Quibus ita descriptis,nunc quemadmodum Marci A bilis.A contrario idem locus est, qui apud Themi stium ab oppositis dictus est, et extrinsecus constitutus. Ab adjunctis ille est qui in Themistii partitione a communiter accidentibus dicitur inter consequentia substantiæ nominatus. Ab antecedentibus et conse quentibus locus multifariam spargitur. Nam et dilfinitio et descriptio et antecedere rem et consequi possunt.Itemque nominis interpretatio:item species antecedit,genus consequitur. Causa etiam efficiensartecedit et sequitur effectus; materiam vero sequitur effectus.Communiter accidentia quoque inseparabilia sint, necesse est ut consequantur.Conjugata etiam sese vel antecedunt vel consequuntur itaque hic locus pluribus misusest, et non tam rebus ab aliis omnibus quam tractatione diversus. Ipsa enim consequentiæ locum alium facit, cum ipsa conditio consequentiæ, vel in diffinitione,vel in descriptione,vel in forma,vel in causa,vel in cæteris posita sit. Repugnantia vero oppositis aggregantur,efficientia causis efficientibus vel materiæ effecta illi sunt consimilia loco quem Themistius posuit afine; nam causarum effectus finis est. A comparatione majoris vel minoris idem locus est qui apud Themistium inter extrinsecos locos ponitur a majore et minore. A comparatione partium inter eos qui a simili ducuntur esse putandus est. Dictum est enim in quantitate similitudinem esse paritatem.Restat locus utrisque communis,qui est extrinsecus collocatus, quem Cicero, sicut Themistius,a rei judicio esse proposuit. Et M. Tullii quidem divisio superiorem Themistii partitionem tali modo potuerit includere,quod licet in subjecta deCscriptione prospicere: Tullii divisio Themistii partitioni conveniat explicemus.Locum igitur quem Cicero dixit a toto,a substantia Themistius esse proposuit. Uterque enim in diffinitione consistit, sive illa substantialis sit, sive descriptio. A partium enumeratione locus ex Ciceronis Topicis positus idem est qui in Themistii divisione inter medios a divisione nominatus est.Quo ties enim aliquid esse vel non esse monstrare contendimus, si fidem a partium enumeratione capiamus, id ex divisione necessario faciendum est. Divisio vero aut formarum præcessit, aut partium, quanquam locus qui ex divisione a Themistio inter medios collocatus est, a Cicerone in generis tractatione ponitur. Ait enim Tullius cum de genere loqueretur hoc modo:Commode etiam tractatur hæc argumen- B tatio, quæ ex genere sumitur, cum ex toto partes persequare, hoc modo: si dolus malus est, cum aliud agitur,aliud simulatur, enumerare licet quibus modis id fiat,deinde in eorum aliquem id quod arguas dolo malo factum, includere. Quod genus argumenti imprimis firmum videri solet. A notatione Tullii locus is est qui Themistii a nominis interpretatione. A conjugatis communis est locus,cum Themistius inter medios collocavit.A genere M.Tullius posuit, a toto Themistius. A forma Ciceronis, a parte,id est, specie Themistii. A similitudine conmunis quidem est,nisi quod M.Tullius sub ea proportionem comprehendit.A differentia M. Tullii, a toto in Themistii divisione,vel a parte intelligi potest:atoto quidem,si sit constitutiva differentia de qua sumitur argumentum, a parte vero si sit divisi. Tulliana divisio. effectibus, et corruptionibus, et proportione, et enumeratione Ciceronis, a divisione Themistii. A Restant autem ex Themistii locis h ab usibus,ab A notatione Ciceronis, a nominis interpretatione Themistii. A conjugatis utrorumque communis. A genere Ciceronis, a toto Themistii. A forma Ciceronis, a parte, id est specie Themistii. A similitudine communis. A differentia Ciceronis, a toto vel a parte Themistii. A contrario Ciceronis,idem apud Themistium ab oppositis. Ab adjunctis Ciceronis, eumdem a communiter accidentibus Themistius posuit. Ab antecedentibus et consequentibus, mixti cum pluribus. A repugnantibus Ciceronis, idem a Themistio ab oppositis dicitur. Ab efficientibus Ciceronis, a causis Themistii. Ab effectis Tullii, a fine Themistii. A comparatione majoris ac minoris M. Tullii,idem sunt a majore ac minore Themistii. A comparatione partium Ciceronis, a similibus The-B mistii. Cum igitur