AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXLI CONTINENTUR. ADEMARUS S. CIBARDI MONACHUS.--Historiarum libri tres, col. 19.-Epistola de apostolatu S. Martialis, col. 87.--- Fragmentum sermonis, col. 111. - Carmen acrostichon, col. 113. - Sermones tres (dubii), col. 415. BERNARDUS SCHOLASTICUS ANDEGAVENSIS. - Liber de miraculis sanctæ Fidis, col. 127. S. FULBERTUS CARNOTENSIS EPISCOPUS. - Epistolæ, col. 189. Tractatus in cap. xi, vers. 1, Act. apost., col. 277.- Tractatus contra Judæos, col. 305. Sermones, col. 317. De peccatis capitalibus, col. 339.---Hymni et carmina ecclesiastica, ibid.-Versus de uncia et partibus ejus et de scrupulo, col. 353. Proclamatio antequam dicant Pax Domini, ibid. - Diplomata, ibid. Vita S. Autberti, col. 355. APPENDIX. Diplomata nonnulla ex chartulario abbatiæ S. Petri Carnotensis, tempore S. Fulberti data, col. 369. Laus vitæ monasticæ, col. 373. GUIDO ARETINUS ABBAS S. CRUCIS AVELLANA. Micrologus, col. 379. — Versus de musicæ explanatione, col. 405.-Regulæ Rhythmicæ, ibid.-De ignoto cantu, col. 413.-Quomodo de arithmetica procedit musica, col. 435. - ANNALES HILDESHEIMENSES, QUEDLINBURSENSES, WEISSEMBURGENSES ET LAMBERTI ASCHAFNABURGENSIS, col. 443. DUDO DECANUS S. QUINTINI VEROMANDENSIS. De moribus et actis primorum Northmanniæ ducum libri tres, col. 607. GAUSLINUS BITURICENSIS EPISCOPUS.-Epistolæ, col. 755.-Sermo S. de Martiali, col. 767. ADALBERO LAUDUNENSIS EPISCOPUS. Carmen ad Robertum regem Francorum, col. 771. GUILLELMUS V DUX AQUITANIE. Epistolæ et diplomata, col. 827. B. GUILLELMUS I ABBAS S. GERMANI A PRATIS.-Epistola seu charta ad fratres, col. 835. S. GUILLELMUS ABBAS S. BENIGNI DIVION. -Epistola ad Odilonem Cluniacensem abbatem, col. 869. Privilegium pro monasterio Fructuariensi, col. 871.-APPENDIX.-Annales S. Benigni Divionensis, col. 873. ROBERTUS REX FRANCORUM.- Epistolæ, col. 935. - Hymni et responsoria, col. 939. Diplomata, co!. 945. MEGINFREDUS MAGDEBURGENSIS MAGISTER ET PRÆPOSITUS. De vita et virtutibus B. Emmerammi, col. 969. ARNOLDUS EX COMITE MONACHUS EMMERAMMENSIS.-De miraculis et memoria B. Emmerammi, col. 989. - Homilia de octo beatitudinibus, col. 1089.- APPENDIX. Descriptio censuum, proventnum ac fructuum ex prædiis monasterii S. Emmerammi, col. 1093. Anaales S. Emmerammi, col. 1103. ARIBO MOGUNTINUS ARCHIEPISCOPUS.- Concilium Salegunstadiense, col. 1109. EBALUS REMENSIS ARCHIEPISCOPUS, ibid. Charta pro coenobio Mosomensi, col. 1111. JOANNES XIX PAPA.- Epistolæ et diplomata, col. 1115. - S. GODEHARDUS EPISCOPUS HILDESHEIMENSIS. Epistolæ, col. 1229. - APPENDIX. Chronicon Hildesheimense, col. 1233. CATHWALLONUS ROTHONENSIS EPISCOPUS. - Epistola ad Hildegardem Andegavorum ducem, Fulconis Nerræ conjugem, col. 1281. FROUMUNDUS COENOBITA TEGERNSEENSIS.-Epistolæ, col. 1283.-Poematica, col. 1291. LEDWINUS ABBAS S. VEDASTI ATREBATENSIS.-Constitutio de placito generali, col. 1333. HERIBERTUS EISCHTET TENSIS EPISCOPUS. Hymni, col. 1369. EMMA REGINA ANGLORUM. Emma encomium, col. 1373. - Emma epistola ad filios suos Edwardum et Alfridum, col. 1397. POPPO TREVIRENSIS ARCHIEPISCOPUS.- Epistola ad Benedictum IX papam, col. 1401. ANGELRANNUS ABBAS CENTULENSIS.-Vita sancti Richarii abbatis Centulensis primi,col.1421. PAPIAS GRAMMATICUS. - Notitia et procemium, col. A 437. ROTBERTUS LONDINENSIS EPISCOPUS. Charta, col. 1441. GARCIAS MONACHUS S. MICHAELIS CUXASENSIS.