Obrazy na stronie
PDF
ePub

non est a, non est b, et si a, non est c: dico A syllogismus. Exponamus igitur omnes figuræ tertiæ in quoniam si est b,non est c,nam si est b,est a, quod

si est a, non est c, si igitur est b, non erit c; quod si b terminum neget assumptio, nihil est necessarium, si enim non sit b, non necesse erit a esse vel non esse, quo fit ut ne c quidem, velutin his terminis, si sit a animatum, b animal, c inanimatum.Si igitur proponamus,si non est animatum, non est animal, si est animatum,non est inanimatum, et assumamus, sed non est animal, non necesse et esse vel non esse animatum, quocirca ne inanimatum quidem, at si c terminus assumatur, si quidem cum affirmatione ponatur,erit necessitas syllogismi, nam si est c, non est a, quod si non est a, non est b, si igitur est c, non est b; at si c termimun neget assumptio,nihil est necessarium,nam si non est c, non necesse erit esse vel non esse a. Quo fit ut ne b quidem,nam si non est inanimatum, fortasse quidem sit necesse esse animatum, sed non necesse est animal esse. Invenientur autem termini in quibus non necesse sit esse a, veluti si ponamus c nigrum, a album,negatio nigro non consequitur ut affirmetur album. Et secundæ quidem figuræ in æquimodas complexiones omnes (ut arbitror) explicuimus, si vero æquimodæ sint, nullus omnino fit syllogismus. Equimodæ vero fiunt hoc modo: quotiescunque enim a terminus ad bet ad csimul esse vel non esse ponitur, quoquomodo b atque c termini varientur. Harum igitur quæ æquimoda esse dicuntur complexiones,nulla est complectibilis.Sunt autem omnes æquimoda complexiones hæ:

Si est a, est b, si est a,est c, si est a, est h, si est a, non est c.

Si est a, non est b, si est a, est c, si est a, non est b, si est a, non est c.

Si non est a, est á, si non est a,est c, si non esta, est b.

Si non est a, non est, c, si non est a, non est b,si non est a,est c.

Si non est a, non est b, si non est a, non est c.

æquimodas propositiones: si est b, est a, si est c, non est a, si est b, est a, si non est c, non est a, si non est b, est a, si est c, non est a,si non est b, est a, si non est c, non est a. Et nunc quidem a, cum b, esse, cum c,vero non esse propositum est. Rursus vero a quidem b non esse, cum c vero esse proponatur, si est b, non est a,si est c, est a, si est b, non est a, si non est c, est a, si non est b, non est a, si est c, est a, si non est b, non est a, si non est c, non est a. Tertiæ igitur figuræ primus modus est hujusmodi, si est b, est a si est c, non est a, qui quidem diversus est a secundæ figuræ primo modo. Illic enim si c esset vel non esset, b etc esse dicebantur. Nunc vero si b vel c fuerint, a vel esse vel non esse proponitur. Æquimodæ autem proB positiones non sunt,quæ in alia parte a esse, in alia non esse constituunt,velut in superius comprehensa propositione. Nam si est b,est a,si est c,non est a. Quibus ita positis, dico quoniam si est 6, non essec necesse est. Si enim est b, est a, quod si esta,non est c, si igitur est b,non est c;quod si b terminus abnuatur, nullus est syllogismus, est enim,si bnon sit, non necesse erit esse vel non esse a.Nec cigitur necesse erit vel esse vel non esse, velut in hoc exemplo, si sit b animal, a animatum,c mortuum, et proponatur, si animal est, animatum est, si mortuum est,animatum non est.Atqui non est animal, non necesse est esse, vel non esse animatum.Quæ enim non sunt animalia, possunt esse animata,ut arbores ;possunt esse non animata, ut lapides.Quo. circa si animal non fuerit, ne mortuum quidem esse vel non esse necesse est. Plura enim non suntani. malia, quæ mortua non sunt, ut lapides,illa enim mortua dicuntur quæ aliquando vixerunt. Ab assumptione vero c termini affirmatio faciet syllogis, mum.Nam si c est,b non erit,si enim c est, non esta. At si non sit a,non erit b,si igitur e est,b non erit. Negatio vero c nihil explicat necessitatis. Nam si non est c,non necesse est esse vel non esse a.Quo fit ut ne b quidem, nam si non sit mortuum, non est necesse esse animatum vel non esse. Quædam enim quæ non sunt mortua, animata sunt, ut arbores. Quædam vero cum mortua non sint, non sunt animata,ut lapides,quo fit mortuum destruatur.Ex secunda propositione hic modus est colligendi, si est b, est a si non est c, non est a; dico quidem si est b, erit c. Nam si est b,est a,quod si est a,est c. Ita enim convertitur talis propositio, quæ ait,sinon est c, non est a, si igitur est, est c. Quod si b termimus negetur, nulla fit neccitas syllogismi.Nam si non est b, non necesse est esse vel non esse a. Quocirca ne ad c quidem ulla necessitas perveniet, ut in his terminis patet, nam si sit b animal,aanimatum, c corporeum, et proponatur si est animal, est animatum,si non est corporeum, non est animatum, et assumatur, atqui non est animal, non necesse est esse vel non esse corporeum, c vero

