Obrazy na stronie
PDF
ePub
[ocr errors]

bus, et in subalternis generibus, et in subalternis speciebus una atque eadem est, et hujus participationis inveniri genus non poterat, hæc definitio generis quæ facta est, non a genere tracta est, sed subscriptiva ratio et demonstrativa et designativa quodammodo generis est reddita. Hic Fabius: Subtiliter, mehercle, et quod nunquam fere antehac audivimus, sed perge, quæso te. Jam enim certant sidera quodammodo, et nox lace superatur. Tunc ego: Sequitur rerum omnium prima brevisque divisio. Itaenim ait :

quid sit prædicetur, an sic dixit genus esse, quod ad A quoniam et in magis generibus, et in magis specieplurimas genus differentias specie distantes in eo quod quid sit prædicetur, nihil interest. Nam sive differentiæ specie distent, sive species differentiis distent, utrumque idem est. Nam sive rationale et irrationale quæ sunt differentiæ, specie hominis, verbi gratia, atque equi distent, sive species homo atque equus differentia rationali atque irrationali dividantur et distent, nihil interest. Quare plena perfectaque facta est generis divisio. Sed definitiones duplicibus modis fiunt: una enim definitio est, quæ (sicut dictum est) a genere trahitur. Sed quoniam sunt quædam genera magis, quæ super se genus aliud habere non possunt, ut sunt prædicamenta decem quæ Aristoteles constituit; eorum igitur definitio quæ baberi potest, quorum genus inveniri non potest, B quod omnium quæcunque sunt ipsa sunt genera. Horum ergo quos Græci υπογραφούς λόγους dicunt, Latini subscriptivas rationes dicere possunt, reddemus. Subscriptivæ autem rationes sunt demonstrativæ et quodammodo insignitivæ proprietatis illius rei, quæ cum ipsa generalissima sit, et genus ejus nullum reperiri possit, eam tamen definire necesse est et Aristoteles, quoniam substantiam genus generalissimum definire volebat, et ejus nullum genus poterat invenire, proprietatem quamdam et demonstrationem subscriptionemque ipsius rei dicit esse subjectum. Substantia enim omnibus subjecta est. Accidens enim quod in novem dividit partes, præter substantiam esse non potest, atque ideo omnia quæcunque definienda sunt, si genus non habeant, eo- C speciebus. Quid autem sit posterius dicendum est.

Eorum quæ dicuntur, alia ad proprietatem dicuntur, sicul sunt omnia individua, ut est Socrates, et hoc et illud. Alia quæ ad multitudinem, ut sunt genera, species, et differentiæ, et propria, et accidentia. Hæc enim communiter non unius propriæ appellationis sunt. Est en'm genus ut animal, species ut homo, differentia ut rationale, proprium ut risibile, accidens ut album, sedere. Ab his igitur quæ ad unitatem dicuntur differt genus, quod genus est quod de pluribus prædicatur.

Brevis (ut supra dictum est) et distincta divisio. Omnis enim res, aut unius rei nomen est, aut plurimarum, et hoc est quod ait: Eorum quæ dicuntur alia ad unitatem dicuntur, sicut sunt omnia individua. Quid autem sit breviter explicandum est. Omne genus, quoniam sub se species habet, species vero differentiis disjunguntur, et proprietatibus explicantur. Accidunt autem in speciebus accidentia secundo loco, principaliter vero in individuis quæ sunt sub.

