godzić nie może, ale bene meriti uznawać mogą, że pierwsze miejsca w pańskiej wadze mają, niżeli cara jego pignora. Oto Królowa pozwolonej sejmem czeka dotąd prowizyej, oni z woli obojga Państwa, a z ręki samego Pana szczodrobliwej odbierają in dies praemia deservita. To jednak przyznać, co rzecz sama istotna wyświadcza, iż nagorzej Król JM. w ręce Radziejowskiego pieczęć kollokował. Qui reddit mala pro bonis, non recedet maluin a domo eius. Proverb. 17«.

Interim z Ukrainy różne leciały wieści o nieustających tylko, ale i owszem jak znowu zaczynających sie buntach i hałasach między chłopstwem i Kozakami, które nie tak przeciwko nam, jako między sobą samemi knowali, bo i Hromiejkę '), pułkownika białocerkiewskiego, te ich hałasy moderującego, między sobą zabili i inszych wielu, którzy ich od tych buntów odwodzić chcieli. Tamta też swawola za Dnieprem inszego sobie hetmana, niejakiego Wdowiczenka, obrali i tak altare contra altare wystawili. Czemu jednak Chmielnicki, chyżo sie około siebie i powagi urzędu swego krzątając, pilno zabieżał, kilkunastu buntownikom szyje kazawszy poucinać. Nie ubespieczając sie jednak na tę jego surowość, Hetman nasz Polny, przy którym władza natenczas zupełna nad wojskiem po śmierci Wielkiego Hetmana 2) (lubo Król buławę wielką przy sobie, jako sie wyżej wspomniało, zatrzymał) zostawała, a obawiając sie, aby ta ich zwada nie przyniosła jakiego nagłego Rzeczypospolitej niebespieczeństwa, bez omieszkania wojsku wszytkiemu i pułkom na leżach rozłożonym kupić sie pod Żywotów 3), chcąc być na wszytkie przypadki paratus et intentus, rozkazał.

18. Skończywszy zgodnie zaczętą zgodnie między Ich Mościami sukcessorami transakcyą i nabożeństwo u obrazu Naświętszej Panny odprawiwszy, naostatek błogosławieństwo podróżne wziąwszy, wyjachaliśmy z Częstochowej w przedsięwziętą, daj Boże szczęśliwie, peregrynacyą, którą dla następujących mrozów i dróg złych radzibyśmy byli jako naprościej na Wrocław wykierowali, ale że trzeba było transakcyą i kompozycyą, między Ich Mościami uczynioną, roborować w grodzie, musieliśmy ku Oświęcimiu +) (bo inszego bliższego nie było) wykierować. Zaczym pokarmiwszy tegoż dnia za dwie mili we wsi Poczesny 5), do starostwa olsztyńskiego należącej, nocowaliśmy

1) Mychailo Chromyka (por. w Dyar. Ośw. pod d. 7 stycznia 1650: Summaryusz pułków kozackich).

2) Stanisława Koniecpolskiego.
3) Żywotów, miasteczko nad rz. Rośką, w dzis. pow. taraszczańskim gub. kijowskiej.

“) Oświęcim, miasto w dzis. pow. bialskim w Galicyi, na granicy Szląska pruskiego, o 50 km. na zach. od Krakowa.

5) Poczesna, wieś nad rz. Wartą w dzis. pow. częstochowskim, o 11/ km. na polud. od Częstochowy.

za dwie mili w miasteczku Koziogłowach), Biskupowi Krakowskiemu do Księstwa Siewierskiego należącym.

19. We dwóch milach od noclegu byliśmy na południe w Siewierzu, miasteczku dość dobrym, Księstwa tego metropoli. Zamek ma na błotach dość wielki, murowany. Stąd na noc byliśmy w miasteczku Sławkowie ?), mil trzy od pokarmu.

20. Zjadszy obiad za trzy mile w miasteczku Chrzanowie 3), nocowaliśmy za trzy mile w Oświęcimiu i tam sie w grodzie z wieczora rozprawili.

21. Po wysłuchaniu Mszy św. i rozprawieniu ostatka dworu, wyjachawszy z Jej Mością Panią Koniuszyną“), którą trzy białogłowy comitabantur, i z tymi tylko, którzy do zamyślonej należeli peregrynacyej, byliśmy o śródwieczerz we Pczyny 5), w pierwszem za granicą polską, jako się już w inszych opisało dyaryuszach, miasteczku, i tam na noc zostali.

22. Pominąwszy polem miasteczko Strumień "), obnocowaliśmy za cztery mile od noclegu we Freisztacie "), nie mogąc dalej jachać dla złej barzo drogi.

23. Dla tejże przyczyny nie mogliśmy dalej jachać, tylko do Ostrawy 8) na obiad i na noc. Nazajutrz pokarmiwszy za półtrzeci mile we wsi Muszowej "), byliśmy na noc w miasteczku Iczynie 10) i tam święto chwalebne Narodzenia Pańskiego odprawili.

26. Tamże musieliśmy zmieszkać dla niesposobnego Jego Mości zdrowia.

27. Zjadszy obiad w Hranicach 11) i barzo krótko tam zabawiwszy, byliśmy na noc w Przerowie 12) ale aż o ósmej w noc, dla złej barzo drogi.

1) Kozieglowy, os. miejska, dawn. miasteczko w dzis. pow. będzińskim w Król. Pol., 0 30 km. na pln. od Będzina, 24 km. na pld. od Częstochowy.

2) Sławków, os. miejska, dawn. miasto nad Czarną Przemszą, w dzis. pow. olkuskim, o 123/ km. na pln. zach. od Olkusza.

3) Chrzanów, miasto pow. w Galicyi, o 39 km. na wsch. od Krakowa.
4) Teklą Teresą z Ossolińskich Lubomirską (Temberski: Annales, str. 278).

5) Pszczyna (po niem. Pless), miasto pow. na Szląsku Pruskim, o 22 km. na pld. zach. od Oświęcimia, o 54 km. na pld. wsch. od Raciborza.

6) Strumień, po niem. Schwarzwasser, miasto w pow. bielskim na Szląsku austr., nad Wisłą, 0 22 km. na pln. zach. od m. Bielska.

?) Freistadt, po pol. Frysztat, miasteczko pow. na Szląsku austr., o 13 km. na pln. zach. od Cieszyna.

8) Ostrawa Morawska i Polska, miasta, leżące po dwu stronach rz. Ostrawicy, wpadającej niedaleko tychże do Odry, na-pograniczu Szląska wschodniego i Morawy.

28. Tamżeśmy dla słabego Jego Mości zdrowia zmieszkali ).

29. Tamże w Przerowie musieliśmy dla tegoż niezdrowia zmieszkać. Wszakże wybijaliśmy sobie melancholią komedyami, które komedyanci, tędy przejeżdżający, umyślnie kwoli Jej Mości uciesze odprawowali.

30. Przebywszy drogę złą i mosty na rzekach Beczwie 2) i Morawie i za dwie mili we wsi Łobodzicach) trochy pokarmiwszy a od południa Niemczyce 4) wieś w mili jednej i Ewanowice 5) w drugiej przejechawszy, byliśmy na noc w mili także w Wyszkowie 6) miasteczku.

31. Zjadszy obiad za dwie mili w Sławkowie), ledwieśmy dla śniegu barzo wielkiego, który sie od południa barzo gęsto z mrozem oraz puścieł i drogę cale nam zgubiel, do Niemczyc mil trzy od pokarmu z przewodnikami trafili i tam późno w nocy stanąwszy szczęśliwie i zdrowo (za co Majestatowi Boskiemu niechaj będzie cześć i chwała na wieki) rok ten skończyli.

1) Po tych słowach znajduje się w rękopisie kilkowierszowy ustęp z wiadomościami z Francyi, który pomijamy.