M.Tullii plena divisio aliquibus membris Themistianæ divisionis aptetur, fieri non potest ut non membra Themistianæ divisionis statim ad Tullianæ convenientia reducantur. Quocirca si quid reliquum est in Themistii divisione quod superiori formulæ non videatur ascriptum, plenæ M. Tullii divisioni poterimus aptare. Invicem enim divisiones alterna reciprocatione conjunctæ sunt. Themistii. Ciceronis. Ab efficientibus. Ab efficientibus. Ab effectis. Ab efficientibus. A similibus. A comparatione mujorum. Parium. dialecticis discrepare videantur, ad cujus plenam disputationem integrum quarti voluminis spatium reservemus. LIBER QUARTUS. Si quis operis titulum diligens examinator inspi- C pothesim trahit, et utraque suam quidem materiam ciat, cum de Topicis differentiis conscribamus,non id a nobis tantum exspectare debebit, ut locorum inter se dialecticorum,vel etiam rhetoricorum differentias demus, verum id multo magis ut dialecticos locos a rhetoricis segregemus, quod nos efficacius aggredi posse arbitramur,si ab ipsa facultatum natura, disputandi sumamus exordium. Ostensa enim dialecticæ ac rhetoricæ similitudine ac dissimilitudine, ab ipsarum facultatum necesse est formis etiam locorum qui eisdem facultatibus deserviunt communitates discrepantiasque ducamus. Dialectica facultas. igitur thesim tantum considerat.Thesis vero est sine circumstantiis quæstio. Rhetorica vero de hypothesibus,id est de quæstionibus circumstiantiarum multitudine inclusis, tractat et disserit. Circumstantiæ vero sunt: quis, ubi, quando: cur, quomodo, quibus adminiculis. Rursus dialectica quidem si quando circumstantias, veluti personam factumve aliquod ad disputationem sumit, non principaliter, sed omnem ejus vim ad thesim, de qua disserit transfert. Rhetorica vero si thesim assumpserit, ad hy D tractat,sed alterius assumit,ut proniore in sua materia facultate nitatur. Rursus dialectica interrogatione ac responsione constricta est. Rhetorica vero rem propositam perpetua oratione decurrit. Item dialectica perfectis utitur syllogismis. Rhetorica enthymematum brevitate contenta est.Illud etiam differentiam facit, quod rhetor habet alium præter adversarium judicem, qui inter utrosque disceptet. Dialectico vero ille fert sententiam,qui adversarius est. Ab adversario enim responsio veluti quædam sententia subtilitate interrogationis elicitur. Quæ cum ita sint,omnis earum differentia vel in materia, vel in usu,vel in fine est constituta in materia,quia thesis atque hypothesi materia quidem utrisque subjecta est; in usibus, quod hæc interrogatione, illa perpetua oratione disceptat, vel quod hæc integris syllogismi,illa vero enthymeinatibus gaudet;in fine vero, quod hæc persuadere judici, illa quod vult ab adversario extorquere conatur. Quibus ita præcognitis paulo posterius et quæstiones rhetoricas quæ in constitutionibus positæ sunt, et proprii gene ris enumerabimus locos. Nunc paulisper mihi vide- A rhetoricæ providendum est. Partes enim rhetoricæ tur de tota admodum breviter facultate tractanduin magnum opus atque difficile.Quanta enim sibimetars rhetorica cognatione juugatur,non facile considerari potest, vixque est etiam ut auditu animadverti queat, nedum sit facile repertu.De cujus quidem rei traditione nihil ab antiquis præceptoribus accepimus. De unoquoque enim præcipiunt, nihil de communi laborantes. Quam partem doctrinæ vacuam, ut possumus, aggrediamur. Dicemus itaque de generis artis, et speciebus,et materia, et partibus, et instrumento, instrumentique partibus,opere etiam officioque actoris et fine, post hæc de quæstionibus ac de locis. Quocirca quod in communi speculandum est, hinc disserendi sumamus exordium. Rhetoricæ igitur genus est facultas.Species vero tres,judiciale, demon- B strativum, deliberativum, et genus quidem id esse quod diximus patet.Species autem idcirco sunt quas superius commemoravimus, quoniam in his est tota facultas rhetoricæ. In judiciali genere causarum integra est; item in demonstrativo, vel deliberativo. Sed hæc genera sunt causarum. Omnes enim causæ, vel speciales vel individuæ, sub horum trium generum uno cadunt, ut subjudiciali quidem speciale ut majestatis vel