LIBER SECUNDUS. DE SCRIPTIS A RUFINO ROME EDITIS CAPUT I. I. Macarius doctrinam Origenis contra falum sibi aRufino rogal exponi. II. Macarii professio el studia. III. Pineti coenobium ubinam steterit, in quo Rufinus Ursejo Abbati Regulam Basilii Magni latinitate donavit. IV. Varia de hac Regula proferuntur. V. Librum primum Apologetici S. Pamphili pro Origene Rufinus Macario nuncupal. VI. Ejusdem Apologetici examen. VII. Rufini Dissertatio pro Origene. Eo tandem accedimus, unde Rufino summa invidia conflata, quæ illius nomen apud posteros, dere ipsa parum sollicitos, magnopere labefactare visa est. Romam cum Melania nondum advenerat, quum Macarius quidam, vir primarius, monachus certe, ut postea probabo, contra mathematicos seu Fati adsertores, scripturus, et in quibusdam, tanquam arduis,hæsitans, navim in somnis adspexit, eminus per mare adventantem, quæ portum occupans, nodos difficultatum absolveret. Quid plura? Vix dum Rufinus adparuit, Macarius ab eo percontatur, quid de argumento, qued manu versabat, sentiret Origenes; hujusque doctrinam sibi orat exponi. Quum labori se subducere Rufinus, et quadam ex parte tale aliquid operis ab Sancto Pamphilo martyre in Apologetico suo conscriptum subjungeret, hunc eundem Macarius sibi in latinum sermonem verti, semel iterumque flagitavit.Quamvis autem id se præstitutum. abnueret Rufinus, proptereaquod ad latinum sermonem tricennali jam pene incuria torpuisset, haudquaquam tamen quin Macario auscultaret, facere potuit. Quare de Sancti Pamphili Apologetico pro Origene, mox de libris Periarchon in latinum sermonem transferendis cogitavit, interjecta propria dissertatiuncula de adulteratione librorum Origenis, ut ab eo, quem male audire didicerat, invidiam amoliretur. Hæc breviter præfari visum est, antequam distinctius et latius singula percurramus. Eadem narrat Rufinus Invectiva I. uti vulgo inscribitur, verius inscribenda Apologia, ad Apronianum contra epist. XLI. alias LXV. (Nunc LXXXIV.) S. Hieronymi ad Pammachium et Oceanum. II. Admonet me hic locus, priusquam ulterius procedo, ut raptim agam de hoc Macario, quandoquidem omni ævo memorandæ controversiæ originem præbuit. Rosweydus in notis ad S. Paulinum recte monuit, alium ab eo non videri, ad quem Nolauus antistes scripsit epistolam XLIX.alias XXVI.ubi illum enixe sollicitat,ut auxilio esse velit Secundiniano naufragam navim cum mercibus ex Sardinia advectis, a procuratore Posthumiani Senatoris repostulanti, qui eam in Brutiorum littore occupaverat : quique judi cem provincialem declinaturus, Romam aufugerat Palam est, hunc eumdem esse Macarium, quem Palladius in Historia Lausiaca cap. CXXIII. inter eos re. censet, qui Pinianum Melaniæ junioris maritum, in Campaniæ et Siciliæ agris agentem, sacræ exercitationis caussa conveniebant. Similiter eliam inquit Palladius, quidam nomine, Macarius ex Vicaria. In codice Græcolegitur άnò ßixxpíxs nempe Exvicarius, seu vicaria præfectura defunctus. Hanc phrasin aliis exemplis illustrat Rosweydus in Onomastico pag. 1059. unde apparet lapsus Abrahami Ortelii in Thesauro geographico, ubi Palladii Vicariam, locum quempiam esse existimavit, quum sit nomen officii. Ortelii lapsum correxit Bollandus pag. 90. tom. I.Januarii. A Sidonio lib. I. epist. III. Vicarianus apex, ab aliis Vicarianus honor; et Vicariana dignitas passim; aut B A etiam Vicaria absolute dicebatur, ex Sirmondo ibidem in notis. Præfecti prætorio Italiæ tres Vicarii fuefunt.I Romæ, II. Italiæ, III. Africæ. Primi dispositioni Picenum, Valeria, Campania, Brutii, et Avellinates suberant, ex Cod. Theodosiano lib. IX. tit. xxx.quibus equorum usus lib. V. et 1. LXVIII. lib. XII. tit.I. de Decurionibus, ubi consule Gothofredum. Adi, si lubet, Blondellum de Primatu pag. 917. et Norisium in Dissert. de Synodo V. cap. X. Hac prima Romæ Vicaria functus fuerat Macarius: unde habemus,cur Paulinus Secundinianinavim ab eo deprecaretur. Vir fide, eruditione, nobilitate, el vita clarus dicitur a Rufino lib. I. Invect. qui, eo, uti diximus, etiam atque etiam rogante, Sancti Pamphili et Origenis Opuscula in latinum sermonem convertit, eidem Macario triplici prologo inscripta, ubi virum desideriorum et fidelissimum FRATREM appellat: quo vocabulo ejusdem secum professionis nempe monachum, tunc fuisse de signat. Certe idispsum prodit his verbis Gennadius in Catalogo cap. XXVIII. Macarius monachus scripsit in urbe Roma adversus Mathematicos librum : in quo labore