Lovaniensem, Duacensem, Coloniensem et Mogun- A Pontaco episcopo Vasatensi emendata et notis illutinam anni 1524. strata anno 1604. Item juxta appendicem tomi decimi Operum eorumdem S. Augustini novæ editionis. Ac novissimam Operum S. Leonis a Quesneliio emendatorum et illustratorum Parisiis anno 1675. De Gratia Dei et Libero Arbitrio liber contra Recensitus est ad editiones ejusdem libri Mogun- Item ad editionem ejusdem libri in appendice tomi decimi Operum S. Augustini. Subsidio fuerunt etiam ms. Joliensis per nos colJatus, et ms. Remigiano-Remensis variantes ad nos transmissæ. Psalmorum a centesimo ad CL expositio. Sententiarum ex operibus S. Augustini delibatarum liber unus. Exactus est ad editionem Coloniensem anni 1531, Lugdunensem, Lovaniensem, Duacensem et Coloniensem anni 1630. Præterea ad eumdem librum, ut jacet in appendice tomi decimi Operum S. Augustini novæ editionis. Nec omisimus ms. Joliensem et ms. RemigianoRemensis variantes lectiones. Ex sententiis S. Augustini Epigrammatum liber unus. A nobis collatus est cum editionibus Veneta quorumdam opusculorum S. Prosperi anni 1838. Omnium Operum ejusdem Lugdunensi, Lovaniensi, Duacensi, et Coloniensi anni 1630. Consuluimus pariter ms. Regium unum; ms. Colbertinos tres; ms. Joliensem, et ms. Theodoricensis (sic notati Theodor. seu Theodoric.), id est, inonasterii S. Theodorici prope Remos, lectiones variantes, hinc ad nos missas beneficio unius ex ejusdem cœnobii monachis, et cum editione Duacensi auni 1577, ab eodem collati. S. Prosperi Chronicum integrum, in duas partes distributum. Edidimus ex tomo primo Bibliothecæ novæ mss. R. P. Philippi Labbei Soc. Jesu. Collato cum eodem ut habetur in tomo VIII bibliothecæ SS. Patrum Lugdunensi anni 1677, ac editione Chronicorum Eusebii, Hieronymi et Prosperi ab illustrissimo Arnaldo C Necnon cum mss. quinque bibliothecæ Colbertinæ : in quorum duobus, Clironicis Eusebii et Hieronymi subtexitur Chronicum verum S. Prosperi, quale edidimus in hoc opere; in tribus aliis annectitur iisdem Chronicum adulterinum, quod sub PseudoChronici titulo damus in appendice. Confessio quæ dicitur Prosperi Aquitani. Edita est ex tomo VIII Bibliothecæ SS. Patrum Lugdunensis, collataque ad ms. Joliensem. Poema Conjugis ad Uxorem. Excusum est ut legitur in editionibus Veneta opusculorum quorumdam S. Prosperi anni 1538,Lugdu nensi, Lovaniensi, Duacensi et Coloniensi, cum iisdemque mss. comparatum qui Epigrammata exhibent quibus ante hac poema istud ubique annectebatur. De Providentia divina incerti auctoris carmen. Huic recensendo adjumentum præbuerunt, mss. deficientibus, editiones Lugdunensis, Lovaniensis, Duacensis et Coloniensis anni 1650. De Vocatione omnium Gentium ignoti auctoris libri duo. Emendati ope editionum Lovaniensis, Duacensis et Coloniensis Prosperi Operum, ac novæ editionis Ope rum S. Leonis papæ, quæ cura P. Quesnellii prodiit. Additus est ms. Joliensis, non neglectis omnino variantibus lectionibus quas in margine apposuerunt editores Duacenses, et qui hos secuti sunt, atque Quesnellius in Leone, ex ms. Camberonensi et Thuaneo, Concilium Arausicanum и de Gratia et Libero Arbitrio. Collatum est cum editionibus Lovaniensi, Duacensi et Coloniensi, ac appendice tomi decimi novæ editionis Operum S. Augustini. Liber incerti auctoris de Promissionibus et Prædictionibus Dei. Emendati fuere juxta editiones Lugdunensem, Lovaniensem, Duacensem et Coloniensem Prosperi Operum, junctis variantibus lectionibus quas ad nos perhumaniter transmisit vir religiosissimus e cœnobio S. Remigii Remensis: quas ille