Gen ra igitur et de speciebus dicuntur, et de differentiis quæ ipsas species dis r buunt, et de propriis. quæ species componunt, et de his accidentibus quæ cum principaliter in individuis fuerint, in speciebus. esse dicuntur hoc autem monstremus exemplis, et sit nobis genus animal, sit species homo, sit differentia rationale, sit proprium risibile, sit accidens stans vel ambulans, vel aliquid in mensura cor, oris, ut tripedalis. Animal ergo quod genus est, dicitur de specie, id est de homine. Dicis eniin hominem esse animal. Porro autem de speciei differentia nihilominus dicis genus. Dicis enim rationale esse animal. Nihil autem prohibet eodem modo et de proprio genus dicere. Nam si dicas quid est risibile, non

rum subscriptivam quamdam et demonstrativam rationem reddi necesse est. Sic igitur nunc genus, quoniam rem ipsam definiendam putabat, non duxit a genere definitionem, sed dedit quamdam generis demonstrationem proprietatemque. Dico autem quod Porphyrius vel subalternorum generum, vel illorum quæ generalissima sunt, hanc dederit definitionem, et quodammodo subscriptionem demonstrationemque. Nam si quod genus habet aliud genus, et item hoc ipsum aliud, et item aliud, si nuilum erit supra genus, quod genus non habeat, in infinitum procedit ratio. Sin vero habuerit, necesse est quoque istam definitionem aperte ordinateque congruere. Dico autem genus non animal animali, neque quod homo species sit homini, atque equus equo: D absurdum est animal nominare. Accidentia vero hoc

sed illud quo ipsum animal homini atque equo genus est, animal enim ipsum per sese nulli genus est, neque homo ipsum per sese ulli species est, neque èquus ipsum per sese ulli species est, sed sunt genera et species ad alterius participationem. Nam, quoniam sub animali est equus atque homo, non ad scipsum animal genus est, sed ad equum atque hominem. Et item species quæ vocantur, homo scilicet atque equus, non ad equum atque hominem, sed ad animal species sunt. Dico igitur genus et species non ipsas substantias in quibus genus et species sunt', sed ipsam participationem priorum ad subteriores, et subteriorum ad priores. Ilæc igitur participatio,

modo principaliter in individuis, secundo vero loco sunt in speciebus. Nam si quis dicat singulos homines, utputa Ciceronem sedere vel stáre, vel quod aliud libet, in specie hominis eadem quoque convenire necesse est. Nam si Cicero sedet, sedet etiam homo. Si Cicero ambulat, ambulat etiam homo. Ergo si qua accidentia venerint ab individuis, et ea tracta in speciebus consederint, ad ipsa quoque accidentia dici poterit genus. Quid est enim ambulans, si quis interroget? merito animal dicitur. Nihil enim ambulare nisi animal potest. Porro autem sub speciebus individua sunt, ut Cicero et Virgilius sub homine ad quæ individua genus speciei prædicari

potest. Nam si interrogaveris quid est Cicero? me- A constat id quod est risibile etiam rationale posse no

minari. Quod si ad species differentia dicitur, species autem ad individua prædicatur, necesse est ut differentia quoque ad individua prædicetur. Dicis enim qualis est Cicero? rationalis. Quod si differentia ad individua prædicatur, accidentia vero individuis accidunt, necesse est differentias ad accidentia prædicari. Proprium vero quoniam semper unius speciei proprium est, et ad unam speciem prædicatur solam, cui est proprium. Risibile namque quod proprium est, ad solam hominis speciem prædicatur. Quod si ad hominis speciem prædicatur, species vero ad individua dicitur, non est dubium quin proprium quoque de individuis prædicetur. Nam si homo risibile animal est, Cicero quoque et Virgilius risibilia animalia recte dicuntur. Quod si proprium ad individua recte dicitur, recte etiam et de accidentibus prædicatur, quæ ipsis accidunt individuis. Accidentia vero et ipsa, et de speciebus, et de aliis omnibus prædicantur, et de ipsis maxime individuis. Namque et albus equus et albus homo dicitur, et iterum niger equus, et niger Æthiops dicitur. Quod si ita est, animal quoque nigrum dicitur. Dicitur etiam rationale nigrum et irrationale nigrum, quippe si equus et homo æthiops nigri sunt. Dicitur etiam risibile nigruma cum hominum quis niger fuerit. Dicitur etiam individuum nigrum, cum sic quis unus homo ex Ethiopia nominatur. Quod cum ita sit, constat et genus ad plurima prædicari, id est species, differentias, accidentia, propria, atque individua, nibilominus et differentiam ad plurima prædicari, id est ad species, propria ad individua et accidentia, et proprium ad plurima, id est speciem, individua et accidentia. Et speciem ad plurima, id est individua et accidentia. Accidens vero et ad genus et ad speciem, et ad proprium, et ad differentiam, et ad individua. Quod si ita est, has quinque res constat ad plurima prædicari. At vero individuum, quoniam sub se nihil habet, ad singularitatem quamdam et unitatem prædicatur. Cicero enim unus est, et ad unum nomen aptatur. Ita individua quæ ad unitatem dicuntur, cunctis superioribus supposita sunt, ut genus, species, differentia, ad propria, vel accidentia, quamvis ad se invicem dici possunt, ad individua tamen æqualiter prædicantur, ut superius demonstratum est. Indivi