C

[ocr errors]

Quarum imbecillam conclusionem atque omnicarentem necessitate,ex assumptionibus quoquo modo factis inveniamus, nec non secundum superius descriptos modos etiam terminos facillime reperire potcrimus, per quos demonstretur nullam. in talibus complexionibus inveniri posse constantiam. Ac de secunda quidem figura, quanti sint et quot modis fiant syllogismi diligenter ostendimus. Fiunt autem, si inæquimodæ quidem complexiones fuerint,b termino assumpto, syllogismi octo, totidemque c si terminus assumatur;sunt igitur secundæ figuræ sedecim syllogismi, totidem vero batque c termino, non ita utoportet assumptis complexiones fiunt,quibus nihil admadum colligatur. Nunc igitur de tertia figura dicendum est. In qua quidem totidem complexiones fiunt et totidem syllogismi,sed ita ut non æquimoda propositiones ponantur;quod si æquimodæ fuerint, nullus omnino (ut in secunda figura dictum est) fiet terminus,si negetur,erit necessitas syllogismi. Nam

B

dico quia, sit est b, non est c, nam si est b, non est a. Si vero non sit a, non est c, Id igitur talem propositionem consequebatur, quæ si esset e terminus a quoque esse dicebat, si est igitur b, non est c. At si negetur b, nullus est syllogismus, si enim non sit b, non necesse est esse a. Quo fit ut nec ad c quidem necessitas ulla perveniat,et id terminis idem patet, nam si sit b quidem mortuum, a animatum, c animal, et sit ita propositio, si est mortuum,non est animatum,si animal est, animatum est,et assumamus non esse mortuum,non ne. cesse est esse vel non esse animatum,nam et quæ adhuc animata sunt,et suæ nunquam fuerunt, non sunt mortua, quocirca non sequitur ut sit vel non sit animal.Quod enim mortuum non est, potest esse animal, ut canis vivens, et non esse ut lapis. At si c terminus affirmetur, erit perfecta conclusio non esse b; nam si sit c, est a, si vero sit a, non erit b. Id enim consequitur superius positum propositionis modum; si igitur sit c, non erit b, at si negetur c, neque ad a neque ad b necessitas ulla perducitur, velut in his terminis, nam si non est animal, neque animatum, neque mortuum vel esse vel non esse necesse est. Sextæ propositionis hæc conclusio est, si est b, non est a, si non est c, est a; dico quia si est b, erit c, nam si est b, non est a, si non sit a, erit c. Talis enim in hac parte propositionis est consequentia. Si igitur sit b, erit c, quod si b terminus abnuatur,nihil necessarium fiet, nam si non sit b,nec a nec c terminos vel adesse vel non adesse sequitur ulla necessitas, ut in terminis patet, nam si sit b mortuum, a animatum,c inanimatum, et proponatur, si mortum est, non est animatum,si inanimatum non est, esse animatum, si non sit mortuum, non necesse est esse vel non esse animatum.Quocirca ne inanimatum quidem; at si c terminus assumatur,si quidem in negatione sit positus, fiet rata conclusio non esse é terminum, nam quoniam non est c, est a, at si sit a, non est b, si igitur non sit c,non erit b. Quod si affirmeturc terminus, nihil est necessarium, neque enim si sit c, quamvis a non esse necesse sit, ad b terminum necessitas nulla perveniet, ut etiam in terminis patet, nam si sit inanimatum,necesse est non esse animatum, sed non necesse est esse mortuum. Septimæ

