aut magno pretio Saracenis a Christicolis persoluto, A quimus; et ob levamen legentium, maxime recitanepiscopus hujus sedis Toletanæ eligebatur; nec scholis clausis, peritiorem, nec sanctiorem, amissa libertate invenire licebat, interdicto prædicandi et docendi munere, et barbarie cunctos obnubilante. Affu'sit tandem optata dies qua inclytus Alphonsus sextus Toletum expugnavit, suamque in potestatem redegit, a sacris exorsus: Mezquita olim, sacra basilica effecta est; e Gallia doctissimos et religiosissimos viros evocavit, ut ad episcopales cathedras eveheret; Cluniacenses monachos, tum maxime florentes, ad canonicatus et dignitates Ecclesiæ Toletana adduxit; Bernardum Toleti præsulem constituit; sanctum Petrum Oxomæ ; alium Bernardum Segontiæ; et sanctum Geraldum Bracara. Hoc ex tempore- Mozarabicum officium nominatum fuit To- B letanum, quia Toleti commorari Castellæ et Legionis reges, magnificareque urbem et ecclesiam cœperunt, ob loci securitatem, munitiorem et faciliorem accessum ad cætera expugnanda oppida a Mauris occupata ; el exinde urbs parva munita loco regia civitas nuncupabatur. A tempore Alphonsi sexti usque ad catholicos reges Ferdinandum et Elisabetham, cum frui quiete ac pace Castellæ reges non potuerint, hinc inde discurrebant; bello assueti, de expellendis Mauris ab universa Hispania sedulo cogitabant. Tenebras ignorantia fas non erat penitus discutere, quousque Granatensi civitate expugnata, catholici reges in melius res ordinare suis egregiis consiliariis magnis cardinalibus Petro Gonzalez de Mendoza (eoque vita functo), Francisco Ximenio de Cisneros, commendarunt. Ista clarissima Ecclesiæ lumina, universitates, collegia, xenodochia, orphanotrofia, cathedrales, et collegiatas ecclesias erigi in Hispania et in Indiis curarunt, et quædam pia egregia monumenta suis sumptibus posteris imitanda reliquere. Cardin lis Ximenius, quasi apis argumentosa cito selegit Biblia sacra, Missale et officium Isidoriana, ut quantocius prelo, nuper in Ilispania introducto, committerentur; nihil enim utilios, gratius et religioni commodius judicavit, quam sacros libros vegetiores et puriores omnibus fenerari. tium, unamquamque dictionum suo proprio accentu insignivimus. In Missali autem et Breviario Romano cuncta recte satis disposita, perpolita, a pluribus mendis purgata, et vigiliis c'arissimorum cardina. lium Baronii, Bellarmini, et aliorum, in melius redacta; hymni etenim sancti Ambrosii, et anorum Patrum, ad meliorem concentum et mensuram versus fuerunt reducti, suis quique locis aptati; ita ut el sensum retinerent, et ab oratoribus et poetis Latinis non deviarent. Hucusque de nomenclaturis bujus sancti officii. Inter res ad antiquitatem liturgie Gothico-lispanicæ spectantes, versio primum locum vindicat sibi. Tanti enim habita fuit apud veteres et neotericos versio vetus Itala, ut de ea sanctus Augustinus asserere non dubitaverit, in interpretationibus cæteris præferendam, nam est verborum tenacior cum perspicuitate sententiæ, hacque præcipue utuntur Mozarabici sacerdotes Hic scitu dignum est quod, ne antiqui ritus GothicoHispani deperiret memoria, Editionem Breviarii commisit prælaudatus Ximenius doctori Alphonso' Ortizio, canonico Toletano, qui in dedicatione operis fatetur Officia nocturna pariterque diurna in Jucem edita dignitate quidem egregia, cognitione et castigatione fuisse difficilia, diu multumque operoso studio recognita: antea namque pene omnia in libris veteribus confusa, atque incognita penes eruditos jacuisse; impensis vero et cardinalis opera suis locis C quæque reposita, characteribus