tium dicuntur, quod in loco sint, et partes perma- A dicit, positionem vero non multo accipies, tales est

neant,et sint continue. Quare multo magis ipse locus, cujus neque partes pereunt, et sibi perpetue continuatimque conjunctæ sunt, habere positionem par. tium dicitur. Et de his quidem quæ ex habentibus positionem ad se invicem suis partibus constant hæc dicta sint; quæ vero non habent positionem ipse rursus adjecit.

In numero autem non poterit quisquam ostendere quemadmodum particulæ ejus positionem aliquam ad se invicem habeant,aut ubisilæ sint,aut quæ particulæ ejus ad se invicem nectantur. Sed neque illæ quæ temporis sunt,non enim permanent particulæ temporis, quod autem non est permanens,quomodo positionem aliquam habebit, sed magis quemdam ordinem particularum tempus habere dices,ut aliquid quidem prius sit tem

poris,aliud vero posterius. Sed et de numero similiter, eo quod prius numeratur unum quam duo,et duo quam tria, et ita habebunt quidem quemdam ordinem, positionem vero non multum accipies.Sed et oratio similiter,non enim permanent particulæ ejus, sed et dictum est et non amplius sumi hoc, quapropter non erit positio particularum ejus,siquidem nihil permanent. Alia itaque constant ex particulis quæ in eis sunt positionem ad se invicem habentibus,alia aulem ex non habentibus positionem.

B

Hæc scilicet idcirco nullam positionem ad se invicem partium retinent, quod his aliquid de supradictis rebus deesse manifestum est. Numerus enim ipse discretus est,nec partes ejus ad se invicem conjun- C guntur,sed omnino discretæ sunt. Atque idcirco non est ex iis quæ habent ad se invicem aliquam partium positionem,nec vero possis ostendere qui numerus quo loco jaceat: habere autem positionem dicitur, quod (ut dictum est) et in loco aliquo positum est, et ipsa positio manentibus partibus constat, et ad se invicem conjunctis continuatisque, ut ubiquæque jaceat, et quæ ad quam continuetur possit ostendi; in numero vero nihil horum est. Nam neque in aliquo loco esse positus demonstratur,nec ejus partes conjunctæ sunt.Quocirca numero ex tribus his quæ dixinius duæ res desunt, loci positio et partium continuatio, tempus etiam quanquam sint ejus partes continuæ,tamen quoniam non permanent, sed semper moventur, semperque prætereunt,habere posi- D tionem partium non dicitur. Semper enim veloci agitatione torquetur, et currentis aquæ more in nulla unquam statione consistit, quod quia partes ejus non permanent,ex habentibus ad se invicem positionem suis partibus constare non dicitur.Sed hæc quanquam positionem partium habere non possunt,tamen habent ordinem quemdam, quem præter positionem partium tantum retinent. Dicimus enim priorem esse binarium quamternarium,atque hunc quam quaternarium,et in tempore nimirum idem ordo revertitur. Posterius enim futurum præsente, præsensque præterito. Quocirca etsi hæc non habent aliquam partium positionem, retinent tamen ordinem. Quod vero

ac si diceret, penitus non accipias. Multum enim pro omnino videtur adjunctum, ac si diceret positionem vero non omnino accipies,idcirco quod ipsa quidem continuatio dat aliquam imaginem, quod possit habere aliquam partium positionem, sed hoc minime est,idcirco quod quamvis sint continuæ quantitates, si tamen uno careant ex his quæ superius dicta sunt, positionem partium habere non possunt.Nam aqua quam fistula evomit, dum cadit quidem retinet positionem; cum vero jam effusæ unde se miscuerit, positionem partium perdit: et fluvius quoque quando in pelagus fluit, et positionem videtur habere partium et esse continuus, cum nondum marinæ aquæ fluvii superficies ipsa permista est; cum vero extremitas

