omnes. Cupit Dux, iuxta sententiam Paterniaci latam, widunatum suum possidere,' sic et Episcopus suo iure nititur gaudere, cui, ut audio, cum nonnihil negatum sit quod et antea prodere et trucidare conatus sit pios, vi invadere conatur quod iure praetenso non potest. Sic sumus undique tentationibus circumdati. . . . No. 257. The Reformed still in a minority at Geneva, 1534. From a letter of Haller to Bucer, 22 Sept. 1534.-S. Nuntium adeptus, qui et a te referret, si quas scriberes litteras, nolui te latere rerum nostrarum periculosissimum statum. Gebennensium exsules sic turbarunt urbem Genevam ut ex toto orbe, pro sua pusillanimitate, hostes catervatim confluxisse sibi viderentur. Conqueruntur quotidie Episcopum, opera Ducis Allobrogum, sic invasurum et oppugnaturum urbem, ut si Bernates non succurrerint, actum sit de illis. Urgent Civilitatem nostram, cui Friburgenses cesserunt. Interim tamen sic divisi inter se, tum ob religionem, tum ob Ducem, ut partes duae Pontifici ac Duci, vix tertia pars nostrae civitati et Verbo faveat. Si derelinquimus eos, ab omnibus proditores et mendaces accusabimur. Ubi exercitum miserimus, timendum ne Valesiani cum Friburgensibus hunc insequantur, et si aliud non possint, vias tamen sic occupent, ne nostris reditus aut commeatus pateat. Sic inter sacrum et saxum haerentes, tantum eo devenimus ut, missa legatione ad Sabaudum pacem Gebennensium petamus, et si quid ab utraque parte peccatum fuerit, vel amicabiliter vel iuridice per Helvetios, qui priorem belli calamitatem composuerunt, transigi permittat. Responsum exspectamus. Deinde delecti sunt 4000 pedites, mit einem Fenlin. Hi exspectant, iam parati, ut Gebennensibus succurrant. Optima pars domi domesticum et Antronium hostem 5 exspectat. 1 It had been decided, at Payerne, Dec. 1530, that the Duke might reassume the Vidomnate at Geneva, if he would swear to respect the liberties of the city. This he declined. 2 Forty-four Mamelukes; and the traitors who had tried to open the gates on the night of the Bishop's attack, 30-31 July. 3 sc. by the treaty of St. Julien, 19 Oct. 1530. 5 Fähnlein, a banner. sc. the Catholic Cantons: cf. Erasmi Adagia, II. v. 68 'Antronius asinus' (Opera, ii. 571, Lugd. Bat. 1703). No. 258. The request of the Warden of the Franciscans, 23 April 1535 From the Registers of the Councils.-Frater Iacobus Bernard, Ordinis Minoritani, praesentavit quasdam Christianas positiones, de quibus non pauci aberrant, et quas, ut errantes veritatem sanius percipiant, se per publicam disputationem sustenturum, habita a nobis facultate peritos ad hoc ad hanc civitatem invocandi, dixit; et propterea petiit ipsas coram nobis legi et eis lectis facultatem eandem sibi impertiri. Quas per nostrum secretarium legi fecimus, et, eis lectis, nobis matura deliberatione visum fuit eundem fratrem Iacobum quin dictas disputationes habeat impedire non debere, immo disputationem ipsam permittere, et quam permisimus, et, quia virorum ecclesiasticorum fuit maiorem circa ea in studendo adhibere diligentiam, fuit nobis visum et eidem fratri Iacobo dictum quod ipse Dominis de Capitulo S. Petri huius civitatis ea significare debeat. No. 259. The decree of the Two Hundred, From the Registers of the Councils.-Ibidem fuit loquutum de disputationibus super conclusionibus per fratrem Iacobum Bernardi publicatis, et super eis per maiores voces et resolutionem consilii conclusum et arrestatum quod sive veniant forenses disputaturi sive non, tamen disputatio ipsa per eos qui adfuerint fiat, et non impediatur, cum finis ad quem tendit sit ut corda audientium ab eadem magis de propositis clarificata redeant, et inde reipublicae tranquillitas oriri valeat. Et ut huiusmodi disputatio commodius et quietius fieri valeat, fuit resolutum quod debeant fieri cridae, voce praeconia, de non fiendo tumultu quaestione nec iniuria, quodque