excerpserat e ms. quem testatus est 800 annos excedere: cum scriptus videatur nono sæculo opera Leutberti et Adeloldi monachorum. Chronicum alterum, quod et Pseudochronicon Exhibetur quale habetur in editione Pithoeana tomo VIII bibliothecæ Patrum Lugdunensi 1677, et apud Labbeum tomo I Bibliothecæ novæ mss. p. 56 ei sequentibus. Nec negleximus consulere ms. Victorinum, unde hauserat Pithocus, et ms. Joliensem. ANNO DOMINI CCCCLX. IDATIUS, EPISCOPUS AQUÆFLAVIENSIS. (Ex Gallandii Bibl. Max. Vett. Patr. tom. X.) PROLEGOMENA. propterea ad annum 445 Turribio se ipsum præponit (), verum etiam magno in pretio fuisse habitum ad eodem Leone pontifice, qui nimirum dignum eun duxerit qui Turribio juniori episcopo efficaciorem utilioremque operam adjungeret, ut in Gallæciæ provincia synodus adversus Priscillianistas cogeretur. Hæc porro de præcipuis Idatii gestis. Quo autem anno posthac e vivis excesserit, hand est omnino exploratum. Anonymus auctor libelli de XII Scriptori. bus Ecclesiasticis qui Isidoro et Ildefonso subjici solet (n): Decessit, inquit, sub Leone principe, ultima jam pene senectute; sicut etiam præfationis suæ demon strat indicio. Qua de re Cangii sententiam ex Fastis Idatianis desumptam in medium adducere libet. Sic autem ille () Procedunt, sit, hi Fasti ad secundum usque Anthemii consulatum, id est, ad ea tempora quibus vixit Idatius, cum decessis-e legatur Leone M. imperatore, in qua cadit secundus Anthemii consulatus, qui est annus Christi vulgaris 468, quo etiam, vel certe sequenti, ejusdem Idatii Chronicon B finitur. Hactenus Cangius; cui Floresius quam proxime accedit (x); at Fagius ex iis quæ scribit Idatius (y) de Aspare degradato ejusque filio occiso, cum ea contigerint anno 471, concludit, eadem hoc ipso anno vel forsan tardius auctori nuntiata, fuisse ab eo deinceps suo Chronico addita (z); adeoque ulterius eum vitam produxisse, secus atque alii existimarunt. Idatium Lemicæ provincia Gallacci urbe fuisse A natum, ex ipso erudimur auctore (a). Ejus ortum an. circiter 388 illigat Floresius (b), qui gesta Idatiana satis diligenter digessit in erudito opere, quod inscriptum Espanna sagrada quatuorque voluminibus distinctum, ann. 1744-1749, Madriti evulgavit. In Orientem profectus Idatius adhuc infantulus, ibidem inter alios præstantes viros doctorem maximum se vidisse testatur (c) ad annum tertium olympiadis 246, Christi 407. Legationem autem ad Aetium ducem pro Gallæcis suscepit jam episcopus (d) olympiadis 302 anno tertio, Christi 431, ut propterea fuerit ad hanc dignitatem evectus circa annum 427 aut 428. Et in Lemicam quidem civitate summi præsul creatus officii fuerit Idatius, ut ipsemet in prooemio innuere videtur (e) sed non ideo ex eo loco episcopus Lemicensis ille statuendus cum Sigeberto Gemblacensi (f) et Trithemio (g) aliisque recentioribus utrumque scriptorem secutis, Miræo, inquam (h), Vossio(i), Pagio (j), Ruinartio (k), Fabricio (), cateris. Nam ipse auctor olympiadis 310 anno secundo, Christi 462, se in Aquæflaviensi Ecclesia captum a Gothis vu kul. Augusti, ac tribus mensibus captivitatis expletis, mense Novembri rediisse ad. Flavia tradit (m). Hinc igitur Idatius ejusdem Ecclesia Aquæflaviensis episcopus fuisse jure intelligitur. Atque in banc sententiam abiere Caveus (n), Floresius (o) et postremi Operum S. Leonis editores (p). His itaque positis, plane respuendum Basnagii commentum (9), inquientis de Idatii episcopatu dubitari apud eruditos, quia sedem suam non indicat ipse. Quibus addas velin, Icatii nostri episcopi meminisse sanctum Leonem sub finem