Obrazy na stronie
PDF
ePub

Glied/Arm und Bein jind. Von den Häuten der unschuldigen Kindlein zwey grosse partickel. Von ihren Häuptern 5. grosse partickel. Zween ganze Finger und eine ganze Hand von den unschuldigen Kindlein. Ein ganzer Leichnam von einem der unschuldigen Kindlein und Märterer.

Der fünfte Gang von den H. Märterern.

VI. Von den Sieben Schläffern funffzehn partickel. Eine halbe Ribbe von den sieben Schläffern. Von dem heiligen Maximiliano 31. partickel. Von S. Maximiliano 2. grosse partickel. Zehen partickel von dem heiligen S. Dionysio. Von S. Stephan dem Babst ein partikel. Vom Gebein S. Stephani des ersten Märterers 14. partickel / von seinem Blut 1. partickel. Von einem Arm S. Stephani 2. partickel. Vom Häupt S. Stephani 10 1. partickel. Von den Steinen damit er gesteiniget ist 8. Partickel.

Der sechste Gang von den heiligen zwölff Bothen
und Evangelisteu.

XIII. Vom Gebein S. Pauli ein Partickel. - XIV. Von dem Gürtel S. Pauli 1. partickel.
Vom Gebein S. Pauli 18. partickel. — XV. Ein silbern Bild S. Petri. Ein Glied von 15
der Ketten daran er gefangen gelegen ist. Vom Gebein S. Petri funffzehn Partickel.
XVI. Ein Brustbild S. Petri. Vom Stabe S. Petri 2. partikel. Vom Kleid S. Petri
2. partickel. Vom Gebein S. Petri ein Partickel.

Der siebende Gang von den heiligen Patriarchen und Propheten.

I. Von der Stadt da der Prophet Elias Buß gethan hat ein Partidel. Vom Kleide 20 des Propheten Malachiae ein Partickel. Vom Stein der Tafeln des Propheten Danielis 1. partidel. Vom Gebein Danielis 1. partidel. Von S. Simeone 2. partidel. Von den heiligen Propheten Zacharia / Johanne / Samuele und Haggeo 4. partickel. Von S. Zacharia dem Vater Johannis des Täuffers 1. partickel. Ein Zahn von S. Zacharia. Vom Häupt S. Zachariae 1. partickel. — II. Vom Blut S. Johannis (des Teuffers) 1. partickel. Von einem 25 Finger ein partickel. Ein ganzer Zahn. Von seinem Haupt 5. partickel. Seines heiligen Gebeins 21. partickel. — III. Ein Brustbild der heiligen Frawen S. Annen. Von ihrem Arm ein partickel. Von einem Finger der heiligen Fraw Annae ein partickel. — IV. Ein ganzer Daum der rechten Hand S. Annae. Von dem heiligen Gebein S. Annee 10. partickel. V. Von der Stadt da die Jungfraw Maria gebohren ist 3. partickel. Von etlichen Fäden 30 die sie gesponnen hat 1. partickel. Vom Hauß darinn sie gewohnt / als sie 14. Jahr alt gewesen 1. partickel. Von der Stadt des Berges Sion / unter dem Maria gewohnet hat 2. partickel. Von der Kammer darinn Maria von dem Engel gegrüsset ward 2. partickel. Von der Milch der Jungfrawen Mariae 5. Partickel. Von dem Baum da Maria den Herrn gesäuget hat bey dem Balsamgarten 1. partickel. Von den Haaren Mariae 4. partickel. Von 35 dem Hembd Mariae drey Partikel. Vom Rock Mariae 3. partickel. Von anderen Kleidern Mariae 8. partidel. Von dem Gürtel Mariae 4. partickel. Von dem Schleyer Mariae 7. partickel. Vom Schleyer Mariae besprengt mit dem Blut Christi unterm Creuß 2. partickel. Von der Stadt/ da Maria gestorben ist 1. Partickel. Vom Wachsliecht das unser Frawen in die Hand gegeben / als sie gestorben ist 1. partickel. Vom Wachs / das Maria einer an- 40 dächtigen Matronen gegeben 1. partickel. Vom Grab Mariae 6. partickel. Von der Erden aus dem Grab Mariae 2. partidel. Von der Statt / da die Jungfram Maria gen Himmel genommen ist ein partickel. — VI. Ein silbern Bild des Kindleins Jesu. Von der Stadt da der Herr Jesus gebohren ist 4. Partickel. Von dem Tüchlein / darinn er gebunden ist 1. partickel. Von der Krippen Jesu 13. partickel. Von der Wiegen 1. partickel. Vom Hew 45

