me nihil polestis facere (Joan. xv, 5); et, Nemo A in primo homine universarum generationum dam venit ad me, nisi Pater qui misit me, attraxerit eum non B nata successio; et cum mortui vivificantur, cum cæci illuminantur, cum impii justificantur, confiteantur vitam, et lumen, et justitiam suam Jesum Christum; et qui gloriatur, in Domino glorietur (I Cor. 1, 31), non in se qui cum esset impius, et cæcus, et mortuus, a liberatore suo gratis accepit et justitiam, et lumen, et vitam. Non enim juste agebat, et aucta est justitia ejus; nec ad Deum gradiebatur, et confirmatus est cursus ejus; nec diligebat Deum, et inflammata est charitas ejus; sed cum esset sine fide, ac proinde impius, accepit Spiritum fidei, et factus est justus: Justus autem ex fide vivit (Rom. 1, 17); et, Sine fide nemo potest placere Deo (Hebr. x1, 6); et, Omne quod non est ex fide, peccatum est (Rom. XIV, 23): ut scilicet intelligat justitiam infidelium non esse justitiam quia sordet natura sine gratia. i CAP. VIII. 9. Amissa quippe naturali innocentia, homo exsul ac perditus, ambulans sine via, profundiores intrabat errores; sed quæsitus, et inventus, CAP. VI. 7. Dicunt etiam ad demonstrandam et reportatus est, et in via quæ veritas et vita est liberi arbitrii facultatem, magnum in centurione introductus; ac dilectione in Deum, qui illum non Cornelio exstare documentum: eo quod ante gratiæ diligentem prior dilexit, ignitus est: sicut dicit perceptionem timens atque orans Deum, eleemosynis, beatus apostolus Joannes, Non quasi nos dilexerimus et jejuniis, et orationi spontaneo studio fuerit intentus Deum, sed quoniam i ipse dilexit nos (I Joan. iv, 10); (Act. x, 2); atque ob hoc divino testimonio laudatus, et iterum, Nos ergo diligamus Deum, quoniam Deus donum regenerationis acceperit. Neque intelligunt prior dilexit nos (I Joan. iv, 19); et idem dicit, Chaomnem illam præparationem Cornelii per Dei gra- rissimi, diligamus invicem, quoniam charitas ex Deo tiam fuisse collatam (Vide synodum Arausicanam est; el omnis qui diligit ex Deo natus est, et cognoscit infra). Siquidem cum sanctus Petrus per visionem Deum. Qui non diligit, non novit Deum; quia Deus bomne genus animalium, de baptizando Cornelio, ac C charitas est (I Joan. iv, 7 et 8). Cui beatus Paulus perinde de omnibus gentibus doceretur, atque ille congruit, dicens, In Christo Jesu, neque circumcisio, immundum et indiscretum cibum Judaica obser- neque præputium valet aliquid, sed fides quæ per dilecvantia recusaret, trina ad eum vox facta est dicens, tionem operatur (Galat. v, 6). Unde habetur hæc fides Quæ Deus mundavit, tu ne commune dixeris (Act. x, 15). connexa charitati, nisi unde eam ipse monstrat acQuo satis aperte ostenditur omnia bona opera quæ ceptam, dicens, Quia vobis donatum est pro Christo, in Cornelio præcesserunt, d Dei gratia ad emunda- non solum ut in eum credatis, sed etiam ut pro ipso tionem ipsius inchoasse: ut cui Dominus jam imper- patiamini (Philip. 1, 29). Quod utique fieri sine magna tierat hoc donum, non dubitaret Apostolus conferre charitate non poterat. Et iterum, Charitas Dei diffusa sacramentum, ne novæ et necdum revelatæ voca- est in cordibus nostris, per Spiritum sanctum qui datus tionis vacillaret exordium, nisi per ipsa indicia præ- est nobis (Rom. v, 5). Sine qua charitate Apostolus cedentium studiorum, Deum in assumendis constaret quantam fidem quantamque scientiam, quas viroperatum. Non enim omnium est fides (II Thess. 