rito animal dicas. Genus igitur et ad speciem et ad differentias, et ad accidentia, et ad propria, et ad individua nominatur. Porro autem species, non jam de genere, neque de differentiis, sed de solis propriis et subjectis individuis appellatur. In illis, id est individuis, quia superest; in propriis, quia æqualis est. Quid autem sit hoc modo videmus: Omnia genera speciebus suis supersunt et abundant. Abundare autem genera dicimus speciebus, plus habere genera virtutis quam species. Homo enim quod est species sol..m homo est. Animal vero quod est genus, non solum homo est, sed et equus vel bos, vel quodlibet aliud animali suppositum. Ita major vis generis reete de minori sibi et subjecta specie prædicatur. Alia vero sunt, quæ sibi sunt paria ut sunt B propria et species. Species est homo, proprium risibile. Quidquid ergo fuerit risibile, hoc est homo. Quidquid homo, hoc risibile est. Itaque neque ris bile hominis, neque homo risibilis potentiam supervadit, sed æqualia sibi ad se invicem prædicari possunt, ut si dicas, quid est homo? Risibile. Quid est risibile? Homo. Ita igitur quæcunque superiora fuerint ad illa quæ subteriora sunt, prædicantur. Et quæcunque æqualia fuerint, pariter sibi ad invicem prædicantur. Ila vero quæ subteriora sunt et minora, de superioribus et abundantibus ut sunt genera et species prædicari non possunt. Nunquam enim recte speciem de genere prædicabis. Ita ergo species de proprio prædicatur ut pari. Sed quoniam sub speciebus sigillatim individua sunt: individua autem vocamus quæ in nullas species, neque in aliquas jam alias partes dividi possunt, ut est Cato, vel Plato, vel Cicero, et quidquid hominum singulorum est: hos enim in nullis partibus dividis, ut animal in species, hominem scilicet, atque equum, hominem quoque ipsum specialem, et singulos circumplectentem, in Catonem, Platonem, Virgilium, et omnes sigillatim homines distributos, hominem vero ipsum singularem, id est Ciceronem, in nullos alios distribuere possumus, atque ideo ropov, id est individuum vocitatum est. Species ergo quæ ad propria arqualiter prædicatur ad individua, quoniam major est species hominis, quam quodlibet aliud individuum, ita prædicatur ut superius ad id quod est s balterius. Cicero enim solus Cicero est, homo au- D dua vero, quoniam sub se nihil habent ubi secari tem non solus est Cicero, quod si ad individua prædicatur, et ad individuorum accidentia prædicatur. Ita igitur species ad genus quod superius est non prædicatur, neque ad differentiam, quia differentia (ut nunc monstraturi sumus) super speciem est, ad proprium vero cui par species est, vel ad individuum cui superest, prædicatur. Differentia vero et ad species, et ad propria, et ad accidentia, et ad individua prædicatur. Namque rationale quod est differentia ad hominem prædicatur, quod est species. Ita rationale quod est differentia, prædicatur ad risibile, id est proprium. Dicitur enim id esse risibile, quod rationale. Nam si homo rationale, et homo risibile,

distribuique possint, ad nihil aliud prædicantur, nisi ad seipsa quæ singula atque una sunt. Atque hoc est quod ait: Eorum quæ dicuntur alia ad unitatem dicuntur, sicut omnia individua, ut est Socrates, et hoc et illud. Alia quæ ad multitudinem, ut sunt genera, ct species, et differentiæ, et propria, et accidentia. Hæc enim communiter non unius propria appellationis sunt. Simile est ac si diceret : Hæc enim communiter ad plurima prædicantur non ad unitatem, sicut individua. E quid sint genera vel species vel differentiæ vel propria vel accidentia exemplum supponit dicens: Est enim genus, ut ani nal; species, ut homo, quam dudum hominis speciem cum aliis

sub ea species essent, ipsà ctiam genus esse posset. Species ergo quæ vere species est, alias sub se species non habebit, ut est homo. Namque homo, quoniam species est, singuli homines qui sub ipso sunt, non ejus species, sed individua nominantur. Nam si homo genus esset hominum singulorum, genus autem, sicut dictum est, ad plurimas res specie differentes in eo quod quid sit appellatur: homo, id est species, si ut genus prædicaretur ad singulos homines, singuli homines specie ipsa differrent. Sed singuli homines specie non differunt, quod autem specie non differt, si quid ad hoc prædicatum fuerit, non prædicatur ut genus ad species, id est homo non prædicatur ad singulos homínes ut genus ad res plurimas

animantibus sub animali posuimus. Differentia, ut A genus est, id est sub qua species nulla sunt. Nam si rationale qua species, scilicet hominis ab irrationali distat animali. Proprium, ut risibile, quod nu'lum aliud animal, neque rationale, neque irrationale habet. Nullum enim animal ridet, nisi solus homo. Quare cum quædam cœlestium potestatum animalia rationabilia sint, eorum tamen proprium risibile non est, quoniam non rident. Recte igitur risibile solius hominis proprium prædicatur. Accidens, album, nigrum et sedere, quoniam in substantia hominum non sunt, merito accidentia nominantur. Nam si substantiæ cujuscunque speciei interesset, id quod accidens dicimus, interempto accidenti periret etiam ejus speciei substantia cui accidit. Nam quoniam rationale in hominis substantia est, si rationabilitas interimatur, hominis quoque substantia necessario peritura est. B specie differentes, sed ad res plurimas numero diffe

Idcirco, quoniam in ipsius speciei substan'ia naturaque versatur. At vero album et nigrum, vel quæcunque sunt accidentia si interimas, species ipsa in qua illa accidebant, manet. Nam neque omnis homo candidus, neque omnis niger est, et cui alterutra defuerint ejus species non peribit. Atque idcirco hæc accidentia, veluti non innata in substantia, sed a foris venientia recte nominata supt. Nunc ergo, quoniam quid sit genus ostenditur, et ea quæ ad unitatem dicuntur, ab iis quæ de plurimis prædicantur distinxit atque distribuit, ipsius generis differentias, vel ab his quæ ad unitatem dicuntur, vel ab eis que ad plura litatem congruunt, id est differentia, specie, proprio, acc dentique declarat, et dicit genus ab illis quæ ad sola individua prædicantur, id est quæ ad unitatem, C hoc differre, quod genus ad plurima prædicetur, individua vero ad singula. Sed, quoniam hæc differentia generis ad individua communis erat differentiis, speciebusque, propriis et accidentibus, ab illis ipsis aliis differentiis genus dividit atque disjungit. Quod ita deinonstrat. Ab his igitur quæ ad unitatem dicuntur differt genus, quod genus est hoc quod de pluribus prædicatur.