orientalium quæsivit solatia scripturarum,nempe Origenis et Pamphili. Huc alluserat S. Hieronymus in Apologetico II contra Rufinum: Ergo nisi de Oriente venisses, eruditissimus vir hæreret adhuc inter Mathematicos, et homines Christiani quid contra fatum dissererent, ignorarent. Paulo inferius navim, quæ Rufinum adveverat, in somnis a Macario visam, irridens; Tua navis, inquit, Romanæ urbi revelatione, promissa, alliud pollicetur, et aliud efficit. Mathematicorum veneral solvere quæstiones, et solvit fidem Chistianorum. Rursus epist. XCVI. alias XVI. (Nunc CXXVII.) ad Principiam, carpens Rufinum et Macarium licet utrius que suppresso nomine: Tunc librorum πepì ápywv infamis interpretatio: tunc discipulus ör6105, et vere nominis suisi in talem magistrum non impegisset, tunc nostrorum diồ××τixãν contracdictio,et Pharisæorum turbata est schola. Sub nomine 60s quod beatum significat Macarius latet, qui Græce idem sonat, et Sanctis adnuC meratur apud Bollandum tom. I. Januarii pag. 90. Nomine vero Mathematicorum eo tempore non Astronomi, sed Haruspices, Genethliaci, et quos nunc Astrologos judiciarios dicimus, accipiebantur, qui passim apud Christianos pessime audiebant, quod omnia a Fato et Stellis derivantes, divinam providentiam et liberum hominis arbitrium penitus elevarent.Horum fallaces divinationes et impia deliramenta, quibus et ipse aliquando fuerat addictus, rejicit S. Augustinus in confessionibus lib. VII. cap. VI. eosdemque explodit lib. V. de Civ. Dei cap. I. et II. Ad hæc cap. XLV. de diversis quæstionibus, eos eleganter his verbis pingit: Non eos appellarunt Mathematicos veteres qui nunc appellantur, sed illos qui temporum numeros motu cæli ac siderum pervestigarunt. Adversus eos autem qui nunc appellantur Mathematici, volentes actus nostros corporibus cælestibus subdere, et nos vendere stellis, ipsumque pretium, quo vendimur, a nobis accipere nihil brevius el verius dici potest, quam eos non respondere nisi acceptis constellationibus. His consona habet lib. II. Doctrina Christiana cap. XXI. In libro autem IX. Cod. Theodos. integer titulus X VI. est contra maleficos et mathematicos. In istiusmodi ergo homines fati adsertores scribenti Macario suppelias tulit Rufinus labore orientalium scripturarum, ut ait Gennadius, nempe latina interpretatione Apologiæ Sancti Pamphili pro Origene, et hujus opere de Principiis. D III. Celebre erat co tempore in agro Romano me B nasterium Pineti, in quod Macarius, aliique monasti- A cæ vitæ professores, ipseque etiam Rufinus, Deo vacaturi, secederant. Rufinum certe, vixdum ab Oriente reversum, illud coenobium intrasse, colligimus ex ejus præfatione ad Regulam Sancti Basilii, de qua postea. Sed viri docti disputant, ubinam gentium steteritiste Pineti locus. Norisius in Historia Pelagiana lib. I. cap. II.in fine, locum Romæ sub urbanum appellat, eundemque extra portam Angelica m primo ab urbe lapide stetisse opinatur. Post Tillemontium tom. XII.pag.310. et tom. XIV. pag. 127. alio abiit Johannes Mabillonius in lib. I. Annalium Ordinis Sancti Benidicti §. 15. Pinetum enim aliis in Sicilia. aliis prope Rhegium Julii statuentibus, ipse locat in opido Classensi prope Ravennam, ratus idem ac cœnobium Sanctorum Johannis et Stephani,quod Sanctus Gregorius memorat in libro VII. epist. XVIII. Hi omnes Pineti monasterium in ora maritima agri Romani quærere neglexerunt, ubi illud disertis verbis ponit Rufinus,dum se adventantem de partibus Orientis, et desiderantem jam fratrum consuela consortia, in illud ingressum affirmat. Rufinum ergo Hierosolyma reducem, necdum Romam ingressum, fratrum (id est monachorum) consueta consortia in monasterio Pineti primum exhilararunt. Ejus postea situm graphice delineavit in epistola jam laudata ad Ursejum, loci Abbatem, qui in pervetusto codice Sanctæ Crucis in Hierusalem Ursacius appellatur: Superpositum angusto arenosi tramitis dorso, hinc atque hinc passivi maris unda circumluil. Rara tantummodo latentes locos eminus arguit Pinus, ex qua et Pineticlarum nomen sæculo dedit. Si Penitum maris unda circumluebat, ergo mari incumbebat, et procul ab Urbe aberat. Hoc neque Pinelo extra portam Angelicam neque Classensi opido congruit. Si rara pinus latentes locos arguebat, ergo juxta Pineta Ravennæ esse non potuit, ubi non rara, sed frequens eminet pinus.Denique quid multis opus? inter Campaniam et Romam Pinelum stelisse colligitur ex epist. XLVII. olim XLVIII. Pontii Paulini, qui