tum uti, quos sibi collegas cooptâssint, ut illi legitimi ' eâdem lege tribuni plebei sint, ut illi, quos hodie tribunos plebei feceritis.' Duilius, quum ad ultimum perseverâsset, negando quindecim tribunos plebei rempublicam habere posse, victâ collegarum cupiditate, pariter Patribus plebique acceptus, magistratu abiit.

LXV. Novi tribuni plebis in cooptandis collegis Patrum voluntatem foverunt. duos etiam patricios consularesque, Sp. Tarpeium et A. Aterium, cooptavere. Consules creati, Lar. Herminius, T. Virginius Cælimontanus, nihil magnopere ad Patrum aut plebis causam inclinati, otium domi ac foris habuere. L. Trebonius tribunus plebis, infestus Patribus, quòd se ab iis in cooptandis tribunis fraude captum, proditum a collegis, aiebat, rogationem tulit, ut qui plebem Romanam tribunos ple• bi rogaret, is usque eò rogaret, dum decem tribunos plebi faceret ;' insectandisque Patribus, unde Aspero etiam inditum est cognomen, tribunatum gessit. Inde M. Geganius Macerinus et C. Julius, consules facti, coitiones tribunorum, adversus nobilium juventutem ortas, sine insectatione potestatis ejus, conservatâ majestate Patrum, sedavere. plebem, decreto ad bellum Volscorum et Æquorum delectu, sustinendo rem, ab seditionibus continuere urbano quòque otio foris omnia tranquilla esse affirmantes, per discordias civiles externos tollere animos. Cura pacis, concordiæ quòque intestinæ causa fuit. Sed alter semper ordo gravis alterius modestia erat. quiescenti plebi ab junioribus Patrum injuriæ fieri cœptæ. ubi tribuni auxilio humilioribus essent, in primis parum proderat: deinde ne ipsi quidem inviolati erant, utique postremis mensibus, quum et per coitiones potentiorum injuria fieret, et vis potestatis omnis aliquanto posteriore anni parte languidior ferme esset: jamque plebs ita in tribunatu ponere aliquid spei, si similes Icilio tribunos haberet nomina tantùm se biennio habuisse. Seniores contrà Patrum, ut nimis feroces suos credere juvenes esse; ita malle, si modus excedendus esset, suis, quàm adversariis, superesse animos. adeò moderatio tuendæ libertatis, dum æquari velle simulando ita se quisque extollit, ut deprimat alium, in difficili est: cavendoque ne metuant homines, metuendos ultro se

efficiunt et injuriam a nobis repulsam, tanquam aut facere aut pati necesse sit, injungimus aliis.

LXVI. T. Quinctius Capitolinus quartùm et Agrippa Furius, consules inde facti, nec seditionem domi, nec foris bellum, acceperunt: sed imminebat utrumque. Jam non ultrà discordia civium reprimi poterat, et tribunis et plebe incitatâ in Patres, quum dies alicui nobilium dicta novis semper certaminibus conciones turbaret. ad quarum primum strepitum, velut signo accepto, arma cepere Æqui ac Volsci: simul quòd persuaserant iis duces, cupidi prædarum, biennio ante delectum indictum haberi non potuisse, abnuente jam plebe imperium. eò adversus 'senon esse missos exercitus. dissolvi licentiâ militandi morem. nec pro communi jam patriâ Romam esse. quicquid ' irarum simultatumque cum externis fuerit, in ipsos verti. 'occæcatos lupos intestinâ rabie opprimendi occasionem ' esse.' Conjunctis exercitibus Latinum primùm agrum perpopulati sunt: deinde postquam ibi nemo vindex occurrebat, tum verò, exsultantibus belli auctoribus, ad mo. nia ipsa Romæ populabundi regione portæ Esquilinæ accessere, vastationem agrorum per contumeliam urbi ostentantes. unde postquam inulti, prædam præ se agentes, retro ad Corbionem agmine iêre, Quinctius consul ad concionem populum vocavit.

