Piniani gratiam, extremas vires insumpsit, tandem- A Versio Josephi operum, non Rufini, sed Ambrosii. que animam in amicorum complexibus anno 410 Commentarii in LXXV priores Davidis psalmos. reddidit.

* Hodie etiam tomo altero caret editio Vallarsiana, EDIT.

SEC. VX.

1468. Oxonii, in-4o (in-8°). B. Hieronymi exposicio in Symbolo apostolorum ad papam Laurentium. Impressa Oxonic et finita anno Domini MCCCCLXVIII 17 die Decembris. Liber decantatus propter origines rei typographicæ in Anglia, de quo pluribus Maitt. Ann. typ. t. I, pag. 279. Specimen litterarum sistit A mes typogr. Antiquities, p. 437. Middletonus quidem vitium typographicum subesse et omisso altero x, 1468 pro 1478, excusum nihil Caxtoni gloriæ, qui primus artem typographicam in Anglia exercuisse fertur, detrahere debere censuit. Vid. The Substance of his Diss. on the Origin of Printing in England in Two Essays on the Or. of Print., ed. 2, Lond. 1776, in-8°. Sed licet assentientes haud paucos, attamen et adversarios reperit, inque his gravissimum Meermanuum in Ep. ad Andr. Coltée Ducarel, inserta Origg. typogr., indeque in Suppl. to the Origin of Printing, 1781, in-8°, p. 236 sqq.

A xisse videantur. » Recusum est deinde cum omnibus Erasmianis non modo, sed et aliis fere omnibus Cypriani editionibus veluti Romana ap. Paul. Manutium 1563, p. 381, in quo optime singulos articulos separatim ante expositionem dispositos et diverso charactere expressos Fontaninus laudat; item in Pamelianis, Oxoniensi et Baluziana denique.

B

1470. Romæ, ap. Sweynh. et Pannarts, fo. Exposicio in Symbolum cum priore volumine Espistolarum Hieronymi. Assignatur etiam huic anno a nonnullis vel uti Caveo, Ittigio, et aliis editio Operum Rufini Romæ facta, sed hujusmodi editio merum figmentum est, a quo lectores sibi cavere debent. Auctor fuit Labbeus in Nova Bibl. ms. Suppl., p. 340, hanc editionem tanquam existentem in Bibl. Reg. Paris. laudans. Unde Maitt. Ann. t. I, p. 298, ex eoque plures deinceps bona fide descripserunt. At vero in Catalogo dictæ Bibl. nullum de ea vestigium reperias nec ab alio perito et curioso harum rerum indagato- C re usquam visa intelligitur. Facile autem conjeceris Labbeum editione præcedente Symboli cum epistolis Rufinianis inductum esse, ut editionem Operum Rufini statueret, quæ partem illorum licet minimam in fronte gereret; cujus quidem opinionis astipulatorem habes Fontaninum. Fortasse catalogus imperite confectus eum decepit.

1498. Oxonii, in-8°. B. Hieronymi Exposicio in Symbolo apostolorum.

SEC. XVI.

1516. Venetiis, apud Lazarum Soardum, f. Rufinus de Beneditionibus patriarcharum, sub falso titulo Homiliæ XVII in Genesim cum Origenis Opp. in Nov. Test., fol. CIIII. Editor Constantius Hierotheus jam D primum hoc Rufini opusculum, sed tanquam Origenis fetum et pessime tractatum produxit.

1519.Basilea,ap.Frob.,1°.Symbolum fidei,cum Operibus Cypriani ab Erasmo editis, qui de eoita in epistola ad Laur. Puccium card. scribit : « Symbolum fidei quod in evulgatis pariter ac descriptis voluminibus Cypriani titulum habet, inter Opera divi Hieronymi fertur Rufini nomine. » In notis vero post epistolam : « Stylus satis arguit hoc opus non esse Cypriani, et inter Opera Hieronymi fertur inscriptum Rufino. Nec abhorret phrasis a phrasi Rufini; et inter hujus Opera magnifice de Symbolo meminit Gennadius quod adeo præclare dicit esse dissertum, ut cæteri ad hunc di