A. D. 398. Cerealem, Nola Romam ad Sanctum Petrum redeuntem licet incertus, an Rufinum esset visurus, tamen Rufino tunc in Pineto degenti illum commendat: Etsi, inquit, incertum mihi fecit (Cerealis) quod AD TE perrecturus forel. Rufinus ergo extra Urbem inter Nolam et Romam tunc morabatur, ut propterea eum invisere cupienti, a via Romana nonnihil esset declinandum. Paulinus addit, se, epistolam Rufino reddendam, Cereali dedisse.itaque chartulæ damnum SITE FORTE NON VIDISSET, quam officii, sicul credimus, si te viseret, præoplantes capessere, commisimus epistolam istam non casui, sed fidei. Credimus enim in Domino dirigendam ad le viam sermonis ac filii nostri. Quare Paulinus cubius hærebat,num Cerealis Romam veniens, ad Rufinum in ipso itinere diverteret, an potius epistolam suam ad illum extra iter esset missurus. Atqui Cerealis ad Rufinum non tulit, sed præmisit epistolam, ut ipsemet Rufinus testatur in ea, qua librum II. de Benedictionibus Patriarcharum ad Paulinum direxit, ubi et locum nominat, in quo tunc morabatur, Pinetum, scilicet. Malo hoc verbis Rufini explicare: communem qui dem filium Cerealem NONDUM videram. Sed is conscius quid mihi doloris infligeret,si reddere moraretur literas tuas, PRÆMISIT eas ad me. In fine sic ait; quia autem Quadragesimæ diebus, in monasterio PINETI positus, hæc rescripsi ad te, etiam fratribus, qui aderant, ineptias meas celare non potui. Rursus in præfatione lib. III. Periarchon sic Macarium alloquitur tom. I. Operum latinorum Origenis editionis I. Erasmi apud Frobenium pag. 818. Superiores duos Periarchon libellos, te non solum insistente, verum etiam cogente, DIEBUS QUADRAGESIMÆ interpretatus sum. Sed quoniam illis diebus etiam tu, religiose frater Macari, el VICINIUS monebas, el amplius vocabas, etiam ego amplius operabar. Hos vero posteriores duos tardius expticnimus, dum AD NOS ab extrema et ultima parte Urbis rarior exactor accedis. In editionibus Hierothei, Erasmiet Grynei, orbis pro urbis perperam legitur. Pinelum re perisse mihi videor in Actis S. Cæsarii Terracinensis in Sanctuario Bonini Mombritii tom. I. litera C. ibi enim circa finem hæc legumtur de Sanctis martyribus Felice et Eusebio: quorum corpora, die jam præclaro jactavit mare ad littus juxta PINETA. Hinc satis patere arbitror, monasterium Pineti stetisse in agro Terracinensi juxta mare: atque huc Macarii monachi somnium respexisse, cui contra fatum scribenti,per soporem navis quædam ostensa est eminus, adventare per pelagus quæ quum portum fuisset ingressa, nodos suæ hæsitationis absolveret, teste Rufino Apologiæ lib. I. pag. 360. quippe quæ in littorale monasterium Pineti, Macario Monacho, tunc ibi degenti, adpellere visa est.In Hocce monasterio constitutus Rufinus, uti jam dixi, Basilii Magni Regulam latinitate donavit, obsequuturus Ursejo Abbatiab se percontanti quænam in Oriente Servorum Dei haberetur observatio, quæ animi virtus, quæ instituta servarentur in monasteriis. Eo libentius paruit Rufinus Ursejo pollicenti quod per universa occiduæ partis monasteria si hæc Sancti et spiritualis viri (Basilii( sancta et spiritualia innotescerent instituta, omnis ille Servorum Dei profectus, qui ex hujusmodi institutionibus nasceretur, eidem quoque Rufino ex eorum vel meritis, vel orationibus aliquid gratiæ, vel mercedis, afferrel. Sic Rufinus in epistola ad Ursejum, quem rogat, in fine ut una cum cæteris qui Regulam legerit illius sit memor,aliisque monasteriis exemplaria præbeat, ut secundum instar Cappadociæ omnia monasteria eisdem et non diversis institutis vet observationibus vivant. IV. Promissa Ursacii sive Urseji, ac vota Rufini inania non ceciderunt, ad hanc enim Basili Regulam latini juris factam, Itali et reliqui Occidentales vitam et mores suos composuerunt, notante Mabillonio in Annalibus lib. I. §. XIII. Rufinus triennio serius in Hist. lib. XI. cap. ix hoc præclarum industriæ suæ monumentum sic memoravit : transfudimus in latinum Basilii præterea instituta monachorum. optantes, si poterimus, et Dei favor adjuverit, eorum (utriusque C Basilii) plura transferre.Isthæc Regula, omnium, quas Occidentales imitari studuerunt, celeberrima, nos monet, ut quædam minus obvia de ea proferamus, quæ in Rufini interpretis laudem maximam cedunt. Magnus Basilius monasticum institutum in Oriente variis regulis Græce editis illustravit, et ad perfectioris disciplinæ normam excoluit. Has accurate recenset Benedictus Haeftenus in Disquisitionibus monasticis lib. I. Tract. IV. Disquis. xr. Quæ nulla suspicione laborant, hæc sunf. 1. Regulæ fusius disputatæ. 