si non est c,non est a. Quod si non est a, non est b. A est propositio, si est b, non est a, si est c, est a; Ita enim converti potest. Si igitur non est c, non erit b. Si affirmetur, c nulla est necessitas, nam si est corporeum, non necesse est animatum esse vel non esse. Quocirca nec animal quidem esse vel non esse necesse est. Tertia propositio talem recipit conclusionem, si non est b, est a, si est c, non est a; dico quia si non est b,non erit c, si enim non sit, est b, est a. Quod si sit a, non erit c, ila enim poterat converti ea pars propositionis, quæ, si esse c terminus,a terminum non esse dicebat. Fit igitur ut si non sit b,non sit c, quod si affirment esse b terminum, nulla est necessitas conclusionis. Nam si sit b, necesse est quidem non esse a, sed non necesse est esse c,ut in his terminis,si sit á animatum, a animatum, c animal. Si quis igitur sic proponat, si non est animatum,inaminatum est,si est animal, non est inaminatum.Si igitur ponamus esse animatum,sequitur quidem ut non sit inaminatum, sed non necesse est ut sit animal. Si c vero terminus afflrmetur,fiet necessaria conclusio hoc modo.Nam si est c, non est a, si non est a, est b. Id enim sequebatur eam propositionem, quæ ; si non esset b terminus, a terminum esse dicebat. Si igitur sit c,est b; quod si idemcterminus abnuatur,nullus est syllogismus. Nam si non sit c,non necesse est esse vel non esse a. Quo fit ut ne b quidem. Nam si non est animal,non necesse est esse vel non esse inaminatum.Quocirca ne animatum quidem. Ex quarta propositione talis est syllogismus, si non est b, est a, si non est c, non est a; dico quia si non est b,est c. Nam si non est b, est a, si vero a fuerit, neeesse est esse c. Id C enim consequitur eam propositionis partem quæ ait, si non est c, non est a. Si igitur non sit b,est c. At gib terminus affirmetur,nullus est syllogismus. Sequitur enim ut non sit a,sed non sequitur ut sit vel non sit c, velut in his terminis. Nam si sit b quidem insensibile, a animal, c animatum, et proponatur, si non est insensibile,est animal,si non est animatum, non est animal, si sit insensibile, non est animal, sed non necesse est esse vel non esse animatum,c vero terminus si negetur, fiet protinus syllogismus. Nam si non est c, non est a, si non est a, erit b. Id enim consequitur eam propositionis partem que dicit, si non est best a. Si igitur non sit c, erit b. quod si sit c, non necesse est esse vel non esse a.Quo fit ut ne b quidem. Nam si est ani- D propositionis talis est syllogismus. Enuntietur enim matum, non necesse est esse animal vel non esse. Quo fit ut ne insensibile quidem esse vel non esse necesse sit. Et hactenus quidem quatuor modos ila disposuimus,ut ad b terminum, quoquo se modo habet,a terminus esse poneretur, ad c vero non esse. Nunc ita statuamus, ut a terminus ad & terminum non esse dicatur, ad c vero esse, ordine scilicet commutato. Omnes vero esse non æquimodas propositiones illud ostendit quod a quidem affirmative ad best, ad c negative proponitur, aut si negative ad b,affirmativam ad c retinet enuntiationem. Quinta igitur propositio talem facit syllogismum, cum talis

