TITULUS PSALMI XI.

1. Ideo tituli præponuntur psalmis, quoniam in titulis ostenditur, quid in textu psalmorum contineatur. Titulus hujus psalmi est, In finem pro octava Psalmus David.Iste psalmus est David, id est, perfectæ animæ tendentis in finem, id est, in Christum, et in hoc psalmo agentis et orantis, pro octava, quod intelligitur pro æterno sæculo, quod post hoc tempus (quod septem diebus volvitur) dabitur sanetis. Agitur autem in hoc psalmo de sanctorum defectu, et diminutione veritatis, de adventu Christi et clari tatæ divinæ eloquentiæ, de salute justorum et interitu reproborum. Iste ergo vir sanctus videns mundum positum in malignitate (1. Joun. 5.), et nos in multis constitutos miseriis, formam orandi nobis proponere intendit: quatenus suo exemplo, sic per temporalia transeamus, ut ad æternam vitam pertingamus. Ait ergo:

PSALMUS XI.

A junxit, Ponam in salutari, fiducialiter agam in eo. Non dicit quid poneret. Sed quia in salutari dixit, id est, in Christo (secundum illud, Quia viderunt oculi mei salutare tuum [Luc. 2.]), 58 ideo illud intelligitur in eo possuisse, quod ad miseriam inopum auferendam, et gemitum pauperum consolandum pertinet. In eo etiam fiducialiter egit, juxta illud in Evangelio: Erat enim docens eos tanquam potestatem habens (Matth. 7.), non sicut scribæ eorum (Marc. 1). De cujus potestate Daniel sic locutus est, Videbam (inquit) in visu noctis, et ecce in nubibus cæli filius hominis veniebat. Et ipsi datus est principatus, et honor, et regnum, et omnes populi, tribus, et linguæ servient ei. Et potestas ejus, potestas æterna, quæ non auferetur: et regnum ejus quod non corrumpetur (Dan. 7.).

57 2. Salvum me fac, Domine, quoniam defecit sanctus, quoniam diminutæ sunt veritates a filiis hominum Ad illud tempus videtur prospicere, quo non B erat dux neque propheta in Israel: et unusquisque quod bonum erat in oculis suis, faciebat (Dın. 9.). Unde in Osee dicitur: Diebus multis sedebunt filii Israel sine rege, sine principe, sine sacrificio, sine altari, sine sacerdotio, sine manifestationibus (Osee 3.). Quod autem ait, Diminutæ sunt veritates: non ideoait (Ex Augustino), quod veritates diversæ sint, quoniam veritas una est,quaillustrantur animæ sanctæ. Sed quoniam multæ sunt animæ, in ipsis multæ veritates dici possunt: sicut ab uno facie multæ in speculis imagines apparent.

3. Ubi autem deficit veritas, ibi necesse est abundet vanitas. Unde et sequitur: Vana locuti sunt unusquisque ad proximum suum: labia dolosa, in corde et corde locuti sunt. Proximum (Ex eodem) omnem hominem oportet intelligi, quia nemo est cum quo sit operandum malum. Et dilectio proximi malum non operatur (Rom. 13). Quod his ait, in corde et corde, duplex cor significat. Ex his ergo verbis C ostenditur, filios hominum ita esse a veritate diminutos, ut vanitati et duplici falsitati studerent deservire. Cujus vanitatis dispersionem et destructionem per adventum Christi futuram, orando et prophetando denunciat, cum subjungit :

4. Disperdat Dominus universa labia dolosa, et linguam magniloquam. Universa dicit (Ex eodem), ne quis se exceptum putet: sicut ait Apostolus, In omnem animam operantis malum (Rom. 2.). Lingua magniloqua est lingua alta et superba loquens. Hæc autem verba competunt superbis, quæ sequuntur,

5. Qui dixerunt. Linguam nostram magnificaibmus Labia nostra a nobis sunt: quis noster Dominus est : Hoc superbi habent proprium, ut inquantum possunt, domini videri appetant: dominium magistratus super se despiciant: mignifice loquantur: quicquid ex suo sensu traxerunt, ex tumore superbiæ quasi ex ratione defendant. Cavendum est ergo nobis vitium loquacitatis et superbiæ, et ne his quæ a D nobis proferimus, velimus pertinaciter permanere: ne (quod absit) ex eorum numero simus, quos propter hujusmodi vitia disperdidit Dominus, Superbia enim confusionem habet, sicut econtrario humilitas : exaltationem. Scriptum est enim, Quoniam superbis resistit Deus, humilibus autem dat gratiam (Jacob. 4.). Unde nunc ex persona Dei Patris subjectum est :

