§ 2. (1) Haeretica sententia est, sed usitata, sacramenta novae legis justificantem gratiam illis dare, qui non ponunt

obicem.

(2) In puero post baptismum negare remanens peccatum, est Paulum et Christum simul conculcare.

(3) Fomes peccati, etiamsi nullum adsit actuale peccatum, moratur exeuntem a corpore animam ab ingressu coeli.

(4) Imperfecta caritas morituri fert secum necessario magnum timorem, qui se solo satis est facere poenam purgatorii, et impedit introitum regni.

(5) Tres esse partes poenitentiae: contritionem, confessionem et satisfactionem, non est fundatum in sacra Scriptura nec in antiquis sanctis Christianis doctoribus.

(6) Contritio, quae paratur per discussionem, collationem et detestationem peccatorum, qua quis recogitat annos suos in amaritudine animae suae, ponderando peccatorum gravitatem, multitudinem, foeditatem, amissionem aeternae beatitudinis, ac aeternae damnationis acquisitionem, haec contritio facit hypocritam, imo magis peccatorem.

(7) Verissimum est proverbium et omnium doctrina de contritionibus hucusque data praestantius: de caetero non facere, summa poenitentia: optima poenitentia, nova vita.

(8) Nullo modo praesumas confiteri peccata venialia, sed nec omnia, mortalia, quia impossibile est, ut omnia mortalia cognoscas. Unde in primitiva Ecclesia solum manifesta mortalia confitebantur.

(9) Dum volumus omnia pure confiteri, nihil aliud facimus, quam quod misericordiae Dei nihil volumus relinquere ignoscendum.

(10) Peccata non sunt ulli remissa, nisi remittente sacerdote credat sibi remitti; imo peccatum maneret, nisi remissum crederet: non enim sufficit remissio peccati et gratiae donatio, sed oportet etiam credere esse remissum.

(11) Nullo modo confidas absolvi propter tuam contritionem, sed propter verbum Christi: Quodcumque solveris, etc. (Matt. xvi. 19). Hic, inquam, confide, si sacerdotis obtinueris absolutionem, et crede fortiter te absolutum, et absolutus vere eris, quidquid sit de contritione.

(12) Si per impossibile confessus non esset contritus, aut sacerdos non serio, sed ioco absolveret; si tamen credat se absolutum, verissime est absolutus.

(13) In sacramento Poenitentiae ac remissione culpae non plus facit Papa aut episcopus quam infimus sacerdos: imo,

ubi non est sacerdos, aeque tantum quilibet Christianus, etiamsi mulier aut puer esset.

(14) Nullus debet sacerdoti respondere, se esse contritum, nec sacerdos requirere.

(15) Magnus est error eorum qui ad sacramenta Eucharistiae accedunt huic innixi, quod sint confessi, quod non sint sibi conscii alicuius peccati mortalis, quod praemiserint orationes suas et praeparatoria: omnes illi ad iudicium sibi manducant et bibunt. Sed si credant et confidant se gratiam ibi consecuturos, haec sola fides facit eos puros et dignos.

(16) Consultum videtur, quod Ecclesia in communi concilio statueret, laicos sub utraque specie communicandos: nec Bohemi communicantes sub utraque specie sunt haeretici, sed schismatici.

(17) Thesauri Ecclesiae, unde Papa dat indulgentias, non sunt merita Christi et Sanctorum.

(18) Indulgentiae sunt piae fraudes fidelium et remissiones bonorum operum; et sunt de numero eorum quae licent, et non de numero eorum quae expediunt.

(19) Indulgentiae his, qui veraciter eas consequuntur, non valent ad remissionem poenae pro peccatis actualibus debitae apud divinam iustitiam."

(20) Seducuntur credentes indulgentias esse salutares et ad fructum spiritus utiles.

(21) Indulgentiae necessariae sunt solum publicis criminibus, et proprie conceduntur duris solummodo et impatientibus. (22) Sex generibus hominum indulgentiae nec sunt necessariae nec utiles: videlicet mortuis seu morituris, infirmis, legitime impeditis, his qui non commiserunt crimina, his qui crimina commiserunt sed non publica, his qui meliora operantur.

