo cremamur, quod nec sacrilegi nec hostes publici 37 veri nec tot maiestatis rei pati solent. Nam et nunc a praeside Legionis et a praeside Mauritaniae vexatur hoc nomen, sed gladio tenus, sicut et a primordio mandatum est animadverti in huiusmodi. Sed maiora certamina, maiora 38 praemia. 36 “Hoc 'si placuerit et Crudelitas vestra gloria est nostra. Vide tantum, ne hoc ipso, Cap. V. quod talia sustinemus, ad hoc solum videamur erumpere, ut hoc ipsum probemus, nos haec non timere, sed ultro vocare. Arrius Antoninus in Asia cum persequeretur instanter, omnes illius civitatis Christiani ante tribunalia eius se manu facta obtulerunt. 'Tum ille paucis duci 'iussis reliquis ait, 2 dechoì, ei Géhete ἀποθνήσκειν, κρημνοὺς ἢ βρόχους ἔχετε. hic fieri, quid facies de tantis milibus hominum, tot viris ac feminis, omnis sexus, omnis aetatis, omnis dignitatis, offerentibus se tibi? Quantis ignibus, quantis gladiis opus erit? Quid ipsa Carthago passura est, 10 decimanda a te, cum propinquos, cum contubernales suos illic unusquisque cognoverit, cum "viderit illic fortasse et tui ordinis viros et matronas et principales quasque personas et amicorum tuorum vel propinquos vel amicos? Parce ergo 9 31. qui abcd., ex Gorziensi. et qui ABC. 32. Praeter abcd., ex Gorziensi. Propter ABC. 33. adulteramur C. adulteraturum B. 34. quaeritur Latinius, lunius. 35. quos nec AB. 36. hospes A(m. pr.) B. 37. veri ABCabc. verum d. Rhenanus, Latinius. 38. praemia ABC. sequuntur praemia abcd. Gorziensis. Cap. V. 1. ante abed. Gorziensis. ad A. m. sec. Omittunt ABC. 2. Christiani tribunali eius Rhenanus. 3. tum ille C. cum ille reliqui. 4. iussit BC. 5. 2 δειλοὶ, εἰ θέλετε ἀποθνήσκειν, κρημνοὺς ἢ βρόχους ἔχετε abcd. Ω ΔΙ ΠΩΙΗ Ω ΗΛΗΘΗΑ ΠΘ ΩΝΗΣΚΕΙΝ ΚΡΗΜΝΟΥΣ Η ΒΡΩΧΩΥΣ ΗΧΘΗ . Ω λοιποὶ εἰ θελ. κτλ. tres Vaticani, prob. Franc. Iunio. Ὡδὶ ποῖον πλῆθος ἀποθνήσκειν κρημνοῖς ἢ βρόχοις ἤχθη Rhenanus in annot. ad edit. a. MDXXVIII. Graeca desiderantur omnino in AB. 6. et hoc AB. 7. ni placuerit A. m. sec. 8. de tantis milibus abcd., ex Gorziensi. decem milibus ABC. 9. quod ipsa BC. 10. decimanda abcd., ex auctoritate, opinor, Gorziensis. decimata ABC. 11. videris A. m. sec. 13 tibi, si non nobis. Parce Carthagini, si non tibi. Parce provinciae, quae visa intentione tua obnoxia facta est concussionibus et militum et inimicorum 12 suorum cuiusque. Magistrum neminem habemus, 13 nisi deum solum. Hic ante te est nec abscondi potest, sed cui nihil facere possis. Ceterum quos putas tibi magistros, homines sunt, et ipsi morituri quandoque. Nec tamen deficiet haec secta, quam tunc magis aedificari scias, cum caedi videtur. "Quisque enim tantam tolerantiam "spectans, ut aliquo scrupulo "percussus, et inquirere accenditur, 18 quid sit in causa, et ubi cognoverit veritatem, et ipse statim sequitur. 16 quorumcum 12. suorum cuiusque abcd. cuius quorum cuiusque (A. m. sec.) BC. que cuiusque A. et curiosorum cuiusque Rhenanus. 13. nisi A (m. sec.) Cabcd. vero AB. 14. Quisque abcd. Quis ABC. 15. spectans abcd. expectans reliqui. 16. ut abcd. in ABC. non Rhenanus. 17. perculsus A. m. sec. 18. quod sit AB. DE ORATIONE. In scripturae discrepantia verbis scriptoris subiecta A significat codicem Agobardinum (A❤ ex collatione Hildebrandi, Aẞ ex collatione B C Ambrosianum, olim Bobbiensem. editionem principem loh. Gangneii (anni MDXLV.). Sigism. Gelenii, qui codice scripto Anglico, Masburensi, usus Iac. Pamelii (anni MDLXXIX.). Nic. Rigaltii (anni MDCXXXIV.). Lud. Ant. Muratorii (anni MDCCXIII.). Matth. IX, 16. 