6. Propter miseriam inopum, et gemitum pauperum nunc exurgam, dicit Dominus. Ipse (Ex Augustino) misericors Pater propter inopes et pauperes, id est, inopia et paupertate bonorum spiritualium egentes, Filium suum dignatus est mittere. Inde autem incipit sermo ejus apud Metthæum in monte cum dicit, Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cælorum (Matth. 5.). Unde secutus adRescribi malim juxta vulgatum Augustinum, ab

7. De cujus luce eloquentiæ subjunctum est : Eloquia Domini, eloquia casta: argentum igne examinatum, probatum terræ, purgatum septulum. Casta dicit (Ex Augustino) sine corruptione simulationis. Multi enim prædicant veritatem non caste, quia vendunt illam pretio commoditatum hujus sæculi. De talibus dicit Apostolus,quoniam Christum annunciarent non caste (Philip. 1.). Bene autem argento igne examinato comparantur, quia sicut argentum examinatur igne, ut purum et clarum sit: ita nimirum divina eloquia igne Sancti Sunt spiritus examinata. Unde ipse Dominus ait, Verba quæ ego loquor vobis, spiritus et vita sunt (Joun. 6.). Et idem Psalmista alibi dixit, Ignitum eloquium tuum vehementer (Psal. 118.). Recte autem probatum terræ dicitur: quia divinum eloquium a fidelibus sanctæ Ecclesiæ rectum et verum esse comprobatur. Quod purgatum est septuplum, per timorem Dei, per pietatem.per scientiam, per fortitudinem, per consilium per intellectum, per sapientiam (Isai. 11.). Septem sunt etiam beatitudinis gradus, quos in eodem sermone quem habuit in monte, Dominus exequitur. Beati pauperes spiritu, Beati mites, Beati lugentes, Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, Beati misericordes, Beati mundo corde, Beati pacifici (Matth. 5. Luc. 6.). De quibus septem sententiis totum illum sermonem prolixum productum esse animadverti potest. Nam octava, ubi dictum est, Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, ipsum ignem significat, quo septempliciter probatur argentum. Quid autem adventus Christi cum examinato eloquio perfecerit, ostenditur, cum subinfertur:

8. Tu Domine, servabis nos, et custodies nos a generatione hac in æternum. A generatione hac prava et perversa nos custodies, ne vita eorum et moribus corrumpamur: et servabis in æternum, ut tecum in perpetuum lætemur hic nos custodies (Ex Augustino), tanquam inopes et pauperes : ibi servabis tanquam opulentos et divites. Hæc ad electos verba tantum pertinent. Nam de reprobis subjunctum est, 9. In circuitu impii ambulant; secundum altitudinem tuam multiplicasti filios hominum. Bene in circuitu impii ambulare dicuntur: quia in temporalium rerum cupiditate rotantur, quæ septem dierum repetito circuitu, tanquam rota volvitur : et ideo non perveniunt in octavum, id est, in æternum, pro quo iste Psalmus intitulatus est. Ita et apud Salomonem dicitur: ventilator est enim rex sapiens, impiorum; et immittet illis rotam malorum. Est et in temporalibus multiplicatio, quæ avertit a bonitate Dei. Unde corpus quod corrumpitur aggravat59animam et deprimit terrena inhabitatio sensum multa cogitantem (Sup.9.). Multiplicantur autem justi secundum altitudinem Dei, quando eunt de virtute in virtutem (Psal. 83.).

TITULUS PSALMI XII.

1. Titulus hujus psalmi est, In finem psalmus David. Apostolus dicit, Finis legis Christus, ad justitiam omni. unitate.

1. Psalmi hujus titulus est idem qui superius. Agit autem de errore Gentium, et de infidelitatc Judæorum, qui Dominum Christum Deum esse negaverunt (Joan. 19.); et ideo ipsi per errorem et morum pravitatem corrupti, et inutiles facti, alios quoque secum 61 corrumpere atque ad errorem suum adducere conati sunt. Quibus a Domino reprobatis, in generatione justa habitare se perhibet, atque de Sion mittere Salutare suum, ut plebem suam convertat Ca captivitate: ut in eo exultet Jacob et laætetur Israel. Et hæc ideo nobis scripta sunt, ut eorum attendentes damnationem, et fidelium salutem illos caventes, et istos imitantes, permaneamus in fide Domini Jesu, qui est finis et merces nostra: ad quem cum venerimus, spiritualiter facti Jacob atque Israel, in eo perfecte gaudebimus. Hæc est psalmi hujus intentio, atque utilitas. Materia est ipse insipiens.