atque periodis distincla, verbis et sententiis dilucidata; ac diu senio periclitata officia Isidoriana, annositate deleta, futuris sæculis sine difficultate jam perlegenda. In Editione Missalis et Breviarii Isidoriani nullatenus intendit præclarissimus hic vir aliquid detra- D here auctoritati veteris Romani, quin potius extollere. Collata etenim hujus correctione cum antiquo Gothico, evidenter demonstratur Ecclesiam sponsam Christi semper et ubique unam fuisse, eodemque Spiritu coadunatam, inconsutilem, non ab hæreticis dilaceratam, divisam in partes, sortitam, et a summo usque deorsum ab illis scissam. Licet non idem modus, ordo, et Latini sermonis facundia in omnibus precibus appareat, in Gothicis tamen exemplaribus ingenuus sermo resplendet, non arte politus, sed vetustatem redolens, ob idque grammatices regulis non tam arcte astrictus, ut in uno vel altero loco hujus nostræ editionis videre licet; cæterum, propter Cod. venerabilem canitiem ea illæsa reli Hanc provinciam edendi sacros Codices postea aggressi sunt Flaminius Nobilius, Morinus, Joannes Martianæus, Thomas Iletarneus, Faber Stapulensis, Josephus Maria Caro, cardinalis Thomasius, et Petrus Sabatier alios recensens, et merito Blanchinium extollens ex his duobus postremis clarissimis auctoribus quidquid reperuimus ad nostram Breviarii Gothici Editionem perutile, delibavimus, non vultu ritus immutato, sed tantum correcto, collatis lectionibus cum Vaticanis Cod. Veronensibus, Corbeiensibus, Parisiensibus, sancti Germani, et aliis. In tantum deserviit Editio versionis veteris Italæ a Petro Sabatier inagno labore facta, ut ea duce non cacutiremus, nec cæspitaremus; nam nec verbum fere in nostro Psalterio invenimus exaratum, quod in alio ex Mss. præcipue in Bibliis Gothicis Toletanis, et in divo Augustino non legatur: hoc modo tuta nobis patuit via ad nostri Breviarii correctionem quando vel mendum typographi apparebat apertum, vel si etiam hæsitare de sensu alicujus vocis contingebat, aliis veteribus lectionibus concordantibus firmabamur. Mirabilis multiformis gratia Dei! Mirabilis Spiritus Paracletus septiformis munere, et multiformis dono linguarum, qui dignatus est ex visceribus sacri tex tus absque substantiali sententiæ mutatione tot ver- A maculati in via, et tot antiquitatis notas, tot annota siones ab Ecclesia non rejectas, lolque generibus linguarum depositum fidei in Mss. Gothicis Vaticani, Hispaniæ et Galliarum, nobis in hunc diem sartum tectum servare ! tionis numeros hebraicis, Romanis et antiquis Hispanicis litteris descriptos reperies, ut nulla remaneat dubitatio. Incipit a littera hebraica Aleph, sequitur numerus Romanus I, alius Hispanicus adjicitur, omnesque idem significant, scilicet numerum primum; postea indigitatur initium mysticæ significationis, et sic deinceps totus psalmus per octo versiculos successive in capita distribuitur. In versione Vulgata tantum litteræ Hebraica apponuntur, et illa alia in nostro Psalterio addita antiquitatem redolent. Psalmo xcv, 8, hæc verba in nostro Codice leguntur Dicite in nationibus: Dominus regnavit ligno, a Justino, Tertuliano, atque aliis Patribus tantopere commendata, et a Fortunato, in hymno Ne vero vagandi ucentia fidelibus indiscriminatim tribueretur, et simul hæreticorum libertas coerceretur, sacrum concilium Tridentinum privatis arbitrium judicii in sacris discernendis ademit; et ex omnibus versionibus et Editionibus sacrorum Bibliorum Valgatam selegit, cæteris prætulit, et authenticam declaravit ; ne in re tam gravi laici et feminæ judices constituerentur. Non vero alias quasdam