epistolæ ad Turribium præsulem Asturicensem (r): ex qua viri docti arguunt (s) non solum antistitem Turribio antiquiorem fuisse Idatiuni, qui (a) Idat. præfat. ad Chronic. infra. (6) Flores. Espan. sagr. vol. IV, pag. 300. (c) Idat. præfat. ad Chronic. infra. (d) Id. in Chron. infra. (e) Id. loc. cit. infra. Sigeb. Gembl. de Scriptor. Eccl. cap. 18. (g) Trithem. de Scriptor. Eccl. cap. 140. (4) Mir. Auctar. de Scriptor. Eccl. cap. 97. (i) Voss. de Hist. Lat. lib. II, cap.17, pag. £30, apud quem pag. 225, perperam dicitur in inscriptione, Idacius Lemovicensis. (j) Pagi. ad ann. 431, § 61. (k) Ruinart. ad Victor. Vitens. Hist. persecut. Vandal. part. I. cap. 2, pag. 413, edit. Paris. 1694. (1) Fabric. Bibl. Eccl. ad incert. auct. libell. pag. 70, et Bibl. Med. Latin. tom. IV, pag. 79, edit. C II. Ad Idatii Chronicon quod attinet, illud primum contexere statuerat auctor ab anno primo Theodosii, ad annum tertium Valentiniani Placidia reginæ filii, ut ex eodem intelligimus (aa): quod postea fuisse ab eo perductum usque ad annum Leonis imperatoris Octavum, sive ex ipso Idatio (bb), sive ab anonymo scriptore cujus modo meminimus, erudimur (cc). (0) Flores. 1. c. pag. 306. (P) Ballerin. tom. II, pag. 1366, edit. Opp S. Leon. (q) Basnag. ad Thes. Canis. tom. II, pag. 150, §4. rin. (r) Leon. epist. 15, om. I, pag. 711, edit. Balle (s) Ballerin. ad tom. I, edit. Leon. pag. 1475. (t) Idat. Chron. infra. (u) Anonym. de XII Script. Eccl. cap. 8, apud Fabric. Bibl. Eccl. pag. 69. 31. (v) Cang. præfat. ad Chronic. Pasch. §. 40 pag. (x) Flores. 1. c. pag. 305. (y) Idat. Chron. infra. (*) Pagi. ad ann. 469, § 5, et ad ann. 470, § 2. (cc) Anon. de X Script. Eccl. cap 8. • Peractis jam S. Prosperi operibus, cum aliquot tantum quaterniones complendo deessent volumini, Idatium et Marcellinum paucis annis suum prævertere ordinem voluimas, veniam peccati chronologici inde facile sperantes quod ex illorum Patrum opusculis non solum hic tomus ad justam mensuram coalesceret, sed etiam Prosperi Chronico nova, ut ita dicam, accederet appendix. EDIT. Neque enim audiendus Sigebertus, qui præsulem no- A versiones intexuimus, quibus aliqua Idatianæ descristrum hujusmodi opusculum perduxisse usque ad anum Christi 490 litteris tradidit (a), ut post Sirmon dum (b) Vossins (c) et Pagius (d) observarunt. De hujus autem Idatiani Chronici pretio sic edisserit Sirmondus (e): Quanti merito, inquit, esse debeat hic libellus, tute, lector, statim agnosces. Intelliges enim, non solum ab hoc fonte hausta ea esse quæ de Gothorum, Suevorum aliarumque gentium rebus in Hispania Galliaque per ea tempora gestis, apud Isidorum et alios scriptores, non aliis ferme quam Chronici hujus verbis contexta leguntur; sed alia præterea tum ad sacram, tum ad civilem historiam plurima hic doceri ; quæ ut cæteris omnibus intacta qui exstant, ipsi nos etiam, nisi ab Idatio prodita essent, ignorare cogeremur. Et jure quidem hæc Sirmondus ad res quod pertinet at de computo Idatiano secus censet Pagius (f); de quo etiam plura disserit Cointius (g), quem propterea consulere juverit. III. Chronicon excipiunt Fasti consulares, de quibus Sirmondus (h): Fastos consulares, inquit, quos Chronico adjecimus, Idatianos jam alibi nominavimus: non tam quod in codice Metensi quo usi sumus in Chronico edendo, eidem Chronico subjiciebantur, quam quod rerum et verborum in utroque opere affinitas et cognatio, epocharumque et temporum par observatio, eumdem utriusque auctorem fuisse satis ostendant, tametsi auctoris nomen nullum præferat inscriptio, quæ his verbis ibi concepta