omnes, sive forenses sive domestici, libere disputare valeant, addita solita poena. Quae praemissa D. Sindici Presbyteris et Religiosis nuncient et notificent. No. 260. The second disputation of Geneva, 30 May-24 June 1535. ... Lesdites disputes furent commencées ledit dymenche [30 Mai] au grand auditoyre du convent de Rive publiquement, présens les députez du Conseil pour garder l'ordre, avec quatre secrétaires. Les positions maintiennent, en somme, la justification des qu'il est suffisamment satisfaict pour noz péchez par la seulle oblation faicte une fois par Jésus-Christ, - qu'il est seul moyenneur entre Dieu et les hommes ; desquelles résultoit que ceux erroient qui s'attribuoient aucune puissance, pensans estre justifiez par leurs œuvres, que les traditions humaines et papales qu'on appelloit de l'Église estoient pernitieuses, — que c'est idolatrie et contre Dieu adorer de quelque honneur les sainctz ny les images, que la messe ne sert à nostre salut, ny les prières pour les mortz, que les sainctz ne sont noz advocatz. Là dessus furent continuées les disputes plusieurs jours avec grande audience. Il y en avoit deux, qui soustenoient le party des prebstres: l'un nommé Caroli', docteur de la Sorbonne, l'autre Chappuisi, citoyen de la ville, Religieux du convent de Palais. Tous deux furent vaincuz et en feirent confession, suyvant laquelle ont despuis annoncé l'Évangile eux-mesmes. No. 261. Farel completes his victory, (a) From the Registers of the Councils, 23 juillet. Farel.Ibidem etiam fuit loquutum de magistro Guillelmo Farello, qui initiavit praedicare in parochia Magdalenes, de quo multi scandalisantur. Super quo fuit advisum quod dicatur eidem Farel quod desistat praedicare in dicta ecclesia Magdalenes, donec aliter fuerit cognitum. (b) From Le levain du Calvinisme [8 Aug.].-Le jour de l'Octave de Petri ad vincula, par un Dimanche ces Heretiques firent de grandes insolences à l'Eglise de sainct Pierre, et interrompirent le divin service que Messieurs du College faisoient, ils les battoient, et deschiroient leurs surplis, et firent de grandes injures et villennies, et y prindrent leur possessoire damnable pour prescher, et le lendemain prindrent tous les meubles et thresors, qui estoient estimez plus de dix mille escus, rompirent les Images, et belles portraitures ouvrees de beaux et excellens ouvrages, n'y laissant aucune entreseigne de devotion et depuis ce jour nul service se faisoit en aucune Église de la cité, fors au Convent de saincte Claire, où les 1 Peter Caroli, a French refugee, expelled from the Sorbonne 1525, from France 1534. He fell foul of Calvin, and returned to the Roman Church, June 1537 (Herminjard, iv, No. 638). 2 A Dominican, of the Convent of Plain-palais. pauvres Sœurs maintenoient tousjours les heures canoniales, mais à portes closes. Les beaux Peres disoient tous les jours la Messe, et beaucoup de gens y venoient secrettement, qui estoit bien dangereux pour les Sœurs. . . (c) From the Registers of the Councils, 8 Aug.-Ibidem fuit petitus magister Guillelmus Farellus, et interrogatus quare ipse hodie praedicaverit in cathedrali S. Petri cum iam fuerit sibi vetitum ne praedicaret alibi quam in locis sibi solitis. Qui respondit quod miratur quare inquiratur de tali re cum sit sancta secundum Deum et sanctum evangelium. . . . Super quo fuit illi dictum quod non praedicet ulterius in S. Petro, donec aliter resolutum fuerit. . . . Consilium fuit petitum propter hoc quod nonnulli ex civibus ymagines de S. Petro fregerunt. Super quo fuit advisum quod cras mane debeat congregare consilium. (d) From the same, 9 Aug.