2. partidel. Vom Stroh darauff der Herr / als er gebohren / gelegen ist 1. Partickel. Vom Gold ein partickel. Von Myrrha so die Heil. Drey Könige dem Herrn geopffert haben 1. Partickel. Von der Stadt da der Herr Jesus beschnitten ward ein Partidel. — VII. Vom Berg / da der Herr Jesus gefastet hat vier partickel. Von der Stadt, da Christus das Pater 5 noster gepredigt hat 2. partickel. Vom Stein / darauff Christus gestanden und gesprochen: Hier ist das Mittel der Welt ein partickel. Vom Stein / da Christus stund und über Jerusalem weinet 1. partickel. Vom Stein / von welchem Christus auff den Esel gestiegen ist 1 partickel. Von der Erden / da der Herr Christus gefangen ist zwey Partidel. — VIII. Vom Himmelbrodt/ den Kindern Israel geregnet in der Wüsten 1 Partickel. Vom Tisch auff 10 welchen der Herr Christus mit seinen Jüngern das Abendessen gehalten fünff Partickel. Vom Brodt / von welchem Christus im Abendessen mit seinen Jüngern gegessen hat ein Partickel. — IX. Ein gülden Kleinod mit der Wurzel und Stamm Jesse. Von der güldnen Pforten 1. Partickel. Ein Partickel vom Gottes Acker gekaufft umb die dreißig Pfennige / darumb Christus verrathen ward. Von dem heiligen Lande 1. partickel. Vom Stein / da der Herr 15 blutigen Schweiß geschwißet hat drey Partickel. Von der Erden / da der Herr blutigen Schweiß geschwiget hat 1 Partickel. Vom Stein besprenget mit dem Blut Christi ein Partidel. — X. Von Delberg. Von der Ruthen Aaron drey Partickel. Von der Ruthen Mosis zwey Partickel. Vom Busch den Moses sahe brennen / und nicht versehret ward ein Partickel. Von einem Corporal besprenget mit dem Blut Christi 1. Partickel. Vom Berg Calvariae 20 eilff Partickel. Vom Delberg 2. Partickel. — XI. Vom Tuch / damit der Herr den Jüngern die Füsse getreuget ein Partickel. Vom Kleid Christi 1. Partikel. Von dem ungenäheten Rock Christi 1. Partickel. Vom Purpurgewand 1. Partidel. Vom Tuch / daß die heilige Veronica ohn Mittel vom Herrn empfangen 2. Partickel. Vom weissen Kleid / in welchem der Herr von Herode verspottet ward drey Partickel. Vom Schweißtuch / mit welchem den Herrn 25 Jesu seine Heilige Augen verbunden drey Partickel. Von dem Bart des Herrn Jesu ein Partickel. - XII. Vom Wachs einer Kerzen / die das Schweißtuch Christi berühret hat ein Partickel. Vom Keil / damit das Creuß Christi im Stein verpflöcket ein Partickel. Vom Stein/darinn das Creuß Christi gestanden hat drey Partickel. Von der Stätte / da das Creuß Christi gefunden drey Partickel. Von der Seule / daran der Herr Christus gegeisselt 20 und gestäupt zwölf Partidel.

Der Achte Gang.

I. Vom Strick / damit der Herr Jesus gebunden ein Partidel. Von der Ruthen damit der Herr Jesus gestäupet ein Partickel. Von den Geisseln damit der Herr Jesus gegeisselt drey Partickel. II. Vom Stein/ darauff der Herr Jesus gesessen / da man ihn ge35 krönet hat ein Partickel. Vom Stein / der da zerspaltet / da der Herr das Creuß trug ein Partickel. Vom Schwamm / durch welchen der Herr mit Essig und Gallen getränket ward ein Partickel. — III. Von der Kron des Herrn Jesu 2. Partickel. Acht ganzer Dornen von der Kron des Herrn Jesu. — IV. Ein groß Partickel von einem Nagel so dem Herrn Jesu durch die Hände oder Füsse geschlagen. V. Ein Dorn der dem Herrn Jesu sein 40 heiliges Häupt verwundet hat. - VI. Ein Partickel vom heiligen Creuß. — VII. Vom heiligen Creuß drey Partidel. VIII. Von dreyerley Holz des Creußes Christi drey Partidel. IX. Ein groß mercklich Partickel vom heiligen Creuß. — X. Vom heiligen Creuß — 25. Partickel. XI. Vom Stein so auff dem Grab Christi gelegen 1. Partidel. Vom Grab Christi 22. Partidel. Vom Stein / von welchem Christus gen Himmel gefahren. — 45 XII. Ein Sarg mit Silber beschlagen / darinne Sechzehn Hundert und acht und siebenzig Partickel. Heiliges Gebein 76. Partickel. Gebein von heiligen Städten / welche durch

-

Verbleichung der Schrifft Altershalben nicht mögen gelesen und Namhaftig angezeiget werden.

