tus, uti ex litteris Mantelis infra, immediate supra A gratiarum actione Henriciana patet: videlicet PAX fimbriam ex serico rubro, filo aureo intertexto, ceu ISMAHELI QUI HOC ORDINAVIT. » Ecquis in formula ista, Pax Ismaheli Judaici aliquid in artifice subodore- B figuras omnes mere aureas asserit, opere Phrygio tur? Potius studiose aliqua involvisse, atque, affectata seu vera ignorantia, ænigmaticis locutionibus implicuisse videtur. 73. Quid sibi velint statunculi inter voces Sol et Luna, quid alii in lamella altera, nemo satis divinaverit Subjectum soli et lunæ quadratum repræsentat, ni fallor, quatuor Evangelistarum symbola, circumdata icunculæ cui aptatur epigraphe, Superne usie sit gratum hoc Cesaris donum. Ecquid religiosus posuisset Sempiternæ ac individuæ Trinitati, aut saltem æterno Verbo incarnato? Quid enim est ovoix nisi suprema essentia metaphysico conceptu expressa? Cur sancta Maria stella maris inclita, non appellatur Mater Dei? Quem S. Joannem indicat, qui sit et gratia Dei? Pergimus eum ductore nostro, qui contextas. Satis patent signa Zodiaci et constellationes aliæ, ad modum, ut ipse existimat, istius temporis. Constat enim, inquit, proximum S. Heinrici in imperio antecessorem Ottonem III simile Mantum, quo tegebatur coronatus, cum inscripta Apocalypsi habuisse. Probabiliter fuit hoc Mantele illud, quo in ipsa coronatione imperatoria fuit vestitus S. Heinricus.» ignoscat vir amicus si tam prompte assentiri renuam non incongrue pallio Ottonis appingi potuere signa apocalyptica; at S. Henricum paludamento de quo agimus in coronatione indutum fuisse, necdum ut credam induci hactenus patior. En paucas alias litterarum utcumque redditarum, laudati viri explicatione. 74. OEdipum certe hic agere oportet in eruendo quod in carminibus fimbriæ Mantelis desint: apud verbum REGNA littera G (nam littera A est abscondita in N, quia N, ut ibi efformatum est, denotat litteram Net A simul apud antiquos,) et littera E apud verbum WENE sive BENE. E contra post verbum Imperium est supervacanea littera M, forte loco litteræ M sive in animo substituenda, aut plane omittenda illo tempore; apud quam tres IBI spectant post litteteram Q. Item in verbo ANGEAT, littera V est inversa, hinc ut N apparet. » contorto sensu AQUILA PPTVE 1OCITARE VOIATVS IE A antiquis erant frequentia. Monet deinde notandum ASTRA; quem sic reddit: Aquila perpetuo per volatus suos se locans in astra, ob cosstellationem aquilæ expan-is alis volantis. Ismael enim, ait, astrologiæ addictus fuisse videtur, quia ejus ordinatione prope Mantelis humerum dextrum hæc leguntur verba; Astrologus hic sit cautus. Est et alia in altera Manti parte, ubi sic legitur: VIRGINITASP APBATE MIREMË RE. Sonant hæc ipsi: Virginitas approbate miremur terræ; sublata autem vitiosa metathesi, videtur esse allusio Ismaelis ad castimoniam S. Heinrici, in hunc forte sensum: Virginitatem in terris approbatam miremur. Cupio plane eruditiss. Viro subscribere; verum si eo Manto, ut nuperrime dicebat, S. Heinricum in coronatione Romana usum sibi persuadeat, necesse est, fateatur, cognitam ante id tempus fuisse Ismaeli isti sanctissimorum Conjugum virginalem continentiam, quam ut supra vindicandam susceperim, at nemini ante extremum Sancti morbum innotuisse existimo esse certissimum. De cætero, an manus Orionis rodat Taurum; an is, imitator juris fuerit, an Serpentarius Eculapius medicus dicatur; an his asseratur Pegasus equus musicæ esse sacratus, atque id genus alia, ab obscuriori isto vel forte poetastro artifice repetenda non censeo: nodus præcipuus superest, utrum infimæ inscriptionis confusos characteres eruditus interpres felicius combinaverit. Verba ejus ad apicem describam : B 75. « Fimbria vero hujus Mantelis condecorata est litteris singulari artificis diligentia (litteris singulis C particulariter sive seorsim aurato filo confectis, ac dein mediante filo serico, in destinato suo loco firmatis) affabre confectis opere phrygio, cum permultis intortis aureis cimeliis, obscuritatem lectionis inducentibus; suntque eæ litteræ magnæ longitudinis; ita invicem appositæ, ut lector maxime dubius hæreat, ubi lectio in circulari chaos sit inchoanda. Insuper, omni carent interpunctione, hincque in hodiernum usque diem, multis lectionem frustra tentantibus, uti inaudio, (præsertim propter plures alias parvas obfuscatasque inscriptiones) incognita manserunt. Pergit deinde ad explicationem, quam nemo hactenus propius assecutus est. Verba fimbriæ ad litteram hæc sunt cum metathesi vitiosa. O Decus Eeropae Cesar Heinrice beare. 