Tegoż dnia, to jest ze czwartku na piątek, umarł w nocy tamże w Wars szawie Jan Mikołaj Daniłowicz, Podskarbi Wielki Koronny, multis antehac exagitatus morbis, którego śmierć nie mało przydała okazyi do fakcyi quaerentibus, quae sua sunt, i do kontradykcyi zanoszenia w oczywistych i potrzebnych Rzeczypospolitej sprawach, aby tylko mógł każdy cokolwiek pro se in curia Regis wytargować z tych wakancyi, które sie po pomienionym Podskarbim ad dispositionem Regiam dostały. Do czego mieli pola i materyi z potrzebę [sic], gdy Król po Rzeczypospolitej affektował tego, aby Królowa Pani nasza, małżonka jego, mogła otrzymać od Stanów koronnych dla przystojnego stołu i obeścia dworu swego królewskiego sufficientem provisionem, ponieważ tak prędko przyść nie może do possessyej dóbr, reformacyej swojej podległych, dla possessorów żyjących. Z tej tedy okazyi, iż się ta prowizya ściągać miała na Koronę i Pruską Ziemię czterdzieści tysięcy, a na W. Ks. Litewskie dwadzieścia tysięcy, różni różnych szukali sposobów, jakoby pod tak pogodny czas zamąciwszy wodą, mógł każdy jakąkolwiek na sie ułowić rybkę. Jedni modestius idąc w rzeczach, pałace swoje, do których Królowa inklinacyą miała i one płacić chciała, ultro jej ofiarowali; drudzy przywiązaniem sie do konfederacyi (którą natenczas żołnierze koronni, zjachawszy się do Lublina, nieostrożnymi uniwersałami Stanisława Lanckorońskiego, Wojewody Bracławskiego, regimentarza natenczas wojskowego, z stanowisk dla komisyej evocati knowali) niepomału króla straszyli; insi zaś, aparte jedni, drudzy per subordinatas personas affektacyej królewskiej i prowizyej Królowej kontradykowali, aby tylko swego dopiąć mogli, dlaczego sprawy Rzeczypospolitej potrzebne odłogiem leżały i w konkludowaniu sejmu prolongacya sie działa. 7. Posłowie kozaccy wyżej mianowani na prywatnej audiencyej u Króla odprawowali poselstwo sobie zlecone a oraz oddali mu imieniem hetmana. swego regestra wojska zaporowskiego, świeżo według pakt spisanego, co najwiętszym poddaństwa i posłuszeństwa jego a oraz i pokoju jakiegokolwiek było dokumentem. Więtsza albowiem część panów naszych, spraw Rzeczypospolitej dobrze wiadomych, byli tego rozumienia, że Chmielnicki albo nie miał tego woli do effektu przywieść, albo luboby był chciał, nie mógłby był temu dosyć uczynić, aby był miał z kilkakroćstotysięcy pobuntowanego chłopstwa żołnierzami tak małą liczbę uczynić a drugich sine numero w chłopy obrócić. A to przecię miał tak wiele rozumu (który mu w tej okazyej przyznać musiemy) i rady, że, czego sie podjął, ultra spem et opinionem omnium samą rzeczą dokazał. Księga ta, w której te regestra spisane, jest in folio, dość miąższa, bo tak wiele tysięcy imion i przezwisk niemało miejsca wziąć musiały. A iż to opus jest i wielkie i do czytania trudne, bo ruskim charakterem wszytko pisane, dla snadniejszej tak Króla jako i inszych wszytkich w tych regestrach informacyi i zrozumienia, zebrany iummaryusz pułków wszytkich, wiele w którem setni i ludzi, podali z her bem Chmielnickiego i podpisem jego. Co wszytko de verbo ad verbum tu sie kładzie. Na starożytny klejnot P. Chmielnickich1). Starożytność to tylko jakby odnowiła, Że wiekopomność jawno znowu sie odkryła: Gdy powolność Chmielnickich majesz w swym poddaństwie. 1) Pod tym napisem znajduje się w rękopisie, od ręki dosyć nieudolnie naszkicowany herb > Abdank<< (Niesiecki powiada, że Chmielniccy mieli herb Massalski), a to w postaci litery W z krzyżem osadzonym na wierzchu środkowego ostrego kąta tejże litery. Nad tarczą ten sam znak powtórzony; a nadto po obu bokach po cztery litery, ustawione rzędem jedna pod drugą, a to: B. C. H. W. J. K. M. Z. (Bohdan Chmielnicki, hetman wojsk J. Kr. Mci zaporoskich). |