-Ibidem fuit advisum de ymaginibus et aliis bonis dirruptis in S. Petro. . . . Fuit ibidem advisum quod debeant poni duo probi homines cum duobus viggillibus qui custodiant templum S. Petri, ne aliquis in eo aliquid furetur, et donec aliter fuit advisum, propter fractionem ymaginum per illos discurrentes heri et hodie factam. Fuerunt petiti Amedeus Perrini', Petrus Vandelli1 et Baudichonus de Domo-Nova', qui visi sunt eos qui ymagines dirruperunt conducere, et interrogati nomine ipsi vellent obedire iustitiae. Qui responderunt quod sic, tandem sicuti eisdem dictum fuit de dirruptione per ipsos facta, responderunt quod verum est quod destruxerunt ymagines, tamen in hoc non credunt errasse, cum talia sint contra verbum Dei erecta. No. 262. The abolition of the Mass, 10 Aug. 1535. From the Registers of the Councils, 10 Aug.-Consilium Ducentenarium. Farel. Ymagines. Inventaria. Iuxta herinum arrestum et etiam ad requisitionem Guillelmi Farelli fuit congregatum Consilium Ducentenarium. In quo primo intravit dictus Farellus, cum Petro Vireto, Iacobo Bernard et fratre Iacobo [ ] Cordigero. Magna oratione facta, proposuit sicut fuit facta publica disputa, ad quam fuerunt vocati sacerdotes, ut audirent et sua facta sustinerent, ipseque et eius socii cum eo se paratos obtulerunt sustinere Patriots who appear as supporters of Farel in 1532 (Herminjard, ii, No. 395). When reform no longer meant liberty but a new discipline, they fell foul of Calvin; and Perrin, 3 June, and Vandel, 6 Aug., were condemned to death, 1555 (C. R. xlix. 608, 611 sq.). 2 left blank. omnia quae praedicarunt, etiam usque ad mortem, prout et de praesenti se offerunt se paratos subire mortem, quatenus contra sacras Scripturas aliquid dixerint, et per presbyteros convicti fuerint, nihil de presbyteris requirentes, nisi quod ad Deum convertantur; supplicantes insuper iudicari super disputa prius facta. Super his omnibus diu disceptato, fuit advisum et maiori voce resolutum quod teneantur consilia diebus extraordinariis, ad quae vocentur sacerdotes, et coram eis proponatur si velint sustinere Missas et imagines, et res bene videatur. Et si compertum fuerit fuisse male actum dirumpisse imagines, tunc advideatur et refferatur. Interim vero ulterius non dirruatur, nec celebretur Missa, donec cognito. Et quod scribantur Dominis Bernatibus praemissa, ut super eorum responsione nos tutius conducere valeamus. Quia illa herina imaginum dirruptio causat sacerdotibus tales dolores quod verisimile sit ipsos discedere velle et suspicatur ne asportent iura et iocalia ecclesiarum ab hac civitate, fuit advisum quod omnia bona ecclesiarum inventarisentur 1. Sicuti decessisset Consilium Ducentenarium, fuit loquutum quod, si cessetur dicere Missas, populus poterit mutinari; propterea fuit advisum quod post prandium congregetur consilium ordinarium et advideatur quomodo erit agendum. Eodem die post prandium . . . fuit advisum, pro utilitate reipublicae et ne bona conventuum devastentur et deperdantur, quod provideatur de aliquibus probis viris, qui intendant ad inventarizandum et ponendum in tuto bona et iura quae reperientur.... No. 263. Religious and Seculars put down, 8 12 Aug. 1535. Religiosi.-Fuerunt etiam ibidem petiti Religiosi Conventuum Palatii, Rippae, S. Clarae et D. N. de Gratiis, ut audirent summarium disputae in hac civitate factae; de quibus venerunt [twelve names follow here]. Quibus fuerunt factae multae remonstrationes de occurrenciis et lectum summarium disputa 1 Commissioners are here appointed for the Cathedral. The goods were afterwards used for endowing a hospital, so as to put down begging, by decrees of 29 Sept., 5 Oct., and 14 Nov. 1535 (Am. Hist. Rev. viii. 227, n. 2). 2 Commissioners are here appointed for the three Convents of FriarsFranciscans (de Rive), Dominicans (de Palais), and Augustinians (de N.-D. de Grâce) and for the parishes of la Madeleine, St. Germain, St. Gervais, St. Croix (the cathedral), and N.-D. la Neuve (l'Auditoire). : i. e. Farel's Recueil et Conclusion, &c., as printed in Mémoires, &c., 217. Of 30 May to 24 June 1535. |