amnis marina alluvione contingitur,totam sine dubio positionem videtur amittere. Oratio quoque similiter sese habet; nam nec ipsa ullo loco posita est, nec ejus partes ad aliquam conjunguntur, sed a se invicem illæ discretæ sunt, nec cum ejus partes dictæ sunt, permanent,atque hoc est quod ait.Sed dictum est, et non est ultra hoc sumi. Mox enim dicitur sermo, mox præterit, nec ulla ratione poterit permanere, quare mox ut aliquid dictum sit,ejus partes ostendi et demonstratione sumi non possunt. Constat igitur orationem quoque ex his esse quæ positionem partium non habent,de ordine vero dubium est. Nam si quis sermo aliquid significet, ut est Cicero, est in eo quidam ordo quod ci syllaba primum dicitur, secunda vero ce, tertia ro, et potius ex significatione ordinem sumit ; si vero nihil significet,nec ordinem dicitur habere, ut scindapsus nihil quidem significat; sed sive secundam syllabam primam ponas, sive ultimam primam, sive quomodolibet syllabarum ordinem seriem que permisceas,idem erit: in significativis enim vocibus idcirco esse dicitur,quod illo ordine permutato vis significationis evertitur, hic vero, ubi nulla est significatio, nihil interest quomodolibet jaceant partes. Quare oratio in aliquibus quidem habet ordinem partium,in aliis vero nec ordo ipse poterit inveniri. An fortasse oratio dici non potest quæ nihil significat, et nulla est oratio, quæ ordinem non habeat?Ergo secundum priorem quantitatis divisionem,ubi dicebatur quantitatis alia esse continua,alia vero discreta, quinque sunt continua, duo vero discreta. Continua quidem linea, superficies,soliditas, locus, tempus. Discreta vero numerus et oratio. In hac vero secunda divisione qua dicit alias quantitates ex habentibus ad se invicem positionem constare partibus, quatuor quidem sunt quæ retinent positionem,id est linea, superficies, corpus, locus; tria vero quæ positionem non habent, sed ex his duo semper ordinem retinent, tempus scilicet et numerus. Oratio vero si quid significet, habet ordinem; si vero nihil significet,inordinata est; si tamen oratio nihil significans dici possit, his dictis ipse concludit dicens: Igitur alia ex habentibus ad se invicem partibus positionem constant, alia vero ex non habentibus positionem. Hac igitur divisione finita

transit ad cætera monstrans quæ proprie quanti- A tum atque actionem multam quæ longo tempore pertates nuncupatur quæ secundum accidens.

quas

Propriæ autem quantitates hæ solæ dicuntur diximus,alia vero omnia secundum accidens, ad hæc enim aspicientes et alia dicimus quantitates,ut multum dicitur album, eo quod superficies multa sil, et actio longa, eo quod tempus multum sit, et motus multas,neque enim horum singulum per se quantum dicitur, ut si quis assignet quanta sit aliqua actio, tempore diffiniet,anni mensuram vel sic aliquo modo assignans. Et ulbum quantum sit assignans, superficie diffiniet.Quantum enim superficies fuerit,tantum esse album dicet. Quare solæ propriæ et secundum seipsas quantitates dicuntur quæ dictæ sunt,aliorum vero nihil per se, sed per accidens.