1555. Basilea, apud Henr. Petri, f. Rufini Aquilei. de Benedictionibus Judæ et reliquorum patriarcharum. in Orthodoxographis Joh. Heroldi, tom. II, p. 1423. Heroldus, ignorata Hierothei editione, vero auctori librum suum restituit ex codice ms., quem pluribus, quæ lectu non indigna videbuntur et a Fontanino etiam allata sunt, ita describit : « Georgius Pistorius, vir clarissimus apud Ensisheym medicus excellens, atque de litteratura universali optime meritus, cum procul dubio nonnisi vel ingenii summis laboribus aut aeris impensa insani, libellum hunc Ru. fini Bibliothecæ suæ, tanquam thesaurum parasset, qua est in litteras bonas atque erga amicos humanitate, domino Henrico Petri, jam sacrorum auctorum Bibliothecam edenti, etiam hunc libellum sponte obtulit; qui quidem Romanorum majusculis litteris, iis quidem (quibus) Pandectas Florentinorum scriptas vidimus, sine distinctione ulla, ante mille ac plus annos, scriptus erat, venerandæ antiquitatis gemma mehercle pretiosa. Hunc vero, ut solet, temporis injuria, incuriaque barbarorum misere laceravit, quippe cum de benedictione Judæ mystica tractatur sententia, tres plagellæ rescissæ ac perditæ desiderantur; quarta etsi supersit lacera, quo loco reponenda sit, vix potest divinari. Erat proinde membranula tam tenera, ut teneriorem me vidisse affirmare non ausim : quod quidem tanto plus damni attulit scripto. Equidem ipsum scriptorium atramentum acerbitate sua plures versus erosos ac transparentes reddiderat, ut ex stigmatibus tantum legi possent, nisi si e regione in facie alterius paginæ versus versui responderet, tunc utrinque major instabat labor. Accedebat et hoc quod vel pluvia irrorante, qua olim asservabatur, bibliothecam, vel dum huc atque illuc ad ostentationem veteris monumenti perfertur, in marginibus totus madefactus fuerit liber, atque membranula tenerrima, quasi glutino concreta, quod ferme singula folia, nonnisi lacerarentur, disjungi aut aperiri possent. Sed et hoc tædii devorare volui, ut qualis qualis oblatus esset, a me describeretur liber; qui quidem finem suum non habet, pauca tamen deesse suspicor. Adhortor itaque studiosos omnes, ut quod huic deest scripto, quacunque occasione in bibliothecis venari velint, ut tandem et integer theologisque minus mancus ofierri possit, »

1569. Bas. ap. Henr. Petri, f. Rufini Explicatio benedictionis Judæ et rel. Patriarch. in Monum. Orthodox. Jo. Jac. Grynæi, t II, p. 1065, Heroldi opera, ipso tamen non nominato.

1570. Lugduni ap. Guilielm. Rovillium sub scuto Veneto, f. Rufini Aquileiensis presbyteri in LXXV. Davidis Psalmos Commentarius ex vetustissimo

exemplari bibliothecæ monasterii insulæ Barbatæ Amos auctorem huncce Commentarios prescripsisse juxta Lugdunum nunc primum in lucem editus; cum indice copiosissimo.