si non est b, non est a, si est c, est a; dico quia si non est b, non est c, si enim non sit b, non erit a, quod si a non fuerit, non erit c.Idem enim sequebatur eam propositionem qua dicebatur, si esset c terminus,a quoque consequi ut esset; si igitur nod sit b,non erit c; quod si affirmetur b,nihil est necessarium, neque enim si sit b, vel a, vel c, esse aut non esse necesee est, ut in terminis patet, nam si sit b animatum,a animal,c sensibile, et sit propositio, si animatum non est, non est animal,si sensibile est, animal est,si assumatur esse animatum, neque animal necesse est esse, neque sensibile. At si per c

terminum flat assumptio,si quidem affirmabitur, erit A consequentiæ similis modus est, ut in his propositio

firma conclusio: si negetur,nullus est syllogismus, nam si est c, est a, si sit a, erit b. Id enim consequebatur eam propositionem quæ ait, si non sit b, non esse a; si igitur sit c,erit b. At si idem c terminus abnuatur,nihil est necessarium,nam si non sit c,neque ad a neque ad b terminum necessitas ulla constringit,velut si non sit sensibile, non sit forsitan animal,sed non necesse est esse animatum. Reperientur vero termini in quibus ne a quidem non esse necesse est. Octavus modus est in quo ita proponitur,si non est b, non est a, et si non est c, est a; dico quia si non est b,non est c, si enim non sit b, non erit a.Quod si uon sit a,erit c, id enim consequebatur eam partem propositionis, quæ dicebat,st non est c,est a.Si igitur non sit b,erit ; quod si b terminus affirmetur, nihil est necessarium, nam si sit b,neque esse neque non esse necesse est a terminum, quo fit ut ne c quidem. Id vero tali liquet exemplo, si sit b animatum,a animal,c insensibile, et proponatur,si non sit animatum, non est animal, si non sit insensibile, est animal.Si igitur affirmemus in assumptione b terminum, et dicamus, atqui est animatum, non necesse est esse vel non esse animal vel insensibile.Quocirca nullus est syllogismus, at si c terminus abnuatur,fiet protinus syllogismus, nam si non est c, est a,si vero est a, erit b,si igitur non sit c,erit ; quod si è terminus affirmetur,nihil est necessarium, nam et si a terminum non esse necesse est,quantum ad bterminum nihil necessarium cadit ; id vero tali demonstratur exemplo: si sit insensibile, non est animal, quod si non est animal, non necesse est esse vel non esse animatum. In non æquimodis igitur propositionibus sive bsive c terminus assumatur, oclo necesse est ex utraque parte fieri syllogismos. Reliquæ vero ex utraque parte octenæ complexiones necessitate privatæ sunt. At si sint æquimodæ, nullos omnino est syllogismus. Equimodæ vero dicuntur quoties a terminus ad utrosque vel esse vel non esse proponitur.Omnes autem æquimodæ propositiones sunt hujusmodi:

Si est b, est a, si est c, est a.

Si est b, est a, si non est c, est a.
Si non est b, est a, si est c, est a.

Si non est b, est a, si non est c. est a.

Si est b, non est a, si est c, non est a.
Si est b, non est a, si non est c, non est a.
Si non est b, non est a, si est c, non est a.
Si non est b, non est a, si non est c, non est a.
In quibus et per consequentiam propositionum supe.
rius designatam,et per exempla currentes possumus
lucide et constanter agnoscere, nullum omnino in
syllogismis fieri necessitatem. Quocirca cum tribus
terminis texitur propositio, et ex prima quidem fi-
gura fiunt syllogismi sedecim, ex secunda syllogismi
sedecim,ex tertia etiam totidem colliguntur,omnes
ex tribus terminis syllogismi quadraginta octo sunt.
Restat vero ut de his syllogismis nunc dicamus qui
duabus hypotheticis connectuntur,quorum quidem