B

Principaliter aliquid esse dicitur,quod per se tale est quale esse demonstratur. Secundum accidens vero illud quod non per se, sed per aliud tale est quale esse dicitur, ut albedini per se inest color :secundum naturam enim albi, color esse dicitur albedo;cum vero homo dicitur coloratus, non per se dicitur,idcirco quod homo in eo quod homo est,color non est, sed quoniam habet colorem, idcirco dicitur coloratus. Ergo quemadmodum album idcirco color est per se quoniam color naturale quoddam est genus, homo vero idcirco coloratus dicitur quoniam habet colorem ; et dicitur album quidem per se et principaliter color,homo vero secundum accidens coloratus. Ita quoque et quantitates; hæc enim omnia quæ dicta sunt, id est linea, superficies, corpus, numerus, oratio, tempus, per se et secundum et propriam naturam quantitates dicuntur. Si qua vero alia dicuntur secundum aliquam quantitatem, non per se, sed secundum accidens nominantur:ut album dicitur multum,non idcirco quod albedo sit quantitas,sed quoniam multa sit superficies,in quo illud album sit.Si enim multum spatium fuerit in quo album sit, multum erit album; quocirca non quoniam ipsa albedo per se aliquam quantitatem habet,sed quoniam in aliqua quantitate est constituta,id est in superficie,idcirco secundum superficiem quod est quantitas quæ scilicet per se multa est,album multum dicitur,non secundum se,atque ideo album non per se,nec principaliter, sed secundum accidens multum dicitur. Actio quoque ideo dicitur longa, quod multo tempore acta sit;multam vero ægritudinem idcirco di- D cimus,si eadem multo sit tempore;et motum multum idcirco, quod multo tempore factus sit, ut si quis multo tempore currat. Si quis vero multum cursum illum dicat esse qui sit velocissimus, ille convenienter sermone non utitur. Velocitas enim non quantitas, sed potius qualitas est, quales enim secundum eam dicimur,id est veloces, non quanti. Secundum quantitatem vero multum dicitur, hoc autem monstrat ipsa rerum diffinitio; si quis enim album multum monstrare desideret, et proprio ter. mino rationis includere, illi dicendum est multum esse album quod in multa jaceat superficie,et mo

ficiatur;quare quoniam ad proprias quantitates aspicientes, atque ad eas res cæteras referentes, quantitates vocamus,ut album ad superficiem quæ vera est quantitas,et cursum, et aliquem motum atque actionem ad tempus,quod ipsum vere quantitas est reducimus,hæc non per se quantitates, sed per eas quæ proprie quantitates dicta sunt nominantur. Quocirca quoniam quod per se non est, secundum accidens est,recte cætera omnia præter ea quæ superius in quantitate numerata sunt per accidens esse, non per se quantitates dicuntur. Solæ igitur proprie et secundum se ipsæ quantitates dicuntur. hæ quæ superius comprehensæ sunt. Aliæ vero per se quantitas non sunt, sed (ut ipse ait) forte per accidens. Post divisionem igitur continui atque dis

creti et habentis positionem partium et non habentis,et quæ sunt per se principaliter, et rursus per accidens quantitates, solito more viam inveniendi quantitatum proprietas ingreditur.

Amplius quantitati nihil est contrarium,in definitis enim manifestum est quoniam nihil est contrarium; ut bicubito,vel tricubito,vel superficiei, vel alicui talium,nihil enim ipsis est contrarium. Nisi forte quis multa paucis dicat esse contraria,vel magnum parvo, horum autem nihil est quantitas,sed magis ad aliquid;nihil enim per seipsum parvum vel magnum dicitur, sed eo quod ad aliud refertur: nam mons quidem parvus dicitur, milium vero magnum, eo quod hoc quidem sui generis majus sit,illud vero minus sui generis; ergo ad aliud est eorum relatio, nam si per C seipsum magnum vel parvum diceretur,nunquam mons quidem parvus,milium vero magnum diceretur. Rursus in vico plures homines esse dicimus, in civitate paucos, cum tamen sint eis multo plures, et in domo quidem multos, in theatro vero paucos, cum tamen sint plures.Amplius bicubitum vet tricubitum et unumquodque talium quantitatem significat, magnum vero vel parvum non significat quantitatem,sed magis ad aliquid,quoniam ad aliud spectat magnum vel parvum, quare manifestum est quoniam hæc ad aliquid sunt. Amplius sive ponat aliquis hæc esse quantitates, sive non ponat,nihil ipsis, contrarium est. Quod enim non potest sumi per seipsum,sed ad solam alterius relationem refertur,quomodo huic aliquid erit contrarium ? Amplius si erunt magnum el parvum contraria, continget ipsum idem simul contraria recipere,et ea ipsa sibimet esse contraria. Contingit enim idem ipsum simul et parvum esse et mugnum, est enim aliquid ad hoc quidem parvum, ad aliud vero hoc idem ipsum magnum. Quare idem parvum et magnum in eodem tempore esse contingit, quare contraria simul suscipiet.Sed nihil est quod videatur simul contraria posse suscipere;ut substantia susceptibilis contrariorum quidem esse videtur,sed nullus simul et sanus est elæger, nec albus et niger simul est, nihilque aliud est quod simul contraria suscipiat. Et eadem sibiipsi contingit esse contraria,nam si est magnum parvo contrarium ipsum autem idem simul est et parvum et magnum,