Ab his ergo reliquis genus differt. Primo a specie, quoniam species, etsi de pluribus, non tamen specie differentibus, sed numero prædicatur.

rentes singuli enim homines numero a se tantum non specie distant. Atque ideo, quoniam genus sic ad subjecta prædicatur, ut ad plurimas res specie differentes prædicetur; species autem ad subjecta ita prædicatur, ut ad plurimas res numero differentes prædicetur. Congruunt igitur sibi genus et species, quod genus et species ad plurima prædicantur, et utraque in eo quod quid sit. Nam si interroges quid est homo, animal dicitur, id est genus. Et si interroges quid est Cicero, homo dicitur, id est species. Distant autem, quod quamvis utraque ad plurima prædicentur, et in eo quod quid sit genus tamen prædicatur ad res specie differentes, species vero dicitur ad res tantum numero differentes, quod Porphyrius sic demonstrat:

Ab his vero reliquis quæ de pluribus appellantur, genus differt, primo a specie. Quoniam species, et si de pluribus prædicentur, non tamen specie differentibus, sed numero: homo enim species cum sit, de Socrate, Platone et Cicerone prædicatur, qui non specie, sed numero differunt. Animal vero quod genus est, et bovis et equi prædicatio est, quæ differunt specie a se invicem, non numero solo.

Quod simile est ac si diceret, fenus a specie unam differentiam plus habere. Congruunt namque genera speciebus, quod utraque in eo quod quid sit prædicantur, ut dictum est. Congruunt item genus et species quod utraque ad res plurimas prædicantur. Congruit item genus et species, quod utraque ad res

Ac primum generis specieique distantiam monstrat, que prior st a genere. Nam quamvis differentia supra speciem sit, non super subalternam tamen, sed super speciem specialissimam differentia ponitur. D numero differentes prædicantur. Nam et singuli hoNam quamvis rationalis differentia super hominem ponatur, quæ species specialissima est, tamen ante speciem specialissimam ipsa differentia species est ejus generis, cui species specialissima supponitur. Nam sub animali ante hominem rationale ponitur. Igitur cum genus et species utraque ad plurima prædicentur, genus vero ad plurimas species in eo quod quid sit prædicatur, species non jam ad plurimas species, sed ad plurima individua prædicatur. Sunt autem quædam genera generalissima (ut dictum est) supra que aliud genus inveniri non possit. Sunt autem species sub quibus aliæ species inveniri non possint, et integra species illa nominatur, quæ nunquam

mines ita a se divisi sunt, quantum ad numerum, ut homo ab equo vel bove, vel a cervo, vel a quibuslibet aliis animantibus. At vero distal a specie genus, quod genus de pluribus rebus specie differentibus prædicatur, quod species non habent. Nihil autem differre arbitror, utrum ita dicatur aliam rem ad aliam prædicari, an aliam rem de alia prædicari. Uterque enim idem intellectus est. Nam si animal prædicatur ad hominem, idem etiain animal de homine prædicatur. Nam com interrogaveris quid est homo, respondes de hominis interrogatione hominem esse animal. Sed nunc oportet nos ea quæ sequuntur aspicere. Quid ergo sequitur?

A proprio autem genus differt, quod proprium juxta A accidens, accidentalem qualitatem non substantia. quamque speciem proprium appellatur cui proprium est, et juxta ea quæ sub specie sunt, scilicet individua. Namque risibile hominis solum est, et singulorum utique hominum. Genus autem non ad unam speciem, sed ad plures res specie differentes semper aplatur.