-De initiis monasterii sui, col. 1443. DOMINICUS GRADENSIS PATRIARCHA. Epistola ad Petruin patriarcham Antiochenum, col. 1455. ADEMARUS COENOBI S. CIBARDI ENGOLISMENSIS MONACHUS. In Ademarum NOTITIA HISTORICA ET BIBLIOGRAPHICA. (Pertz, Monum. Germ. hist. SS. IV, 106.) Ademarus ex nobili Aquitaniæ familia ortus est, A nominis successisse videtur (7). Ademari parentes que « in proprio jure hæreditario » sedebat, Cabannense seu Campanense prædium incolens (1), Patrem habuit Raimundum, avum Fulcherium,qui ex Officia, nepti Turpionis episcopi Lemovicensis, tres filios genuit, Rotgerium, Adalbertum et quem dixi Raimundum, natu minorem (2). Hic Aldeardem sive Hildegardem (3) in matrimonium duxit, sororem virorum nobilium et potentum (4), Abbonis, Raimundi et Ainardi præpositi, quem profundissimi consilii hominem laudat Ademarus (5). Comitis titulo et officio patrem insignem fuisse (6), quod Ademarus minime dicit, vix putarim. Nam Jordano « principi » Cabannensi, post annum millesimum occiso, frater ejusdem in his rebus agendis nullas habuerunt partes, et privatam potius vitam in proprio rure quam publica officia et bellicas res egisse videntur. Ademarus anno circiter 988 natus (8), puer monasterio S. Eparchii (9) Engolismensi traditus, ibi maximam vitæ partem exegit, Lemovicæ vero apud Sanctum Martialem, ubi patruus ejus Adalbertus decani et præpositi dignitate fungebatur (10), ab altero patruo Rotgerio educatus est (11), ibi procul dubio litteris, quibus excellebat (12), instructus, et amore et veneratione sancti Martialis imbutus. Juvenis 22 annorum in hoc loco constitutus, nocte quadam Crucifixi imaginem in coelo pendentem conspexisse NOTÆ. (1) In proprio jure hereditario quod vocatur Campanense juxta castellum Potentiam, Ademarus De abb. Leinov. ap. Labbeum II, p. 272. Pro Campanense ap. Bouq. X, p. 151, n. b, Cabanense scribitur, quod idem esse et ipse putarim. Nam Raimundum patrem Ademarus Hist. III, 45, Cabannensem appellat. Urbs est Chabannais, ad Viennam. (2) Ex cujus (Turpionis) nepte, Officia nomine, nati sunt Adalbertus decanus et Rotgerius patre Fulcherio... Tertius quoque Raimundus junior natu germanus exstitit amborum cujus ego AdeTurpio episc. Lemov. B marus filius fui matre Hildegarde; De abb. Lem. 1. I. Raimundus, Hist. m, 15,abnepos pro pronepos dicitur. (3) Hist. m, 45. De abb. Lem, I, I, Idem nomen est; cf. quæ monui ш, 43. (4) Strenuissimos duces, corpore robustos, animo bellicosos, Hist. m, 43. Duces vero qui copias majores habebant exercitumque ducebant appellasse videtur. (3) Hist. I. I. De abb. Lem. 1.1. Ademari stemma hoc est : Adalber- Rotge- Rai- Aldear- canus. N. Abbo. Rai- Ainar mun- dus præ- A in basilica sancti Martialis, De abb. Lem 1. 1. Adalberti decani incliti et prepositi ex monasterio sancti Marcialis, Hist. m, 45. (11) Ademarus qui tunc cum avunculo suo inclito Rotgerio Lemovicas degebat in monasterio sancti Marcialis, Hist. II, 46. Rogerius gister et patruus, De abb. Lem. p. 273; cantor dicitur II, 61, et in Ann. Lem. a. 1025, meus mа (2) Ademarus qui aliquid grammaticæ artis videbatur scire, adversarius de ipso dicit in ep. ap. Mabill. 1. 1. p. 718. - sibi visus est. Ipse autem qui hæc vidit, attonitus A ciam ductis (17) et de doctorum ordine (18) legunnihil aliud potunt agere quam lacrymas ab oculis profundere. Et quod vidit semper in corde celavit (13). - Inde Engolismam reversus, presbyter est promotus (14), ibique in libris describendis (15) et componendis desudavit. tur. Leges Ludovici Pii, de quibus loquitur (19), ipse vidisse videtur. Etiam Gesta Pippini regis affert (20), sed fortasse annalium partem hoc nomine indicavit. Historiam de sancti Joannis capite conscriptam fabulosam rejecit (21). Sanctorum episcopum Dionysii, Saturnini, Petragorii aliorumque acta vidit (22), sed in Historia sua nusquam iis usus est; neque Hieronymi et Bedæ Chronica, quæ habuit (23), ad rem suam faciebant. Postea. uberioribus fontibus destitutus, minores adhibuit annales, quos procul dubio in cœnobio suo ad manus habuit, Aquitanicos dico, fortasse etiam Engolismenses breviores. Multa tamen his sequentibusque annis adjecit,quæ a parentibus et senioribus monachis accepisse videtur. B