versione's parvipendit, Italicam præcipue; imo ut hujus innotesceret antiquitas et veritas, in officio Romano ad matutinum psalmus, seu invitatorium, Venite, B Vexil a Regis prodeunt, hoc modo intexta : exsullemus Domino, juxta veterem versionem Italam ferme adamussim recitatur, retenta solum in die Epiphaniæ Domini Vulgata; et Gregorius Magnus utraque translatione nunc nova, nunc vetere, utebatur. In introitu missarum videsis gradualia, et tractus ipsiusmet Missalis Romani. Passim inveniuntur versiculi secundum veterem Italam versionem, qua utitur Psalterium Gothico-Hispanum: exempli causa, in introitu Dominicæ Septuagesima recitantur illa verba: Circumdederunt me gemitus mortis, et non doloris, juxta Vulgatam; in communi martyrum tempore paschali, psalm. CXXXIV: In servis suis consolabitur; juxta Vulgatam, deprecabitur. Impleta sunt, quæ concinit David fideli cariniue, et tamen in Vulgata non reperiuntur, ut in veteri Itala et Psalterio nostro. Scire hic cupiet eruditus ector, a quo et quo sæculo hoc Psalterium ms. sit exaratum; et, ut ob elucidationem rei utriusque fines recti judicii non prætergrediamur, asserimus Codicem tria continere, scilicet Psalterium, cantica, et hymnos; cæterum in prælocutione acrostica hymnorum leguntur initio cujusque hexametri litteræ, ex quibus prodeunt hæc verba: Mauricus oblante Veraniano edidyt; ex quibus conspicuum apparet exscriptorem fuisse quemdam Mauricum, Veraniani votis, aut jussu; tamque jubentis quam exsequentis nos latet notitia; nec con jecturis locus est, cum nulla in conciliis Toletanis episcopi Veraniani mentio fiat; nam licet Mauritius, Oretanus episcopus, et Vera Tarraconen is Toletanis conciliis subscripserint, tamen nullum ex hoc fundamentum elici polest, et tantummodo ad scripturæ signa recurrere licet. Ne videamur Psalterii Isidoriani versionem nimium extollere, et pro nostro arbitrio asserere veleri Italicæ, quam summopere, ut dictum est, Augustinus commendat, eam esse simillimam, quædam loca proferemus. In psalino XLVII, legitur in Vulgata odientes, et in Psalterio Isidoriano odio habentes, eodem modo quo sanctus Augustinus legit. Psalmo xvIII, 3, tam in Vulgata quam aliis versionibus eructat, in versione vero veteri Itala legitur eructual, ut etiam in Augustino; insuper, vers. 14 ejusdem psalmi, Vulgata : Si mei non fuerint dominati; Psalterium Isidorianum, dominata, sicuti Augustinus. Psalmo xx, 3, desiderium cordis legitur in Vulgata, et aliis quibusdam versionibus, in Psalterio vero Mozarabico animæ, ut in Augustino ; et Ecclesia Romana in communi unius martyris pluries repetit D occurrit; nam cap. xxvii Matth., vers. 9, hæc veranimæ. Juxta Vulgatam centum quinquaginta psalmi Davidis, seu ejus discipulorum enumerantur; tamen in nostro Psalterio Isidoriano, et in versione veteri Italica superadditur psalmus CLI, cujus initium : Pusillus eram inter fratres meos, et adolescentior in domo patris mei, etc., cum hac epigraphe : Hic psalmus proprie scriptus in David extra numerum, cum pugnator esset adversus Goliam solus; et si conferas ron epigraphem, sed psalmi verba, abs dubio in versione veteri Italica (nusquam in Ed tione Vulgaa, et aliis) eadem reperies. Præterea sedulo scrutare psalmum cxvшn, Beatrim In canticis superscriptio prophetarum inversa tibi videbitur; nam Jeremias pro Nehemia, Zacharias pro Azaria, Jeremias pro Michæa, Isaias pro Jeremia, et Osea hoc partim exscriptoris culpa, partim aliis. de causis contingere potuit; et ne supercilium extollas, illico tibi exemplum simile in nostra Vulgata ba: Acceperunt triginta argenteos pretium