Editor est Antonius Alboneus (de Albone), archiepiscopus Lugdun. et primas Galliarum, qui in prolixa, qua Pio V pontifici librum nuncupavit, epistola (dat. Lugd. Id. Martii 1570), occasionem commentariis hisce potiundi hoc modo enarrat : Est in agro Lugdunensi insula quædam quam Barbæ appellant incolæ, docti vero Barbatam, medium alveum Araris findens, in qua pervetus ac sanctum monasterium exstructum fuit, et magna totius provinciæ veneratione celebratum; sed ita superiore bello ab hæreticis disturbatum atque dirutum, ut nihil in eo nisi loci cujusdam divinioris vestigia superesse videantur. Id cum ego multis jam superioribus annis B auctoritate sedis apostolicæ (uti fit) gubernandum suscepissem, cum multa in eo offendi pietatis antiquæ monimenta, tum vero præcipue bibliothecam opulentam, quam cum studiose Instrassem, offendi Commentarios Rufini presbyteri Aquileiensis in septuaginta quinque da vidis psalmos notis et charac teribus qui summam antiquitatem præ se fer rent descriptos, et membranis propemodum exesis, ac ipsa vetustate et situ attristis commendatos; quos cum avide perlegissem, aliisque viris eruditis legendos tradidissem, censui non esse hunc thesaurum denuo defodiendum, sed luci, ac auræ exhibendum. Neque vero (pergit) ab edendo hoc opere se deterritum esse, eo quod ex amicis quidam observassent plerisque ac infinitis prope locis ita cum Augustino in suis tractati- C bus in Psalmos consentire, ut eædem sæpe sint sententiæ, eadem verba atque adeo similes inter se periodi. Id enim in hoc opere evenisse censet, quod D. Ambrosio in suis libris Exameron ac de Spiritu sancto contigit, ut quemadmodum hic integras in suum opus ex divo Basilio periodos transtulit, sic ex Rufino, veluti alibi ex Hieronymo et Cypriano, in suos ille Commentarios quamplurima derivarit. Ad hæc ex ipsa styli facilitate ac æquabili dicendi genere elucescere putat Rufinum auctorem esse, simulque causa ipsi reperta est, cur studiosius a primis a Barbata insulis monachis hi commentarii asservati fuerint, scilicet, quod in eos fere duntaxat Psalmos ille scripserit, quos sine controversia Davidis esse docti fere omnes asseverarint, Postremo Gelasii testimonium profert, qui nonnullas ab eo Scripturas explicatas tradiderit, D quibus hosce septuaginta quinque Psalmos declaratos putat. Ac aliquandiu pro genuino sane Rufini fetu habiti sunt isti Commentarii ; non omnes tamen fallere potuerunt. Primum, qui illis larvam detraxerit fuisse Joan. Lorinum Fontaninus notat, ejusque locum ex Commentariis in Psalmos Lugduni apud Joan. Cardon 1623 editis profert. Animadvertit idem a nonnullis viris eximie doctis subinde pro vero citari Rufinum in Psalmos, veluti a Jac. Usserio in Historia de Scripturis et sacris vernaculis, p. 67, et Baluzio in Cyprianum. Cæterum in plures adeo Psal

• Hist. litt. Aquil., p. 404.

Alboneus persuasum sibi habuisse videtur, dum ad reliqua, sicubi exstent, eruenda et proferenda lectores nota in calce libri apposita excitat. Rufini Aquil. in Psalmos LXXVI Commentarios nonnihil diversos ab edilis ex indice Bibl. sancti Germani Paris. laudat Labbeus Nova Bibl. Mss. libr., part. 1, p. 23.

1576. Romæ, in æd. Pop. Rom., 1o Rufini Expositio in Symbolum cum Operibus sancti Hieronymi a Mariano Victorio editis tomo IX, part. 108.

1580. Parisiis, ap. Mich. Sonnium, 1°. Rufin Aquileiensis presb. Opuscula quædam, partim antehac nunquam in lucem edita, partim nuper ope doctissimorum virorum emendata et castigata; cum indicibus, tum locorum sacræ Scripturæ explicatorum, tum rerum ac verborum, amplissimis.

Insunt, 1° de Benedictionibus Judæ ad Paulinum episc. Nolanum, lib. 1; 2o Paulini ad Rufinum epistola; 3° Rufini ad Paulinum Fr. epistola; 4° ejusdem in Benedictiones reliquorum undecim patriarcharum, sive Commentariorum in Geneseos cap. 49 lib. II; 5° Commentariorum in Oseam prophetam libri III; 6; ejusdem Comment. in Joel prophetam ; 7° ejusdem in Amos; 8° Comment. in Symbolum ; 9o ejusdem Historiæ ecclesiasticæ lib, II Ex quibus n. 2, 3, 5, 6, 7, nunc primum ex codice ms. monasterii Montis Dei proferuntur. Editor Renatus Laurentius de la Barre jam Tertulliano et Arnobio circa idem tempus edito nobis cognitus in epistola nuncupatoria ad Joan. a Sancto Andrea Paris. Eccles. canonicum (d. Id. Jun. 1580) de Rufino ejusque scriptis exstantibus et deperditis quædam disputat, criticorum sui temporis studia, qui neglecta fere codicum mss. investigatione ad conjecturas omnia referrent, obiter perstringens. Scripsit Fontaninus lib. v, cap. 17, Commentarios in LXXV Psalmos, decennio ante ab Alboneo editos hoc anno apud eumdem Michaelem Sonnium titulo immutato esse recusos et tomum II Operum Rufini constituere; de quo nobis haud liquet. Certe in priori volumine nulla adjectorum commentariorum est significatio. Sed exemplar quod manibus tenemus cum ipsa Albonei editione Commentar. anni 1570 compactum est.