repetundarum. Sub deliberativo vero quæcunque causæ consultationem habent:ut si specialiter accipias de bello vel de pace,si vero individue de bello Pyrrhi vel pace. Eodem modo etiam in demonstrativis,quæcunque veniunt in laudem aut in vituperationem, specialiter quidem, ut laus viri fortis,individue vero,ut laus Scipionis,sub demonstratione ponuntur. Materia vero hujus facultatis est, omnis quidem res proposita ad dictionem. Fere autem est civilis quæstio. In hanc species a rhetorica venientes quasi quædam formæ capiunt sibi materiam, et triplici informatam tenent figuram, quod posterius liquebit,ut civilis quæstio, quæ adhuc informis secundum species erat, fiat accepto fine unicuique specierum rhetoricæ subjecta. Ut informis adhuc civilis quæstio cum acceperit ex judiciali finem justi,fiat ipsa civilis quæstio in judiciali genere constituta. Cum vero ex deliberativo sumpserit utile vel honestum,tunc fiet ipsa civilis quæstio in deliberativo causarum genere constituta.Si vero ex demonstratione sumpserit bonum,tum fit demonstrativa civilis quæstio. Veniunt autem ut in materiam species ex rhetorica, idcirco quod aliter in materia D sua quælibet facultas non potest operari, quam si suas adhibeat partes. Absentibus enim cunctis partibus suis rhetorica quoque ipsa est absens.Sed quoniam de speciebus dictum est rhetoricæ, quoniam sunt genera causarum,ita sunt, ut omnium negotiorum quæ in civili quæstione constituta sunt,accepto fine justi, judiciale sit genus; omnium vero quæ constituta sunt in civili quæstione, honestum vel utilem finem ceperunt, deliberativum sit genus; omnium quoque quæ in civili quæstione posita finem honesti tantum bonive sumpserunt,sit demonstrativum genus. Sed de his hactenus. Nunc de partibus C sunt quinque, inventio, dispositio, elocutio, memoratio, pronuntiatio. Partes autem vocantur idcirco, quia si aliquid harum defuerit oratori, imperfecta facultas est;atque ideo quæ universam formant oratoriam facultatem,ea partes facultatis ejus dicere jus est. Sed hæ partes quoniam rhetoricæ facultatis sunt, totamque rhetoricam facultatem componunt,necesse est ut ubi fuerit rhetorica integra, ipsæ quoque partes consequantur in propriis speciebus;omnes igitur rhetoricæ partes inerunt rhetoricæ speciebus.Quocirca et his civilibus negotiis tractandis adhibentur, quæ a prædictis speciebus rhetorica informatur; æque igitur in judiciali negotio et in deliberativo et demonstrativo, inventio, dispositio, elocutio, memoria, pronuntiatioque conveniunt. Quoniam vero omnis fere facultas instrumento utitur ad faciendum quod potest, erit etiam rhetoricæ facultatis aliquod instrumentum; hoc vero est oratio, quæ partim in civili genere versatur, partim minime. De ea autem oratione nunc loquimur quæ aliquam habet quæstionem, vel quæ ad finem expediendæ quæstionis accommodatur; ea vero oratio quæ in civili genere versatur, continue decurrit;ea vero quæ non est in civilibus causis,interrogatione et responsione expli catur.Sed prior rhetorica, secunda dialectica nuncupatur, quæ hoc superiore differt primum quod illa civilem hypothesim, hæc thesim considerat; dehinc quod illa continua, hæc intercisa oratione peragitur,et quod rhetorica oratio habet præter adversarium judicem, dialectica vero eodem judice quo adversario utitur. Hæc igitur rhetorica oratio habet partes sex: proœmium, quod exordium est, narrationem, partitionem,confirmationem, reprehensionem, perorationem,quæ sunt partes instrumenti rhetoricæ facultatis ; et quoniam rhetorica in omnibus suis speciebus inest, eisdem inerunt.Nec potius inerunt quam eisdem ea quæ peragunt administrabunt. Itaque et in judiciali genere causarum necessarius est ordo proœmii, narrationis atque cæterorum,et in demonstrativo deliberativoque necessaria sunt. Opus autem rhetoricæ facultatis est docere movereque, quod nihilomiuus isdem fere sex instrumentis,id est orationis partibus administratur.Partes autem rhetoricæ,quoniam partes sunt facultatis, ipse quoque sunt facultates. Quocirca ipsæ quoque orationis partibus quasi instrumentis utentur in partem, atque ut his operentur, eisdem inerit. Nam in exordiis nisi quinque sint prædictæ rhetoricæ partes, ut