appretiati, etc., relata sunt tanquàm dicta a Jeremia propheta, illis verbis: Tunc impletum est, quod dictum eşt per Jeremiam; quando certo constat non a Jeremia, sda Zacharia esse prolata. Ulterius, cap. 1 Marci, vers. 2, apponuntur illa verba: Ecce ego millo angelum meum ante faciem tuam; juxta Isaiam prophetam, et revera sunt Malachiæ. Ad has et alias difficultates enodandas in varias expositores abeunt sententias; sed ad nostrum institutum magis arridet sanctus Hieronymus, lib. 1 in Amos cap. v, hisce verbis: In omnibus Scripturis sanctis observandum est apostolos, et apostolicos viros, in ponendis tesu noniis de Veteri Testamento non verba considerare, A clesiæ Patres strict'us amicitiæ vinculum usquam sed sensum. Ex his colligitur Hispanicam Ecclesiam in sacrorun Bibliorum versione in plurimis adhærere veteri Italicæ, cujus mentionem sanctus Augustinus facil; et in Missali et Breviario Romanó juxta eamdem, et non alias tunc temporis vigentes, plures appositos fuisse versiculos Clemens VIH, in bulla Romano Missali præfixa, sequentibus verbis, testatur: Qui (Pius V) etsi multis propositis pœnis severissime caverit, ne illi vel adderetur, vel ulla ratione demeretur, tamen progressu temporis, sive typographorum, sive aliorum, temeritas et audacia effecit ut multi in ea quæ his proximis annis excusa sunt Missalia errores irrepserint, quibus vetustissima illa sacrorum Bibliorum versio, quæ etiam ante sancti Hieronymi tempora celebris habita est in Ecclesia, et ex qua omnes fere missarum introitus, et quæ dicuntur gradualia et offertoria accepta sunt, omnino súblata est..... cujus rei prætextus fuisse videtur ut omnia ad præscriptum sacrorum Bibliorum Vulgatæ Editionis revocarentur. Licet enim flieronymus in sacris Scripturis exponendis doctor maximus censeri debeat, tamen in Ecclesia Latina magni ponderis semper habita est auctoritas Augustini. Nec eruditos latet Hispanicam Ecclesiam ejus opera præ oculis habuisse, cum ob propinquitatem regionum, tum ob epistolarum frequentiam, et episcoporum Africanorum cum Hispa nicis communicationem. Canticum XXII in nostro Psalterio canticum Tobi inscribitur, non Tobia; et eodem modo sanctus Augustinus, qui semper seniorem Tobim, juniorem Tobiam appellat. B perlectum est ? Isidorus, etsi non discipulus, eidem summo pontifici commendatissimus fuit, qui non solum auctoritate apostolica ejus electionem confirmavit, et electum sacro pallio decoravit, sed etiam ejus in universa flispania vicarium constituit. Non minorem Leo IV de eo opinionem concepit, qui ad Britanniæ episcopos scribens, asserit Isidori dicta sicut Hieronymi et Augustini retinenda esse, ubi inusitatum contigerit negotium, quod per canones minime definiri possit. Ejus fama eo tandem excrevit, ut vix ab ejus obitu decem et sex annis clapsis, Toletana synodo duorum supra quinquaginta episcoporum plaudente, ipsoque sancto Ildephonso suffragante, Doctor egregius, catholicæ Ecclesiæ novissimum decus, in sæculorum fine doctissimus, et cum reverentia nominandus, appellari me ruerit. Perfacili negotio ex hucusque dictis autumare quis poterit quot flores ex Ecclesia Romana, ejusque ritu hi sacri doctores decerpserint, cum via illis að procuratores mittendos patebat, et iisdem in prosperis bene agendis summi pontifices maxime favebant. Jam non demiror Psalterium juxta versionem veterem Italam, qua Ilispaniarum Patres utebantur, in summi pontificis sacello, nec non Venetiis in majori ecclesia sancti Marci in hodiernum diem recitari; eodem enim spiritu Patres Hispanici agebantur, eadem apostolica disciplina dirigebantur, et Ca