2. Regulæ breviores. D 3. Constitutiones monasticæ. 4. Regula in latinum sermonem conversa. Hanc postremam intres ducentasque interrogationes divisam Rufinus noster ex Basilii fusioribus et brevioribus regulis contexuit, quemadmodum ob oculos ponit Hugo Menardus in notis ad Concordiam Regularum a Sancto Benedicto Anianensi Abbate initio sæculi IX confectam, ubi pag. 56. in translationem Rufinianam utramque Basilii regulam, fusius et brevius disputatam migras se observavit. Eam vetustissimus codex MS. Bibliothecæ Sancti Germani a Partis in duceutas interrogationes, totidemque resposiones iisdem subjectas, divisam complectitur. Sed in editione Holsteniana tres aliæ interrogationes supperadduntur. Vir doctus et pius Edmundus Martene, in Commentario ad Regulam Sancti Benedicti pag. 897. censuit, Basilium ipsum ex utraque Regula sua, breviori et fusiori, tertiam conflasse, quam Rufinus latinum reddiderit. Non alius tamen quam Rufinus et conflavit, et latinam reddidit. Ejus interpretatio ordinem regularum, quam Basilianæ præseferunt, neutiquam servat sæpe enim Rufinus non tam interpretem quam, paraphrasten agit, multis etiam de suo intextis, ut censet Haeftenus lib. II. Tracet. I. Disquisit. IX. Hinc factum est, ut quotiescumque Basilianæ regulæ segmenta recitantur in Anianensi Concordia, in qua Sancti Benedicti Regula cum aliorum Patrum xxv. Regulis A ad Ursejum accessit operibus Sancti Basilii pag. 337. Coloniæ apud Eucharium Cervicorum latine editis A. D. 1531. in folio. ex interpretationibus Jo. Argyropili, Georgii Trapezuntii et Raphaelis Volaterrani. Accessit etiam Regulæ Sancti Benedicti, Commentario illustratæ per Johannem Cardinalem a Turrecremata pag. 537. editionis Coloniensis apud Geruinum Calenium A. D. 1575. in folio. Prosper Stellartius in libro, cui titulus: Fundamina et regulæ omnium ordinum, edito Duaci per Balthassarem Bellerum A. D. 1626. in 4°. pag. 138. aliam Basilii regulam attulit. Sed Lucas Holstenius in epistola MS. ad Fabium Chisium die vi Junii A. D. 1643. exarata testatur, germanam veramque Rufini interpretationem præ ceteris eam se reperisse, quæ laudatur in Concordia Benedicti Anianensis, cujus Codici Regularum seorsum inseritur. Hinc ad membranas Colonienses, olim ex autographo Sancti Maximini Trevirensis descriptas, ubi Rufiniana Regula B primo loco legebatur, adamussim expressam Holstenius vulgavit in tom. I. Codicis Regularum: Statuta monachorum Sancti Basilii Episcopi Cæsariensis inscribitur in pervetusto codice membraneo Bibliothecæ Sanctæ Crucis in Hierusalem in folio pag. 177. una cum prologo Sancti Rufini presbyteri ad Ursacium. Carolus Cointius in Annalibus Ecclesiasticis Francorum tomo vI. A. D. 821. § 28. agens de Holstenii Regularum codice, labitur, putans, Chisium, nonnisi, postquam ad pontificatum adsaendisset, apographum suum, olim Coloniæ descriptum, cum Holstenio communicavisse. Illud enim jamdudum, scilicet A. D. 1643. communicaverat, ut nos ex ipsis Holstenii epistolis hac de re ad Chisium scriptis collegimus. Regulam Basilianam a Rufino explicatam, et in Galliis ante A. D. 651. quo S. Gislenus Atheniensis in Belgio sibi Sedem elegit, usu receptam, illuc fortasse pertulit S. Maurus, Magni Benedicti discipulus, et S. Aredio æqualis, ut monet Cointius in tom. III. A. D. 651. §7. qui etiam mox accuratam et egregiam profecto analysin ejusdem Regulæ exhibet, unde nobis vir doctissimus per singula eundi laborem ademit. Hæc de primo Opere, quod a Rufino, in Italiam reverso, scriptum comperimus. Sed Macarius ad alias lucubrationes denuo nos vocat. Apud Gratianum hæc Basilii Regula, instituta monachorum dicta, ex Rufini interpretatione laudatur 26. Q. VII. cap. VIII. Item Dist. II. cap. I. de Poenit. Nunc de Pamphili Apologia pro Origene agamus. ipsam lectione assidua frequentasse, testis est auctor C ejus Vitæ in Sæculo II. pag 819. Ex ea Smaragdus testimonia profert in Commentario ad Regulam Sancti Benedicti, eandemque memorat Innocentius II. Summus Pontifex apud Gratianum Caussa XVIII. Quæst. II. cap. XXVI. Ad hæc auctor præfationis in opera G. L. Sancti Basilii Parisiis impressa apud Michaelem Sonnium A. D. 1617. in folio sic loquitur de Regula, quam Rufinus expressit: exstal etiam asceticorum librorum epitome vel certe Regularum fusius expositarum, quam latinitate donavit Rufinus