111, 2); tutes, quæ studia, quos labores, 93 nihil prodesse nec 92 omnes credunt Evangelio (Rom. x, 16). Sed testatur (I Cor. 13)? Quia scilicet multa laudabilia qui credunt, Dei aguntur Spiritu; qui non credunt, alque miranda possunt in homine reperiri, quæ sine libero avertuntur arbitrio. Conversio ergo nostra D charitatis medullis habent quidem pietatis similituad Deum non ex nobis, sed ex Deo est: sicut Apostolus dicit, Gratia salvi facti estis per fidem, et hoc non ex vobis, sed Dei donum est; © et non ex operibus, ne quis glorietur (Ephes. 11, 8). CAP. VII. 8. Agnoscat se humana debilitas, et dinem, sed non habent veritatem. CAP. IX.-10. Hoc ergo tanto et tam ineffabili bono, nemo inventus est dignus, sed quicumque electus est a Deo, factus est dignus: sicut dicit Apostolus (Coloss. 1, 3), Gratias agentes Patri, qui h Editi, introductus ad dilectionem in Deum. Mss. Remig. et Jol., introductus; ac dilectione in Deum, etc. iSic. mss. Remig. et Jol. cum nova edit. August. Editi nostri omnes, agnitus est. i Ms. Jol., ipse prior dilexit nos; et post pauca, prior dilexit nos Deus. Hæc verba, sed quicumque electus est a Deo, façtus est dignus, non leguntur in ms. Jol. dignos nos fecit in partem sortiv safetofum in lumine, A Dei, idéó quidam resiliunt, né cum eam talem conqui eripuit nos de potestate tenebrarum, ét transtulit in regnum Filii dilectionis suæ. Et idem ad Timotheum (1 Tim. 1, 8): Conlabora, inquit, Evangelio secundum virtuteni Dei, qui nos liberavit et vocavit vocatione sancta : non secundum opera nostra, sed sẻcundum suum propositum, et gratiam, quæ data est nobis in Christo Jesu ante tempora sæcularia. Et ad Titum (Tit. 11, 3): Eramus, inquit, et nos aliquando insipientes et increduli, errantes et servientés desideriis et voluptatibus variis; in malitia ét invidia agentes, odibiles, odientes invicem : cum autem benignitas ét humanitas apparuit Salvatoris nostri, non ex operibus justitiæ a quæ fecimus, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit. Gratia igitur Dei quoscumque justificat, non ex bonis meliores, sed ex malis bonos facit; postea per profectum; b ex bonis factura meliores; non adempto libero arbitrio, sed liberato quod donec sine Deo solum fuit, mortuum fuit justitiæ, vixitque peccato : ubi autem ipsum illuminavit misericordia Christi, erutum est a régno diaboli, et factum est regnum Dei; in quo ut permanere possit, ne ea quidem facultate sufficit sibi, nisi inde accipiat perseverantiam, unde accepit industriam [Forte justitiam]. CAP. X.-11. Quoniam et ipsius sancti Pétri ardentissima fides in tentationibus defecisset, nisi ė pro eo Dominus supplicasset: sicut Evangelista manifestat, dicens (Luc. xx11, 31, 32): Dixit autem Jesus Petro, Simon, Sinton, ecce Satanas postulavit ut vos cribaret velut triticum: ego autem rogavi prò te, ne deficial fides tuä: et tu tandem conversus, confirma fratres tuos ; et roga, nè intretis in tentationem (Ibid., 40). Et ut magis probaretur liberum arbitrium nihil posse sine gratia; cui dictum fuerat, Confirma fratres tuos, et roga, ne intretis in tentationem ; quique & responderat, utique ex libero arbitrio, Domine, tecum paratus sum et in carcerem, et in mortem ire (Ibid., 35); eidem prædicitur quod priusquam gallus eaniet, ter Dominum negaturus sit. Quod quid est aliud 94 quam quod in fide défecturus sit? Certe rogaverat pro eo Dominus ne déficeret fides ipsius: nec utique frustra rogaverat, cujus una erat cum eo quem rogaverat, operatio. Sed ne libero arbitrio videretur stare qui de se magna promiserat, permittitur periclitari; ut conturbatum ac deficientem ille respiciat et reficiat, sine quo nemo consistit, nemo persistit. fessi fuerint, qualis divino eloquio prædicatur, et qualis opere suæ potestatis agnoscitur, etiam hoc necesse habeant confiteri, quod ex omni número hominum per sæcula cuncta natorum, certus apud Deum, definitusque sit numerus prædestinati in vitam æternam