niam non solum ex Deo, sed etiam Deus est (I Joan. A tantem, dignatur Dominus paterno mitigare consilio, Iv, 8), stabiles et perseverantes atque insuperabiles facit, quos flumine suæ voluptatis impleverit. Qui autem istarum aquarum dulcedinem nesciunt, et adhuc de mundi hujus torrentibus bibunt, aut etiam si aliquid primoribus labris de vitæ fonte gustaverunt, binebriari tamen aureo Babylonis calice delectantur (Apoc. xiv, 8, et xvi, 19); suo prorsus decipiuntur arbitrio, sua voluntate labuntur : et si in hac desidia perseverant, ipsi se his quæ accepere dispoliant. Facile enim quælibet bona sine charitate possunt perire, quæ non possunt sine charitate prodesse(I Cor. xi, 4). CAPUT XII. Divina constitutionis non est nostra a Deo aversio, sed propriæ voluntatis; ideoque meriti hominis esse si steterit, quia cadere potuit. Hæc autem summatim breviterque perstricta, ad id valeant, ut certissime noverimus nullum fidelium a Deo non discedentem relinqui, neque cujusquam ruinam ex divina esse constitutione dispositam : sed multis, qui jam judicio rationis utuntur, ideo liberum esse discedere, ut non discessisse sit præmium; et ut quod non potest nisi cooperante Spiritu Dei fieri, ejus • meritis deputetur, cujus id potuit voluntate non fieri. Quæ voluntas in malis actionibus sola esse potest, in bonis autem sola esse non potest. Quamvis enim & secundum naturam sit ejus, ut bona sit; vitium tamen, quod per malam voluntatem incidit in naturam, non naturæ superatur virtute, sed gratiæ. 899 CAPUT XIII. Bonitatem Dei non solum sanctis, sed et impiis instituendis affuisse ante diluvium. dicens ad Cain, Ut quid tristis factus es? Ut quid concidit vultus tuus? Nonne si recle offeras, recle aule.n non dividas, peccasti? quiesce. Ad te enim erit conversio ejus, et tu dominaberis ejus (Gen. iv, 6). Depone, inquit, ortam de invidiæ æmulatione tristitiam, et flammas odii crudelis exstingue nihil tibi Abel nocuit, nec mihi placendo te læsit. Despexi munera lua meo judicio, non illius voto. Opus enim bonum negligenter egisti. Recta fuisset oblatio tua, si fuisset recta discretio. Scieus cui offerres, scire debueras quid voveres. Non- digne inter me et te divisisti, quoniam tibi electiora servasti. Tuus ergo hic error est, tuumque peccatum. Quiesce, et noli in insontem fratrem moveri : ad te potius tua culpa B revocetur. Noli peccato regnum in te dare, sed tu potius in ipsum sume dominatum. Pœnitendo enim nec in majus facinus progredieris, et ab eo in quo te doles displicuisse, mundaberis. Cum ergo talia ad Cain loqueretur Deus, numquid ambiguum est voluisse eum, et (quantum ad s illum medendi modum sufficiebat) egisse, ut Cain ab illo impietatis furore resipisceret? Sed malitia pertinax inde facta est inexcusabilior, unde debuit esse correctior. Et utique præsciebat Deus ad quem finem insanientis esset progressura conceptio. Neque ex eo quod falli scientia divina non poterat, necessitate peccandi urgebatur facinus voluntatis. A cujus utique intentione 900 atque effectu potuit incolumitas Abel illæsa defendi; nisi placuisset Deo cum maC gna laude patientiæ suæ, ut temporalis furor impii fieret perpetuus honor justi. Posteris vero istius parricidæ, quamvis in progenitoris sui moribus viverent, numquam se divinam bonitatem negasse, quis non facile advertat, si consideret quantum eis prodesse potuerit tam longa patientia Dei, tam dives bonorum temporalium copia, et multiplicatæ fecunditatis tam numerosa propagatio? Quæ beneficia licet obduratis nihil remedii et emendationis attulerint; probant tamen aversionem eorum non divinæ fuisse constitutionis, sed