est, Descriptio consulum ex quo primum ordinati sunt. Etsi porro in exemplari nostro procedebant hi Fasti ad secundum usque Anthemii consulatum, hoc est, ad ea tempora in quibus Idatii Chronicon desinit, atque a primis orsi consulibus, omnia exinde ad eum usque annum paria consulum percensebant, nobis tamen, dum aliud consilium dies proferat, satius in præsens visum est, eam dumtaxat partem edi quæ et ab antiquariis minus fuerat depravata, et memorabilium rerum varietate atque fructu lectoribus acceptior jucundiorque fore videbatur. › Huc usque Sirmondus. IV. Quod vero, subdit Labbeus (i), summus ille vir u que ad obitum renuit, hoc ego plurimorum pulsatus precibus ac prope conviciis, publicare aggressus sum, integrosque Fastos Idatianos capile pedibusque truncos, lectoribus ex eodem nostro codice ms. representavi, additis ad oram utriusque columnæ annis ab Urbe condita ex Varroniana suppu tatione, et castigatis plerisque antiquariorum sive exscriptorum erroribus. Addidi quoque, sed diverso a cæteris charactere, omissos, interdum eorumdem antiquariorum potius quam Idatii culpa consules geminos, quia id a me postulare videbatur et argumenti ratio et lectorum major opportunitas. Hæc ille. Quibus addit Baunius Sirmondianorum editor (j): Ut autem a nobis iidem Fasti aliquanto etiam ornatiores exirent, præter illa quæ Labbeus omissa suppleverat, præterque adjectas ab ipso sive emendationes, sive variantes lectiones, alia insuper generis ejusdem non pauca ex Ciceronis libris aliisque veterum monumentis conquisita similiter ad utriusque columnæ oram ascripsimus. nec non breves aliquot anınjad B C D ptionis errata notaremus: præsertim cum id jam alii accurate præstiterint, atque inter cæteros Emmanuel Schelestratius et Antonius Pagi, a quibus haud pridem erudita de ea re tota dissertationes prodiere. Hactenus cl. Baunius; cujus recensitam Idatii cum Chronici, tum Fastorum editionem Sirmondianam secuti sumus, aliquot in locis ad paginarum limbum pauculis nostris observationibus auctam. V. Verum illud hie haud prætereundum, Floresium nimirum quem superius memoravimus, Idatium Fastorum auctorem non agnoscere (k), secus atque certatim censuere post Sirmondum eruditi viri quos inter cl. Cangius (1); qui præterea eosdem Fastos denuo contulit eum ipso codice quo usus est Labbeus, et quamplura ex eo emendavit quæ antea parum fida vel accurata manu fuerant descripta: quam quidem Fastorum editionem sic restitutam inter selecta quædam ad illustrationem Chronici Paschalis evulga vit (m). Nonnulla vero in iisdem Fastis Idatianis ca. stigata reperias apud Dodwellum (n). Illud insuper monendum ducimus, laudatum Floresium ex codice ms. qui Joannis Marianæ fuit, cum Complutensi ac Toletano collato, in lucem emisisse Idatii Chronicon minus, hactenus ineditum (o). VI. At vero hic demum operæ pretium fuerit Sirmondi observationem in medium proferre de Numerorum notis quæ Chronici el Fastorum marginibus affixa sunt. Sic igitur ille (p): In Chronico Idatii, ail, præter olympiadas et singulorum imperatorum annos qui ordine digeruntur, duo præcipue numeri annotantur. Unus major cujus initium ducitur ab Abrabamo, hoc est ab exordio Chronici Eusebiani. Nam cum Eusebii Chronicon continuaret Idatius consequens erat ut illius etiam epochas seclaretur. Hie igitur prior numerus est Eusebianus. Alter est æræ Hispanicæ, quam in Fastis quoque ut Hispanis usitatam et familiarem adjecit. Hæc vero Christi natalem 38 annis tantum autecedit, cum numerus Eu sebianus præcedat annis 2015. Quare, si assignata æra, Christi annum indagari