nibus quæ ex duabus categericis ac simplicibus efficiebantur. In omnibus enim si quidem velimus astruere, primam totius propositionis assumemus partem,si vero in conclusione aliquid est destruendum,secunda negabitur. Sive autem prima denegetur, sive posterior affirmetur, nulla fit omnino necessitas, nisi in quinta, septima tertia decima et quinta decima propositiones. In quibus non comple. xionis natura, sed terminorum proprietas consequentiam facit, sicut in his syllogismis fieri docuimus qui in his propositionibus constant, quæ duabus sim. plicibus continentur: horum autem omnium qui ex duabus hypotheticis constant, propositiones apposui, quarum differentias cum lector agnoverit, ad B earum exempla necesse est revertatur,quæ ex simplicibus et categoricis junctæ sunt. Sunt autem omnes propositionum differentiæ, quæ ex duabus hypotheticis copulantur hujusmodi:

C

Si cum est a, est b, cum sit c, est d. Si cum est a, est b, cum sit c, non est d. Si cum est a, est b, cum non sit c, est d. Si cum est a, est b, cum non sit c, non est d. Si cum sit a, est non b, cum sit c, est d. Si cum sit a, non est b, cum sit c, non est d. Si cum sit a, non est b, cum non sit c, est d. Si cum sit a, non est h, cum non sit c, non est d. Si cum non sit a, est b, cum sit c, est d. Si cum non sit a, est b, cum sit c, non est d. Si cum non sit a, est b, cum non sit c, est d. Si cum nou sit a, non est b, cum sit c. est d. Si cum non sit a, non est b, cum sit c, non est d. Si cum non sit a, non est b, cum non sit c, est d, Si cum non sit a, non est b,cum non sit e,non est d. In his quoque propositionibus illud inspiciendum est quod cum sedecim sint, octo quidem ita variantur, ut tamen in omnibus a terminus esse ponatur,octo vero ita, ut idem a terminus non esse dicatur. Nou vero quoquo modo positæ fuerint habebunt vim conditionalium propositionum ex duabus hypotheticis constantium. Nam si quis sic dicat,si cum homo est, animal est, cum sit animatum, corpus est, non fecit eam propositionem quæ ex duabus conditionalibus constat.Neque enim idcirco quod animatum est,animal est,quia qui homo est, animal est, nec conditio D sequitur conditionem ; sed si eas separes, per seque pronunties, utraque habet in terminorum consequentia necessitatem.Nam et qui homo est animal est,et quod animatum est corpus est,et per se ista propositiones veræ sunt,nec conditionejunguntur. Utigitur singularium natura clarescat, de unaquaque est disserendum.Prima igitur propositio talis esse debet, ut si sit u positum,b terminus non continuo subsequatur, itemque sic ponatur,non necesse sit d terminum consequi,sed posito quidem a termino, terminum c, posito vero b,terminum desse necesse sit. Tunc enim eveniet ut s1,posito a, fuerit b, necesse sit c posito subsequi d, ut si sint termini a homo,b medicus, c ani

matum, d artifex. Posito enim hominé non necesse, A sunt, ut a quidem præter b esse possit, c vero neque