76. « Ubi notandum quod Ismael per litteram X in verbo Rex singulare quid significare voluerit, quia hæc una et sola inter omnes magnitudine artificiali eminet, et nonnihil a litteris E ante et Q post est separata; hinc non immerito concludo eum ut, propter verborum excurrentem copiam, ligatam orationem salvaret, gratulationem hanc pro S. Heinrico ordinare in hunc sensum quasi voluisse: Rexque millies ibi regna bene; quia X Græcis, ut constat, est numerus millenarius: salvo tamen, ut dixi, per omnia aliorum judicio meliori, acumina enim hæc D 77. Hactenus Clar. amicus, qui subdit quatuor alia serica Manta, cærulei item coloris, ibidem asservari, de quorum usibus hic disserere nihil attinet: datam jam prioris explicationem tantisper expendamus. Quatuor prima vocabula distincte in fimbria expressa conspicio, 0 decus Eeropae Cesar Heinrice; non tam facile est invenire To BEARE, cum pro R legatur B neque ANGEAT educi potest, quandoquidem littera ultima non sit T sed potius Y. Imperium integre non reperitur, quod ultima littera videatur duplex, sitque E et a Græcum; in quo non satis aperte argui posse videtur, quod post Imperium supervacanea sit littera M, ubi ego fateri cogor nec pervacaneum M, imo nec necessarium reperiri, quo Imperium vel Impreium efformari queat. Neque tres IBI usque adeo clare apparent; nec est unde colligatur N inversum esse, unde exsurgere verosimiliter possit AUGEAT. IBMI nullum sensum reddit REXQUE vel REX QUI habetur; sed reliqua plusquam OEdipo indigent, neque ex iis perfectam constructionem quis facile extuderit. Hæc eo solum dicta sint, ut intelligat lector nihil a nobis neglectum, et amicissimus adjutor observet, ænigma iis litteris involutum, necdum ex omni parte solutum esse. Melius, inquies, aliquid substituas : malim vero candide fateri ignorantiam, quam iis disquirendis oleum et operám perdere non gravabor tamen, nullo meo periculo, viri alterius eruditissimi cogitationes in medium proferre, prout mecum communicatæ sunt. 78. Abest is, ut primum dicam, a Bambergensium opinione, quod præfatum Mantum ad S. Heinrici tempora revocari possit, negatque Sancti istius ætate in usu fuisse Cæsaris appellationem. Putat itaque opus esse sæculi xiv, implexisque illis vocabulis indicari Henricum, istius nominis Imperatorem VII Luxemburgicum, qui post necem Alberti Austriaci Romanorum regis, anno 1308 patratam, VI Januarii 1309 Aquisgrani coronatus est; atque ad hunc dirigi contendit fimbriæ allocutionem, cujus ordinem exorditur a CESAR HENRICE, ei connectens BEA B vero sequens et E sumit pro Bambergensis Ecclesiæ, ex litteris proximis faciens ANGELV, U signato: tum sic pergit, ex litteris verba ferme reddens, IMPerium Regere Injuste Volens, EA (lambda græco pro L latino) unde Exectus, Invitis, vel Inimicis Bambergensibus, Miserabiliter Interiit REx Qui; demum eX RE et contractis aliis conficit REGNAVIT, atque ex tum, usque hodie in festis solemnioribus quandoque circumferri solitum, in argento obducto manubrio, ad quinque pedes Noribergenses extenso, quod in imagine apparere voluimus. A Græco vel saltem græcizante elaboratam primum fuisse Crucem ipsam, satis opinor apparet; ac circumductam postmodum censuerim inscriptionem latinam, in qua cur verbum in futuro inflexum sit, candide fateor me divinare non posse, nisi, ipso vivo, fidei commissum fuerit. charactere sequente, non minus hieroglyphico for- A reliquerit, perpetuum munificentiæ suæ monumen mat ANTE TE, O DECUS EEROPAE. Ita ille, cui alios fugio accensere, dum tam implexa sunt et signa et vocabula, ut in diversa rapiant spectatores singulos. Feriet, opinor, Bambergenses omnes æque ac me tam procul accersita expositio, in quam argui potest formatio vocis ANGELU pro angelum, cum littera penultima non sit L sed A, uti in Ces Ar et be A: ultima vero Y potius vel V quam U signatum. At frustra hic frontem fricamus; satis sit, curiosis indagatoribus ulterius explorandi materiam sugessisse ; ac de S. Henrico ejusque monumentis, quod maxime intendimus, nihil præteriisse. CAPUT IV. De celeberrima Cruce, aliisque S. Henrici apud B Bambergenses sacris cimeliis. 