placet, deducendi ab æra suni anni 38. Verbi gratia, barbarorum in Hispanias ingressum in Chronico (q) et in Fastis (r) contigisse notat æra 447; deduc annos 38, reliqui fiunt 409. Is ergo Christi annus fuit, cum barbari in Hispanias penetrarunt. Quod sane confirmant reliqui etiam characteres qui una ibidem comparantur. Olympias enim 297, et consules Honorius viii, et Theodosius u, et feria tertia tv kal. Octobris, omnia congruunt anno Christi 409. Rursus prodigia quædam in Gallæcia vi nonas Martias visa, eamque feriam sextam fuisse narrat in Chronico (s), æra quingentesima. Si de quingentis tollantur 38, restant 462. Annus ergo Christi fnit 462, in quem et feria item illa quadrat, et Severi Augusti qui Majoriano successit, annus secundus cui hæc ascripta sunt. Atque in bunc modum ratiocinari in cæteris licebit, nisi si quando numeri suis locis antiquariorum culpa moti, scrutantium industriam et conatum eludent. › Hæc ille. Cæterum de æræ Hispanicæ ratione et origine Joannein Marianam consulere præstat (t). Sed ma num de tabula. IDATII EPISCOPI CHRONICON. Praefatio. Idatius servus Domini nostri Jesu Christi universis filelibus in Domino Jesu Christo, et servientibus ei in veritate salutem. Probatissimorum in omnibus virorum studia, quos & corpore. Si tunc proprio operi quod subdidit aliqua præcipue in fide catholica et conversatione perfecta subjunxerit, apud eos ad quos scriptorum ejus omne opus vel summa pervenit, certa et plena cognitio est. Sed quoniam in cujusdam studii sui scriptura dixisse eum constat, debacchantibus jam in Romano solo barbaris, omnia haberi permixta atque confusa, opinamur ex hujus indicio sermonis, in hoc per se annorum volumine subdito de successione temporum ab ipso nihil adjectum. Tamen quia ad nostri temporis cursum, ut superior lectio docet, descriptio defluxit annorum, cum membrana hujus historiæ curam contigisset expertis, mentem monuit imperiti, ut de cognitis, etsi in omnibus impari gressu, vel vestigiis se substerneret præcessorum.Quæ fideli suscipiens cordis intuitu, partim ex studio scriptorum, partim ex certo aliquantorum relatu, partim ex cognitione quam jam lacrymabile propriæ vitæ tempus ostendit, quæ subsequuntur adjecimus. Quorum continentiam gestorum et temporum, qui legis ita discernes: Abanuo primo Theodosii augusti in annum tertium Valentiniani augusti, Placidiæ reginæ filii, ex supra dicto a nobis conscripta sunt studio, vel ex scriptorum stylo, vel ex relationibus indicantum. Exin immerito allectus ad episcopatus officium, non ignarus omnium miserabilis temporis ærumnarum, et conclusi in angustias imperii Romani metas subdidimus ruituras, et quod est luctuosius, intra extremam universi orbis Galleciam deformem ecclesiastici ordinis statum, creationibus indiscretis honesta libertatis interitum, et universæ propemodum in divina disciplina religionis occasum ex furentium dominantem permixta iniquarum perturbatione nationum. Hæc jam quidem inserta sed posteris in temporibus quibus offenderint, reliquimus consummanda. C IV. (Er. Hisp. CDxC.) Gothi infida Romanis pace A Romanorum XL, ARCADIUS et HONORIUS Theodosij Be tradunt. filii defuncto patre regnant annis xxx. Legati Persarum ad Theodosium Constantinopo- gestis continetur, Symphosius et Dictinius, et alii lim veniunt. VII. (Olymp. ccxc1.) Greothingorum geus a Theodosio superatur. cum his Gallæciæ provinciæ episcopi, Priscilliani sectatores hæresem ejus blasphemissimain cum assertore eodem professionis suæ subscriptione condemnant. Statuuntur quædam etiam observanda de Ecclesiæ disciplina, communicante in eodem conci sed agentibus Priscillianistis pro fide catholica pul- Priscillianus declinans in hæresim Gnosticorum, per episcopos quos sibi in eadem pravitate collegerat, Abulæ episcopus ordinatur: qui aliquot B lio Ortigio episcopo qui Cælenis fuerat ordinatus, episcoporum conciliis auditus, Italiam petit et Romam. Ubi ne ad conspectum quidem sanctorum epi. scoporum Damasi et Ambrosii receptus, cum his cum quibus iverat, redit ad Gallias. Inibi similiter a sancto Martino episcopo, et ab aliis episcopis hæreticus judicatus, appellat ad Cæsarein quia in Galliis his [Ms. hisdem] diebus potestatem tyrannus Maxinus obtinebat imperii. VIII. Arcadii quinquennalia celebrantur. CIUS. IX. Priscillianus propter supra dictam hæresem ab episcopatu depulsus, et cum ipso Latronianus laicus, aliquantique sectatores ejus apud Trevirim sub tyranno Maximo cæduntur. Exin in Gallæciam C Priscillianistarum hæresis invasit. X. Maximus tyrannus occiditur per Theodosium tertio lapide ab Aquileia quinto kalendas Augustas : et eodem tempore vel ipso anno in Galliis per Arbogastem [Ms. Arvagastem] comitem filius Maximi nomine Victor exstinctus est. Cynegius Theodosii præfectus habetur illustris, qui factis insignibus præditus et usque ad Ægyptum penetrans gentium simulacra subvertit. XI. (Olymp. ccxcn.) Theodosius cum Honorio filio suo Romam ingressus est. XII. XIV. Valentinianus junior apud Viennam scelere comitis Arbogasti [Ms. Arvagasti] occiditur, et Eugenius tyrannus efficitur. XV. (Olymp. ccxcm. Er. Hisp. CDXXX.) XVI. (Eus. MMCDX.) Eugenius a Theodosio augusto superatus occiditur. XVII. Theodosius invaletudine bydropis apud Mediolanum defunctus est anno regni sui xvII. Et iste annus, qui Theodosii xvi ipse Arcadii et Honorii in initio regni eorum primus est: quod ideo indicatur ne olympiadem quinque annorum turbet adjectio, in hoc loco tantum propter regnantum inserta principium. Principium. Cangius in præfatione ad Chronicon paschale pag. 29, § 27, legit item principium ex cod. D VII. VIII. Solis facta defectio tertio idus Novembris feria secunda. Romanæ Ecclesiæ XXXVIII [Ms. XXXVII] babetur episcopus INNOCENTIUS. IX. (Eus. MMCCCCXX.) Theodosius Arcadii filius nascitur. X. (Olymp. CCXCVI.) Constantinopoli Joannes epi. scopus prædicatur insignis, qui ob fidem catholicam Eudoxiam Arcadii uxorem infestissimam patitur Arianam. XI. XII. flierosolymis Joannes, Cæsarea Eulogius, Cypro Epiphanius, Alexandria Theophilus qui supra, episcopi habentur insignes. Hieronymus presbyterio præditus, in Bethleem Judæ vicina consistens, præcipuus habetur in cunctis. XIII. Post supra scriptos sane Arianos, qui Hierosolymis ante Joannem episcopi fuerint, Idatius qui hæc scribit, scire non potuit. Hunc vero sanctum cum sanctis Eulogio, Theophilo et Hieronymo vidit, et infantulus et pupillus. X:V. (Olymp. ccxcvII.) XV. Alani, et Wandali, et Suevi Hispanias ingressi æra CCCCXLVII, alii quarto kalendas, alii tertio idus Octobris memorant die, tertia feria, Honorio vini et Theodosio Arcadii filio u consulibus. Alaricus, rex Gothorum, Romam ingressus, cum intra et extra urbem cædes agerentur, omnibus indultum est qui ad sanctorum limina confugerunt. Placidia Theodosii filia, Honorii imperatoris soror, a Gothis in urbe capta. Alaricus moritur, cui Ataulfus succedit in regno. Barbari qui in Hispanias ingressi fuerant, cæde deprædantur hostili. Pestilentia suas partes non segnius operatur. XVI. Debacchantibus per Hispanias barbaris, et sæviente nihilominus pestilentiæ malo, opes el conms., non principum, ut est in edit. |