Summa Summarum aller Partidel / Fünff Tausend und fünff Partidel.

Von jeglichem Partickel hundert Tage Ablaß. Sind acht Gänge / hat jeglicher Gang s insonderheit hundert Tage und ein Caren1 Ablaß.

Selig sind die sich dessen theilhafftig machen.

Papst Leo X. (1513-1521).

WROSCOE, Life and Pontificate of Leo X., 4 Bde., Heidelb 1828; FGREGOROVIUS, G. d. Stadt Rom im MA VIII 162 ff.; RANKE, Dt. G. im Zeitalter d. Reformation I 316 ff.; 10 WMAURENBRECHER, G. d. kath. Reformation I, Nördl 1880, 107 ff.; MCREIGHTON, Hist. of the Papacy during the Period of the Reformation, vol. IV, Lo 1887, 177 ff.; KMÜLLER, RE 8, 1900, 581 ff.; WeltG., hrsg. v. JvPflugk-HARTTUNG, 3. H., I. Das relig. Zeitalter 1500-1850 (KBRANDI, Renaissance; THBRIEGER, Reformation); DSCHÄFER, Welt G. d. Neuzeit I, 1907; THLINDNER, Welt G. IV. V, St 1905. 1907; JJANSSEN, G. d. 15 dt. Volkes seit d. Ausg. d. MA I-IV 18, Fr 1897 ff.; KBRANDI, Renaissance in Florenz u. Rom, L 1921; PASTOR, Päpste IV; MCCABE, Crises 285 ff.

412. 1. Leo X.: Bestallung Raffaels zum Baumeister der Peterskirche. Breve vom 1. Aug. 1514: P. Bembi, Epistolae IX 13, Str 1611, 181. ASPRINGER, Raffael u. Michelangelo I3, L 1895, 102; HGRIMM, Leben Michelangelos I, Hann 1879, 443. 20 Raphaelo Urbinati. Cum praeter picturae artem, qua in arte te excellere omnes homines intelligunt, is a Bramante architecto etiam in construendis aedibus es habitus, ut tibi ille recte principis apostolorum templi Romani, a se inchoati aedificationem committi posse moriens existimaverit, idque tu nobis forma eius templi confecta, quae desiderabatur, totiusque operis ratione tradita docte atque abunde probaveris: nos quibus nihil 25 est prope antiquius, quam ut phanum id quam magnificentissime quamque celerrime construatur, te magistrum eius operis facimus cum stipendio nummum aureorum trecentorum tibi annis singulis curandorum a nostris pecuniarum quae ad eius phani aedificationem erogantur ad nosque perferuntur magistris, a quibus id stipendium aequis pro tempore portionibus dari tibi cum petieris sine mora etiam mensibus singulis iubeo. Te vero hortor, 30 ut huius muneris curam ita suscipias, ut in eo exercendo cum existimationis tuae ac nominis, quorum quidem in iuvenili aetate bona fundamenta iacere te oportet tum spe de te nostrae paternaeque in te benevolentiae, demum etiam phani quod in toto orbe terrarum longe omnium maximum atque sanctissimum semper fuit dignitatis et celebritatis et in ipsum principem apostolorum debitae 35 a nobis pietatis rationem habuisse videare. Dat. Cal. Aug. anno secundo. Roma. 2. Fünftes Laterankonzil (1512-1517).

HEFELE VIII 550 ff.; Harduin IX.

413. a) Bücherzensur.

Konstitution,,Inter sollicitudines“, 4. Mai 1515, X. Sitzung: BR V 623 ff.; HARDUIN 40 IX 1179 f. JANSSEN I 9 ff.; REUSCH, Index I 55.