D

exterioribus interna puniantur, et cor publice cor- A sciunt quid faciunt (Luc. 23.). Sed cognoscent in juruat, quod latenter peccabat.

3, Ad Judæos autem videntur pertinere, quæ sequuntur. Ait enim : Dominus de cœlo, prospexit super filios hominum, ut videat si est intelligens, aut requirens Deum, Super Judæos (Ex Augustino) potest intelligi, ut honoratius eos dixerit filios hominum propter cultum Dei, ad differentiam gentilium, qui propter cultum lapidum, corrupti et abominabiles facti sunt. Prospicit ergo Dominus super filios hominum per animas sanctas suas, quod significat hoc, quod ait, de cœlo ut videat, idest, videri faciat, si est aliquis Deum intelligens corde. aut requirens opere. Vel per filios hominum possumus imitatores carnalium intelligere (Ephes. 6.), sicut econtrario imitatores Dei filii Dei nuncupantur. Per justos enim homines prospicit Deus peccatores, et per bonos redarguit malos, et per sanctorum vitam, et doctrinam facit innotescere pravorum errorem atque injustitiam: de quibus nequitiæ subditur:

624.Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt: non est qui faciat bonum,non est usque ad unum. Non est intelligendum, ita omnes declinasse, ut in humano genere non esset vel unus qui bonum ageret: cum paulo post dicat, Dominus in generatione justa est. Sed eorum videlicet, qui sunt imitatores carnalium, quorum corrupta est vita et continentia, non est aliquis qui faciat bonum. Quandiu enim homo malusest, bonum facere non potest. Quantum autem a via veritatis declinaverint, verba quæ sequuntur, ostendunt, Dicitur enim : Sepulcrum patens est guttur eorum : linguis suis dolose agebant, venenum aspidum sub labiis eorum. Bene patenti sepulcro comparantur: quia sicut sepulcrum patet, ut mortua cadavera recipiat: ita illi inhiabant, ut simplices animas sibi attraherent, atque per errorem extinctas sibi incorporarent. Bene autem postquam dixit, linguis, addidit suis: ut significaret malis. Mali enim malas linguas habent. Tunc Judæi linguis suis dolose egerunt, quando Dominum interrogaverunt, utrum liceret censum dari, Cæsari an non (Matth. 22.). Dolum quidem habebant in ore, sed malitiæ venenum occultabant in corde: ut si diceret, Licet: statim eum redarguerent de lege, in qua præcipitur, ut soli Domino serviatur (Deut. 6.). Rursum si diceret, Non licet: adduxerant Herodianos, qui eum statim apprehenderent, et regale tributum prohibentem condemnarent (Matth. 22.). Recte autem aspidi comparantur, quia sicut aspis obturat aurem suam ad vocem incantantis (Psal. 57.), ita ipsi obturabant aures suas ad vocem prædicationis (Act. 6.). Quorum os maledictione et amaritudine plenum est: veloces pedes eo um ad effundendum sanguinem. Maledictione os eorum plenum fuit, quando dixerunt, Nonne bene dicimus nos quia Samaritanus es tu, et Dæmonium habes (Joan. 8.)? Amaritudine quoque repleti fuerunt, cum dixerunt ad Pilatum. Crucifige eum. Reus est mortis (Matth. 27. Marc. 15. Luc. 23. Joan. 19.). Veloces fuerunt pedes eorum ad effendendum sanguinem, quando

eum extra civitatem duxerunt et occiderunt. Unde

contriti sunt ab inimicis, et ad infelicitatem captivitatis perducti. Et ideo subditur: Contritio et infelicitas in viis eorum, et viam pacis non cognoverunt. Si enim cognovissent,nunquam Dominum gloriæ crucifixissent (1. Cor. 2.). Non est timor Dei ante oculos eorum. Hæc fuit caussa duritiæ cordis ipsorum, quia Dominum non timuerunt, ideo obduraverunt corda ad credendum, et evenit eis juxta quod scriptum est, Qui autem mentis est duræ, corruet in malum (Prov. 28.). Horum malitiam increpat propheta, cum subjungit.