Ideo in rebus Aquitanicis semper fere fidem meretur, et quæ suo tempore acta sunt bene habuit comperta, nonnisi levioribus commissis erroribus. Summa diligentia res in cenobiis S. Eparchii et S. Martialis gestas exposuit, eorum diplomata quoque consulit; præterea quæ duces Pictavenses, comites Engolismenses, Petragoricenses, Lemovicenses (24) domi militiæque egerunt, accurate, ordinate et fuse narravit. Francorum, GermaNOTE. Brevem abbatum Lemovicensium Historiam usque ad a. 1025 perduxit (16), in qua præcipuas harum regionum res ecclesiasticas memoravit. Paulo post majus opus aggressus est. Historiam enim a Francorum origine ad sua usque tempora tribus libris conscripsit, iisque potissimum res Aquitanicas exposuit. In primo quidem libro Gesta Francorum sequitur, codice usus qualem in bibliotheca Parisiensi Suppl. Lat. n. 125 (olim baronis de Crassier) vidi, in quo Gestorum textum Fredegarii continuatio excipit, ipsique Annales Laurissenses majores adduntur. Hos fontes ad verbum fere exscripsit Ademarus, qui etiam librum secundum, quo Caroli magni res exposuit, primaque tertii capita ex Annalibus Laurissensibus hausit; quædam tamen de rebus Engolismensibus inseruit aliaque pauca memoriæ tradidit, quæ unde sumpserit compertum non habemns, veluti quæ de cantoribus a Carolo Magno Roma in Fran (13) Hist. 1, 146. (14) Ademarus Egolismensis presbyterorum ullimus, ep. p. 717. (15) Codicem Gestorum Rom Pontiff., quem descripsit aut describi curavit,ad Rohonem episcopum Engolismensem direxit, versibus additis,quos ed. Mabil. Anal. (ed. 2) p. 432. Cf. quæ ibidem de codice Amalarii monentur; librum consultationum Zachæi Christiani et Apollonii ipsius Ademari manu aut jussu scriptum habuit Dacherius; Spicil. XIII, п, p. 185. (16) Ed. Labb. II, p. 271-273. dux Aquit. 892. Eblus com. Pict. dux ux. Adela Aquit. † 935. Eblus episc. Lem. Willelmus Caput Stupæ com. Pict. dux Aquit. 963. norum aliarumque gentium historiam brevius A studet. Ideo vero, quod valde dolendum, nusquam perstringit, non semper certum temporis ordinem secutus, nusquam tamen valde a vero remotus. Etiam res Hispanicas (25), Constantinopolitanas (26), Hierosolymitanas (27) respexit, quas a peregrinis qui inde redierant eum accepisse verisimile est. Mauros Narbonæ captos et Lemovicam transmissos vidit, qui, quanquam more catulorum loquentes glatire videbantur, retulerunt tamen quomodo victi captique essent (28). Eodem modo plura procul dubio aut ipse vidit aut ad iis accepit qui rebus interfuerant (29). Hæc vero probabili stylo conscripsit, et quamvis sermoni culto et ornato minime studuisse videatur, lingua tamen Latina satis bene usus est (30), et in rebus disponendis quadam arte laboravit. Neque enim, iis potissimum temporibus quibus alienis destitutus erat fontibus, annalium morem sequitur, sed plerumque res similitudine quadam connexas narratione quoque conjungere Arnaldus com. Engol. † c. 1009, Willelmus com. Engol. † 1028. ux. Girberga Alduinus, Gosfridus. (25) ш, 38, 55, 70. (26) 111, 22, 32. (27) m, 47. (28) 111, 52. B certos rerum annos notavit; id quod etiam in abbatum Lemovicensium catalogo neglexit.-Historiam usque ada. 1028 medium (31)perduxit atque eodem anno finiisse videtur (32). Nam Augusto mense ejusdem anni (33) concilio interfuit Lemovicæ habito, ubi quam plurimos Aquitaniæ præsules, abbates et clericos (34), præterea parentes et propinquos suos invenit (35), et in ecclesiæ dedicatione (36) publice prædicavit (37). Inde reversus, epistolam ad omnes qui concilio interfuerant direxit, eamque etiam «Arnaldo Rothenensi episcopo, Theoderico grammatico Metensi episcopo, Conegundi Romanorum Augusta, Cononi Cæsari Augusto imperatori, Willelmo grammatico orthodoxo et potentissimo Aquitanorum duci, Johanni Romano papæ » inscripsit (38), qua