inveniat, disponat, eloquatur, meminerit, pronuntiet; nihil agit orator. Eodem quoque modo et reliquæ fere partes instrumenti nisi habeant omnes rhetoricæ partes, frustra sunt. Hujus autem facultatis effector orator est, cujus est officium dicere apposite ad persuasionem. Finis autem tum in ipso, tum in altero. In ipso quidem bene dixisse, id est dixisse apposite ad persuasionem;in altero vero persuasisse. Neque enim si qua impediunt oratorem quo minus persuadeat, officio facto,finis non est consecutus, et absoluta qualitas nuncupatur,aut extrinsecus assumitur, et assumptiva dicitur constitutio. Sed hæc in partes quatuor derivatur: aut enim conceditur crimen, aut removetur, aut refertur, aut, quod est ultimum,comparatur. Conceditur crimen,cum nulla introducitur facti defensio, sed venia postulatur.Id fieri duobus modis potest,si depreceris, aut purges. Deprecaris,cum nihil excusationis attuleris;purgas, cum facti culpa his ascribitur quibus obsisti obviarique non possit, neque tamen personæ sint, id enim in aliam constitutionem cadet. Sunt vero hæc imprudentia, casus, atque necessitas. Removetur vero crimen, cum ab eo qui incessitur transfertur in alium. Sed remotio criminis duobus fieri modis po test, si aut causa removeatur, aut factum. Causa removetur, cum aliena potestate aliquid factum esse contenditur. Factum vero cum alius, aut potuisse, aut debuisse facere demonstratur. Atque hæc in his maxime valent, si ejus nominis in nos intendatur actio, quod non fecerimus id quod oportuit fieri.Refertur crimen cum juste in aliquem facimus commissum esse contenditur, quoniam is in quem commissum sit injurius sæpe fuerit, atque in quod intenditur meruit pati. Comparatio est, cum propter meliorem utilioremve, factum quod adversarius arguit commissum esse, defenditur. Horum vero omnium sunt propriæ differentiæ, atque ideo minutissimæ divisiones quas rhetorum in his docendis explicandisque conscripti libri diligentius continent. Sed nos hæc a M. Tullio sumpsisse sufficiat. Ad aliud enim tota operis festinat intentio. De quibus omnibus hoc inspiciendum est modo. M. enim Tullius causarum partes constitutiones esse demonstrat eo loco quo contra Hermagoram nititur, dicens, quod si generis causæ partes non possunt recte putari, multo minus rectæ [F.recte]partis causæ partes putabuntur.Pars autem cause constitutio omnis est, partes causæ constitutiones esse designans. Quare de re multa quæstio est, quomodo enim partes esse putabantur causa. Si enim ita partes, ut species quomodo fieri potest ut in una causa plures constitutiones sint ?Nam species sibi invicem impermistæ sunt. At veniunt in causam plurimæ constitutiones, non sunt igitur partes causarum velut species status. Illud quoque quod nulla species aliam sibi oppositam speciem ad substantiam juvat, constitutio sed is quidem qui officio fuit contiguus et cognatus, A gregatur:aut enim in ipso facto vis defensionis inest, consequitur, facto officio;is vero qui extra continetur,sæpe non consequitur,neque tamen rhetoricam suo fine contentam honore vacuavit : hæc quidem ita sunt mista, ut rhetorica insit speciebus,species vero insint causis. Causarum vero partes status esse dicuntur,quos etiam aliis nominibus,tum constitutiones, tum quæstiones nominare licet;qui quidem dividuntur ita ut rerum quoque natura divisa est.Sed a principio,quæstionum differentias ordinamur:quoniam rhetoricæ quæstiones circumstantiis involutæ sunt omnes,aut in scripti alicujus controversia versantur,aut præter scriptum ex re ipsa sumunt contentionis exordium. Et illæ quidem quæ in scripto sunt,quinque modis fieri possunt. Uno quidem,cum hic scriptoris verba defendat,ille sententiam: atque B hoc appellatur scriptum et voluntas. Alio modo, si inter se leges quadam contrarietate dissentiant, quas cum ex adversa parte defendunt, faciunt controver siam:atque hic vocatur status legis contraria. Tertio, cum scriptum, de quo contenditur, sententiam claudit ambiguam: hæc suo nomine ambiguitas nuncupatur.Quarto vero,cum ex eo quod est scriptum, aliud non scriptum intelligitur:quod quia per ratiocinationem et quamdam syllogismi consequentiam investigatur, raciocinatio