17. Dei spiritus et dei sermo et dei ratio, sermo rationis et Cap. I. ratio sermonis et 'spiritus, utrumque Iesus Christus dominus noster nobis discipulis Novi Testamenti novam orationis formam determinavit. Oportebat enim in hac quoque specie novum vinum novis utribus recondi et novam plagulam novo adsui vestimento. Ceterum quicquid retro fuerat, aut demutatum est, ut circumcisio, aut suppletum, ut reliqua lex, aut impletum, ut prophetia, aut perfectum, ut fides ipsa. Omnia de carnalibus in spiritalia renovavit nova dei gratia, superducto evangelio, expunctore totius retro vetustatis, in quo et dei spiritus et dei sermo et dei ratio approbatus est dominus noster Iesus Christus, spiritus quo valuit, sermo quo docuit, ratio qua venit. Sic oratio a Christo constituta ex tribus constituta est. Ex sermone, quo enuntiatur, ex spiritu, quo tantum 19 potest, docuerat et "Iohannes discipulos suos 12 ado 10 7. Cap. I. 1. spiritus utriusque malebat vir doctus in Miscell. Observ. vol. III, tom. 1, p. 220. 2. novis a. 3. orationem 4. * orationum Aẞ. 4. adsui AC. 5. circumcisio 48. circuncisio C. 6. spălia 4. spiritalia Aẞ. spiritualia CD. qua venit bc. Fr. Junius. quo venit ACDa. qua promovit Latinius. 8. Sic oratio a Christo Dabe. Sic igitur a Christo AC. Sic igitur oratio a Christo bc. 9. instituta volebat vir doctus in Misc. Obs. 1.1. 10. potest, docuerat ACD. potest, ex ratione qua docetur. Docuerat a. potest, ex ratione qua suscipitur. Docuerat bc., cum Fulvio Ursino. 11. Iohannes A. loannes C. 12. orare Fulv. Ursinus. rare; sed omnia 13 Iohannis Christo praestruebantur, donec ipso Joh. III, 30. aucto (sicut idem Iohannes praenuntiabat illum augeri oportere, se vero deminui) totum praeministri opus cum ipso spiritu transiret ad dominum. Ideo nec 15 extat, in quae verba docuerit Iohannes Joh. III, 31. adorare, quod terrena caelestibus cesserint. Qui de terra est, inquit, terrena fatur, et qui de caelis adest, quae vidit, ea loquitur. Et quid non caeleste quod domini Christi est, ut haec quoque orandi disciplina? Consideremus itaque, benedicti, caelestem eius 16 sophiam, inprimis de praecepto secrete adorandi, quo et fidem hominis exigebat, ut dei omnipotentis et conspectum et auditum sub tectis et in "abditum etiam adesse confideret, et 18 modestiam fidei desiderabat, ut, quem ubique audire et videre fideret, ei soli religionem suam offerret. 19 Sequente sophia 20 in sequenti "praecepto proinde "pertineat ad fidem et modestiam fidei, si non agmine verborum adeundum putemus ad dominum, quem ultro suis Matth. VI, 8. prospicere certi 23 sumus. Et tamen brevitas ista, quod ad tertium sophiae gradum faciat, magnae ac beatae interpretationis substantia fulta est, quantumque substringitur verbis, tantum diffunditur sensibus. Neque enim propria tantum orationis officia complexa est, 25 vel venerationem dei aut hominis petitionem, sed omnem paene sermonem domini, omnem commemorationem disciplinae, ut revera in oratione breviarium totius evangelii comprehendatur. Cap. II. 24 3 Incipit a testimonio dei et merito fidei, cum dicimus, 'PATER QUI IN CAELIS ES. Nam et deum oramus et fidem commendamus, Joh 1, 12. cuius meritum est haec appellatio. Scriptum est, Qui in eum 2crediderint, dedit eis potestatem, ut filii dei vocentur. Quamquam frequentissime dominus patrem nobis pronuntiavit deum, immo et Matth. praecepit, ne quem in terris patrem vocemus, nisi quem habemus in caelis. Itaque sic adorantes etiam praeceptum obimus. Felices, qui patrem agnoscunt. Hoc est quod 'Israëli exprobratur, quod Ies. 1,2. caelum ac terram spiritus contestatur, Filios, dicens, genui, et illi me non agnoverunt. Dicendo autem patrem deum quoque cognominamus. Appellatio ista et pietatis et potestatis est. XXIII, 9. Item in 13. Iohannis A. Ioannis C., et sic ubicumque nihil adnotavero. 