est ut medicus sit, et cum sit animatum, non necesse est ut artifex sit. At si homo sit, necesse est ut sit animatum, et si medicus est, necesse est ut artifex sit. Hoc itaque posito, eveniet ut si cum homo sit, medicus est, cum sit animatum, sit artifex. Secunda propositio ita esse debet, ut a atque b, item catque d præter so esse possint, sed a præter c esse non possit, bautem atque d simul esse non possint. Tunc enim eveniet ut si posito a termino, b fuerit consecutum, posito e non esse d necesse sit, ut si sit a homo, b niger, c animatum, dalbum; homo namque præter nigrum, et animatum præter album et esse et non esse potest, homo vero præter animatum nigrum aut cum albo esse non possit, evenitque ut si cum sit homo, niger est, cum sit animatum non sitalbus.Item tertiæ propositionis tales terminos esse oportebit, ut a præter b esse possit, c vero vel eum a vel cum d esse non possit, quocirca evenit ut si posito a termino fuerit b, negato c termino d esse necesse sit, ut sit a quidem animatum, b medicus, cinanimatum, d artifex, animatum enim præter medicum esse potest, inanimatum vero neque cum animato neque cum artifici jungi potest; itaque si cum animatum est, medicus est, cum inanimatum non sit, artifex est. Quarta propositio his terminis contexenda est, ut a quidem cum b termino, c autem cum d vel esse vel non esse possit. Neque vero a cum c, neque b cum d, ullo modo esse possibile sit, Tunc enim evenit ut si a posito, b subsequatur, c negato, negetur etiamd, ut si sita homo, b, niger c inanimatum,dalbum,homo quidem præter nigrum, inanimatum vero præter album et esse et non esse potest; neque tamen homo cum inanimato, neque nigrum cum albo esse possibile est; si tamen cum homo sit, niger est, sequitur ut cum non sit inanimatum, non sit album. Quinte propositionis hæc membra sunt, ut a præter b, et c præterd esse et non esse possint, sed a præter c esse non possit, b atqued nunquam simul esse possint, ita ut si alterum non sit, alterum esse necesse sit, tunc enim eveniet ut si a posito b negetur, c posito d subsequatur, ut si sit a quidem homo, b æger, c animatum, d sanus, homo quidem præter ægritudinem, animatum vero præter sanitatem et esse et non esse potest; sed si homo sit, animatum esse necesse est, et si non sit æger, sanum esse necesse est : itaque fiet ut si cum homo sit, non sit æger, cum sit animatum, sit sanus sexta propositio hos terminos habere desiderat, ut a præter b, et c præter d et esse et non esse possit. Idem vero a præter c, et d præter b, esse non possit. Tunc enim eveniet ut si a posito non est b, posito e non sit d, ut si sit a homo, b artifex, c animatum, d medicus, homo quidem præter artificium, et animatum vero præter medicinam esse et non esse potest, neque vero homo præter animatum, neque medicus præter artificium esse potest. Quo fit ut si cum homo est, artifex non est, cum sit animatum, non sit medicus. Septimæ propositionis hi termini

[ocr errors]

cum d neque cum a esse possit,b etiam cum c simul esse non possit,ita namque evenit ut si,posito a esse, b denegetur,negato c termino,d sequatur, ut si a qui. dem sit animatum, bsanum,c inanimatum,dægrum. Animatum quidem præter sanitatem et esse et non ese potest.Inanimatum vero neque cum animato neque cum ægro convenire potest. Quo fit ut si cum animatum est, sanum non est,cum non sit inauimatum, ægrum sit.Item octava propositio his terminis copulanda est, ut a quidem præter b terminum et esse et non esse possit,c vero neque cum a neque cum d esse possit, sed d præter b esse non possit. Hoo enim pacto eveniet ut si a posito,bdenegetur,dene. gatoctermino,d terminus non sit,ut si sit animatum, b artifex,c inanimatum, d medicus. Animatum enim præter artificium et esse et non esse potest. Inanimatum vero neque cum animato,neque cum medico convenit. Medicus vero præter artificium esse non potest, unde evenit ut si cum animatum est, non sil artifex, cum non sit inanimatum, non sit medicus. Nona propositio fiet,si a quidem atque b simul esse non possint,c vero possit esse præter d, cum a vero esse non possit.Tunc enim eveniet ut si a denegato, b esse consequitur, e posito, d sequatur, ut si sit a quidem inanimatum, b medicus,c animatum,d arti fex.Inanimatum quippe medicus esse non potest, animatum vero potest non esse artifex, inaminatum vero atque animatum simul esse non potest. Quo fit ut si cum non est inanimatum, medicus sit, cum sit animatum sit artifex. Decimam propositionem tales termini copulabunt,ut a quidem præter b, at vero c præter desse possit, sed a cum c, et b cum d esse non possit, ita enim proveniet ut si negato a esse, b consequatur,posito e termino,d non esse necesse sit, ut si a inaminatum, b nigrum, c animatum, d album. Inanimatum quippe præter nigrum, et animatum præter album et esse et non esse possunt. Sed inanimatum cum animato,et nigrum cum albo simulesse non possunt.Sed si negatum fuerit inanimatum et consecutum sit nigrum, posito animato album esse negabitur. Item undecima propositio ea sit, ut neque a cum b,neque c cum d, simul esse possil,a vero sine c, et b sine b esse non possit, ita enim si cum a sit negatum, b sequatur,cum a negabitur,d esse necesse est, ut si sit a inanimatum, pb medicus,c invitale, d artifex, inanimatum quidem medicus esse non potest, quocirca ne invitale quidem artifex sed quod inanimatum est, non potest non esse invitale, itemque qui medicus est non potest non esse artifex. Si igitur inanimatum negetur et medicum esse consequatur, cum negabitur esse invitale,artifex esse consequitur. Duodecima propositio est quam talibus terminis constare oportebit,ut a quidem præter, 6, at vero c præter d vel esse vel non esse possit;a vero sine c, et b cum d esse non possint, ita enim cadet ut si a negato, b sequatur, e negato, detiam negetur, ut si fuerit a inanimatum, balbum, e invitale, a nigrum, inanimatum quidem

