bus vigere conspicitur. Simili ratione antiquum ius a iure naturae deflexit, patrifamilias ius in vitam et um liberorum tribuens.

genuino iure naturae, cui plane consentit ius chri

haec parentalis potestas non dominii, cuius finis est possessoris, sed potestas iurisdictionis seu auctoritas, ialiter respicit bonum eorum, qui ei subordinantur. ium a familia omnis humanae societatis structura ina parentalis potestas primordium exhibet universae socialis.

praeterea tota et immediate naturalis originis est et pso facto nativitatis liberorum naturaliter quoque in interminata, ita quidem, ut nulla lege humana irrita fieri st haec veritas per ipsam suam irrefragabilem evidenmediocri scandalo iis omnibus, qui vel nullum iuris nalinem per se et independenter a iure positivo validum (cf. P. I, n. 549 sqq.), vel legitimam hominis subiecb potestate alterius hominis - extra casum iustae poeationis libertatis nonnisi ex pacto vel quasi-pacto Osse existimant. Hinc ridiculus nonnullorum labor exarentum potestatem in liberos (ab eo saltem tempore, unt usum rationis participare) per hypothesim alicuius rcedentis, non expresse quidem sed tacite initi et legisumendi 1: quasi vero ipse supremus naturae conegislator hominem a se libertate donatum nulli alteri qui nomine Dei illi praesit, immediate obligare queat, huius consensum obtinuerit!

--

orro fundamentum et mensura parentalis potestatis in t natura et necessitas educationis. Hinc igitur limites i sunt, quibus tum parentum potestas tum liberorum ex lege naturali circumscribitur. Educatio autem, de essitate non ambigitur, in eo sita est, ut infantes paIra tum physice tum moraliter apti reddantur, qui per tam secundum humanae naturae destinationem et pro iali, quem occupant, honeste instituere valeant. Unde

atura educationis utriusque parentis cooperationem exigit rea parentalis potestas in utroque residere dicenda est, Pufendorf, De iure nat. et gent. VI, c. 4.

Probatur II. Id ipsum naturalis quoque condicio educationis, praesertim moralis, postulat. Si enim praeter parentes aliis quoque liceret proprio iure in munus educandi sese ingerere, interna directionis unitas, quae in opere educationis necessaria est, subsistere non posset; immo nil obstaret, quominus institutio a parentibus accepta per aliam forte contrariam omni suo effectu privetur, idque non per accidens, sed in ea hypothesi vi iuris naturalis. Hoc autem recto naturae ordini manifeste repugnat. 109. Corollaria. I. Ex utraque thesi proxime praecedente iam certo concludere licet etiam rempublicam seu auctoritatem civilem salvo naturae ordine munus educandi numquam ex iure proprio sibi assumere posse. Hoc naturae documentum in societate humana obiectivam suam vim iuris invictam retinebit, quidquid ei contrarium sive liberalismi" sive socialismi sectatores theoretice et practice moliantur: illi quidem, ut, sin minus primam physicam evolutionem puerilis aetatis, educationem certe intellectualem et moralem, etiam invitis parentibus, soli civili potestati vi legis subiiciant; hi vero, ut, ipsius familiae compage soluta, promiscue universam reipublicae sobolem parentibus subtractam in publica paedagogica seminaria coerceant. Verum de praetenso iure societatis publicae per se et directe procurandi educationem iuventutis specialius infra dicetur, ubi de functionibus potestatis civilis agendum erit.

II. Quamquam parentes educationis officium, utpote lege naturae sibi impositum, abdicare legitime non possunt, nihil tamen obstat, quominus uberioris fructus gratia illius curam vel integram vel ex parte aliis tradant, quos idoneos et hac fiducia dignos cognoverint. Unde nihil optabilius generatim pro parentibus esse potest, quam bene ordinatum scholae institutum, quod communem et securam copiam praebeat, gravissimum illud pietatis officium facilius et fructuosius adimplendi.

III. Quomodocumque eiusmodi scholare institutum fundari contingat, sive conspirantibus et cooperantibus compluribus familiis sive subsidiis publicis, suapte natura essentialem finem domesticum participat eique ex officio subservire tenetur. Schola igitur (spectato ordine naturali) principaliter ordinatur ad familiam et verissime dici potest auxiliare institutum familiae, in ordine ad educandos et instituendos nomine parentum liberos illi annexum. Unde iure naturae nefas esse intellegitur scholam ab

omni iuris influxu parèntum emancipare, vel illis invitis ad fines a vero fine educationis alienos arbitrarie convertere.