propriæ voluntatis. Regebatur ergo primus ille populus Dei Spiritu Dei, et a maledicti ac prædamnati populi societate ac moribus per eruditionem sancti Spiritus abstinebat, custodiens discretionem sui a permixtione carnalium : quorum mala tamdiu sustinuit patientia Dei, quamdiu boni, per id quod eos non imitabantur, placere potuerunt : ubi vero etiam boni malorum imitatione corrupti sunt, et per voluntarium defectum in eamdem nequitiam f conspiravit universitas: quos, excepta Noe domo, una impietas profanavit, sententia una delevit. Bonitas autem Dei ne illi quidem parti defuit, quæ in charitate non stetit, et ab initio sui, veneno diabolici livoris intumuit. D Principem enim gentis impiæ, sancti fratris meritis invidentem, cædemque ejus parricidali corde medi a Mss. Jol. et Camb., suæ voluntatis, et sic olim in Leone. At alii, suæ voluptatis. b Sic ms. Jol. et edit. Lovan., Duac. et Colon. et Leonis editio, inebriati tamen. Ita mss. Thuan., Camb. et Jol. et Leonis editio. Editi Prosperi, eorum meritis........ quorum. dla mss. Caniberon. et Jol. et Leonis editio. Editi vero Prosperi, secundum naturam sit homini ut bonæ sit voluntatis; vitium tamen, quod per malam voluntatem irruit in naturam. Ms. Cam, tamen habet, incidit in ruinam. • Editi nostri, per voluntatis. Mss. Camb. et Jol. ac Leonis editio pos'erior, per voluntarium. CAPUT XIV. In diluvio, et postea usque ad Christum, revelata sunt opera divinæ gratiæ, et Christianæ gratiæ miracula præsignata; etsi abundantia gratiæ, quæ nunc mundum rigal, pari largitate non fluxit. In conservatione autem Noe filiorumque ejus et nuruum (Gen. vn), in quibus omnium gentium semi Ms. Joliensis, conspirabat. 8 Vox illum non legitur in mss. Thuaneo et Joliensi, nec in ullis Operum S. Ambrosii editionibus quibus libri de Vocatione Gentium inserti sunt. In Lovan. Prosperi editione duobus uncis ( ) inclusa quasi dubiæ auctoritatis, notatur. In aliis Prosperi libris et nova editione Leonis legitur. Quid vero discriminis in sensu bujus sententiæ gignat hæc lectionis varietas non facile est definire. Sic mss. Camb. et Jol. et Leon. edit. Editi alias, fratricide. 1 Ms. Joliensis., numquam Deum divinam bonitatem nogasse. narium disponebatur, quanta divinæ gratiæ opera A • acceperat in eo corporis membro, per quod semen revelata sint, sancta Scriptura manifestat, dum in illa mirandæ capacitatis arca, universi generis animalium, quantum reparationi sat erat, receptrice, congregatura ad se onine hominum genus Ecclesia figuratur: dum per liguum et aquam redemptio crucis Christi, et ablutio regenerationis aperitur: dum in his qui ex illa mundi vastatione salvati sunt, omnium gentium plenitudo benedicitur; dum donum fecunditatis iteratur, et solo b loris arcus esu suffocatorum et procreationis perventurum erat ad eam carnem, in qua sine carnali semine Dei Filius, Deus Verbual caro fieret, ac de Abrahæ filia Maria Virgine nasceretur; assumptis omnibus in hujus nativitatis consor tium, qui in Christo per Spiritum sanctum regenerati quod Abraham credidit, credidissent. Ilæc autem fides antequam veniret hoc semen de Abraquo hæ dictum est, In semine tuo benedicentur omnes gen tes terræ (Gen. XII, 3), intra unius stirpis populum continebatur vigente apud veros Israelitas spe redemptionis nostræ. Quoniam etsi fuerunt ex alienigenis, quos temporibus legis veritas illustrare dignata sit, Lamen tam pauci fuerunt, ut vix & cognoscatur an fuerint. Neque ob hoc excusabiles sint B nationes, quæ alienate a conversatione Israel, spem non habentes, et sine Deo in hoc mundo (Ephes. 