[ocr errors]

§ 1. Sane licet litterarum peritia per librorum lectionem possit faciliter obtineri ac ars imprimendi libros, temporibus potissimum nostris, divino favente numine, inventa seu aucta et perpolita plurima mortalibus attulerit commoda, cum parva impensa copia librorum maxima habeatur, quibus ingenia ad littera- 45 rum studia percommode exerceri et viri eruditi in omni linguarum genere, praesertim

1 Carena (quadragena): remissio seu indulgentia 40. dierum cf. Du Cange, Glossarium, Nova Editio ed. Favre II, Niort 1884, 167; FRBERINGER SI-PASTEINEN SI, Die Ablässe 15 I, Pad 1921, 29.

autem catholici, quibus sanctam Romanam ecclesiam abundare affectamus, facile evadere possunt, qui etiam infideles sciant et valeant sacris institutis instruere, fideliumque collegio per doctrinam christianae fidei salubriter aggregare. Quia tamen multorum querela nostrum et sedis apostolicae pulsavit auditum quod nonnulli huius artis imprimendi 5 magistri, in diversis mundi partibus, libros tam graecae, hebraicae, arabicae et chaldaeae linguarum in latinum translatos quam alios latino ac vulgari sermone editos, errores, etiam in fide, ac perniciosa dogmata, etiam religioni christianae contraria, ac contra famam personarum, etiam dignitate fulgentium, continentes imprimere ac publice vendere praesumunt.

10

§ 2. Nos itaque, ne id, quod ad Dei gloriam et fidei augmentum ac bonarum artium propagationem salubriter est inventum, in contrarium convertatur, ac Christi fidelium saluti detrimentum pariat, super librorum impressione curam nostram habendam fore duximus, ne de cetero cum bonis seminibus spinae coalescant, vel medicinis venena intermisceantur. 15 Volentes igitur de opportuno super his remedio providere, hoc sacro approbante concilio, ut negotium impressionis librorum huiusmodi eo prosperetur felicius, quo deinceps indago solertior diligentius et cautius adhibeatur, statuimus et ordinamus, quod de cetero, perpetuis futuris temporibus, nullus librum aliquem seu aliam quamcunque scripturam tam in urbe nostra quam aliis quibus20 vis civitatibus et dioecesibus imprimere seu imprimi facere praesumat, nisi prius in Urbe per vicarium nostrum et sacri palatii magistrum, in aliis vero civitatibus et dioecesibus per episcopum, vel alium habentem peritiam scientiae, libri seu scripturae huiusmodi imprimendae ab eodem episcopo ad id deputandum, ac inquisitorem haereticae pravitatis civitatis sive dioecesis, in quibus librorum impressio 25 huiusmodi fieret, diligenter examinentur, et per eorum manus propriae subscriptionem, sub excommunicationis sententia, gratis et sine dilatione imponendam, approbentur.

30

414. b) Pragmat. Sanktion; Papst und Konzil; Bulle,,Unam sanctam“. Bulle,,Pastor aeternus“, 19. Dez. 1516, XI. Sitzung: BR V 659 ff.; HARDUIN IX 1826 ff. HINSCHIUS III 424 ff.

§ 1 ff. Verwerfung der Pragmatischen Sanktion von Bourges 1. § 6. Nec illud nos movere debet, quod sanctio ipsa et in ea contenta, in Basileensi concilio edita et ipso concilio instante a Bituricensi congregatione recepta et acceptata fuerunt, cum ea omnia post translationem eiusdem Basileensis concilii per fel. mem. Eugenium 35 papam IV. etiam praedecessorem nostrum factam a Basileensi conciliabulo seu potius conventicula, quae praesertim post huiusmodi translationem, concilium amplius appellari non merebatur, facta exstiterint ac propterea nullum robur habere potuerint, cum etiam solum Romanum pontificem pro tempore existentem tanquam auctoritatem super omnia concilia haben40 tem, tam conciliorum indicendorum, transferendorum ac dissolvendorum plenum ius et potestatem habere, nedum ex sacrae scripturae testimonio, dictis sanctorum patrum ac aliorum Romanorum pontificum etiam praedecessorum nostrorum, sacrorumque canonum decretis, sed propria etiam eorundem conciliorum confessione manifeste constet.

45 § 8. Et cum de necessitate salutis existat omnes christifideles Romano pontifici subesse, prout divinae scripturae et sanctorum patrum testimonio edocemur, ac constitu1 cf. oben Nr. 398.

tione fel. mem. Bonifacii p. VIII. similiter praedecessoris nostri quae incipit,,Una m sanctam" declaratur, pro eorundem fidelium animarum salute ac Romani pontificis et huius sanctae sedis suprema auctoritate et ecclesiae sponsae suae unitate et potestate, constitutionem ipsam, sacro praesente concilio approbante, in novamus et approbamus, sine tamen praeiudicio declarationis sanctae mem. Clementis V., quae inci- 5 pit,,Meruit" 2.

Der Ablaßstreit.