2) Rzeka Beczwa jest lew. dopływem rz. Morawy, do której wpada powyżej Kromieryża.
3) Lobodzice, wies, leżąca w dzis. pow. olomunieckim, o 12 km. na pld. zach. od Przerowa.
4) Niemczyce, wieś, leżąca o 21 km. na pld. zach, od Przerowa.
5) Iwanowice, dziś miasteczko, leżące o 7 km. na pln. wsch, od Wyszkowa.

6) Wyszkow, po niem. Wischau, miasteczko, leżące nad rz. Hanna o 31 km. na pln. wsch. od Berna.

?) Sławków, niem. Austerlitz, miasteczko, leżące o 15 km. na pld. zach. od Wyszkowa a 21 km. na płd. wsch. od Berna.

WYKAZ OSÓB I MIEJSCOWOŚCI.

A a, rzeka 93, 106.

Althofen, wieś 241.
Aba szy-Pasza (Abazy basza), wódz wojsk tu. Altona, miasto 91.
reckich 56.

Altszan c (właść. po niem. Altschanz, po hollend.
Abdank, herb 213.

Oude-Schans), forteca 93, 106.
Abra a m (Abraham biblijny) 168--9.

Aluta cz. Olta, rzeka 254.
Abramowic, Abramowicz Mikolaj, wojewoda Amersfort (wlaść. Amersfoort , miasto 105.
mścisławski 186, 191.

Amsterdam, u 0. także Amsterledam, mia-
Achaja, prowincya 80.

sto 90—2, 94-5, 103—4.
Achior, wódz Holofernesa 164.

A murat, sultan turecki 67, 166, 169.
Achivi (Grecy) 155.

Anadolska ziemia, Anatolia 7, 83.
Achmatow v. Ochmatów.

Anchy, baron de, rezydent hiszpański w Pol-
Ach met mur za 45.

sce 194.
Achtyr (wlaść. Achtyrka), miasto 42, 47, 109, Andra (wlaść Andro cz. Andros), wyspa 201
275.

S. Andre (wlaść. Sankt Andrae), miasteczko 243.
Achtyrka, rzeka 109.

Andruszko, wieśniak z Ceblowa 323.
Aders Sebastyan, inżynier i architekt 132. Anglia 76, 152.
Adonis 234.

Ankloo (Anklam, niegdyś Naklo) miasto 113.
Adryatyk, Adryatyckie morze 76, 114, 245, Ankona, miasto 250-1.
248, 250.

Antoni Günther, hrab'a oldenburski 107.
Afryka 7, 68, 152.

Antonów, miasto 215.
Akerman v. Bialogród.

Antwerp (Antwerpia), miasto 95, 102.
A kierschanc czyli Neinszanc v. Neuschanz. Apen, wieś 92--3, 107.
Aksak Stefan, sędzia kijowski 47, III, 286—7. Arab 7.
Alba, Albis y. Łaba.

Arabska ziemia 67.
Albania, prowincya 76, 202.

Arciszewski Krzysztof, oberszt artyleryi 38, 48.
Aleksander Wielki 151, 162.

Arenberg-Meppen, prowincya hannowerska
Aleksandreńko, Kozak 308--9.

107.
Aleksa ndrów (wlaść. Aleksandrówka), wieś Argus 160.

Aristoteles 151.
Aleksandryjski powiat 79.

Arklyj (wlaść. Arklej 1. Irklej), miasteczko 16.
Aleksy Michajlowicz, car moskiewski 110, 114, Arktur, gwiazda 102, 108.
242.

Armeni, (Armeńczycy) 80.
Algerya, kraj 68.

Arnoldstein, miasteczko 244.
Alianus, pisarz rzymski 108.

Arnoldus, święty 244.
Allerheiligen, wieś 238.

Armazora (), nazwa miejscowości 81.
Alpen v. Apen.

Arta, przylądek i zatoka 80--1.
Alpy 237.

Artaxerxes 102.
Karnickie 248.

Assen, miasto 106.
- Styryjsko-karyntyńskie 240.

Astrachan, miasto 37.
Alt-I)am, miasteczko 88.

Atlas mityczny 119.
Oświęcim.

II.-12.