11, 12), sub ignorantiæ tenebris perierunt, quia hæ abundantia gratiæ quæ nunc universum mundum rigat, pari antea largitate non fluxit. sanguinis interdicto, libertas edendi quod placuerit augetur, salutisque securitas in testimonio versicohoc est, in signo multiformis gratiæ consecratur (Gen. 1x). Quæ utique mysteria atque sacramenta non unius tantum familiæ paucissimos tunc homines, sed in ipsis omnes eorum posteros imbuebant; ut quod eruditioni impendebatur parentum, proficeret scientiæ filiorum. Jam vero procurrente humanæ propagationis augmento, cum ipsa mortalium numerositas de suis multiplicationibus superbiret, et secundum elationis suæ altitudinem cœlo cuperet molem immodica e exstructionis inserere (Gen. x1); quam mirabilis erga cohibendam hanc insolentiam fuit divinæ censura justitiæ? quæ unam illorum populorum loquelam notis sibi invicem significationibus consonantem, septuaginta et duarum 901 linguarum varietate confudit: ut et inter dissonas voces operantium pereunte concordia, insanæ molitionis machina solveretur, et habitando orbi terrarum daret incolas malæ congregationis opportuna dispersio. In isto autem opere providentiæ Dei præordinabantur miracula gratiæ Christianæ, que omnem hanc dispersionem in illius ædificationis crat d coaptatura, compagem, in qua omne genu flectitur Deo, et omnis lingua confitetur quoniam Jesus in gloria Dei Patris est (Philip. 11, 10, 11). i Adhibita enim semper est universis hominibus quædam supernæ mensura doctrinæ quæ, etsi parcioris occultiorisque 902 gratia fuit, sufficit C tamen, sicut Dominus judicavit, quibusdam ad remedium, omnibus ad testimonium: ut non dubie, sed evidenter appareat, quod nisi ubi abundavit peccatum, superabundaret et gratia; nunc quoque universum genus humanum similis obcæcaret impietas. i An forte, ut plerique garriunt, meliora quam veterum ingenia nostris sæculis orta sunt, et aptiores divinis donis k animas tempora extrema pepererunt? Quod etiam si ita esset, ad bonitatem id referendum esset auctorís, qui vocandis ad vitam æternam populis, ea quæ non reniterentur, corda finxisset. Sed nihil prorsus novatum est in generatione carnali, nec generosior avis minorum orta successio est: cum potius in hominibus illius temporis quo mundi Redemptor advenit, quanto erat propago tardior, tanto sit iniquitas inventa robustior. Probavit hoc Judaici furoris impietas; et quam apta Evangelio Christi fuerit illa generatio, non solum populi, sed etiam scribarum et principum ac sacerdotum corda docuerunt. Quibus parum fuit in Agnum Dei tollentem peccatum mundi (Joan. 1, 29), contra Hane latitudinem gratiæ, in plenitudine dispositorum temporum revelandæ, facta ad Abraham promissio Dei, signis jam luculentioribus indicabat, quando duplex ejus successio, filii scilicet carnis et filii promissionis (Rom. 1x, 8), multitudini arenarum comparabatur et siderum, et vir senex per annosain uxoris sterilitatem, ab spe jam prolis alienus, credebat laudabili fide per germen unius filii patrem futurum esse se mundi, prospiciens illum in semine suo, immo conspiciens, qui dixit: Abraham diem D meum vidit, et gavisus est (Joan. viii, 56). Qua fide Abraham cum justificaretur, nondum mandatum circamcisionis acceperat; sed cum esset in præputio naturali, reputata est fides ejus ad justitiam (Rʊm. IV, 10). El eadem fides signaculum circumcisionis 1 • Mss. Camb. et Joliensis, accepit. Ms. Jol. caret his verbis, per Spiritum sanctum. 8 Editi alias, cognoscantur. Ms. Jul. et Leo., cognoscatur. Ms. Joliensis, excusabiles sunt. i Ms. Joliensis, suffecit. j Ms. Camberon., Ante. Ms. Joliensis, animos. 