Aquileensis, ac librum de Institulis monachorum appellavit, eoque Coloniæ una cum ceteris Rufini operibus seorsim edetur, præsertim quum ordinem Regularum non servel,quem Basilii opera præ se ferunt. Isthæc editio Coloniensis nunquam visa est. Fronto Ducæus ibidem tomo II. pagina 28. col. 2. in notis ad Regulam fusius disputatam inseruit emendationes latinæ versionis Rufini ex duobus Mss. codicibus Puteanis. Rufinianam Regulam primus typis vulgavit Johannes Franciscus Brixianus monachus Congregationis Sanctæ Justinæ in libro cui titulus : Quatuor primum approbatæ religiosis quibusque viventi regulæ. Venetis apud Lucam Antonium Junctam A. D. 1500. in 4° Hanc editionem postea renovatam vidimus Parisiis apud Johannem Petit 1519. in 4°, ubi tamen qui in codicibus Mss. est Ursejus, mendose appellatur Ursarius, fortasse Ursacius, dicendus. Monachus Brixianus adnotavit in fine, hanc regulam in suo fonte apud Græcos ampliorem, et in ordine accuratiorem haberi, eamque se cum aliis ejusdem Basilii diversis tractalibus, Rufino interprete, propediem Latinis donaturum. Addamus testimonium Damiani de Sancta Maria in præfatione operum Sancti Basili Græce editorum Venetiis apud Stephanum de Sabio A. D. 1535. in-folio, ubi Casparem Contarenum Cardinalem alloquens, Regulama Rufino translatam, fragmenta et diminutum libellum appellat. Cum epistola D V. Eam Rufinus in Macarii nomine comparere voluit. Sed quia Origenem ejusque studiosos male audire noverat, invidiam ab se amoliri conatus est proœmio ad Macarium, virum desideriorum, ut semel et iterum vocat, nempe alterum Danielem. Non diffitetur quin sibi res ipsa offensam maximam comparet eorum, qui se læsos putant ab eo, qui de Origene non aliquid male senserit. Et quamquam non suam de eo sententiam, sed Sancti martyris Pamphili Macario sciscitanti explicaret, ait tamen, se non ambigere, futuros, qui el in eo læsos se putent, si aliquid pro eo et alieno sermone proferat. Ipsos tamen deprecari se ait, nihil præsumpto vel præjudicato animo agere; sed quoniam ad judicium Dei venturi sumus, non refugiant scire quod verum est, ne forte ignorantes delinquant, considerantes, quia falsis criminationibus perculere fratrum infirmorum conscienlas, in Christum peccare est. Et ideo (subjungit Rufinus) non accommodent criminatoribus aurem suam, nec ab alio discant allerius fidem, maxime quum coram experiri sit copia, et oris sui confessio, quid vel qualiter uniusquisque credut, ostendal. Sic enim scri plum est: quia corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem: et ex verbis suis unusquisque justificabitur, el ex verbis suis condemnabitur. Hæc præfatus, et lectore in iis, quæ Origeni contraria apud illum inveniuntur, misso ad brevem Assertionem, ut vocat, de Adulteratione librorum Origenis quam Sancti Pamphili Apologiæ statim subjecit, A Eusebio post Pamphilum martyrio caronatum, com Fidei suæ tesseram profert, contra præcipuas hæreses Origeni impactas omnino pugnantem. 1. Se credere profitetur, quod Sancta Trinitas coæterna sit et unius naturæ, uniusque virtutis atque substantiæ. 2. Quod Filius Dei in novissimo tempore homo factus est, et pro peccatis nostris passus est et in ea ipsa carne, in qua passus est, resurrexit a mortuis; propter quod et resurrectionis spem humano generi tribuit. 3. Carnis (inquit) resurrectionem non per aliquas præstiigas, sicut nonnulli calumniantur, dicimus; sed hanc ipsam carnem, in qua nunc vivimus, resurrecturam credimus, non aliam pro alia, nec corpus aliud, quam hujns carnis dicimus. Sive ergo corpus resurrecturum dicimus, secundum Apostolum dicimus, hoc enim nomine usus est ille: sive carnem dicimus, secundum traditionem symboli confitemur. Stulla enim adinventio calumniæ est, corpus humanum aliud pu- B tare esse quam carnem. Sive ergo curo secundum communem fidem, sive corpus secundum Apostolum dicitur quod resurget, ita credendum est, sicut Apostolus definivit; quia quod resurget in virtute resurget et in gloria, et incorruptibile resurget et spirituale corpns, quia corruptio incorruptionem non possidebit. Salvis ergo his prærogativis futuri corporis vel carnis, resurrectio carnis credendu est integre atque perfecte, ut el natura carnis eadem servetur, et incorruptione spiritualis corporis status et gloria non infringatur, sic enim scriptum est. Sic de fide sua Rufinus circa Trinitatem, Incarnationem, et corporum Resurrectionem, quibus nullam difficultatem jure moveri posse