79. De Henriciana hac pretiosissima Cruce cursim locutus est Henschenius, dum Acta S. Cunegundis ad diem Martii illustravit. Ejusdem delineationem ad Papebrochium misit anno 1695 R. P. Joannes Risse, collegii nostri Bambergensis eo tempore Rector; postmodum vero aliam in æs incisam vulgavit Joannes Petrus Ludewig, inseruitque volumini suo de Scriptoribus rerum episcopatus Bambergensis. Excusum hoc exemplar postquam cum Rissiana delineatione contulissem facile adverti tantum inter se differre, ut neutra imago satis exacte prototypon redderet quocirca Bambergam recurrendum fuit, ut defectus in iis occurrentes apte corrigerentur. Novam itaque delineationem de integro aggressus est C laudatus mihi sæpe Otto Schugentius, expressis etiam tum pretiosorum lapidum, tum cæterorum ornamentorum coloribus; sic ut in ea nihil desiderari testati sint oculatissimi inspectores, toties etiam allegati Clar. Eppenauer et R. P. Nicolaus Pottu, de cujus meritis satis dici non potest. Porro colores, quoadusque ars ejus tulit, scalptor referre conatus est. Qui Ludewigianam imaginem cum nostro ectypo conferent, non unam diversitatem facile observabunt. Itaque iconismum prædictæ Crucis hic primum exhibendum censui, cui cimelia alia adjecta sunt, suo etiam ordine recensenda. 80. Henschenii verba hic præmittenda sunt, quibus sacra S. Cunegundis monumenta, a se coram spectata, enumerans, ita loquitur Commentarii sui § 4, num. 25 Addere placet, inquit, quæ ipsi Bambergæ vidimus in monte S. Michaelis, in templo abbatiali, scilicet dotem seu morghengabam a S. Henrico Cunegundi datam ; crucem auream operis Græci antiquissimi, uti ex inscriptionibus atque imaginibus erat cognoscere. Hæc nimirum est receptissima apud Bambergenses traditio, celeberrimam Crucem, multis aureorum millibus æstimatam, donum istud fuisse quod sponsæ, Sanctæ, sanctus et ipse, Sponsus dederit postridie nuptiarum, inde apud Germanos appellatur MORGHENGABAM, quod latine reddendum est donum matutinum (de quo in glossariis Spelmanni, Cangii et aliorum plura invenies), ipsa vero sanctissima Imperatrix cœnobio, a se cum piissimo conjuge condito, D 81. Multa alia istic contemplaris in quibus claritatem merito desideres, multa artificis ingenio et arbitrio figurata, alia quasi studiose involuta, quæ nemo hactenus explicare noverit, usque adeo ut me nonnunquam cogitatio suhierit monumentum quantumvis præclarum prætermittere, potius quam partes ejus aliquas intactas et inobservatas relinquere. Viros doctissimos consului, quorum alii graviori censura, alii paulo mitiori ipsum perstrinxerunt, sic tamen ut nullus ea recte solverit quæ mihi displicere vel ipsis Bambergensibus rotunde professus sum. Repositum est non exigi ab historico ut in antiquis hujusmodi monumentis, quæ recenset, posset singula minutatim exponere, aut determinare quod sigillatim significent; videri namque sufficere si, ut philosophi loquuntur, determinet an res sit, non item semper quid qualisve sit, præsertim ubi nonnulla quasi ænigmatice intricata videntur. Rem existere, certissimum est; ætatem ejus, artificem, fabricandi causam et intentum, adjunctaque cætera enucleare, hoc opus hic labor, hæ sunt difficultates, quas a nemine hactenus tactas, nedum solutas inveni. Citatus jam Lu. dewig satis habuit et Crucem et nonnulla alia excusa referre, quorum explicationem aliis investigandam commisit. Tentare aliquid juverit, eo saltem operæ pretio ut id genus monumentorum peritiores conatum nostrum promoveant. 82. De crucibus antiquis tum nudis, ut ita loquar, tum humanam Christi effigiem effixam repræsentantibus, fuse disputavit noster Janningus p. m., de Basilica Vaticana tractans, tomo vii Junii a pag. 141, unam inter alias referens nostræ huic satis conformem, saltem quod crucem ipsam Christique imaginis efformationem attinet, cui pares alias assignat; eidemque non multnm absimiles habet Lambecius in Bibliotheca Cæsarea Vindobonensi, lib. 2, pag. 482 et alibi, ut necesse non sit de ea re hic pluribus disceptare. Ætatem potissimum quærimus qua Henriciana hæc nostro fabricata censeri possit, id quod saltem sæculo x factum oportet, si eam sanctus Imperator in morghengabam sanctæ Conjugi obtulit, sub ipsum sæculi insequentis principium, qua sola ratione cum Henricianæ vitæ serie componi potest Bambergensis traditio, quidquid eruditi critici adversentur, contendantque litterarum græcarum latinarumque mixturam istam posteriora sæcula sapere, additamentis solidis, nummis et aliis, recentioris ævi esse passim censeantur, quemadmodum et versus |