ipsum sibi eril contrarium. Sed impossibile est idem A tamen contrariam non habet oppositionem,videtur sibi esse contrarium, non est igitur magnum parvo contrarium, nec multa pauci. Quare etiamsi non relativorum hæc aliquis dicat,sed quantitatis,nihil habebunt contrarium.

B

C

Definita quantitas est quæ alicujus termino numeri coercetur,ut sunt duo,vel tres,et quæ ad hunc modum dicuntur,ac si dicas bicubitum,tricubitum, et cætera. Et quæ aliquid propria significatione definita sunt,ut est superficies et soliditas,quid enim et quæ quantitates dicantur, agnoscitur: quocirca harum, quoniam sunt diffinitæ,nulla ulli contraria est; neque enim bicubito tricubitum contrarium est, sicut neque numerus ulli numero, at vero nec superficies soliditati,nec aliquid horum.Sed quoniam quædam indefinita imaginem quamdam quantitatis ostendunt ut magnum et parvum, quæ videntur esse contraria, hæc sibi Aristoteles opponit dicens non esse quantitates,sed magis ad aliquid, quod ipsius sermonibus astruamus. Sed non est hoc proprium quantitatis non habere contraria,non enim omnis quantitas contrariis caret,sed nobis per singula quæque currentibus quæ quantitatis species contraria non habeant,quæve habeant,considerandum est Linea quidem contrario caret, linea enim lienæ contraria non est;sed si quis dicat rectam lineam curvæ lineæ esse contrariam, fallitur.Non enim in eo quod linea est, curva linea rectæ lineæ contraria est, sed in eo quod curva est, et in his non lineæ videntur esse contrariæ, sed ipsa rectitudo et curvitas. Quare non in eo quod quantitas est, linea curva rectæ lineæ contraria est,sed in eo quod qualis. Nam quoniam curvitas et rectitudo contraria sunt, secundum id quod curva et recta est linea, non secundum quod lineæ sunt,suscipiunt contrarietatem ; quocirca linea in eo quod linea est contrario caret. At vero nec superficies superficiei contraria est. Sed forte dicat aliquis albam superficiem nigræ superficiei esse contrariam;cui similiter occurrendum est,in eo quod superficies sunt non esse contraria,sed in eo quod est in his albedo atque nigredo, quæ contraria esse quis dubitat? Eadem quoque modo et lenem et asperam superficiem si quis contrarias dixerit, refellitur, quod non secundum quantitatem superficiei, sed secundum qualitatem asperitatis lenitatisque ipsæ superficies contrarium tenent. At vero nec corpori quidquam ullo modo contrarietatis opponitur, D cui si qui dicat incorporale esse contrarium, refutabitur,quod omnis contrarietas propriis nominibus dicitur, ut bonum malum, album nigrum;corporale vero et incorporale non secundum contrarietatem, sed secundum privationem habitumque proferuntur. Incorporale enim corporis est privatio. Nec tempori quoque quidquam contrarium est, sed si nox diei videtur opposita, non in eo quod tempus est, sed in eo quod dies est aer lucidus, nox aer obscurus. Aer vero neque tempus neque quantitas est,lumen quoque et obscuritas qualitates sunt et non quantitates. Oratio etiam quanquam videatur habere contrariun.