(23) Excommunicationes sunt tantum externae poenae nec privant hominem communibus spiritualibus Ecclesiae orationibus.

(24) Docendi sunt Christiani plus diligere excommunicationem quam timere.

(25) Romanus Pontifex, Petri successor, non est Christi vicarius super omnes totius mundi ecclesias ab ipso Christo in beato Petro institutus.

(26) Verbum Christi ad Petrum: Quodcumque solveris super terram,' etc. (Matt. xvi. 19) extenditur dumtaxat ad ligata ab ipso Petro.

(27) Certum est, in manu Ecclesiae aut Papae prorsus non

esse statuere articulos fidei, imo nec leges morum seu bonorum operum.

(28) Si Papa cum magna parte ecclesiae sic vel sic sentiret, nec etiam erraret; adhuc non est peccatum aut haeresis contrarium sentire, praesertim in re non necessaria ad salutem, donec fuerit per concilium universale alterum reprobatum, alterum approbatum.

(29) Via nobis facta est enarrandi auctoritatem conciliorum, et libere contradicendi eorum gestis, et iudicandi eorum decreta, et confidenter confitendi quidquid verum videtur, sive probatum fuerit, sive reprobatum a quocumque concilio.

(30) Aliqui articuli Ioannis Huss condemnati in concilio Constantiensi sunt Christianissimi, verissimi et evangelici, quos nec universalis Ecclesia posset damnare.

(31) In omni opere bono iustus peccat.

(32) Opus bonum optime factum est veniale peccatum. (33) Haereticos comburi, est contra voluntatem Spiritus. (34) Proeliari adversus Turcas, est repugnare Deo visitanti iniquitates nostras per illos.

(35) Nemo est certus, se non semper peccare mortaliter, propter occultissimum superbiae vitium.

(36) Liberum arbitrium post peccatum est res de solo titulo; et dum facit quod in se est, peccat mortaliter.

(37) Purgatorium non potest probari ex sacra Scriptura, quae sit in canone.

(38) Animae in purgatorio non sunt securae de earum salute, saltem omnes: nec probatum est ullis aut rationibus aut Scripturis, ipsas esse extra statum merendi aut augendae charitatis.

(39) Animae in purgatorio peccant sine intermissione, quamdiu quaerunt requiem et horrent poenas.

(40) Animae ex purgatorio liberatae suffragiis viventium minus beantur quam si per se satisfecissent.

(41) Praelati ecclesiastici et principes saeculares non male facerent, si omnes saccos mendicitatis delerent.

§ 3. Qui quidem errores . . . quam sint pestiferi . . . nemo sanae mentis ignorat. Nos igitur... reperimus eosdem errores ... aut articulos non esse catholicos nec tanquam tales esse dogmatizandos. ... Nam ex eisdem ... palam sequitur. . . . Ecclesiam, quae Spiritu Sancto regitur, errare et semper

errasse. ...

§ 4. ... Itaque ... auctoritate omnipotentis Dei, et beatorum apostolorum Petri et Pauli, et nostra, praefatos omnes et

singulos articulos seu errores... damnamus, reprobamus atque omnino reiicimus....

§ 5. Insuper, quia errores praefati et plures alii continentur in libellis seu scriptis Martini Luther, dictos libellos et omnia dicti Martini scripta... similiter damnamus, reprobamus atque omnino reiicimus... mandantes... omnibus et singulis utriusque sexus Christifidelibus... ne huiusmodi scripta... legere, asserere, praedicare, laudare, imprimere, publicare, sive defendere ... praesumant: quinimo illa statim post harum publicationem, ubicumque fuerint, per Ordinarios... diligenter quaesita, publice... comburant....

§ 10. ... Eundem Martinum eiusque adhaerentes... tenore praesentium requirimus et monemus... quatenus infra sexaginta dies... ab affixione praesentium in locis infrascriptis, immediate sequentes numerandos, ipse Martinus, complices, fautores, adhaerentes et receptatores praedicti, a praefatis erroribus, eorumque praedicatione... omnino desistant, librosque... comburant... Ipse etiam Martinus errores et assertiones huiusmodi omnino revocet, ac de revocatione huiusmodi per publica documenta in forma iuris valida ... ad nos infra alios similes sexaginta dies transmittenda, vel per ipsummet (si ad nos venire voluerit, quod magis placeret) cum... plenissimo salvo conductu quem ex nunc concedimus, deferenda, nos certiores efficiat, ut de eius vera obedientia nullus dubitationis scrupulus valeat remanere.