Ergo hoc videtur hic dicere, quod omne proprium si fuerit speciei unius tunc vere est proprium. Nam si unius speciei non fuerit, sed duarum vel plurium, tunc duobus vel pluribus non proprium, sed erit in substantiæ ratione commune. Constat ergo proprium ei cujus est proprium, soli speciei singulariter adhærere. Unde quoniam hominis species sola est quæ rideat, risibile homini proprie et singulariter aptatur. Ad unam semper igitur speciem proprietas adhibetur. Distat igitur proprium a genere, quod genus semper B ad plurimas species appellatur, proprium vero de una tantum specie cujus est proprium. Nam si risibile dicas, ad unam tantum speciem hominis appellatur. Congruit autem genus cum proprio in hoc quod genus et proprium de pluribus appellantur. Namque genus ad plures species appellatur. Ap, ellatur etiam genus de his quæ sub speciebus sunt individuis. Nam si homo et equus animal est, erit etiam Cicero animal, et quilibet equus singulariter animal nominatur. Similiter et proprium ad plurima dicitur. Dicitur enim ad unamquamque speciem, et ad ea individua quæ sunt sub specie pr. dicatur. Nam si bomo risibilis est, risibilis est etiam Cicero et Virgilius, et quicunque singulariter nominantur risibiles sunt. Congruunt etiam quoniam utraque in eo quod quid sit prædicantur. Nam genus de specie in eo quod quid sit prædicatur. Nam si dicis quid est homo, animal appellabis. Item proprium in eo quod quid sit prædicatur. Nam si dicis quid est homo, merito risibile prædicabis. Congruunt autem quod genus et proprium ad plurimas res numero differentes prædicantur. Nam ita a se differunt singula animalia, id est homo, equus et corvus, et cætera, ut singuli homines, quantum ad numerum. Distat autem a genere, quod genus ad plurimas species prædicatur, proprium vero ad unam solam cujus est proprium nominatur. Sed non est inter genus et proprium eadem differentia quæ est inter speciem et genus. Nam s; ecies de nulla omnino specie prædicatur, proprium vero licet non ad plures, ad unam tamen solam speciem cujus est proprium, semper aptatur. Post hæc igitur de differentiæ accidentisque a genere distantia disserit dicens :

A differentia vero et ab accidentibus differt genus, quoniam et si etiam ista de pluribus specie differentibus prædicantur (differentia scilicet, et accidentia quæ communiter accidunt), non tamen in eo quod quid sit appellantur, cum interrogantibus nobis fit secundum ea responsio magis enim quale quid sit ostenditur.

[ocr errors]

Differentiam vero et accidens idcirco posterius reservavit, quod eorum unam differentiam erat distantianque dicturus. Differentia enim et accidens qualitatem cujuscunque speciei demonstrant: illa substantiæ qualitatem, id est differentia; illud, id est

C

Ergo quoniam genus supra speciem est, et species supposita generi, genus speciem, species individuum quid sit ostendit. Porro autem sola possunt species differentia segregari : qualitatibus enim substantialibus, id est substantias declarantibus, sejunguntur atque dispertiuntur. Nam cum animal genus sit, bomo vero vel equus species, quales utræque species sint monstrat differentiæ segregatio, ut dicamus speciem esse hominis rationalem, speciem vero equi irrationalem. Si quis enim interroget quid est homo, animal dicitur. Sin autem quis dicat qualis est homo, rationalis respondetur. Ita semper differentia non in eo quod quid sit, sed in eo quod quale sit appellatur: de accidenti vero non dubium est, cum ipsa qualitas in accidentis partibus componatur. Namque in prædicamentis inter alias novem partes accidentis, etiam qualitas nominatur. Nam etiam si quis interroget qualis corvi species sit, nigra continuo respondetur. Congruunt ergo genera differentiis et accidentibus quod de speciebus pluribus prædicantur. Nam sicut genus species sub se plures habet, ita differentia, Nam rationalem dicimus Deum et hominem. Rursus etiam accidens de pluribus speciebus prædicatur. Nam nigrum dicimus et hominem, et equum, et corvum, et ebenum, et plurimas alia species. Rursus congruit genus differentiae, quod, sicut genus, sic differentia æqualiter ad individuum prædicatur. Nam si Cicero animal est, quod est genus, et rationale animal est, quod est differentia. Congruunt etiam, quod de nu