1 Mss. Camb. et Jol., peccata mundi. nen , in bau masceonso gene 20 testificationem legis, contra oracula prophetarum, A bus, et vocare non justos, sed peccatores (Matth. contra divinarum experimenta virtutum, seditioni- nos, quo sed secundum suam misericordiam salvos nos C Ix, 12)? Quoniam gentium populus, qui sedebat in tenebris, lucem vidit magnam, et sedentibus in tenebris et umbra mortis, lux orta est illis (Isa. ix, 2). Fremebant gentes, irascebantur populi, sæviebant reges, et potestates contradicebant, superstitiones et totius mundi reluctabantur errores. Sed de resistentibus, furentibus, persequentibus, populum suum Christus augebat, et per vincula ac supplicia mortesque sanctorum roborabatur fides, vincebat veritas, perque universum munduin a Dominica segetis multiplicabatur ubertas. Tanta enim desuper præbebatur constantia fidei, fiducia spei, fortitudo tolerantiæ, ut ille ignis dilectionis, quem in cordibus fidelium Spiritus sanctus accenderat, nullo modo ab opprimentibus posset exstingui: cum et qui cruciabantur, vehementius inardesccrent, et qui sæviebant, ea mdem quam persequebantur flammam sæpe conciperent, qua beatus apostolus Paulus ignitus, fidenter ferventerque dicebat: Justificati igitur ex fide, pacem habeamus b ad Deum per Dominum nostrum Jesum Christum, per quem et accessum habemus • fide in gratiam islam in qua stamus, et gloriamur in spe gloriæ filiorum Dei. Non solum autem, sed et gloriamur in tribulationibus ; scientes quod tribulatio patientiam operatur, patientia 904 autem probationem, probatio vero spem, spes autem non confundit : quia charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datris est nobis (Rom. v, 1 et seqq.). Et iterum: Quis nos separabit a charitate Christi? tribulatio, an angustia, an persecutio, an fames, an nuditas, an periculum, an gladius? Sicut scriptum est (Psal. XLIII, 22), Qura propter le mortificamur tota die: © existimati sumus sicut oves occisionis. Sed in his omnibus superamus per eum qui dilexit nos. Certus sum enim quia neque mors, neque vila, neque angeli, neque principalus, 1 neque instantia, neque futura, neque fortitudo, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia polerit nos separare a charitate Dei, quæ est in Christo Jesu Domino nostro (Rom. vIII, 35). Hæc charitas diffusa per Spiritum sanctum, fecit ut mundus fidelium mundun vinceret impiorum. Hæc Neronis crudelitatem, Domitiani furorem, multorumque post eos Principum & rabiem glorioso innumerabilium martyrum fine confudit, donante Christo imitatoribus suis, de persecutionibus regum æternarum stemmiata coro fecit, per lavacrum regenerationis Spiritus sancti, quem Potuitne plenius, luculentius, verius explicari, a Sic ms. Joliensis cum edit. Leonis. Editi antea, Dominici agri segetis. b Sic restitutus locus ex Leonis libro, juxta textum utrumque Apostoli. Ms. Jol., ad Dominum per Dominum nostrum Jesum Christum. Editi antea omi serant Deum per. Mss. Joliensis et Thuan., fidei. a Antehac editi, Sed et gloriamur. Sed omissum narum. CAPUT XVI. Quod Christus pro omnibus impiis mortuus sit. Nulla igitur ratio dubitandi est, Jesum Christum Dominum nostrum pro impiis et peccatoribus mor in ms. Joliensi et Leone, nec in Apostoli textu hic legitur, sed paulo infra. Ms. Joliensis, æstimati sumus. Ms. Joliensis, neque instantia neque futura, neque angeli, neque principatus, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia. Mss. Camb. et Jol. et Leonis edit. addunt, ra biem. semus, quoque et Proselyti, Cretes et Arabes, audientes omnes linguis suis prædicari magnalia Dei (Actor. 