consentit Tillemontius tomo XII. pag. 206. Rufinus omnia his verbis claudit. Hæc in Hierosolymis in Ecclesia Dei a Sancto Sacerdote ejus Johanne prædicantur. Hæc nos cum ipso dicimus et tenemus. Post emissam hoc pacto Fidei suæ regulam eorum qui contra credunt, communionem damnaf, secum vero sentientibus pacem adprccatur: siquis præter hæc vel credit, vel docet, vel a nobis aliter credi, quam exposuimus, putat, anathema sit. Nostræ ergo Fidei documentum siquis habere vult, habeat ex his. Si quidem aut legimus, aut hujus fidei nostræ facimus rationem, secundum Apostolum probantes omnia, quod bonum est tenentes, ab omni specie mala nos obstinentes. Et si qui hanc regulam sequuntur, pax super illos, et super Israel Dei, amen. VI. His peractis subsequitur Apologia Pamphili martyris pro Origene, interprete Rufino, quemadmodum in editionibus vulgatis inscribitur, quanquam ea primum dumtaxat librum, et loca nonnulla ex illis sex libris separatim decerpta continet, quibus Pamphili Apologiam constitisse proditum est. Martyr invictus eam Cæsareæ Palæstinæ, in carcere clausus cum aliis Fidei Confessoribus scripsit, ut Eusebius, Pamphili in eodem carcere socius, testatur in libro de Martyribus Palæstinæ cap. XI. et Photius cod. CXVIII. cujus hæc sunt verba : Lecti sunt Pamphili martyris et Eusebii pro Origene libri sex; quorum QUINQUE sunt a Pamphilo in carcere, præsente eliam Eusebio elaborati. SEXTUS vero postquam jam martyr ferro, privatus vita, ad unice desideratum Deum migrarat, ab Eusebio est absolutus. Photius totum opus recenset, perinde ac utrunque auctorem haberet, utiturque verbis in multitudinis numero usurpatis, aiunt. addunt, commemorant, etc. In fine iterum scribit: Origenis autem Apologiam, ut diximus Pamphilus et Eusebius communi carcere inclusi conscripserunt. Uterque operas contulit in condenda hujusmodi Apologia, quam opido elaboratam et longam fuisse, discimus, ex Eusebio in Hist. Ecclesiastica lib. VI. cap. XXXV. et ex Socrate lib. III. cap. VII. ac etiam ex ipso Photio, qui nono Christi sæculo totam legit. Iidem auctores nos docent, quinque priores libros non ab uno Eusebio, sed a Pamphilo simul et Eusebio, sextum ab uuo C positos. Hinc factum, ut quinque (priores libri modo Pamphilo, modo Eusebio indiscriminatim tribuerentur, sextus unum semper Eucebium auctorem prætulerit primo tamen unum Pamphilum, non etiam Eusebium auctorem habente, ut postea constabit. Universi operis argumentum fuit defensio Origenis a multis criminationibus, quibus ejus doctrina impetebatur; nonnulli enim Origenianis scriptis intelligendis impares, alți mentes gravitate, multi etiam sinistro affectu præ repti, in Origenem ferebantur, ita ut etiam sacrarum literarum studiosos Origeniana Opera lectitantes pro hæreticis conclamarent, quanquam alias innocentiæ et pietatis laude conspicuos. Plurimi insuper damnatores Origenis non solum quicquam ex ejus operibus nunquam legerant, sed linguam Græcam, qua Origenes scripserat, penitus ignorabant. Nec deerant qui quum ex ejus lucubrationibns, omnem, qua pollebant, eruditionem hausissent, ne id ceteri animad verterent, doctrinam, auctoremque simul verbo et scripto execrabantur. Sic Pamphilus in Apologia sua, quam, ut Photius testatur, Confessoribus ad metalla Palæstinæ damnatis, direxit; propterea quod rumoribus et maledictis in Origenem excitatis faciles aures adcommodare viderentur. Constat porro tota propemodum locis integris et testimoniis Origenis præter exordium, quod est veluti epistola ad Confessores jam memoratos. Hæc in antecessum; de his enim infrasermo adhuc recurret. In hac Pamphilii Apologia memoratur liber Origenis de Oratione, qui tandem Græce prodiit Oxonii e theatro Sheldoniano A. D. 1685. in-12°. VII. Rufinus translationi Apologiæ S. Pamphili a se absolutæ, dissertationem adjunxit, quam in prologo brevissimum libellum vocat,estque ejusdem Apologiæ pars, ab uno Rufino tamen composita et Macario pariter nuncupata. In hac Rufinus ea, quæ in Origenianis libris Pamphili Apologiæ contraria inveniuntur, ab hæreticis fuisse corrupta, variis argumentis ostendit. Rufinus istud opusculum de Adulteratione librorum Origenis, in duas partes secuit. In prima ostendere nititur ejus libros ab Hæreticis fuisse corruptos. Hanc in rem exempla utriusque Clementis, Romani et Alexandrini producit, et Dionysii pariter Alexandrini, quorum scripta eandem aleam subierant. In altera parte Origenem ipsum etiamnum superstitem, in