6

LXVII. Ibi in hanc sententiam locutum accipio: Etsi 'mihi nullius noxæ conscius, Quirites, sum, tamen cum 'pudore summo in concionem vestram processi. Hoc vos 'scire, hoc posteris memoriæ traditum iri, Æquos et Volscos, vix Hernicis modò pares, T. Quinctio quartùm 'consule, ad moenia urbis Romæ impune armatos venisse. Hanc ego ignominiam, (quanquam jam diu ita vivitur, 'is status rerum est, ut nihil boni divinet animus) si 'huic potissimùm imminere anno scîssem, vel exsilio, vel morte, si alia fuga honoris non esset, vitâssem. Ergo, 'si viri arma illa habuissent, quæ in portis fuere nostris, capi Roma me consule potuit? satis honorum, satis superque vitæ erat: mori consulem tertiùm oportuit. Quem tandem ignavissimi hostium contempsere? nos con'sules? an vos Quirites? Si culpa in nobis est, auferte im. 'perium indignis; et, si id parum est, insuper pœnas expetite. Si in vobis, nemo Deorum nec hominum sit, qui

' vestra puniat peccata, Quirites; vosmet tantùm eorum pœniteat. Non illi vestram ignaviam contempsere, nec suæ virtuti confisi sunt; quippe toties fusi fugatique, 'castris exuti, agro mulctati, sub juguin missi, et se et vos novere. Discordia ordinum est venenum urbis hujus ; • Patrum ac plebis certamina: dum nec nobis imperii, nec ' vobis libertatis est modus, dum tædet vos patriciorum, hos ' plebeiorum magistratuum, sustulere illi animos. Prô 'Deûm fidem, quid vobis vultis ? Tribunos plebis con'cupîstis. concordiæ causâ concessimus. Decemviros de'siderâstis. creari passi sumus. Decemvirorum vos pertæ'sum est. coëgimus abire magistratu. Manente in eosdem ' privatos irâ vestrâ, mori atque exsulare nobilissimos viros honoratissimosque passi sumus. Tribunos plebis creare ' iterum voluistis. creâstis. Consules facere vestrarum par'tium, etsi Patribus videbamus iniquum; patricium quòque magistratum plebi donum fieri vidimus. auxilium tribunicium, provocationem ad populum, scita plebis injuncta patribus. sub titulo æquandarum legum, nostra 'jura oppressa tulimus et ferimus. Qui finis erit discordiarum? Ecquando unam urbem habere, ecquando communem hanc esse patriam licebit? Victi nos æquiore animo quiescimus, quàm vos victores. Satisne est, nobis vos me'tuendos esse? Adversus nos Aventinum capitur, adversus nos Sacer occupatur mons. Esquilias quidem ab hoste prope captas, et scandentem in aggerem Volscum hostem 'nemo submovit. in nos viri, in nos armati estis.

LXVIII. Agitedum, ubi hìc curiam circumsederitis, • et forum infestum feceritis, et carcerem impleveritis principibus: iisdem istis ferocibus animis egredimini extra portam Esquilinam: aut, si ne hoc quidem audetis, ex mu'ris visite agros vestros ferro ignique vastatos, prædam abigi, fumare incensa passim tecta. At enim communis res · per hæc loco est pejore: ager uritur, urbs obsidetur, belli gloria penes hostes est. Quid tandem? privatæ res vestræ in quo statu sunt? Jam unicuique ex agris sua dam'na nunciabuntur. quid est tandem domi, unde ea expleatis? Tribuni vobis amissa reddent ac restituent? vocis ' verborumque quantum voletis, ingerent, et criminum in 'principes, et legum aliarum super alias, et concionum. Sed ex illis concionibus nunquam vestrum quisquam re, fortu