§ 11. Alias si (quod absit) Martinus praefatus, complices, etc., praedicti, secus egerint... eundem Martinum, complices, etc., . . . notorios et pertinaces haereticos . . . fuisse et esse declarantes, eosdem ut tales harum serie condemnamus...

XX

THE DIET OF WORMS, 27 JAN.-25 MAY 1521

Charles V, after his coronation at Aachen 23 Oct. 1520, on 1 Nov. summoned the Estates to Worms. Aleander, 1480-†1542, whose [No. 39] instructions as Papal Legate were simply to see that Luther was treated as a heretic already condemned (Balan, Monumenta Reformationis Lutheranae, i. 8 sqq.), was favourably impressed by [No. 40] his first interview with the Emperor, 23-29 Sept., at Antwerp (Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven, I. i. 151 sq., Rome, 1897), and arrived in Worms 30 Nov. He was at once met by the objection based on Art. XIX

of the capitulations which Charles had signed at his election (Goldasti Constitutiones Imperiales, ii. 141), that no proceedings could be taken 'sine magno scandalo contra hominem Germanum indicta causa' (Brieger, Aleander und Luther, 19), and rightly concluded that 'et spes et ratio vincendi in Caesare tantum est' (ibid. 27). On 3 Jan. 1521 the Pope issued a new and sharper Bull of Excommunication (Magnum Bull. Rom. i. 614 sqq.), and, 18 Jan., addressed a Brief to the Emperor requiring him to carry it into effect (Balan, i. 34 sqq.). But by taking the advice of his ambassador at Rome to the effect that he ought to show some favour to a certain Friar Martin' of whom the Pope is exceedingly afraid' (12 May 1520: Calendar of State Papers, Spanish, ii. 305), Charles could at once secure himself against Leo's possible defection to Francis I, 1515-†47, and also satisfy [No. 41] the strongly anti-papal sentiment of Germany (Brieger, 48). The matter was accordingly referred to the Diet: and after Aleander had, 13 Feb., presented the Papal case (Brieger, 61: Balan, 59), it was resolved that Luther should be heard. He reached Worms 16 April, and after dinner all the world came to see him' (Brieger, 143). Next day he was brought before Emperor and Diet, and granted a day's delay to prepare [No. 42] his final answer, 18 April, to the question, Would he recant? (Acta' in Lutheri Op. Lat. vi. 8 sqq.). On the 19th Charles announced [No. 43] his future policy in regard to Luther (Armstrong, Charles V, i. 70 sq.), in terms which, in spite of the Gravamina demanding a disciplinary reform which the Diet laid before him early in May (Walch, Luther's Schriften, xv. 2058 sqq.), naturally issued in his [No. 44] alliance with the Pope, 8 May (Dumont, Corps Diplomatique, IV. iii. 96 sqq.), on the basis of joint suppression of heresy, and in [No. 45] the Edict of Worms, 26 May (Goldasti Const. Imp. ii. 143 sqq.). Luther, who had left Worms 26 April, was spirited off out of harm's way by 'the Saxon fox' (Brieger, 245), but according to dispatches of the Venetian Ambassador (Cal. St. Papers, Venetian, iii. 115 sqq.) and a letter of the Archbishop of Mainz to Leo X (Balan, 268) [No. 46] German feeling remained wholly on his side.

No. 39. Aleander's Instructions.

Vos igitur, Domine Hieronyme, ibitis ad Curiam Caesaris recto tramite, et ibi praesentabitis bullam plumbatam eius Mti, suadebitisque ut tam pernitiosae pesti obviare velit praesertim in initio suae advocationis et susceptae defensionis pro S. R. Ecclesia, quo nihil gloriosius posset facere; ostendendo Mti suae qualiter S. D. N. et Sedes Apostolica non ad fovendas contentiones et rixas sed ad sedandas et exstinguendas haereses mature processit, et, communicatis omnibus erroribus seu articulis in bulla contentis, cum S. R. E. Cardinalibus ac