mero differentibus prædicantur, quod superius de

aliis monstratum est: Distat autem quod (sicut dictum est) genus in eo quod quid sit appellatur: differentia vero vel accidentia in eo quod quale sit prædicantur. Nam si dicas quid est homo, appellabis genus, et dic's animal esse hominem. Si vero qualis sit ad differentiam interrogaveris, rationale respondeam, vel accidens nigrum vel album, vel qualis quisque sit de quo interrogatur. His igitur distributis distantias ipsas a primordio rursus orditur dicens :

Unde hoc quod de pluribus prædicatur genus distal ab iis quæ de singulis prædicantur, hoc est ab individuis. Illo quod de specie differentibus prædicatur dis at a speciebus et a propriis. Illo etiam in quo quid sit appellatur, secernitur a differentiis et a communiter Daccidentibus, quod hæc duo quale quid sit declarant.

Hoc dicit distare genus ab individuis, quod genus de pluribus (ut dictum est) pra dicatur. Colligit autem et in unum redigit proprii specieique differentias. Nam, quoniam species de pluribus non specie, sed numero differentibus prardicatur, proprium vero de una tantum specie et de iis quæ sub eadem specie sunt individuis prædicatur. Quamvis enim de una specie prardicetur, tamen æqua est illi cum specie a genere differentia de pluribus specie differentibus non prædicari. Nam neque species prædicare omnino de speciebus aliquid poterit: neque proprium, quoniam proprium non de pluribus speciebus, sed de una tantum cujus est specie prædicatur. Quod si ita est, una

differentia a genere, species et propria sejunguntur. A cantur. Nam si quis dicat hominem esse animal, non Accidens vero et differentia eadem quoque una a genere differentia separantur, quod genus in eo quod quid sit dicitur, differentia vero vel accidentia, in eo quod quale appellantur. Has Porphyrius ad construendam generis rationem differentias quam parcissime potest colligit, et ipsas differentias multis modis posterius probaturus, nunc vero, quantum sat est, dicit se abundantem generis constituisse rationem, hoc dicens:

Hoc si ita est, nullo minus aut plus effecta est generis diffinitio.

Perfectam plenamque se generis diffinitionem fecisse dicit, quoniam neque plus neque minus facta sit diffinitio, sed æqualiter ad genus pariliterque composita. Quod quale sit hoc modo monstrandum est. Novimus quod quædam res quæ ad alia prædicantur his B de quibus prædicantur, abundant, ut genera et species. Namque animal quod genus est, de homine quod est species, hoc abundat, quod nomen generis etiam in equum atque bovem atque in alia va'et aptari. Ergo si quis ad quamlibet rem abundantem fecerit, majorenique definitionem quam ipsa res fuerit, quam definit, non erit integra propriaque definitio, quoniam non solam illam rem amplectitur quam definit, si major fuerit diffinitio, sed etiam alias quascunque res quibus ipsius definitionis terminus abundabit. Majorum igitur prædicamentorum major erit definitio, minorum vero minor erit etiam definitio. Animal ergo quod majus est, ita definiunt: Animal est substantia animata sensibilis: hominem vero quod ab animali minus est, ita definiunt : Homo est ani- C mal rationale, mortale, risus et disciplinæ perceptibile. Quod si majus est animal ab homine, major erit etiam animalis definitio ab hominis definitione. Plus enim crit dicere substantia animata sensibilis, quam animal rationale, mortale. Nam substantia animata sensibilis, sicut ipsum animal, non solum hominem complectitur, sed etiam equum et bovem atque alias hujusmodi species. Si quis ergo ad hominem majorem definitionem aptaverit, quæ est animalis, ut ika definiat hominem homo est substantia animata sensibilis, non est plena definitionis ratio, cum equus atque bos substantia animata atque sensibilis esse possint, quæ species hominis non sunt. Si quis vero majori rei minorem definitionem aptaverit, curam et diminutam quodammodo facit rationem. Nam si quis animal definire volens dicat: Animal est res rationalis, risus et disciplinæ perceptibilis, non erit integra definitio, quoniam sunt quædam animalia quæ istius definitionis rationem subte fugere atque evadere possunt. Est enim animal bos, quod neque rationale sit, neque risus perceptibile. Sola igitur relinquantur bene definiri, quaecunque æqualibus definitionibus constituuntur, ubi autem æqualis definitio sit, hoc modo possumus reperire: Prædicamenta quæcunque fuerint, si majus prædicamentum de minore aliquo prædicatur, converti non potest, ut minor de majore prædicetur. Semper enim majora de minoribus. nunquam minora de maioribus prædi