sancti Petri sede quod illis deerat mutuabantur; eademque versio quam sanctus Gregorius veterem Vulgatam, seu translationem, appellat, a sancto Augustino Itala nuncupatur. Sanctus Leander apprime charus fuit, et amicitia conjunctissimus sancto Gregorio Magno, necnon sanctus Isidorus; ejus rei evidens argumentum est qued commentaria in Job papa Gregorius Leandro dicavit, eum alloquens verbis amore et reverentia plenis. Quis igitur sane mentis hos sanctos doctores ejusdem instituti mutuo inter se non contulisse consilia, versiones sacras, et libros, quibus fides catholica fulciretur, et Gothorum gens nuper ad fidem conversa in ea stabiliretur, opinabitur? Adducat alius simile dedicationis exemplum summi pontificis, magnique Ecclesiæ doctoris; in medium afferat alia D verba tantæ benevolentia plena sicut illa Gregorii ad Leandrum, ex Regist. lib. iv, epist. 46: Quanto ardore videre te sitiam, quia valde me diligis, in tui tabulis cordis leges; sed quia longe terrarum spalio disjunctum te videre nequeo, unum, quod mihi de le dictavil charitas, feci, ut Regulæ pastoralis librum, quem in episcopatus mei exordio scripsi, et libros, quos in expositionem beati Job jam dudum me fecisse cognovisti, sanctitati tuæ, communi filio Probino presbytero veniente, transmitterem. Et in fine epistole, de brevitate sese excu-ans, bæc verba auro cedroque digna eumdem alloquens subjungit : Ipsa charitati tuæ epistolæ meæ brevitas innotescit, quando ei parum loquor quem magis omnibus diligo. In'er quos, quæso, Ec Hactenus de versione hujus sancti officii. Nune vero antiquitatem liturgie Gothico-Hispanicæ patefaciam, primo ex vetustate Codirum, secundo ex institutoribus, seu compilatoribus ejus, demumque ex notis cantus appellati Eugeniani textui appositis. Miseranda deflendaque Hispaniarum vastatio a Saracenis facta, llispanorum Patrum memoriam non abolevit; quamvis plurima eorum scripta, partim abrasa, partim mendis et fabulis conferta, partim deperdita, spurcata partim, et denique igni tradita, penitus oblivioni dare intenderint pagani, postliminio tamen, Mauris expulsis, opera et studio cardinalium Ximenii, Loaisæ et Aguirrii, in Editione ritus et concil. Toletanorum honos tantis Patribus est restitulus. Si aliquod in mss. Codices mendum irrepsit, exseriptorum, non auctorum vitio est vertendum; si enim hodie cum ars typographica viget, passim in' libris errores inveniuntur et menda, quid mirum si inventionis initio Missale et Breviarium Isidorianum mendis scateret quam plurimis? Nec tantum de labore nostro confidimus, ut fatum simile aliqua in parte non nobis contingat; pag. enim 59 invenitur sancti Thomæ Cantuariensis nomen, prout exstat in Editione D. Ortizii: appositum illic aut potius ela- A Isidorum Hispalensem floruisse; inde ad derogandum, psum est præter mentem nostram. Gothici Codices, quos evolvimus, senio confecti, disrupti, lacerati, characteribus fere oblittera'is et absumptis, blattas non pascunt, sæpe enim præ manibus habentur; sed tinea et ærugo non solum membranas, papyra, ligna, etiam marmora. corrodunt et demoliuntur. Plures regnico. et exteri auctores absque ulla hæsitatione testantur Compluti autographa Gothica. manuscripta, quæ ad excudendum Missale et Breviarium Isidorianum deservierunt, asservari. Hæc, dum essemus in præfata civitate, sedulo et avidissime quæsivimus; sed incassum exspectavimus: nec, juxta magistrum Florezium, adesse poterant ; nam Toleti excusa fuerunt Missale et Breviarium, inibique propterea autographa asservari oportebat. Mærentes, utpote tali desiderio fraudati, Bibliothecam nostræ sanctæ Ecclesia Toletanæ repetiimus, ubi vota nostra aliquatenus adimplevimus. In ea octo Codices Gothici mss. reperiuntur, quorum in uno præter septem missas a sancto Ildephonso, ut creditur, cum cantus notis compositas, continentur officia Nativitatis, Circumcisionis et Apparitionis Domini, Assumptionis beatæ Mariæ, et officium Joannis apostoli et evangeliste; in alio officium integrum Quadragesima usque ad Dominicam Palmarum exclusive; in altero, præter nonnullas missas, officium hebdomadæ majoris usque ad Pascha inclusive, et aliqua sanctorum officia; in alio officia sanctorum per annum ; in alio Epistolæ et Evangelia per annum ; in alio missa sanetorum per annum; in alio denique integrum Psalterium cum canticis et hymnis. Præter nos Codices asservantur in præfata bibliotheca Gothica Biblia, quæ tempore Mahumetica captivitatis fuerunt propria Servandi, episcopi Ast gitani; postea Joannis, episcopi Carthaginensis et Cordubensis, qui ea donavit Ecclesia Hispalensi, æra 1026, anno Christi 988. B auctoritati Breviarii occasionem, arripiunt; sed injustissime, ut pluribus rationibus comprobat et evincit præfatus R, P. Ilenricus Florezius. Missale et Breviarium Romanum a summis pontificibus Pio V, Clemente VIH et Urbano VIF correctum, non desiit esse Romanum, ex vetustissimis exemplaribus deductum, et apostolorum traditione descendens, ex additione quarumdam festivitatum, quæ primis sæculis non celebrabantur, vel sanctorum nostro præsenti sæculo, vel proxime præcedentibus beatorum albo ascriptorum, de quibus missa et officium proprium recitantur. Ne fas cuiquam conjicere antiquitatem minui propter tale incrementum Ecclesiæ et majorem ritus extensionem. C Pari modo Missale et Breviarium Ilispanicu talem denominationem non amisit post gentis Gothorum ad nostram catholicam fidem conversionem; nam etsi Leander, Isidorus, Ildephonsus, Eugenius et Julianus ipsum auxerunt, correxerunt, et in meliorem formam redegerunt, non tamen prioris ritus faciem immutarunt, sed venustiorem et magis decoram reddiderunt. Tamen non fuco depingere faciem nujus pervetusti Codicis in animo est, nec velare quod perspicacissimis eruditorum oculis patefiet. Aliquod, licet leve, in quorumdam verborum transmutatione discrimen inter Breviarium Isidorianum prelo datum a cardinali Ximenio, et inter memoratos Codices Mss. agno- D scimus; quapropter conjicere licebit, vel Alphonsum Ortizium, canonicum Toletanum, alia præ oculis habuisse autographa, nunc temporis deperdita; vel ipsummet Alphonsum, cardinalis Ximenii auctoritate munitum, in locis obscuris Psalmorum, ubi anxietate premebatur, ad Vulgatam, seu aliam, recurrisse versionem, et juxta eam quædam verba addidisse. Verum tam in hoc ipso, quam in festivitatibus et sanctis officio Mozarabico adjectis, ansam impugnatoribus præstitit; quia cum luce meridiana clarius sit festum Corporis Christi post Berengarii errores compositum; sanctos Thomam Cantuariensem, Franciscum, et alios, quorum in Breviario Mozarabico per annum memoria fit, multis sæculis post sanctum Gloriam patris non obumbrat filius sapiens, nec magistri, fidem major discipuli perspicacia: opera servorum Dei primo plantantur, postea infunditur eis irrigatio, donec radices agant, et coalescant, ac tandem fructibus opimis gratiora utilioraque reddantur. Quanto enim altius ædificium consurgit, tanto magis principio ad ima deprimitur; prius namque rudera visceribus terræ absconduntur, ut illud postea securius et ornatiori aspectu levetur. Sancti apostolorum discipuli per quatuor mundi partes diffusi, destructa idololatria, catholicam fidem