etiam vera oratio esse et falsa, quæ sunt contraria, sed oratio vera et falsa in significatione est. Cum enim quod est oratio significat, vera est; cum vero quod non est designat, tunc falsa est. Oratio vero non secundum id quod significat in quantitate numeratur,sed secundum id quod profertur. Secundum enim id quod proferimus orationem, longa syllaba brevique componitur,quæ omnem orationem non secundum id quod ipsa significat, sed secundum id quod ad prolationem est, metiuntur. Illud quoque manifestum est in numero non esse contraria, duo enim tribus, vel tres quaternario contrarii non sunt, nec ullus alter numerus cuilibet alii numero contrarius est. Locus vero habet aliquam contrarietatem, sursum enim et deorsum contrarium est.Sed quidam volunt non esse quantitatis quod sursum dicitur et deorsum, sed potius habitudines, quas Græci xé vocant:quæ enim pars ad caput nostrum est, hanc sursum vocamus; quæ pars pedibus subjacet, illa deorsum dicitur; quocirca secundum habitudinem quamdam quodammodo ad nos ipsos relata sursum deorsumque prædicamus. Herminius quoque ait sursum et deorsum non esse loca,sed quamdam quodammodo positionem loci.Est enim res sursum atque deorsum, non est autem idem esse aliquid loci, quod locum,loci enim est positio in loco,locus vero ipse positio non est. Sed si quis omnem mundi respiciat figuram,quomodo rerum omnium formam sphæræ ambitus amplectitur,et terra media est,in sphæra vero nihil est ultimum, nisi quod ejusdem terminum medietatis obtinuit,quidquid fn extremo cœli convexitatis est,illud sursum esse dicet, quod vero est medium,illud deorsum.Quocirca sunt secundum locum sursum deorsumque contraria,sursum in cœlo, deorsum in terra,idcirco quod a se longe disjuncta sunt, unde post quoque contraria hoc modo sunt diffinita.Contraria sunt quæcunque a se longissime distant:hinc est videlicet tracta diffinitio,quod quoniam cœlum terraque distant,longissime distare videbantu, et illud esse sursum, hæc vero deorsum, quoniam deorsum atque sursum non ob aliam causam contraria dicuntur,nisi quod a se longe disjuncta sunt, quod esse contrarium longissime distare diffiniunt,quod Aristoteles hoc modo pronuntiat.

Maxime autem circa locum videtur esse contrarie

tas quantitatis, sursum enim ad id quod est deorsum contrarium ponunt, locum qui est in medio deorsum dicentes,eo quod multa distantia medii ad terminos mundi sit, videntur autem et aliorum contrariorum diffinitionem ab his proferre, quæ enim a se invicem multum distant eorum quæ sub eodem genere sunt contraria determinant.

In omni enim sphæra media terra est, quod ipsa astrorum demonstrat ordinata vertigo, adjecit quoque causam cur hujusmodi loca contraria dicantur, quod multa distantia est medietatis ad mundi term:nos.Terminos vero mundi cœli ultimam convexitatem dicit;ex hac igitur loci contrarietate et cætera