B. In ordine iuris divini positivi.

110. Non solum theologo, sed et philosopho, qui sincere obiectivam veritatem scrutatur, illustre factum divinae revelationis christianae eiusque documenta divinis testimoniis a saeculis freta ignorare non licet; id enim esset ipsius naturalis rationis, quam sequi profitetur, lumen negare vocemque contemnere. Eodem autem facto supernaturali novimus in Christi Ecclesia vivum ac perenne magisterium divinitus institutum exsistere. Apostolis enim eorumque successoribus dictum est illud (Matth. 28, 18-20): „Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra. Euntes ergo docete omnes gentes etc." Vi huius mandati Ecclesiae magisterio ius competit divinum ab omni humana potestate independens instituendi cum auctoritate omnes homines in iis, quae ad Christi doctrinam et mandata pertinent. Sed hoc apostolicum munus, utpote supernaturale, munus naturale parentum educandi filios non tollit, sed ei superstruitur, quemadmodum educatio christiana naturalem non excludit, sed praesupponit aut sub se comprehendit1.

Unde consequitur:

111. I. Parentes christianos iure divino obligari, ut tum ipsi filiis educationem procurent fini christiano consentaneam tum Ecclesiae ministros non prohibeant, quominus immediate etiam, si iis videbitur, religiosam institutionem liberorum suscipiant.

II. Quod si parentes Ecclesiae adscripti hoc officium iniuste detrectent, ecclesiastica auctoritas eos etiam inflictis poenis ecclesiasticis adigere, aut si res postulaverit, iis etiam invitis liberos instituendos suscipere potest. Immo idem ius Ecclesiae per se et absolute loquendo etiam in liberos baptizatos parentum infidelium competit; quamquam in tali casu usus iuris pro rerum adiunctis secundum prudentiam christianam et legem caritatis temperetur necesse est.

III. Societas civilis christiana, quippe quae non minus ac singuli homines legi divinae positivae subiicitur, eodem officio, quo generatim iuris ordinem, iura civium atque etiam infantum tueri debet, iuri quoque ecclesiastico circa religiosam liberorum

1 Cf. Alph. Iansen, De facultate docendi (1885) p. 58 sqq.

educationem suum publicum praesidium praebere tenetur. Ordo autem dignitatis iurium, quae auctoritati civili in hac re tuenda committuntur, exigit, ut illa ante omnia ius auctoritatis ecclesiasticae in modo etiam civilis interventionis vere agnoscat, ac propterea ipsa non nisi secundario iure et quasi ecclesiasticae auctoritati succurrendo parentes ad suum officium christianum compellat. Neglecta nempe infantum educatione per parentes christianos primae partes de iniuria expostulandi Ecclesiae competunt, idque tum suo nomine tum nomine liberorum, quorum ipsa in Christo mater est.

IV. Sub lege igitur christiana civilis auctoritas duplice sanctissimo iure, altero naturali parentum, altero positivo divino Ecclesiae, prohibetur, quominus, quocumque praetextu communis boni reipublicae, munus educandi et instituendi in scholis publicis iuventutem subiecti populi christiani sibi tamquam ius publicum directe assumat et usurpet, vel omnino excluso vel partim tantum pro sua discretione admisso influxu parentum et Ecclesiae.

NB. De scholis et quaestione scholari specialius agetur infra in Iure publico civili.

Articulus 2.

De mutua sociali relatione inter parentes et liberos.

§ 1. De parentali potestate et oboediendi officio liberorum.

112.

Parentibus iure naturae potestatem aliquam esse in liberos, hos autem pari oboedientiae obligatione iis obstringi, ex naturaliter illis demandato officio educationis, per se liquidum est.

Quamquam autem filii a nativitate quodammodo aliquid parentum esse non immerito dicuntur, nequaquam tamen parentalis potestas in liberos cum potestate dominii confundenda est, quasi in eos ius quoddam proprietatis illis competat. Non enim ut res, sed tamquam personae ab ipsis prodierunt. In hac re cum aliis antiquis philosophis ipse quoque Aristoteles turpiter erravit, potestatem legalem tribui volens parentibus, ut certis in adiunctis. spectata propria et publica utilitate conceptas proles non nutriant, sed e medio tollant. Immo impia praxis abiiciendi neogenitos etiamnunc apud gentiles quosdam populos, ut apud Sinenses, conni

1 Polit. 1. 7, c. 16 (ed. B. 1335 b. 20).