G

præter album,invitale autem præter nigrum vel esse A bus constet, idcirco quia prior conditio non est se

vel non esse potest.Si tamen inanimatum homo sit, et sit album,cum invitale non sit,non erit nigrum. Tertia decima propositio his terminis connectenda est,ut a quidem præter b, at vero c præter desse possit, a vero atque c, et b atque, d, ita simul esse non possint, ut si alterum eorum non fuerit alterum esse necesse sit, ita namque fiet ut si cum a negatum sit, b negetur,cum c affirmatum fuerit, d affirmetur, ut si sit a irrationabile,b ægrum, c rationabile, d sanum.Irrationabile namque præter ægrum, et rationabile præter sanitatem esse potest, irrationabile vero atque rationabile, et ægrum atque sanum simul esse non possunt; si tamen alterum eorum non fuerit,alterum esse necesse est,itaque fit ut si irrationabili denegato ægrum denegetur, rationali posito sanum ponatur.Quarta decima propositio his texenda membris est, ut a quidem præter b,et c præter desse possint,sed a atque c simul esse non possint, ita ut cum alterum non fuerit, alterum esse necesse sit, d vero præter b esse non possit. Fit igitur ut si cum sit a denegatum,b denegetur,cum sit c,non sit d, ut si sit a inanimatum,b artifex, c animatnm, d medicus.Inanimatum quidem præter artificem animatum vero præter medicum esse potest, inanimatum vero cum animato non convenit, et medicus ab artifice nullo modo separatur.Fit igitur ut si cum non est inanimalum,non sit artifex,cum sil animatum non sit medicus. Quinta decima propositio hos terminos habere debet,ut a quidem si non sit, c non esse necesse sit, b vero atque d talia sint, ut altero eorum negato, alterum eorum esse necesse sit. Ita namque fiet ut si cum sit a denegatum b negetur, cum negabitur c,affirmetur d,ut si sit a quidem irrationale, b sanum, c inanimatum, d ægrum, irrationale qui. dem si non sit, non est inanimatum, sanum etiam atque ægrum simul esse non possunt,et qui sanum negaverit ægrum recesse est affirmet,itemque e diverso; est igitur ut si negato irrationabili negetur sanum,negato inanimato ægrum ponatur. Sexta decima propositio est quæ his terminis constat, ut a quidem præter c,at vero d præter b esse non possit, a vero cum b, et c cum d, esse nullo modo queant. Evenit igitur ut si a quidem negato,negabitur b,denegatoc terminus dabnuatur, ut si sit a ananimatum, b artifex, c invitale, d medicus; inanimatum igitur præter invitale et medicus præter artificem esse non potest, inanimatum vero cum artifice et invitale cum medico esse non poterit.Si igitur, negato inanimato negetur artifex, negato invitali negetur medicus. Atque hæc quidem ratio propositionum,quarum superius exempla descripsimus,idcirco intelligatur assumpta,ut earum natura claresceret, non quo aliter inesse termini esse non possint. Nam, ut superius dictum est, non sufficit quolibet modo jungere terminos, ut fiant hypotheticæ propositiones ex duabus conditionalibus conjugatæ.Non enim si quis dicat, si cum homo est, animal est, cum dies est, lucet, talem fecerit propositionem quæ duabus conditioni