definita esse contraria sic demonstrat. Videntur au- A mines centum in vico, pures esse homines. At vero tem et aliorum contrariorum diffinitionem ab his proferre, quæ enim multum a se distant in eodem genere contraria esse diffiniunt. Sed quoniam ne ordo contrarietate quantitatis impediretur, idcirco superioribus, in quibus singulis quantitatibus nihil esse contrarium dicebamus, has loci contrarietates adjecimus, et quædam in medio prætermissa sunt, rursus ad superiora redeamus, ut exposition is ordo sese ipse continuet. Ait enim superius, cum quantitati nihil essecontrarium proponeret, bicubito, vel tricubito, vel superficiei, vel aliqui talium nihil posse esse contrarium. Diffinitis enim his quantitatibus,contra rium nihil esse videtur, ut duobus vel tribus, sed quædam cum sintindefinita, nec quantitates et contraria videantur, hæc rursus adjecit. Nisi multa pau- B cis dicat quis esse contraria, vel magnum parvo. Horum autem nihil est quantitas, sed ad aliquid, nihil enim per seipsum magnum dicitur vel parvum, sed ad aliquid refertur. Nam mons quidem parvus dicitur, milium vero magnum, eo quod hoc quidem sui generis majus sit, illud vero sui generis minus. Ergo ad aliud est eorum relatio, nam si per seipsum parvum vel magnum diceretur, nunquam mons quidem aliquando parvus, milium vero nunquam magnum diceretur. Rursus in vico quidem plures homines esse dicimus, in civitate vero paucos, cum tamen sint eis multo plures, et in domo quidem multos, in theatro vero paucos, cum sint plures. Amplius bicubitum et tricubitum et unumquodque talium quantitatem significat, magnum vero vel parvum non significat quantitatem, sed magis ad aliquid, quoniam ad aliquid spectatur magnum et parvum;quare manifestum est quod hæc ad aliquid sunt. Quemadmodum diffinitæ quantitates contrariis non tenentur, ipse superius comprobavit dicens bicubito vel superficiei nihil esse contrarium, indefinitæ vero, ut est magnum et parvum, multa et pauca, dant imaginem contrarietatis. Sed illud occurrit, has non esse quantitates. Omnis enim quantitas per se dicitur,bicubitum enim et tricubitum, et duo, et tres,et superficies ad nihil aliud refertur, magnum vero vel parvum sine aliis dici non possunt. Cum enim dicis magnum, ad alicujus alterius comparationem atque æquationem refertur. Eodem quoque modo et parvum, quod ipsa Aristotelica probat inductio. Si enim magnum et parvum per se dicerentur et non ad alterius relatio- D nem,nunquam diceremus montem parvum et milium magnum.Sienim magnum parvumque non adjrelationem alterius diceretur,mons semper magnus, semperque parvum milium diceretur.Sed aliquem collem ad Atlantis altitudinem conferentes, dicimus parvum montem, et rursus milium ad minora alia grana milii conferentes, magnum milium nominanus, et simpliciter quidquid magnum vel parvum dicitur ad ejusdem generis speciem referentes, magnura par. vumque nominanus, ut monti montem comparamus, milium vero milio, et alia hujusmodi. Multa et pauca eodem modo dicuntur; dicimus enim, si fuerint ho

C

si in civitate sint, paucos dicimus, nunc ad parvitatem vicorum, nunc ad magnitudinem civitatum conferentes. Rursus si sint in domo quinquaginto, multi sunt, si in theatro pauci, ideo quod tunc in theatro esse paucos dicimus cum ad eos quanti in theatro esse debebant comparanus.Amplius, quoniam consistit magnum parvumque referri semper ad alterum, singulas vero quantitates nihil ad aliud comparantes, suas ac proprias nominanus, ut tres, duo, quator, lineam, superficiem, magnum parvumque, multa et pauca, a quantitatis divisione disjuncta sunt. Sunt enim ista non quantitates, sed potius relativa. Amplius, sive aliquis ponat eas esse quantitates,sive non ponat, nihil illis erit contrarium, quod enim non est sumere per seipsum, sed ad solam alterius relationem, quomodo huic aliquid erit contrarium. Hoc quoque validissimo argumento probatur quantitatibus his quæ prædictæ sunt nihil esse contrarium, nisi soli forsitan loco. Nam si quis magnum et parvum, vel multa et pauca in quantitatibus ponat,etiam hoc si concedatur, tamen quoniam semper referuntur ad aliud, contrariis non tenentur. Omne enim contrarium per seconsistit, ne illud ad alterius comparationem relationemque profertur, ut bonum non dicitur mali bonum, nec rursus malum boni malum,sed ipsum in propria natura et prolatione consistit. Quæcunque sunt contraria, eodem modo sunt. Magnum vero et parvum quoniam non per se constant,sed ad alterius relationem referuntur, contraria esse non possunt. Amplius, si sunt magnum et parvum contraria, contingitidem simul contraria suscipere et ea ipsa sibiesse contraria. Contingit enim simul idem parvum esse et magnum. Est enim aliquid ad hoc quidem parvum, ad aliud vero hoc idem ipsum magnum. Quareidem parvum et magnum et eodem tempore esse contingit,quare simul contraria suscipiet, sed nihil est quod vidcatur simul contraria posse suscipere, ut substantia, susceptibilis quidem contrariorum videtur esse, sed non suscipit in uno eodem tempore,nam nullus simul est sanus et æger, nec albus et nigers imul,nihilque aliud simul contraria suscipiet. Et eadem sibi ipsi contingit esse contraria. Nam si est magnum parvo contrarium, ipsum autem idem simul est parvum et magnum, ipsum sibi erit contrarium, sed impossibile est ipsum sibi esse contrarium.Non est igitur magnum parvo contrarium. Constat hoc et immutabile in propria ratione consistit, unam eamdemque remuno eodemque tempore contraria non posse suscipere,ut substantia susceptibilis quidem contrariorum est. Homo namque cum substantia sit, et ægritudinem suscipiet et salutem, sed non eodem tempore,et albedinem et nigredinem capit, sed alio atque alio tempore, ut vero uno eodemque tempore contraria utraque suscipiat, fieri nequit, quod si magnum parvo aliquis contrarium ponat,eveniet quoddam impossibile, ut una atque eadem res eodem tempore utrasque suscipiat contrarietates, et eadem ipsa sibi possint esse contraria. Ponamus enim magnum parvo