poterit convertere animal esse hominem. Nam homo nihil aliud, quantum ad genus, nisi animal est: animal quantum ad species potest esse etiam non homo. Paria vero prædicamenta semper sibi ipsa invicem convertuntur. Nam quoniam risibile solius est hominis, risibile ad hominem prædicatum etiam converti potest, ut homo ad risibile prædicetur. Dicitur enim quidquid est homo, risibile quiquid est risibile, homo. Ergo quascunque definitiones convertere potes, illæ veræ atque pares sunt: quascunque convertere non potes, aut majores, aut minores sunt, pares inveniri non possunt. Nam si dicas hominem esse substantiam animatam atque sensibilem, verum est. Item si convertas et dicas substantiam animatam

atque sensibilem esse hominem, non omnino verum dixeris. Potest enim substantia animata esse atque sensibilis et homo non esse. Item si dixeris rem rationalem, mortalem, risus et disciplinæ capacem animal esse, verum dixeris. Si autem dicas atque convertas animal esse rem rationalem, mortalem, risus et disciplinæ perceptibilem, non omhino verum diveris. Potest enim esse animal, et non esse rationale et risus capax. Ergo quoties major est defini tio, quam id quod definitur, si prius dicitur id quod definitur, et major definitio adhibetur, vera esse pote rit definitio. Si enim prius dixeris hominem rem minorem, et ad ipsum postea adhibueris definitionem majorem, ut prius dicas homo est, et postea subju gas substantia animata sensibilis, utrum est. Homo enim necessario est substantia animata sensibilis. Si vero prius dixeris definitionem, et postea dixeris id quod definies, vera esse non potest omnino. Nam si definitionem majorem prius dixeris, dicens substantia animata sensibilis, et postea rem minorem intuleris, ut dicas homo est, ut sit, substantia animata sensibilis homo est, non omnino verum est. Potest enim esse et substantia animata sensibilis, non tamen homo. At vero si minor fuerit definitio quam illa ipsa res quæ definitur, si prius dicta sit definitio, vera est, posterior, falsa. Nam si dixeris definitionem quæ est minor, res rationalis, mortalis, risus et disciplinæ capax, et post intuleris animal est, ut sit, res rationalis, mortalis, risus et disciplinæ capax animal est, vera est. Omnis enim res, quae rationalis et D mortalis es', risus et disciplinæ capax, necessario animal est. At vero si converteris, et rem majorem prius dixeris: post vero minorem definitionem adhibueris, vera omnino esse non potest. Nam si dicas prius, animal est, postea autem junxeris, res rationalis, mortalis, risus et discipline perceptibilis, non omnino verum est. Potest enim esse animal, et rationale vel mortale non esse. Itaque si major est definitio quam res fuerit: si prius rem dixeris, postea de. finitionem intuleris, vera est. Si vero prius definitionem dixeris post rem intuleris, falsa est. In minori, bus vero definitionibus et majoribus rebus contra est. Nam si definitionem prius dixeris, postea rem subjeceris, vera est. Si vero rem prius dixeris, postea

« PoprzedniaDalej »