5. Nonne cognoscent omnes qui operantur iniquitatem, qui devorant plebem meam sicut escam panis? Nesciebant quid faciebant,qui Dominum occidebant. Unde ipse orans ait: Pater, ignosce illis, quia ne

B

dicio, quando videbunt in quem pupugerunt (Zachar. 12.). Quando conspicient martyres sanctos, quos occiderunt (Apoc. 1.), quos tanquam cibum panis devorare describuntur, ut illorum affectus denotetur. Quomodo enim dulcis est panis ad comedendum, ita dulcis erat illis persecutio Sanctorum. Unde non manducare, sed devorare descripti sunt; ut in hoc designetur eorum non solum voluntas, sed etiam aviditas.

6. Dominum non invocaverunt, illic trepidaverunt timore, ubi non erat timor. Quid mirum si 63 illi trepidaverunt, qui Dominum non invocaverunt (Rom. 10.)? Quis securus sine Domino? Dixerunt enim, Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum, et venient Romani, et tollent nobis et locum et gentem (Joan. 11.). Timuerunt regnum terrenum amittere, ubi non erat timor: et amiserunt regnum cælorum, quod timere debuerant. Et hoc de omnibus temporalibus commodis intelligendum est, quorum amissionem dum timent homines, ad æterna non perveniunt. Hoc etiam non cognoscent omnes qui operantur iniquitatem, quod sequitur.

7. Quoniam Dominus in generatione justa est. Non utique in prava. Quare non in illis Dominus ? subjungit causam: Consilium inopis confudistis ; quoniam Dominus spes ejus est. Dixistis enim, Confidit in Deo, liberet nunc eum si vult. Contemsistis humilem adventum Filii Dei, quia in eo non vidistis pompam seculi. Quia speravit in Deo, despectus est a vobis quibus terrena magis placent, quam cælestia.

8. Quis babit ex Sion salutare Israel? Subauditur, nisi ille, cujus humilitatem contemsistis? Ipse enim in claritate venturus est ad judicium vivorum et mortuorum, regnumque justorum, ut quoniam isto humili adventu facta est cæcitas ex parte in Israel ut plenitudo gentium intraret: illo alio fiat, quod sequitur, et sic omnis Israel salvus fieret (Rom. 11.). Pro Judæis enim Apostolus etiam illud Isaiæ testimoCnium accepit, quo dictum est? Veniet ex Sion qui, avertat impietatem ab Jacob (Isa. 59.). Huic concordat, quod dicitur:

D

9. Quis dabit ex Sion salutare Israel? cum converterit Deus captivitatem plebis suæ, exultabit Jacob, et lætabitur Israel. Per Jacob designantur pugnantes et reluctantes contra vitia. Jacob enim supplantator interpretatur. Per Israel vero intelliguntur illi, qui post pugnam vitiorum usque ad contemplandum Deum profecerunt: Quoniam Israel, Deum videns, dicitur.Quandiu corpus, quod corrumpitur, aggravat animam,et terrena inhabitio deprimit sensum multa cogitantem (Sap. 9.), in captivitate sumus. Sed cum converterit Deus captivitatem nostram (quod tunc fiet, quando corruptibile hoc induerit incorruptionem,et mortale hoc induerit immortalitatem [1.Cor.15.]tunc erit exultatio in corpore et in animo, his qui fuerint spiritualiter Jacob, id est, qui vitia supplantaverint. Et erit lætitia in mente his, qui fuerint spiritualiter Israel qui in amore et contemplatione divinitatis exarserint. Ibi finietur justorum labor, perficietur amor. Ibi activa et contemplativa vita gaudio æternitatis remunerabitur. Ibi proficientium et perfectorum merces sempiterna recompensabitur.

TITULUS PSALMI XIV

Quartus decimus Psalmus præscribitur, Psalmus David, David autem noster Christus est, ut sæpe diximus. Deinde legimus in Exodo, quia quartadecima die agnus immolatur, quando luna plena est (Exod. 12.); quando ei nihil deest de lumine. Quandam ergo lucis plenitudidem, quandam beatam satietatem nobis significat iste psalmus, cujus 64 intentio est nobis ostendere regiam viam, qua per Christianam militiam tendamus ad patriam. Ait autem de perfectis mandatis justitiæ, quibus nos docet ad cælestia posse introire (Matth. 19.); quibus etiam minora adjungit ut in eis se infirmitas inchoantum excercere atque ad altio

Antea vitiose erat uno verbo Providens, quod emendare Pro Judæis ex Augustino non dubitavimus

ra tendere possit. Sed jam quid propheta dicat, audia- A licet pauper sit, tamen illum glorificat. Sicut (Ex

mus:

PSALMUS XIV.