seminantes, ordinem et officium in divinis cultibus instituerunt; et sui apostolatus ministerium et polestatem ad successores in episcopalibus sedibus transfundentes, Hispanicam Ecclesiam multiplicare et in dies augere cœperunt. Res sacras episcopi ordinabant, traditiones majorum servare et fidelium corda irrigare studebant, quin eis gentilium imperatorum sævities obfuisset, quousque, Ecclesiæ reddita pace, palam sacra peragere licebat. En series successionis apostolica; en in divinis officiis ab apostolis ordo descendens; en denique hæc occidua Hispaniarum plaga fidei lumine irradiata, et pulchritudine ritus decorata. Ne vero aliqui in mentem veniat hisce primis Ecclesiæ sæculis Hispanos barbaris adnumerare, meditetur, obsecro, quonam in religionis amplificata el instructæ statu cæteræ orbis partes manebant, quando inter omnes orbis episcopos, ex H.spania magnum Osium Cordubensem sanctus Silvester evocavit ad præsidendum suo nomine in primo aeumenico concilio Nicæno, in quo norma fidei omnibus præstanda, et prima ecclesiastica disciplinæ funda. menta jacienda erant. Ille magnus vir Osius ad illuminandum cæteros in Nicæno, Sardicensi, Romano, et aliis conciliis, et catechesim, a magno Constantino fuit præelectus; ita ut ejus sapientiam mirarentur A Si scrupulosus quispiam, facta collatione Breviarii omnes, unaque voce ad canones edicendos respondercnt: Osius dixit, Osius respondit. In Hispania natus; humanis litteris imbutus, et in sacra liturgia edoctus, perperam sacrum ritum ubique terrarum protendere et ordinare posset, qui in sua regione et Ecclesia negligens esset, et domui suæ præesse nesciret. Qui adbuc hæзitaverit, perlegat verba Athanasii in Historia Arianorum ad monachos, quæ lubet afferre. Post talia tamque multa facinora nihil se perfecisse rati impii (Ariani) quandiu magnus Osius eorum malignitatem expertus non esset, ad tam venerabilem senem furorem suum propagare studuerunt; non Patrem episcoporum, non confessorem virum reveriti sunt, non episcopatus tempus, in quo plus sexaginta annos exegerat, erubuere; sed, posthabitis despectisque cæteris B omnibus, sola hæresis cordi fuil : homines sane qui nec Deum timent, neque hominem reverentur. Constantium igitur adeuntes, his sermonibus alloquuntur : Nihil non egimus: Romanorum episcopum in exsilium ablegarimus, et ante illum permultos alios episcopos; omnia loca formidine replevimus; sed nihil nobis tanta tua gesta juvabunt, nihildum a nobis recte factum, quan➡ diu Osius illæsus remanserit. Nam dum apud suos ipse degit, omnes in suis Ecclesiis remanent; potest quippe ille verbo fideque sua omnes adversum nos inducere. Hic et synodis præesse solet, ejusque litteris ubique omnes obtemperant, Hic Nicænam fidem edidit, Arianosque ut hæreticos ubique traduxit. Si igitur remanserit ille, inutile nobis fuerit aliorum exsilium; mox enim de medio tollenda nostra hæresis est. Et hunc ergo C persequi incipias, nec virum quamvis grandævum misevere, nescit quippe nostra hæresis vel senum canitiem venerari. Catholica Osi doctrina veluti jure næreditario ad episcopos Hispaniæ fuit transmissa; ab Osio namque, qui obiit anno 356, ad sanctum Leandrum, a Leandro ad Isidorum, ab Isidoro ad Helladium, ab hoc ad Ildephonsum et Eugenios, ab Eugeniis ad Julianum secundum, qui in concilio Toletano XIV, jussu Leonis secundi Romani pontificis Acta sexti generalis concilii rata habuit; et cum Benedictus, Leonis successor, perlegisset illa verba Juliani Toletani de Trinitate disserentis: sapientiam ex sapientia, voluntatem ex voluntate procedere, et alia quibus asfirmabat Christum