tia nunquam magis minusve suscipient, quocira ad maxima propria solita constituendi ratione regres

sus est.

Proprium autem maximæ quantitatis est, quod et æquale etinæquale dicitur: Singulum enim earum quæ dictæ sunt quantitatum æquale dicitur et inæquale, ut corpus et æquale et inæquale dicitur, et tempus æquale et inæquale dicitur, et numerus æqualis et inæqualis dicitur, et oralio æqualis et inæqualis. Similiter autem et in aliis quæ dicta sunt, singulum et æquale et inæquale dicitur. In cæteris vero quæ quantitates non sunt, non multum videbitur æquale et inæquale dici, nam affectio et dispositio æqualis et inæqualis non multum dicitur, sed magis similis et dissimilis,et album æquale et inæquale non multum dicitur, sed simile. Quare quantitatis maximæ est proprium æquale et inæquale dici.

esse contrarium,sed una atque eadem res,uno eo- A cum de substantia disputaret. Ait enim quod substandemque tempore potest magna esse et parva, ut si sit decem pedum mensura collata ad duorum pedum magnitudinem, magna est ad centum vero cubitorum magnitudinem mensuramque collata, eadem parva est. Potest ergo eadem res eodem tempore et magnitudinis esse susceptibilis et parvitatis. Eadem enim res uno eodemque tempore ad majorem minoremque collata eadem magna el parva est. Quod si magnum parvo contrarium est, eadem vero res eodem tempore et magnitudinem suscipit et parvitatem, eodem tempore contingit ut eadem res contraria utraque suscipiat, sed hoc impossibile est. Quocirca quoniam res eadem eodem tempore contrariorum susceptibilis non est, potest vero una atque eadem res magnitudinem parvitatemque suscipere, magnitudo et parvitas contraria non sunt. At vero siquis magnum parvo contrarium ponat, eadem ratione unam eamdemque rem sibi ipsi dicit esse contrariam. Nam si parvum magno est contrarium, eadem vero res (ut docui) parva et magna potest esse ad aliud et ad aliud scilicet comparata. Res quæ parva et magna est, eadem sibi potest esse contraria, parvum enim el magnum contrarium dictum est, sed est impossibile. Quocirca parvum et magnum contraria non sunt. Post hujusmodi vero rationem et argumentationis firmissimæ propositionem de contrarietate disserit loci, de qua superius jam diximus, quocirca prætereunda est, ne repetitæ expositionis iteratio, fastidio sit potius quam doctrinæ.