vel syllogismus dicitur. Quinto,cum sermo est scriptus, cujus non facile vis et natura clarescat, nisi diffinitione delecta sit: hic vocatur finis vel inscriptio. Quos omnes a se differre non est nostri operis, verum rhetorici demonstrare; hæc enim speculanda doctis non rudibus discenda C proponimus, quamvis de eorum differentia in Topi corum commentis per transitum disseruimus. Earun autem constitutionum quæ præter scriptum in ipsarum rerum contentione sunt positæ, ita differentiæ segregantur, ut rerum quoque ipsarum natura diversa est.In omni enim rhetorica quæstione dubitatur an sit, quid sit, quale sit, et præter hæc, an jure vel more possit exerceri judicium.Sed si factum vel res quæ intenditur,ab adversario negetur, quæstio est utrum sit, ea conjecturalis constitutio nominatur. Quod si factum quidem esse constiterit, quid vere sit id quod factum est ignoretur, quoniam vis ejus diffinitione monstranda est,diffinitiva dicitur constitutio. At si et esse constiterit, et de rei diffinitione conveniat,sed quale sit inquiratur,tunc quia cui ge- D neri subjici debeat ambigitur,generalis qualitas nuncupatur.In hac vero quæstione et qualitatis et quantitatis et comparationis ratio versatur. Sed quoniam de genere quætio est, secundum generis formam in plura necesse est hanc constitutionem membra distribui. Omnis enim quæstio generalis,id est cum de genere et qualitate et quantitate quæritur facti, in duas distribuitur partes. Nam aut in præteritum quæritur de qualitate propositi, aut in præsens, aut in futurum. Si in præteritum, juridicialis constitutio nuncupatur.Si præsentis vel futuri temporis teneat quæstionem negotialis dicitur.Juridicialis vero cujus inquisitio præteritum respicit, duabus partibus se vero constitutionem confirmat ad fidem. Nec vero fieri potest ut ita sint causarum quasi totius partes, nullum enim compositum ex una parte totum atque integrum esse potest. Ac in causa constitutio una idonea est constituere causam.Quod igitur est dicendum, patet via rationi.Neque enim causæ ejus pàrs dicitur esse constitutio, quæ in controversiam venit et quam status constituit, cum præsertim qui additur ad causam status, una jam constitutione firmata, non sit principalis,sed accidens,atque in uno negotio tot eveniant controversiæ quod sunt constitutiones, sed quot controversiæ tot cause.Et licet eas unum contineat negotium, causæ tamen impermistæ sibimet variantur:ut qui juvenem de lupanari ex- A sam accesserit, faciet officium suum; bene igitur euntem vidit, paulo post de eodem loco uxorem suam vidit egressam, accusat juvenem adulterii:hic unum negetium, hoc quod vertitur est, causæ autem duæ una conjecturalis, si neget se fecisse; altera diffinitiva, si in lupanari concubitum dicat non posse adulteriuru putari. Sed neque neganti pars est ejusdem controversiæ conjecturalis status, neque diffinienti diffinitio; totam enim continet causam. Causam autem voco non generaliter sed controversiam aliqua constitutione formatam. Sunt autem constitutionis partes causæ generalis hoc modo: si enim omnis causa conjecturalis esset, nec alius status inveniretur, non esset status conjecturalis causæ pars, sed ipsa causa esset sine dubio conjectura; sed quoniam partim conjectura, partim sine, partim qualitate, B partim translatione causæ omnes tenentur, pars est constitutio causæ non ejus quam tenendo informat, sed ejus quam dividit generalis,cujus scilicet quasi membrum aliquod abscindens,suum facit unaquæque constitutio. Sunt igitur partes ut species constitutiones causæ generis, non ejus quam unaquæque tenens informaverit. Quare genus est rhetorica facultas. Rhetoricæ vero species tres, judiciale, demonstrativum, deliberativum. Materia autem,civilis quæstio, quæ dicitur causa; partes hujus materiæ, constitutiones. Rhetoricæ partes, inventio, dispositio, elocutio,memoria, pronuntiatio. Instrumentum, oratio; instrumenti partes, exordium, narratio, partitio, confirmatio, reprehensio, peroratio. Opus est docere et movere ; actor est orator; officium bene dicere; finis tum bene dixisse, tum persuadere:est vero tota rhetorica in speciebus. Species vero ita totam materiam informant, ut tamen