sanctum Martialem verum fuisse apostolum octendere conatus est, et disputationem quam de hac re cum Langobar NOTÆ. comitatum Engol. tenuerunt (III, 28). (29) Cf, epist. p. 721 Episcopus etiam Lemovicensis Geraldus ante hos 15 annos a Roma regressus attestatus est nobis, fortuitu legisse se ibi volumen, ibid. p. 727: Cui Gauzbertus: «In itinere, inquit, Roma vidi jam olim quemdam præcipuum comitem Almannum, cujus linguam intelligere non poteram, nisi in psalmis et lætaniis et lectionibus, cujus capellani ante eum quotidie circa horam tertiam lætanias sanctorum dicebant....»Tum Salgionus: «Et ego, quando euntes in Hierosolymam intravimus mare, vidi quemdam Johannem monachum fortissimum grammaticum ex civitate Remis, qui in navi, » etc. In Historia vero conc. Lemov., a. 1031 habiti, clericus Engolismensis narrat (Concil, ed. Labb. IX, p. 878): Ante hos plures annos quidam ex fratribus de monte Sinai in hanc partem advenerunt occiduam, Dei disponente nutu, moribus graves, doctrina catholicæ fidei profluentes, vita per omnia honesti, utriusque linguæ periti. Qui cum diu nobiscum Engolismæ fuissent expectantes principem cicitatis, et litteris Græcis et Latinis eos videremus ad unguem imbutos, super hac re interrogare curavimus eos.... Qui alter Simeon, alter nomine Cosmas. Quos etiam Ademarum vidisse et de multis rebus interrogasse verisimile est. (30) Cf. epist. p, 719: Ego Latialiter loquens, Latialiter ipsum compellebam loqui, et barbare quasdam dictiones proferentem dissimulans, patienter celabam circumstantibus; cf. p. 726: Audieram enim eum Lemovicas, ut supradixi, barbarismis male corrumpere Latinitatem. (31) Non 1029, ut Rivet, Hist. litt. VII, p. 301, dicit. (32) Petro abbate Scotoriensi vivo se scripsisse, ipse profitetur 1, 45; sed quo anno ille obierit non constat : cf. Gallia Christ. II, p. 550. (33) Usque in præsentem annum quo loquimur, PATROL. CXLI. Bernardus qui est 1028 ab incarnatione Domini nostri Jesu C Christi per indictionem 11, epist. p. 720. (34) Ep. p. 717. D (35) Ibid. p. 720 Spreto colloquio nobilium karissimorum parentum meorum, qui ad festivitatem de longinquo venerant, et pro mea utilitate ibi me expectabant. (36) 3 Aug. Cl. Ann. Lemov. a. 1028. Hist. conc. Lemov. Concil. ed. Labb. IX, p. 888. (37) Fragmentum sermonis ibidem habiti, Ademaro a Baluzio vindicati, edidit Mabill. Acta SS.IV. 1. p. 31. Fortasse idem exstat in cod. Par. 3785. Dicta venerabilis Ademari in natali S. Martialis. Cat. bibl. Par. III, p. 466. (38) Ep. p. 717. Plurimos quos nominat episcopos ipse cognovisse videtur. Nam ibidem dicit: Noto vos mirari, eos, cum quibus nunquam locutus sum adhuc de sancto Martiale - tres tantum dico, papam videlicet ac Cæsarem atque Aquitaniæ ducem inter nomina vestra me intermiscuisse. (39) Quæ hic de se ipso dicit (epist. p. 726) huc referre juvat: Ego, inquit, sum nepos abbatis de Clusa, ipse duxit me per multa loca in Longobardia et Francia propter grammaticam; ipsi jam constat sapientia mea duo millia solidis, quos dedit magistris meis. Novem annis jam steti ad grammaticam et adhuc sum scholasticus. Sumus novem scholastici, qui simul discimus grammaticam, et sum ego valde perfectus sapiens. Habeo duas magnas domos plenas libris, et adhuc non omnes eos legi, sed quotidie meditor in illis. Nullus liber est in tota terra, quem ego non habeam. Postquam exiero de schola, non erit subtus cœlum tam sapiens ut ego. Ego ero abbas de Clusa post mortem avunculi mei, jamque sum electus ab omnibus, et nisi tales conversi mali monachi fuissent, qui non curant nisi de hypocrisi et de rusticitate, qui in hoc abstulerunt, jam ex multo tempore essem consecratus abbas. Ego sum prior de Clusa, et scio bene facere sermonem de littera. Et infra: In Aquitania nulla sapientia est, ommes sunt rustici ; 1 |