cundæ causa conditionis, hoc igitur superius positarum propositionum ratio demonstrat, quemadmodum fit, ut conditionem conditio consequatur. Quæ cum ita sint de earum dicendum est syllogismis. Fit igitur ex prima propositione syllogismus hoc modo si cum est a, est b, cum sit, est d. Atqui cum sit a, est b, cum igitur sit c, erit d; vel ita, atqui cum sit c, non est d, cum igitur sit a, non est b. Posse vero hanc esse assumptionem superius descripta propositionum natura demonstrat. Item ex secunda propositione, si cum est a, est b, cum sit c, non est d. Atqui cum sit a, est b, cum igitur sit c, non est d; vel ita, atqui cum sit c,est d, cum igitur sit a, non est b. Ex tola, si cum sit a, est b, cum non sit c, est d. Atqui cum sit a est b, cum igitur B non sit c, est d; vel ita, atqui cum non sitc, non est d, cum igitursita, non est b. Item ex quarta, si cum sit a, est b, cum non sit c, non est d. Sed cum sit a, est b, cum igitur non sit c, non d; vel ita, atqui cum non sit c, est d, cum igitur sit a, non est t. Ex quinta propositione fiunt quatuor collectiones, ita namque termini proponuntur, ut utrobique fiat rata conclusio hoc modo: si cum est a, non est b, cum sit c, est d. Atqui cum sita, non est b, cum igitur, sit c, est d; vel ita, atqui cum sit a, est b, cum igitur sit c, non est d; velita, atqui cum sit c, non est d, cum igitur sit a, est b; velita, atqui eum sit c, est d, cum igitur sit a, non est b. Ex sexta, si cum esta, non est b, cum sit c, non est d. Atqui cum sit a, non est b, cum igitur sit c,non est d; vel ita, atqui cum sit c, non est d. Cuin igitur sit a, est b. Ex septima item fiunt quatuor syllogismi hoc modo, si cum est a, non est b, cum non sit c, est d. Atqui cum est a, non est b, cum igitur non sit c, est d; vel ita, atqui cum sit a, est b, cum igitur non sit c, non est d, vel ita, atqui cum non sit c, non est d, cum igitur sit a, est b; vel ita, atqui cum non sit c, est d, cum igitur a sit, non est b. Ex octava propositione, si cum est a, non est b, cum non sit c, non est d. Atqui cum sit a, non est b, cum igitur non sit c, est d; vel ita, atqui cum non sitc, est d, cum igitur sitc, est b. Hactenus quidem ex hujusmodi propositionibus, quæ a esse proponebant, atque ita cæteros terminos affirmando negandoque variabant, ostendimus qui fierent syllogismi. Nunc ex his propositionibus quinam syllogismi fiant dicendum est, quæ ita cæteros terminos variant,ut a quidem non esse proponant. Ex nona enim propositione fit syllogismus ita, si cum non est 4, est b, cum sit c, est d. Atqui cum non sit a, est b, cum igitur sit, c, est d ; vel ita, atqui cum sit c, non est d, cum igitur non sit a, non est 6. Item ex decima, si cum non est a, est b, cum sit c, non est d. Atqui cum non est a, est b, cum igitur c, non est d; vel ita, atqui cum sit c, est d, cum igitur non sit a, non est b. Ex undecima, si cum non est a, est b, cum non sit c, est d. Atqui cum non sit a, est b, cum igitur non sit c, est d; vel ita, at cum non sit c, non est d, cum igitur non sit a, non est b. Ex

C

D

« PoprzedniaDalej »