14. ipso om. Aq. 2. crediderint CDabc. crediderunt 4. Israheli exprobatur Aq. 4 patre filius invocatur. Ego enim, inquit, et pater unum sumus. Ioh. X, 30 Ne mater quidem ecclesia praeteritur. Siquidem in filio et patre mater recognoscitur, de qua constat et patris et filii nomen. Uno igitur genere aut vocabulo et deum cum suis honoramus et praecepti meminimus et oblitos patris denotamus. 2 Joh. V, 43. Nomen dei patris nemini proditum fuerat. Etiam qui de ipso Cap. III. interrogaverat 'Moyses, aliud quidem nomen audierat. Nobis revelatum est in filio. Iam enim filius novum patris nomen est. 'Ego veni, inquit, in nomine patris; et rursus: Pater, glorifica XII, 28. nomen tuum; et apertius: Nomen tuum manifestavi hominibus. Id Ioh. XVII, 6. ergo ut sanctificetur postulamus. Non quod deceat homines bene deo optare, quasi sit et alius de quo ei possit optari aut laboret, nisi optemus. Plane benedici deum omni loco ac tempore condecet ob debitam semper memoriam beneficiorum eius ab omni homine. Sed et hoc benedictionis vice fungitur. Ceterum quando non sanctum et sanctificatum est per semetipsum nomen dei, cum ceteros sanctificet ex semetipso? Cui illa angelorum circumstantia non ❝cessant dicere: Sanctus, Sanctus, Sanctus. Proinde igitur et nos angelorum, si 'meruerimus, candidati, iam hinc caelestem illam in deum vocem et officium futurae claritatis ediscimus. Hoc quantum ad gloriam dei. Alioquin quantum ad nostram petitionem, cum dicimus: SANCTIFICETUR NOMEN TUUM, id petimus, ut sanctificetur in nobis, qui in illo sumus, simul et in ceteris, quos adhuc gratia dei expectat, ut et huic praecepto pareamus, pro omnibus, etiam pro inimicis nostris. Ideoque suspensa enuntiatione non dicentes, Sanctificetur in nobis, in omnibus dicimus. 8 10 Ies. VI, 3. Apoc. IV, 8. Secundum hanc formam subiungimus: FIAT VOLUNTAS TUA IN Cap. IV. CAELIS ET IN TERRA, non quod aliquis obsistat, quo minus voluntas dei fiat, et ei successum voluntatis suae oremus, sed in omnibus petimus fieri voluntatem eius. Ex interpretatione enim figurata carnis et spiritus nos sumus caelum et terra. 'Quamquam, etsi simpliciter intellegendum est, idem tamen est sensus petitionis, ut in nobis fiat voluntas dei in terris, ut possit scilicet fieri et in caelis. Quid autem deus vult quam incedere nos secundum suam disciplinam? Petimus ergo substantiam et facultatem voluntatis suae subministret nobis, ut salvi simus et in caelis et in terris, Cap. III. 1. Moses A. 2. aliud quidam A. aliud quid, non Franc. lunius. 4. Ego veni, inquit, in nomine patris: et rursus: Pater glorifica nomen tuum om. CDa. 5. alius ACh. aliud Dac. 6. cessant Aẞbc. cessat (4) Cda. 7. meruerimus ACa. meminerimus Dbc. Probat hoc etiam Fr. Junius. 8. ediximus c. 9. huius Fr. Junius. 10. orandi praetulit V. D. in Misc. Obs. 1. l. 3. novum Dabc. non AC. Cap. IV. 1. Quanquam A., pro more. 2. intellegendum A., constanter. TERTULLIANI OPP. ED. OEHLER. 20 |