literis suis de corruptione operum suorum, conquestum pertendit. Harum etiam literarum partem adducit, præcipue quam scripsit ad Alexandrinos contra eos, qui libros ejus adhuc eo vivente adulteraverunt. Ad hæc observat nonnullis Patribus Latinis et Græcis idem illud infortunium accidisse. His expositis, hæc addit: Si ergo et Origenes talia ab hæreticis et malevolis, se esse perpessum, in epistola sua, propria voce conqueritur, et multis aliis catholicis viris tam vivis, quam defunctis eadem aciederunt, similesque fraudes scriptis eorum probantur illatæ ; quæ tandem animi obstinatio Dest, in æquali caussa non æquali uti venia; sed ex eis dem accidentibus, aliis excusationis reverentiam, aliis infamiam criminationis intendere? Ita Rufinus, qui neque illud silet, acerrimos Origenis hostes Origenis esse plagiarios, hoc scilicet pacto satis éavisse ratos. ne sua furta detegerentur: Quin potius (subjungit) aperienda est hoc in loco veritas latens, non enim possibile est tam iniquo judicio uti quemquam hominum, ut de causa æquali non æqualiter sentiat. Sed quod auctores obtrectationum ejus hi sunt, quivel in ecclesia disputare latius solent, vel etiam libros scribere, qui totum de Origene vel loquuntur vel scribunt. Ne ergo plures ipsorum furta cognoscant, qui utique, si ingrati in magistrum non essent, nequaquam criminose viderentur, neque simpliciores quosque ab ejus lectione deterrerent. His tengere voluit Hierony. mum, ut recte monuit Grynæus in tomo I. operum Origenis pag. 781. editionis, quam postea memo rabo. Ea, quæ sequuntur, Epiphanium carpunt, A quanquam Hieronymus lib. II. Apologiæ pag. 417. utraque contra unum Epiphanium ab Rufino prodita interpretatur: Denique quidam ex ipsis, qui, se, velut evangelizandi necessitatem per omnes gentes et per omnes linguas, habere putat de Origene male loquens, sex millia librorum ejus se legisse, quamplurima fratrum multitudine audiente, confessus est, qui si utique ut ipse dicere solet, pro cognoscendis malis ejus, ipsos legebat, sufficere poterant ei decem libri ad cognoscendum, aut viginti certe vel quamplurimum triginta. Sex millia autem libros legere, non jam velle cognoscere est, sed totam pene vitam suam disciplinis ejus et studiis dedere. Quomodo ergo merilo iste audiendus est, quum eos culpat, qui instructionis suæ caussa perpauca ejus, salva fidei regula, atque integra pietate legerunt? Hoc loco perspicum est, a Rufino Epiphanium carpi, de quo sic Hieronymus in lib.II. Apologiæ in Rufinum pag. 405. Ne me mitsas ad sex millia librorum ejus (Origenis) quos legisse beatam B Papam Epiphanium criminaris Rursus lib. III. pag. 461. hic est ille delirus senex, qui sex mille Origenis libros, le præsente, cantavit; qui omnium gentium linguis prædicationem sibi contra Origenem injunctam putal, qui ideo eum legi prohibet, ne alii ejus furla cognoscant. In epist. XXXIX. alias LXII. pag. 337. ad Theophilum, arguit Johannem Hierosolymitanum, quod Epiphanio objecerit, sex milia librorum Origenis ab eodem perlecta: Sex millia Origenis tomos non poterat quisquam legere, quos ille non scripsit, faciliusque credo testem hujus sermonis, quam auctorem esse mentitum. Hieronymus tamen epist. XLI. alias LXV. ad Pammachium et Oceanum pag. 346. de iibris ab Origene scriptis hac habet: Mille et eo amplius tractatus, quos in Ecclesia loquutus, edidit. Innumerabiles prælerea commentarios, quos ipse appellat tomos, el quos nunc prætereo, ne videar operum ejus indicem texere. Quis nostrum tanta potest legere, quanta ille conscripsit? Petro Halloixio in Origene defenso lib. IV. pag. 354. haudquaquam incredibile C videtur, eum sex millia librorum scripsisse, modo recenseantur singulæ Homiliæ, parvi tractatus, dialogi, epistolæ, Apologiæ, non autem libri grandiores ut nunc vulgo intelligimus: quum Theodorus Mopsuestenus supra decem millia librorum scripsisse tradatur apud Pelagium II, Pontificem in epistola ad Etiam Aquilejensem et etiam apud Facundum Hermianensem lib. VIII. cap. I. Quid quod ipsemet Epiphanius, qui Hæresi 64. scripta Origenis infinita fuisse testatur, postea §. LXIII. illum sex millia librorum scripsisse affirmavit? Concinit auctor epitaphii Origenis, pervetustus,quod postmodum proferemus: ait enim, Origenem tot libros scripsisse, quot hominibus legio constat. Eam sex millibus peditum, et sexcentis equitibus constitisse exploratum est. Dissertationem suam his deinde verbis claudit Rufinus Sufficere