Non videtur autem quantitas suscipere magis et mi- C nus, ut bicubitum, neque enim est aliud alio magis bicubitum,neque in numero, ut ternarius quinario: nihil enim magis tria dicentur quam quinque,nec tria potius quam tria, neque tempus aliud alio magis et minus dicitur, nec in his quæ dicta sunt, magis et minus omnino dicitur.Quare et quantitas non suscipit magis et minus.

Aliud proprium rursus apposuit quod quamvis qaantitatis proprium non sit, cur tamen non sit ipse reticuit, nobis tamen est demonstrandum;quod autem dicit tale est: quantitas magis et minus non suscipit, nullus enim numerus alio numero nec magis nec minusest numerus. Nam ternarius si quinario comparetur, nec magis nec minus est numerus, et rursus ipsi tres sibiipsis comparati, nec magis nec minus sunt tres, nec tempus quoque habet aliquid magis et minus, ut magis aliud tempus sit alio tempore,longius quidem tempus tempore esse potest, ut vero dicatur magis tempus alio tempore vel minus fieri nequit. Hoc quoque etiam in substantia demonstratum est, homo nanque alio homine non est magis homo, nec minus. Idem quoque evenit etiam in quantitate. Quod quia etiam in substantia est, proprium quantitatis hoc non est, habet hoc quoque quantitas ut in sequenti ordine ipse monstravit. Quocirca quoniam prius hoc de substantia dixerat, nunc vero idem de quantitate proposuit, idcirco non esse hoc proprium quantitatis,commemorare neglexit.Cujus enim esset alterius non suscipere magis et minus, tunc dixit

Quantitatis proprium apertissime designat esse, quod secundum quantitatem æqualitas et inæqualitas nuncupatur.Singulæ enim quantitates æquales atque inæquales dicuntur, ut æqualis linea lineæ, et rursus inæqualis, et superficiei superficies æqualis atque inæqualis dicitur, et corpus æquale et inæquale dicitur. Numerus quoque et tempus et locus æqualis atque inæqualis dicitur. In aliis autem quæ quantitates non sunt, non est facile ut æqualitas vel inæqualitas nominetur,dispositiones ergo quæ affectiones appellantur, non dicuntur æquales vel inæquales,sed magis similes et dissimiles. Dispositio autem vel affectio est ad aliquam rem accommodatio et applicatio, ut si quis grammaticam legens, qui nondum perdidicit, habet ad eam aliquam dispositionem, id est, ea affectusest, et habet aliquid accommodatum, et quasi propinquum. Possunt autem similiter esse duo dispositi et affecti, æqualiter vero minime, ut duosimiliter esse albi,æqualiter vero non. Nam si quis de duobus similiter albis æqualiter esse albos dicat, recta nominis nunc usurpatione non utitur. Omne enim æquale et inæquale, in mensura et in quantitate perficitur.Simile vero et dissimile quemadmodum de quantitate non dicitur, ita nec dealia qualibet re nisi de quantitate, recte æqualitas et inæqualitas nuncupantur. Quare proprium est quantitatis æquale et inæquale nominari,sed quoniam de quantitate dictum est, ad relativorum ordinem transeamus.Post ) quantitatis tractatum tertium prædicamentum de relativis ingreditur,quare relativa hoc modo diffinit.

DE RELATIVIS.

Ad aliquid vero talia dicuntur,quæcunque hoc ipsum quod sunt aliorum esse dicuntur,velquomodolibet aliter ad aliud, ut majus id quod est alterius dicitur, aliquo enim majus dicitur, et duplum alterius dicitur hoc ipsum quod est, alicujus enim duplum dicitur.Similiter autem et alia quæcunque sunt hujusmodi.

Cur autem de his quæ sunt ad aliquid disserat, omisso interim de qualitate tractatu, hæc causa est, quod posi a quantitate magis minusve esse necesse est. Quare cum quantitatem continuo ad aliquid consequatur, recte post quantitatem relativorum series