1. Domine quis habitabit in tabernaculo tuo? aut quis requiescet in monte sancto tuo? Non prius in monte, et postea in tabernaculo: sed prius in tabernaculo, et postea in monte. Tabernaculum non est firma domus, non habet fundamentum: belli res est, huc illucque mutatur, et cum transmigrante migrat. Significat Ecclesiam præsentis seculi. Non enim hic permanemus habitantes (Hebr. 13.), sed alio migraturi sumus. Montes autem firma habent fundamenta.Montis ergo nomine soliditas patriæ futuræ designatur. Quoniam ergo de tabernaculis ad montem migraturi sumus, debemus discere, qui sunt isti, qui migraturi sunt in montem sanctum Dei. Audiamus itaque, interroganti prophetæ, quid Spiritus Sanctus respondeat.

2. Qui ingreditur (inquit) sine macula, et operatur justitiam. Qui ingreditur, in via est. Non dixit qui pervenit ad finem sine macula: sed qui adhuc in iti- B nere est, et maculam non habet. Dicere aliquis poterat: Non habeo maculam, non feci malum. Non sufficit nobis malum non facere, nisi fecerimus et bonum. Sed quis potest esse sine macula ? Cum Apostolus dicat. In multis affendimus omnes (Jacob. 3.). Et, Si dixerimus, quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in nobis non est (1. Joan. 1.). Sed apud misericordem Dominum sine macula reputatur, cuijam culpa per delectationem non dominatur. Unde idem propheta, cum ab occultis et ab alienis delictis mundari exoraret, adjunxit: Si mei non fuerint dominati, tunc immaculatus ero (Psal. 18.). Primus ergo ingressus ad justitiam est, immaculatum se custodire a peccato: præventio autem perfectum esse in bono.Studeamus ergo ingredi sine macula peccati, atque exercere opera justitiæ. Justitia non novit patrem, non novit matrem: veritatem novit, personam non accipit, Deum imitatur.

3. Audiamus opera justitiæ, quæ sequuntur: Qui C loquitur veritatem in corde suo. Multi loquuntur veritatem in labiis, non in corde : qui videntur verum dicere, sed cor eorum labiis non consonat. Tanquam (Ex Augustino) si aliquis dolose ostendat viam, sciens in ea esse latrones, et dicat, Si hac ieris, tutus eris a latronibus, et contingat, ut vere non inveniantur latrones: verum ille loquutus est, sed non in corde suo. Aliud enim putabat, et nesciens verum dixit. Ergo parum est, verum loqui, nisi etiam in corde ita sit. Qui non egit dolum in lingua sua. Lingua agitur dolus, cum aliud ore profertur, aliud corde tegitur. Dolum in lingua non agit, qui id, quod mente tractavit sermone protulit. Nec fecit proximo suo malum. Proximum, omnem hominem intelligere debemus (Luc. 10.): et ideo scriptum est, 65 Quod tibi non vis fieri, aliis ne feceris (Tob. 4.) ut nemini faciamus malura, quod utique nobis ab aliquo fieri nolumus (Luc. 6.). Et opprobrium non accepit adversus proximos suos. Grandis res dicitur. Nunquam, inquit, vici- D nus murmuratus est contra eum (Tob. 4.). Nunquam invenit aliquam occasionem detrahendi ei. Hæc virtus excedit humanam conditionem: Dei gratia est. 4. Ad nihilum deductus est in conspectu ejus malignus. Et si Imperator est, et si Præfectus est; et si Episcopus est, et si Presbyter est (in Ecclesia enim istæ sunt dignitates), quicunque malus est, in conspectu Sancti pro nihilo computatur. Et statim sequitur: Timentes autem Dominum glorificat. Iste sanctus qui ingreditur sine macula, qui potentes despicit, quia mali sunt: si quem viderit timere Deum,

:

Satis manifesto innuit se Auctor legisse dominata, idest, delicta: quæ vetus et verior est lectio. b Recole, quæ in Præfatione ad internoscendum hujus Commentarii Auctorem, ex hoc etiam loco argumenta depromsimus.Neque enim dubitamus,quin

Augustino) superiora pertinent ad perfectos, ita ea, quæ nunc dicturus est, pertinent ad incipientes.