1745. Verona..., f. Rufini Tortani Aquileiensis presbyteri Opera quæ supersunt. Ad codices mss. denuo emendavit Dominicus Vallarsius presbyter

Veronensis. t. I.

Exhibentur 1° Liber de Benedictionibus patriarcharum cum notis editoris ad codicem ms. Bibl. Bononiensis recensitus; 2° Commentarius in symbolum apostolorum ad Baluzianam editionem exactus ; 3o Historia monachorum et itinera per Ægyptum ex ed. Rosweydiana repræsentata; 4° Duo historiæ ecclesiasticæ libri cum mss. codicibus comparati; 5° Libri apologetici duo adversus Hieronymum, subjuncta Apologia ad Anastasium. Succedit his appendix dubia et spuria continens, in quibus 1o Commentarius in LXXV priores Psalmos, cujus auctorem Gal

lum nec facile alium esse a Vicentio presbytero A Philippus, archiater pontificius, Xysto IV.P. M., cu

Gallo (de quo Gennad. SS. Eccl., cap. 80) Val-
larsius contendit. 2° In tres minores prophetas,
Oseam, Joelem, Amos Commentarius Hispani cujus-
dam scriptoris, fortasse Pauli Orosii, ut Vallarsius
suspicatur. 3° Vita sanctæ Eugeniœ virginis ac marty-
ris ex Rosweydo et cum ejus notis. 4° Libellus de
Fide a card. Sirmondo olim e Vaticano eta Garnerio
e Bellovacensi codice sub Rufini nomine prolatus.
5o Rufini presbyteri provinciæ Palæstinæ liber de Fide
a Sirmondo olim vulgatus et nunc iterum recusus,
additis ex mss. codicibus variantibus. Quibus omni-
bus prætermittitur Vita Rufini a Fontanino condita,
nonnullisque in locis a Vallarsio correcta et emen-
data. Hæc de hujus ed. tomo I et unico Joan. Do-
min. Mansius ad Fabricium. Frustra mentionem B

de eo vel titulum saltem in diariis eruditis et biblio-
thecarum illustrium catalogis perquisivimus. Man-
sius dicto loco excitat codicem ms. duorum librorum
Hist. eccles. Rufiniano vetustissimum et a nemine
hactenus collatum, qui in Bibl. cathedralis Ecclesiæ
Lucensis exstat et Caroli Magni tempore scriptus
censetur, de quo idem peculiarem alibi dissertatio-
nem perscripsit.

Cæterum Rufini libri apologetici contra Hieronymum in variis hujus editionibus recusi sunt, quibus singulatim ostendendis otium perdere nolumus. Gallice conversi exstant in Recueil de pièces concernant la Vie de Rufin (Paris., 1727, in-12), qui liber jam supra in Hieronymo nobis laudatus est.

I. Eusebii Historia eccl. a Rufino conversa et duobus libris aucta.

Hujus operis editionum indicem tanto majoris utilitatis fore confidimus, quanto minus jamjam ex usu illæ et frequenti lectione cognosci solent. Ex quo Musculi enim et Christophorsoni versiones invaluerunt, Rufinianæ versionis studium languescere visum et Valesianæ deinde calebritate omnis ejus usus pene cessavit. Tametsi vero Rufiniana non satis fida ubique et integra dicit possit, singularia tamen ab Rufino inserta habet et ad erisin Græci textus Eusebii haud exigui momenti est.

SEC. XV. 1474. Sine loci et typographi indicio, f. Eusebii historia ecclesiastica, per Rufinum e Græco in Latinum traducta. Maittaire, t, I. p. 332, et ex eo Hamberger, t. III, p. 43. Fontanino haud innotuit, qui sequentem principem putats.

1476. Roma, apud Joannem Philippum de Lignamine, f. Liber Historiæ ecclesiasticæ Eusebii Cæsariensis, quam beatus Rufinus presbyter de Græco in Latinum transtulit. Hæc inscriptio non in prima pagina, sed post Lignaminei ad Xystum pontificem nuncupatoriam epistolam legitur. In fine: Millesimo CCCCLXXVI, die 15 maii P.M. Sixti quarti, anno ejus quinto completum est hoc opus. Nuncupavit Joannes

Bibl. M. et Inf. Lat. t. VI, p. 132 sq.