Dominum ex tribus substantiis con- D stare, quæ a communi sensu Ecclesiæ Catholica deviare credebat, pro sustinendis his propositionibus edidit Julianus Apologeticum in concilio Toletano xv, quod Romam transmissum magni habitum est, cunctis legendum indictum, papa acclamante: Laus tua, Deus, in fines terræ; in vero etenim et catholico sensu Julianus et cæteri Patres Hispani eas protulerunt, ut videre est in Actis concilii xv Toletani apud cardinalem Aguirrium, qui et ejusdem Juliani apologiam inscrit, in qua elucet ingenii ejus acumen, et profundissima fidei dogmatum intelligentia. Ad hæc accedit synodus Eliberitana, ineunte sæculo v ceacta, ex qua multa desumpsit universalis Ecclesia, Mozarabici editi a card. Ximenio cum Breviario ad præsens a nobis recuso, aliquantulam varietatem in quibusdam vocibus animadverterit, non vitio vertat auctoris, sed ejus qui transcripsit; non insimulet Alphonso Ortizio, sed typographis indulgeat; et certo credat olim ob defectum præli in unaquaque Toletana Mozarabica parœcia sua manuscripta sacra servari, et aliquam differentiam Ortizium agnovisse : hac anxietate pressum, ut jam diximus, et caligine involutum quardam verba juxta Vulgatam correxisse, veritum ne vocis alicujus novitate vel vocabuli transpositione inusitata versione uti et a recta semita declinare videretur. Ascribat igitur lector exscriptorum vitio varietatem quæ hodie apparere possit ob publicam veteris Italicæ versionis Editionem juxta Mss. Vaticana, sancti Germani, Corbeiensia, Reginæ Sueciæ, et alia a Petro Sabatier in lucem edita, cum nulla in substantia differentia concipiatur, imo mirabilis in sensu conformitas cum aliqua discrepantia verborum; ita ut si sedulo perspiciatur Psalterium ms. quod in Bibliotheca sanctæ Ecclesiæ Toletana asservatur, verbum fere non invenietur quod in alio ex præfatis Codicibus, aut in lectione sancti Augustini, non sit transcriptum. Additione ergo quorumdam sanctorum, qui post expulsos ex Hispania Saracenos floruerunt, Breviarii Isidoriani a magno cardinali editi auctoritas non obumbratur. Nam nec officium proprium, lectiones, responsoria aut orationes habent; sed omnia de communi dicuntur, ut jam P. Henricus Florez sua in dissertatione de officio Mozarabico adnotavit; et hoc modo cum officium ut in plurimum secundum commune Gothicum fiat, n hil præter nomen sancto. rum, exceptis quibusdam festis, fuit superadditum. Franciscus Pisa in lucem edidit Kalendarii Go:hico-Mozarabici fragmentum, quod in bibliotheca Toletana reconditur, complectens tantummodo menses Januarii et Februarii; sed cum truncum et informe appareat, et aliunde die 28 Januarii assignetur in co festivitas sanctæ Serena virg. et mart., quæ nec in nostris Codicibus mss., nec in aliquo Martyrologio, ut virgo reperitur, idcirco sublestæ fidei existimatur. Et insuper 1 die Februarii in Ms. apponitur hæc inscriptio: Caput Februarii apud Egyptios; qua festivitas nusquam legitur.in nostris Codicibus, licet pro comperto habeamus Februarii initium apud eos sanctificari ad destructionem idolo atriæ, festique Amburbialium principio prædicti mensis ab ethnicis celebrari soliti ; in cujus locum postea successit festum Purificationis beatæ Mariæ ad abolendam raptus Proserpinæ a Plutone facti memoriam, ut ex Junocentio III, Rabano Mauro, et aliis, comprobatur, el expresse asseritur a sancto Ildephonso in sermone de Purificatione. Alia suspicio adversus memoratum fragmentum oritur ex silentio festivitatis Purificationis beatæ Mariæ, cum aliunde assignet obitum sancti dephonsi, cujus in officio Gothico nulla fit mentio, et |