vicissim totam sibi vindicent,quod ex hoc intelligi potest,quoniam omnes materiæ partes singulæ species tenent.Nam in judiciali quatuor constitutiones invenies, et in deliberativo demonstrativoque easdem quatuor invenire queas. Unde ostenditur, si omnes partes causæ generalis, quæ est civilis quæstio, singulæ species habent, omnes vero partes causa ipsa est, causam, id est civilem quæstionem a speciebus vicissim vindicari totam eo modo, quo vox uno tempore ad plurimorum aures pervenit cum suis integra partibus,id est elementis, nam eodem tempore tota causa ad diversas species cum suis partibus transit. Sed cum species in materiam venerint, id est in civilem quæstionem,et eam cum suis obtinuerint partibus,inferunt secum etiam ipsam rhetoricæ facultatem.Quare etiam rhetoricæ partes in singulis constitutionibus inerunt. Sed illata materia infert secum instrumentum suum, infert igitur secum orationem, et hæc proprias partes,eritque in constitutionibus tractandis exordium, narratio, et cætera. Sed cum instrumentum venerit in civilem quæstionem,operam quoque suam simul infert; docebit igitur ac persuadebitin omni constitutione.Sed hæc per se venire non poterunt, nisi sit qui hæc moveat velut artifex atque architectus. Hic autem est orator, qui cum ad cau C D dicet in omni genere causarum, et in omni constitutione, faciet etiam finem, tum ut bene dixerit in omni constitutione, tum ut persuaserit. De singulis igitur nunc quidem in commune tractavimus.De uno quoque vero separatim post,si erit commodum,disseremus. Atque hæc hactenus. Nunc de inventione tractandum est. Etenim prius quidem dialecticos dedimus, nunc rhetoricos promimus locos,quos ex attributis personæ ac negotio venire necesse est. Persona est, quæ in judicium vocatur, cujus dictum aliquod factumve reprehenditur. Negotium factum dictumve personæ, propter quod in judicium vocatur. Itaque in his duobus omnis locorum partitio constituta est: quæ enim habent reprehensionis occasionem, eadem nisi omnino ad inexcusabilem partem vergunt, defensionis copiam subministrant:ex eisdem enim locis omnis accusatio defensioqne consistit.Si igitur persona in judicium vocatur,neque factuin dictumve ullum reprehenditur, causa esse non poterit. Nec vero factum dictumve aliquod in judicium proferri potest, si persona non exstet;itaque in his duobus omnis judiciorum ratio versatur, in persona scilicet atque negotio. Sed (ut dictum est) persona est quæ in judicium vocatur, negotium factum dictumve persona, propter quod reus statuitur; persona igitur et negotium suggerere argumenta non possunt. De ipsis enim quæstio est. De quibus autem dubitatur, ea dubitationi facere fidem nequeunt. Argumentum vero eral ratio rei dubiæ faciens fidem; faciunt autem negotio fidem, ea quæ sunt personis ac negotiis attributa. Ac si quando persona negotio faciat fidem, veluti si credatur contra rempublicam sensisse Catilinam, quoniam persona et vitiorum turpitudine denotata, tunc non in eo quod persona est et in judicium vocatur fidem negotio facit, sed in eo quod ex attributis personæ quamdam suscipit qualitatem.Sed ut rerum ordo clarius colliquescat, de circumstantiis arbitror esse dicendum. Circumstantiæ sunt quæ convenientes substantiam quæstionis efficiunt.Nisi enim sit qui fecerit, et quid fecerit, causaque cur fecerit, locus, tempusque quo fecerit,modus etiam facultatesque si desunt, causa non stabit. Has igitur circumstancias in gemina Cicero partitur, ut eam, quæ est quis, circumstantiam in attributis personæ ponat. Reliquas vero circumstantias in attributis negotio constituat.Et primam quidem ex circumstantiis eam, quæ est quis, quoniam persona attribuit, secat in undecim partes: nomen ut Verres, naturam ut barbarus, victum ut amicus nobilium, fortunam ut dives, studium ut geometer, casum ut exsul, affectionem utaraans, habitum ut sapiens, consilium, facta, et orationes, ea quæ extra illud factum dictumque sunt quod nunc in judicium devocatur. Reliquas vero circumstantias, quæ sunt quid, cur, quomodo, ubi.quando,quibus auxiliis, in attributis negotio ponit; quid et cur, dicens continentia cum ipso ne gotio; cur in causa constituens ea enim causa |