11, 9 et seq.): quorum testificatio etiam in eas gentes quæ remotiores sunt, longe lateque procurrerct. Ad cujus rei effectum credimus providentia Dei Romani regni latitudinem præparatam : ut nationes vocandæ ad unitatem corporis Christi, prius jure unius consociarentur s imperii: quamvis gratia Christiana non contenta sit eosdem limites habere quos Roma; multosque jam i populos sceptro crucis Christi illa subdiderit, quos armis suis ista non domuit. Quæ lamen per apostolici sacerdotii principatum amplior facta est arce religionis quam solio potestatis. CAPUT XVII. tuum, a quorum numero a si aliquis liber inventus A quæ est circa Cyrenen, et advenc Romani, Judæi est, non est pro omnibus mortuus Christus : sed prorsus pro omnibus mortuus est b Christus: nemo ergo omnium hominum ante reconciliationem quæ per Christi sanguinem facta est, none aut peccator aut impius fuit: dicente Apostolo: & Ut quid enim Christus, cum adhuc infirmi essemus, juxta tempus, pro impiis mortuus est? Vix enim pro justo quis moritur, nam pro bono forsitan quis audeat mori: commendat autem suam charitalem Deus in nobis, quoniam si cum adhuc peccatores essemus, Christus pro nobis mortuus est, multo magis justificati sanguine ipsius, salvi erimus ab ira per ipsum. Si enim cum inimici esreconciliati sumus Deo per mortem Filii ejus, multo magis reconciliati salvi erimus in vita ipsius ・(Rom. v, 6 et seqq.). Idem autem Apostolus in se- B cunda ad Corinthios ait, Charitas enim Christi urget nos, judicantes hoc, quoniam si unus pro omnibus mortuus est, ergo omnes mortui sunt: et pro omnibus mortuus est, ul et qui vivunt, jam non sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est et resurrexit (II Cor. v, 14 et seqy.). De se ipso vero quid pronuntiet, audiamus : Fidelis, inquit, sermo, et omni acceptione dignus, quia Christus 905 venit in hunc mundum peccatores salvos facere, quorum primus ego sum; sed ideo misericordiam consecutus sum, ut in me primo ostenderet Christus Jesus omnem patientiam, ad informationem eorum qui credituri sunt illi in vitam æternam (ITim.1, 15 et seq.). Nationes quibus nondum gratia Salvatoris illuxit, disposito tempore vocandas esse ad Evangelium. Quod si forte, quemadmodum quasdam gentes i non olim in consortium filiorum Dei novimus adoptatas, ita etiam nunc in extremis mundi partibus sunt alique nationes quibus nondum gratia Salvatoris 906 illuxit, non ambigimus, etiam circa illas occulto judicio Dei tempus vocationis esse dispositum, quo Evangelium, quod non audierunt, audient atque suscipient. Quibus tamen illa mensura generalis auxilii, quæ de super omnibus semper hominibus est præbila, non negatur : quamvis tam acerbo natura humana vulnere sauciata sit, ut ad cognitionem Dei neminem contemplatio spontanea pleue valeat erudire; nisi obumbrationem cordis vera lux discusserit, quam inscrutabili judicio Deus justus et bonus, non ita in præteritis sæculis, quemadmodum in novissimis diebus effudit. Unde et beatus apostolus Paulus scribens Colossensibus, ait, Mysterium quod absconditum fuit a sæculis et generationibus, nunc autem manifestalum est sanctis ejus, quibus voluit Deus notas facere divitias gloriæ sacramenti hujus 1 in gentibus, quod est Christus in vobis (Coloss. 