Luthers Werke, WA I 233 ff. KÖSTLIN, Luther I 144 ff.; BRIEGER (cf. Nr. 412); RE 9,
1901, 76 ff.; EBRATKE, L.S 95 Thesen, Gö 1884; AWDIECKHOFF, Abl.streit, Gotha 1886;
KMÜLLER, Umschwung i. d. Lehre v. d. Buße während d. XII. Jahrh.: Th. Arbeiten 10
f. CVWEIZSÄCKER, Fr 1892; NPAULUS, Joh. Tetzel, Mz 1899; AKURZ, Lehre v. Abl.,
Pad 1900; AGOTTLOB, Kreuzabl. u. Almosenabl., St 1906; PASTOR, Päpste IV 223 ff.;
WKÖHLER, Dokumente z. Abl.str., Tü 1902; L.s 95 Thesen samt s. Resolutionen, L 1903;
ASCHULTE, Fugger in Rom, 2 Bde., L 1904; EGÖLLER, Ausbruch d. Ref. u. spätmittelalterl.
Ablaßpraxis, Fr 1917; NPAULUS, G. d. Abl. i. MA, Pad 1923, III 253 ff.; L.s theol. An- 15
fänge: JFICKER, Anfänge reform. Bibelauslegg., L 1908; AVMÜLLER, L.s theol. Quellen,
Gi 1912; L.s Werdegang, Go 1920; HvSCHUBERT, L.s Frühentw., L 1916; OSCHEEL, M.
Luther v. Kaths. z. Reform. I 1921, II, Tü 1917. EHIRSCH, Initium theologiae Lutheri,
Festg. f. IKAFTAN, Tü 1920; Seeberg, IV 127 ff.

[ocr errors]

415. 1. Disputatio D. Martini Lutheri pro declaratione virtutis indulgentiarum 20 (31. Okt. 1517). Amore et studio elucidandae veritatis haec subscripta disputabuntur Wittenbergae, Praesidente R. P. Martino Luther, artium et s. theologiae magistro, eiusdemque ibidem lectore ordinario. Quare petit, ut qui non possunt verbis praesentes nobiscum disceptare, agant id literis absentes. In nomine domini nostri Iesu Christi Amen.

[ocr errors]

-

[ocr errors]
[ocr errors]

25

1. Dominus et magister noster Iesus Christus, dicendo: Poenitentiam agite3 etc. omnem vitam fidelium poenitentiam esse voluit. 2. Quod verbum de poenitentia sacramentali, id est confessionis et satisfactionis, quae sacerdotum ministerio celebratur, non potest intelligi. 3. Non tamen solam intendit interiorem, immo interior nulla est, nisi foris operetur varias carnis mortificationes. 4. Manet itaque poena, donec manet odium 30 sui, id est, poenitentia vera intus, scilicet usque ad introitum regni coelorum. — 5. Papa non vult nec potest ullas poenas remittere praeter eas, quas arbitrio vel suo vel canonum imposuit. 6. Papa non potest remittere ullam culpam nisi declarando et approbando remissam a Deo, aut certe remittendo casus reservatos sibi, quibus contemptis culpa prorsus remaneret. 7. Nulli prorsus remittit Deus culpam, quin simul eum subiiciat 35 humiliatum in omnibus sacerdoti suo vicario. 8. Canones poenitentiales solum viventibus sunt impositi nihilque morituris secundum eosdem debet imponi. - 9. Inde bene nobis facit spiritus sanctus in papa, excipiendo in suis decretis semper articulum mortis et necessitatis. 10. Indocte et male faciunt sacerdotes ii, qui morituris poenitentias canonicas in purgatorium reservant. 11. Zizania illa de mutanda poena canonica in 40 poenam purgatorii videntur certe dormientibus episcopis seminata. 12. Olim poenae canonicae non post, sed ante absolutionem imponebantur, tanquam tentamenta verae contritionis. 13. Morituri per mortem omnia solvunt et legibus canonum mortui iam sunt, habentes iure earum relaxationem. 14. Imperfecta sanitas seu caritas morituri necessario secum fert magnum timorem, tantoque maiorem, quanto minor fuerit ipsa. 45 15. Hic timor et horror satis est se solo, ut alia taceam, facere poenam purgatorii, cum sit proximus desperationis horrori.-16. Videntur infernus, purgatorium, coelum differre, sicut desperatio, prope desperatio, securitas differunt.-17. Necessarium videtur animabus in purgatorio sicut minui horrorem, ita augeri caritatem. 18. Nec probatum videtur ullis aut rationibus aut scripturis, quod sint extra statum meriti seu augendae caritatis. 1 cf. oben Nr. 372. 2 cf. oben Nr. 374. 3 Mt 4 17.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

[ocr errors]

[ocr errors]

50

« PoprzedniaDalej »