In Opusculis P. Calogiera, tom. XV, § 15.

jus in litteras et litteratos homines studium ac patrocinium in epistola præfixa mirifice extollit, atque post plurima, jussu illius typis impressa et eidem Xysto dicata ad Historiam se convertisse et ab hac Rufiniana auspicatum esse dicit. In quibusdam exemplaribus hujus epistolæ loco alia plane ad card. Guill. de Estoutavilla legitur, unde hanc editionem distractis statim exemplaribus recusam censuit, duasque adeo ejusdem typographi proposuit Fontaninus. Audiffredus contra non negat consilium forte recudendæ editionis Lignamineo fuisse, sed ultra primum voluminis quinternionem typographum non processisse, idque institutum rursus abjectum esse contendit. Cæterum secunda editio, sive tota excusa, sive incepta tantum fuerit, admodum rara et elegans est, litteris tatem paulo crassioribus et syllabis pro sæculi more sæpe contractis, de eaque nec non aliis a Joan. Phil. excusis libris pluribus Fontaninus 1. 1., et nuper P. Franc. Xaver. Laire, in Specim. p. 232, 233, et Audiffredi, p. 212 sq.

1479. Mantuæ, apud Joan. Schallum Herosfeldensem, I. Eusebii Historia eccl., etc. Joan. Schallus Germanus, arte pariter ac Lignamineus medicus, utrumque et curam et typos novæ editioni accommodavit, Romana editione ignorata. Fontaninus æque elegantem esse dicit ac Romanam. Inscripta est Friderico Gonzaga, Mantuæ marchioni. Epigramma in fine operis adjectum quinque distichis constans vide apud Fontaninum.

C 1497. Parisiis, apud Petrum Lovet, in-4°. Eusebii
Hist. eccl., etc.

D

SEC. XVI. 1514. Argentina...... in-fol. min. Eadem cum Bedæ Historia eccl. gentis Anglorum. Rarissima putatur, emendata non item; quippe quam depravatissimam et mendosissimam Joan. Gravius apud Fontaninum excitatus dicit".

Intra an. 1514 et sequentem, ed. Parisiis, sine anni et typogr. nota, in-8°. Eusebii Hist. eccl., Rufino interprete. Accuravit et ad codices mss. et varias edd. denuo recognovit Gaufridus Boussardus, theol. Paris. Nuncupavit Stephano Poncherio senatus Galliarum præsidi et Parisiens. postea antistiti. 1523. Lugduni, apud Benedictum Bonnyn, in-8° Eadem ex editione Boussardi.

Basilea apud Joan. Froben, f. Historiæ ecclesiasticæ Eusebii Pamphili Cæsariensis libri IX, Rufino interprete. Rufini presbyteri Aquileiensis libri duo recogniti ad antiqua exemplaria Latina per beatum Rhenanum, in Auctoribus Historiæ eccl. primum locum occupant.

1525. Parisiis, apud Franc. Regnault, in-8°. Eadem ex Boussardi editione.

1528. Basilea, ap. Joan. Froben, 1° Eusebii Hist. eccl. libri IX, Rufino interprete, etc.; repetitio Rhenanianæ, cujus tamen præfationes sunt rejectæ.

Hist. Aqui., litt. lih. v, cap. II, p. 356 sqq.
Lib. v. cap. 11, n. 9.

1533. Lugduni, apud Bened. Bonnyn, in-8°. Eadem ▲ tem codices suffragarentur, etiamsi in loca incideex editione Boussardi.

ret, de quorum corruptione vix dubitari posset. Aspersit eliam notas, sed quas juvenibus studiosis tantum, non viris doctis scripsisse videri vult: in quibus partim historica breviter et quæ geographiam attinent vel loca sanctorum et Patrum notantur. Ultimo loco denique et quidem in dictæ dissertationis de Rufini vita et fide, quæ cum libris ab ipso Rufino ad supplendum Eusebium scriptis secundum volumen constituit, parte tertia, de versione Rufiniana, videlicet 1° de ejus apud majores auctoritate, usu et pretio ; 2o de Musculana et Christophorsoniana Eusebii versionibus; 3° de Valesii translatione; de Rufinianæ versionis laudibus ex ipso Valesio disserit, ac 5° utriusque Rufini et Valesii versiones ad Græcum textum invicem examinat,

pret. Wolfg. Musculi. Similiter in repetitis an. 1554 B illamque huic superiorem censet. Quo novo tamen

D