hæc ad ostendendum qualiter de Origenis libris sentiendum sit, puto; quod omnis qui non contentionis, sed veritatis studium gerit, facile his D tam evidentibus assertionibus adquiescat. Quod si quis incontentione sua permaneat ; nos talem consuetudinem non habemus; definitum enim est apud nos,si quando eum (Origenem) legimus, secundum Sancti Apostoli commonitionem, tenere quæ bona sunt, si quid autem inventum fuerit in his, quod cum Fide Catholica non consonat, hoc et ab hæreticis suspicamur insertum, el tam ab illius sensu, quam a nostra Fide dicimus alienum: in quo etiamsi fallimur, nihil, ut opinor, periculi hujusmodi errore incurrimus: nam et ipsi, Deo juvante, permanemus illæsi vitando ea, quæ suspecta habemus et improbamus. Et accusatores Fratrum non inveniemur apud Deum, quia Diaboli proprium esse hoc opus dicitur accusandi fratres; unde et Diabolus a criminando nomen accepit. Simul et maledicorum sententiam, quæ a regno Dei separat eos, qui tales sunt, declinamus. Sic Rufinus. CAPUT II. I. Rufinus latine vertit priores libros duos Origenis de I. Macarius scriptorum Orientalium maxime avidus, quum in Sancti Pamphili Apologia libros de Principiis identidem memorari observasset, ab Rufino flagitavit, ui eos Romanis auribus adcommodaret. Quocirca Rufinus in his quoque Macario obsequuturus, latinos fecit libros 1V. Origenis de Principiis, sive de Potestatibus, ut dici posse in prologe existimavit. Hanc tamen versionem uno tenore haudquaquam absolvit : sed postquam proœmium duosque priores libros latio donasset, amicorum impulsu in aliis conscribendis operam posuit, ut postea dicemus. Hæc Rnfiniana translatio, tota quanta est prostat inter varia opera Origenis, studio Constantii Hierothei Canonici regularis Sancti Salvatoris, latine edita Venetiis apud Lazarum Soardum A. D. 1514. in folio, unde eam cum ceteris, ut videtur, Erasmus traxit in suum priorem tomum Origenis Operum, quorum latinæ editioni immortuus, eam absolvendam reliquit Beato Rhenano Basilcæ apud Frobenium A. D. 1536. duobus tomis in folio. Hæc editio auctior lucem adspexit Basilea similiter apud Frobenium A. D. 1551. et postmodum A. D. 1557 variis operibus locupletata, quæ Laurentius Humfridus aliique in latinum sermonem transtulerant. Inde sublatis erroribus, et passim additis notulis iterum exprimendam curavit Jo. Jacobus Grynæus Basileæ apud Eusebinm Episcopium A. D. 1571. in folio. Hæc editio primis quatuor præstat. Hierotheus in proœmio suarum Castigationum, quas Antonio Contareno Patriarchæ Venetiarum nuncupatas,libris Periarchon præposuit, hanc de toto volumine sententiam pronunciavit: In eo velut enchiridio, principia Christianæ Religionis contulit; de omnibus præcipuis, de Deo, de Patre videlicet, Filio, ac Spiritu Sancto, de divinis mentibus, de mundo, de anima, et de aliis disputatur: quibus tractandis his contigit obscuriorem sententiam fieri, vel quod materia ea sit, ut ait Rufinus, in qua toto tempore vitæ suæ desudantes philosophi, invenerunt nihil; vel illud Horatianum evenit Brevis esse laboro obscurus fio. II. Perspicuum est, inter omnia opera Adamantii, notissimum fuisse hoc de Principiis, ut notat Petrus Daniel Huetius in Origenianis lib. III. cap. III. sect. I. §. 2. pag. 226. In illo enim Origenes principia credendorum in religione stabilire conatur. Sed omnium una fuit sententia, hos libros summa obscuritate et difficultate laborare. Rufinus ipse, præco alias Origenis,hoc sincere profitetur subsequentibus verbis in prologo ad Macarium: Sunt revera alias et obscurissimi et difficillimi: de rebus enim ibi talibus dispu tat, in quibus philosophi omni sua ælate consumla, invenire potuerunt nihil. Hic vero noster quantum potuit, id egit, ut Creatoris fidem, el creaturarum ralionem, quam illi ad impietatem traxerant, ad pietatem converteret. Sed illud est auditu molestius omnes posteriorum sæculorum hæreticos ex hoc eodem volumine, Græce tamen scripto, contra veritatem arma sumsisse. Nimirum Origenes in hoc opere humanas rationes et philosophiam Platonicam magis, quam verbi Dei scripti et traditi auctoritatem sequutus, tentare potius fortasse voluit, quousque posset hac methodo perveniri, quam exprimere quid ipse vere sentiret. Quare hostes Origenis in libris Periarchon arguendis potissimum insudarunt: eosdemque Pamphilus martyr in Apologia sæpenumero appellat, propterea quod Origenis adversarii in hos unos potissimum accusandos incumberent. De Dydimi in |