5. Qui jurat proximo suo, et non decipit, qui pecuniam suam non dedit ad usuram, et munera super innocentes non accepit. Omnino non jurare perfectorum est (Matth. 5.). Fallaciam cavere in juramento, et si non est perfecta virtus, est tamen aliquis profectus pertinens ad incipientes. Similiter pecuniam suam non dare ad usuram, non est magna virtus, sed tamen inchoatio virtutis est. Nam si perfectiesse volumus, omnia nostra largiri debemus (Matth. 19.). Rursus: Non est magnum, munera super innocentes non accipere; nam debemus, si possumus, et innocentes liberare. Quid est ergo, quod Sanctus Spiritus perfecta mandata, etiam minima adjungit, nisi quod in hoc infirma nostra misericorditer fovere intendit? Ut videlicet si adhuc ad perfecta non possumus attingere, vel parva prout possumus, studeamus exercere. Si enim pro posse nostro a parvis ad majora tendimus, et si ad ea pertingere statim, quæ desideramus, non possumus: non tamen deesse poterit mer ces laborantibus. Unde et sequitur: Qui facit hæc, non movebiturin æternum. Id est (Ex Augustino), perveniet ad illa majora, in quibus est magna et inconcussa stabilitas.

TITULUS PSALMI XV.

Antiquitus solebat fieri, quod quando aliquis de hoste suo triumphum habebat, faciebat sibi arcum construi, qui triumphalis dicebatur: in quo describebatur illa victoria (1. Reg. 15.) Unde Aurasica in arcu triumphali Massiliense bellum sculptum habetur, ob signum victoriæ Cæsaris. Similiter Deus Pater per victoriam passionis jam devicto diabolo, quasi triumphalem arcum de acquisito sibi regno totius mundi, titulum cruci fecit apponi, JESUS NAZARENUS REX JUDÆORUM (Matth. 27. Marc. 15. Luc. 23. Joan. 19).

Inscriptio tituli hujus psalmi est, Psalmus ipsi David Ideo (Ex Augustino) addidit ipsi, quia ipse Rex noster in hoc psalmo loquitur in susceptione personæ humanæ, de quo titulus regalis tempore passionis inscriptus emicuit (Aleminuit). Intentio ejus est nos invitare ad suum regnum, quod nobis acquisivit per suam humanitatem, passionem, resurrectionem, unde hic agitur. Ait ergo :

66 PSALMUS XV.

1. Conserva me, Domine, quoniam speravi in te. Non erat ei necessarium, quod pro se oraret: nam in eo, quod Deus erat, conservare seipsum poterat. Sed sicut incarnari venit pro nobis, ita pius Redemptor orare dignatus est pro nobis, transfigurans nos in sua persona; quia unum corpus fieri voluit, cum sua Ecclesia. Pro infirmantibus ergo membris suis, quæ transformat in se, dicit: Conserva me, Domine, quoniam speravi in te. Nos enim qui puri homines sumus, et per peccatum perditi, conservari a Domino indigemus. Ipse enim est spes nostra, ipse est Deus noster. Nos indigemus ejus auxilio, non ipse nostro. Unde sequutus adjunxit:

2. Dixi Domino, Deus meus es tu, quoniam bonorum meorum non eges. Quod prius Pater per Filium suum nos redemit, sola charitate hoc fecit, non necessitate. Perfecta enim ejus gloria, nec augeri potest, nec minui. Unde magis debemus Dominum Deum nostrum, et ore confiteri, et corde credere, atque in ipso sperare, et ab ipso salutem quærere, qui bona quidem nostra non quærit, imo sua nobis largitur. Unde et subditur:

3. Sanctis, qui sunt in terra ejus, mirificavit omnes voluntates meas in eis. Sanctis (Ex Augustino) qui in terra viventium spem suam posuerunt, civibus patriæ cœlestis, quorum conversatio spiritualis per anchoram spei in illa patria figitur, quæ recte Dei terra

nominatur, quamvis in his terris carne verscntur. A qui ad gaudia spiritualia inardescunt: isti proculduHis sanctis miras fecit omnes voluntates meas, in provectu eorum qui senserunt, qui eis profuerit et humanitas meæ divinitatis, ut morerer, et divinitas humanitatis, ut resurgerem Et notandum, quod postquam ait, Mirificavit voluntates meas, protinus ad jungit, in eis: ex quibus verbis colligendum est, ita voluntates suas sanctis miras ostendisse, ut easdem in ipsis faceret permanere. Neque enim sancti esse potuissent, si ab ejus voluntatibus cognitis discrepassent. Quod satis evidenter ex verbis sequentibus apparet, quibus dicitur :