1, 26 et 27). Sive ergo circumcisio, sive præputium, peccato universaliter concludebatur, unusque omnes reatus C obstrinxerat, et inter inagis minusque impios nemo erat qui posset absque Christi redemptione salvari. Quæ redemptio universo sese intulit mundo, et omnibus hominibus indifferenter innotuit. Quandoquidem in die quinquagesimo ab illo Pascha, in quo se hostiam Deo verus Agnus obtulerat cum apostoli et qui cum eis unanimes erant, repleti Spiritu sancto linguis omnium gentium loquerentur, conveniebat f excita miraculo diversi generis hominum multitudo, ut Evangelium Christi in eis qui aderant, totus mundus audiret. Confluxerant autem, sicut scriptum est, Parthi, et Medi, Elamitæ, et qui inhabitant Mesoposamiam, Judæam et Cappadociam, Pontum et Asiam, Phrygiam et Pamphyliam, Egyptum et partes Libya Ms. Camb. et Jl. ac editio Leonis addunt, si D aliquis, quorum defectu pendet sententia in aliis libris. Lovanienses suspicati erant legendum cum sensu novo, Nonne pro omnibus, etc., ut loci intellectus compleretur. Decsi h c, Christus, in mss. Canıb. et Joliensi et editione Leonis : quæ vox in aliis habetur. Male in editis alias, non autem. Correximus ex mss. Camb. et Joliensi, ac Leone. Ia Leonis editio: juxta Apostoli textum, cum in aliis codicibus, scribatur, Si enim. Ms. Joliensis, Quando in die. Jol. ac Leonis editio, imperii. Alias editi, impietatis. Melius mss. Camb. et Ms. Joliensis, gratia Christi jam non contenta sit. editi, populorum. Mss. Camb. et Jul. el i Olim Leo, populos. CAPUT XVIII. Prioribus sæculis absconditam fuisse gentibus gratiam Numquid hoc mysterium etiam prophetis incognitum fuit, et illi per quos Spiritus sanctus loquebatur, ea quorum ab ipsis TM fiebat denuntiatio, nesciebant? Non ita plane intelligendum puto, sed ipsis gentibus m i Ita legitur in mss. Camberon. et Jol. ac Leonis editione. In Prosperianis editis, quod ante non norunt, in consortium. Lovan., Duac. et Colon. in margine ex conjectura indicarunt, quod non volunt. lidemque ibidem monent quod tempore SS. Leonis et Prosperi (Leonem addit editor Operum Leonis, Prosperom dumtaxat aliis indicantibus) ad Christum venere Scoti opera Cœlestini; ut in fine libri contra Collatorem legitur. Ita legimus in ms. Joliensi et editione Operum Leonis. In aliis libris Prosperi, quod nondum viderunt, audiant, atque suscipiant. 1 Lovan. editio habet, in gentibus. Alii omittunt præpositionem in, quæ legitur in textu Apostoli. Et infra ms. Joliensis, ut in eodem textu, in vobis, loco horum in nob.s, quomodo alii codices exhibent. Editi alias, fiebant denuntiationes. Mss. Camb. et Jol. et Leonis editio, ut în texш nostro. absconditum fuisse mysterium, quod Dominus quando A sanctus super eos, sicul et in nos in initio. Recordatus me d b in hoc quod non est Deus, irritaverunt me in idolis suis; et ego in zelum incitabo eos in eis qui non erani gens, super gente insipiente irritabo eos (Deut. xxx11, 19 et seq.). Et David hæc de adoraturis Deum omnibus gentibus præcinit, Omnes gentes quascumque fecisti, venient et adorabunt coram te, Domine, et glorificabunt nomen tuum (Psal. Lxxxv, 9). Et iterum idem, Et adorabunt eum omnes reges terræ, omnes gentes e servient ei (Psal. LXXI, 11). Et iterum, Benedicentur in ipso omnes tribus terræ, omnes gentes 907 magnificabunt eum (Ibid. 17). Isaias quoque similia annuntiat dicens : Quoniam êrit in novissimis diebus manifestus & mons Domini, el domus Dei in cacumine montium, et exaltabitur super colles, et venient ad eum omnes gentes ( Isaiæ 11, 2). Et iterum idem, Et faciet, inquit, Dominus Sabaoth omnibus gentibus in monte isto: bibent in jocunditate vinum, ungentur unguento in monte isto; tradet hæc omnia gentibus; hoc enim consilium super omnes gentes (Isai. xxv, 6, sec. LXX). Et iterum idem, Et revelabit Dominus brachium suum sanctum in conspectu omnium gentium, et videbunt omnes gentes terræ salutem quæ a Domino est (Isai. LII, 10). Et iterum, Ecce advenæ ad te per me accedent, et ad te confugient (Isai. LIV, 15, sec. LXX). Et infra, Gentes quæ te non cognoverunt, invocabunt te; et populi qui te nesciunt, ad te confugient (Isaia Lv, 5, sec. LXX). Osee quoque paria prophetat dicens: Et erit in loco in quo dictum est eis, Non populus meus vos; ibi vocabuntur filii Dei vivi, et congregabuntur filii Juda et filii Israel & in idipsum (Ose. 1. 