6

• nâ, domum auctior rediit, Ecquis retulit aliquid ad conjugem ac liberos, præter odia, offensiones, simultates publicas privatasque ? a quibus semper non vestrâ virtute innocentiâque, sed, auxilio alieno tuti sitis. At Hercules, quum stipendia, nobis consulibus, non tribunis ducibus, et in castris, non in foro, faciebatis, et in acie ves'trum clamorem hostes, non in concione Patres Romani horrebant, prædâ partâ, agro ex hoste capto, pleni for'tunarum gloriæque, simul publicæ, simul privatæ, triumphantes domum ad penates redibatis. nunc oneratum ' vestris fortunis hostem abire sinitis. Hærete affixi concio'nibus, et in foro vivite: sequitur vos necessitas militandi, quam fugitis. Grave erat in Equos et Volscos proficisci? ⚫ante portas est bellum. si inde non pellitur, jam intra mœ'nia erit, et arcem et Capitolium scandet, et in domos ves'tras vos persequetur. Biennio antè senatus delectum habe'ri, et educi exercitum in Algidum jussit. sedemus desides domi, mulierum ritu inter nos altercantes: præsenti pace • læti, nec cernentes, ex otio illo brevi multiplex bellum • rediturum. His ego gratiora dictu alia esse scio: sed me vera pro gratis loqui, etsi meum ingenium non moneret, 'necessitas cogit. Vellem equidem vobis placere, Quirites; 'sed multo malo vos salvos esse, qualicunque erga me ani'mo futuri estis. Naturâ hoc ita comparatum est, ut, qui apud multitudinem suâ causâ loquitur, gratior eo sit, cujus mens nihil, præter publicum commodum, videt. • nisi fortè assentatores publicos, plebicolas istos, qui vos ‹ nec in armis nec in otio esse sinunt, vestrâ vos causâ incitare et stimulare putatis. Concitati, aut honori, aut quæstui illis estis : et quia in concordiâ ordinum nullos se usquam esse vident, malæ rei se, quàm nullius, turbarum • ac seditionum, duces esse volunt. Quarum rerum si vos tædium tandem capere potest, et patrum vestrosque antiquos mores vultis pro his novis sumere, nulla supplicia recuso, nisi paucis diebus hos populatores agrorum nostrorum fusos fugatosque castris exuero, et a portis nos< tris mœnibusque ad illorum urbes hunc belli terrorem, 6 quo nunc vos attoniti estis, transtulero.'

LXIX. Rarò aliàs tribuni popularis oratio acceptior plebi, quàm tunc severissimi consulis, fuit. Juventus

Alios

quòque, quæ inter tales metus detractationem militiæ, telum acerrimum adversus Patres, habere solita erat, arma et bellum spectabat: et agrestium fuga spoliatique in agris et vulnerati, fœdiora iis, quæ subjiciebantur oculis, nunciantes, totam urbem irâ implevere. In senatum ubi ventum est, ibi verò in Quinctium omnes versi, ut unum vindicem majestatis Romanæ intueri; et primores Patrum 'dignam' dicere concionem imperio consulari, dignam 'tot consulatibus anteactis, dignam vitâ omni, plenâ 'honorum sæpe gestorum, sæpius meritorum. 'consules aut per proditionem dignitatis Patrum plebi adulatos, aut acerbè tuendo jura ordinis asperiorem 'domando multitudinem fecisse: T. Quinctium orationem < memorem majestatis Patrum, concordiæque ordinum, et temporum in primis habuisse. Orare eum collegamque, ' ut capesserent rempublicam: orare tribunos, ut uno ani• mo cum consulibus bellum ab urbe ac moenibus propulsa'ri vellent, plebemque obedientem in re tam trepidâ Patribus præberent: appellare tribunos communem patriam, ' auxiliumque eorum implorare, vastatis agris, urbe prope ' oppugnatâ.' Consensu omnium delectus decernitur habeturque. Quum consules in concione pronunciâssent, • Tempus non esse causas cognoscendi ; omnes juniores pos'tero die primâ luce in campo Martio adessent; cognoscen'dis causis eorum, qui nomina non dedissent, bello perfecto se daturos tempus; pro desertore futurum, cujus non probâssent causam :' omnis juventus adfuit postero die. Cohortes sibi quæque centuriones legerunt: bini senatores singulis cohortibus præpositi. Hæc omnia adeò maturè perfecta accepimus, ut signa, eo ipso die a quæstoribus ex ærario prompta delataque in campum, quartâ diei horâ mota ex campo sint; exercitusque novus, paucis cohortibus veterum militum voluntate sequentibus, manserit ad decimum lapidem. Insequens dies hostem in conspectum dedit, castraque ad Corbionem castris sunt conjuncta. Tertio die, quum ira Romanos, illos, quum toties rebellâssent, conscientia culpæ ac desperatio irritaret, mora dimicandi nulla est facta.

LXX. In exercitu Romano quum duo consules essent potestate pari; quod saluberrimum in administratione magnarum rerum est, summa imperii, concedente Agrip. Q