10 et 11). Et iterum, Miserebor non dilectæ, et dicam non populo meo, Populus meus es tu; et ipse dicel, Deus meus es tu (Ose. 11, 23 et 24). Sub apostolis vero cum ii qui in Christum ex circumcisione crediderant, eos qui gentiles erant, dicebanturque præputium, justificationum gratiæ arbitrarentur participes esse non posse, docet beatus apostolus Petrus quam indiscretus apud Deum uterque sit populus, si in unitatem fidei ambo convenerint. Cum autem, inquit, cœpissem loqui, decidit ↳ Spiritus a Sic ms. Joliensis et Leonis editio. Editi alii, perversa est filiis. b Ms. Jotiensis, in eo quod; et iufra, qui non erant gentes. Bequentem Psalmographi auctoritatem. Ms. Joliensis, magnificabunt eum, idemque omittit Ms. Joliensis, mons Domini in cacumine, cæteris emissis. Vulgata, mons demus Domini. Ms. Joliensis non habet particulam et; nec po stea, idem; sed, Et iterum, Faciet. Ms. Joliensis, Revelavit, omisso et. s Ms. Joliensis. et olim Leonis codices, ad ipsum. B C sum autem verbi Uomini, sicut dicebat, Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancio. Si ergo eamdem gratiam dedit illis Deus, sicut et nobis qui credidimus in Dominum Jesum Christum; ego quis erum qui possem prohibere Deum? His auditis, lacuerunt et glorificaverunt Deum dicentes, Ergo et gentibus Deus poenitentiam ad vitam dedit (Act. x1, 15 et seq.). Jacobus quoque apostolus de hac vocatione gentium dicit (Act. xv, 13 et seq.): Viri fratres, audite me, Simon narravit quemadmodum primum Deus visitavit sumere ex gentibus populum nonzini suo. Et huic concordant verba prophetarum, sicut scriplum est (Amos ix, 11): Post hæc revertar, et reædificabo tabernaculum David quod cecidit, et diruta ejus ædifi cabo et erigam illud: ut requirant cæteri hominum Dominum, et omnes gentes super quas invocatum est nomen meum, dicit Dominus faciens hæc, notum a sæculo est Domino opus suum. Simeon quoque ille, i cui responsum erat a Spiritu sancto non eum visurum mortem priusquam videret Christum Domini, de salute omnium gentium quæ in Christo 908 revelabatur, hæc dixit : Nunc i dimittis servum tuum, Domine, secundum verbum tuum in pace : quia viderunt oculi mei salutare tuum, quod parasti k ante faciem omnium populorum, Lumen ad revelationem gentium, et gloriam plebis tuæ Israel (Luc. 11, 29 et seq.), His et aliis testimoniis Scripturarum non dubie demonstratur istam ditissimam, potentissimam, benignissimam gratiam, qua in novissimo mundi tempore omnes gentes in regnum Christi vocantur, prioribus sæculis in occulto Dei absconditam fuisse consilio. CAPUT XIX. Deus pro omni tempore vult omnes homines salvos fieri aut generalibus donis, aut etiam peculiaribus. Et cur hac manifestatione, qua nunc universis nationibus innotescit, antea revelata non fuerit, nullam posse 1 scientiam comprehendere, nullam intelligentiam penetrare, cum tamen illud quod de bonitate Dei piissime creditur, quia omnes homines velit salvos fieri, et in agnitionem veritatis venire (I Tim. 11, 4), non oporteat nisi perpetuum æternumque sentiri, secundum eas mensuras quibus Deus dona generalia specialibus novit cumulare D muneribus ut et qui exsortes gratiæ fuerint, de sua nequitia redarguantur; et qui ejus lumine enituerint, non in suo merito, sed in Domino glo rientur. |