populi, et secundum propositum Dei vocantis electi. Quod quidem tam impium est negare, quam ipsi gratiæ contraire. Neque enim remotum est ab inspectione communi quot sæculis quam innumera hominum millia erroribus suis impietatibusque dimissa, sine ulla veri Dei cognitione defecerint. Sicut etiam in Actibus Apostolorum, Pauli et Barnabæ verba declarant, dicentium Licaoniis (Act. xiv, 14): Viri fratres, quid hæc facitis? Et nos mortales sumus, similes vobis homines, annuntiantes vóbis ut ab his vanis convertamini ad Deum vivum, qui fecit cœlum et terram, marè et omnia quæ in eis sunt; qui in præteritis generationibus, dimisit omnes gentes ingredi vias suas. Et quidem non sine lestimonio semetipsum relinquens, benefaciens eis, de cœlo dans pluviam et tempora fructifera, implens cibo et lætitia corda destra. Cum utique si eis vel naturalis intelligentia, vel usus beneficiorum Dei ad capessendam vitam æternam sufficere potuisset, nostró étiam temporé rationalis nos contemplatio, et temperies aeris, ei fructum copia, ciborumque salvaret quia scilicet melius natura utentes, Creatorem nostrum propter quotidiana ipsius dona cole remus. CAP. XII.— 13. Sed absit ab animis piorum et Christi sanguine redemptorum stulta nimium et perniciosa persuasio. Naturam humanam non i liberat extra unum mediatorem Dei et hominum, hominem Christum Jesum (1 Tim. 11, 5); sine illo nemini salus est (Act. iv, 12). Sicut ipse fecit nos; et non ipsi nos (Psal. xc1x 3); ita ipse 1 reficit nos, et non ipsi nos. Ac ne sibi facultas hominis pretium řeparationis hujus, vel post restitutionem sui, per opera videretur justitiæ repensare; effuderunt 95 sé divitiæ bonitatis Dei in ipsa quorumdam primordia parvulorum; in quibus nec præcedens eligitur, nec secutura devotio; non obedientia, non discretio, non voluntas. De his enim loquor qui mex ut nati sunt renascuntur, et rapti ab hac vita æternæ beatitudini deputantur; cum tamen innumerabilis multitudo, ejusdem naturæ, ejusdem conditionis infantium, sine regeneratione decedat, de qua dubitari CAP. XI. ——— 12. Ab hac autem confessione gratiæ non potest quod partem in Dei civitate non habeat. vestra. i In ms. Jol. sic locus iste legitur: Sed absit ab animis piorum. Stulta nimium et perniciosa persuasio naturam humanam non liberat. Extra unum medialorem... nemini est salus. Desuntque ibi hé ddæ voces, sine illout et in ms. Reinig. qui sic locum hunc exhibet, Naturam humanam natura humand nòn liberat: extra unum mediatorem Dei et hominum hominem Christum Jesum, nemini salus est. Ms. Remig. et edit. Ven., refecit nos. In ms. Jol. desunt hæc: Ita ipse reficit nos, et non ipsi nos, non poterant ire apostoli nisi quo eos Spiritus. Dei ire voluisset ; cum videamus plerasque gentes modo primum Christianæ gratiæ fieri cœpisse participes, alias autem nullum adhuc odorem boni istius attigisse? GAP. XII-14. Et ubi est illud quod nobis quasi A rum, si inter ipsa evangelicæ prædicationis exordia, contrarium a non intelligentibus semper opponitur a, quod Deus omnes homines velit salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire (1 Tim. 11, 4)? Numquid non sunt de omnibus hominibus qui a præteritis generationibus usque in hoc tempus sine Dei cognitione perierunt? Et si majoribus natu (quod non recte dicitur) mala opera quæ libero arbitrio commiserant obfuerunt, quasi boni, non mali gratia liberentur, inter salvatos parvulos et non salvatos parvulos, quæ meritorum potuit esse discretio ? quid istos introduxit in regnum Dei? quid istos exclasit a Dei regno? Equidem ↳ si meritum consideres, non una pars salvari meruit, sed utraque damnari: quia omnibus in Adæ prævaricatione prostratis, nisi quosdam assumeret misericors gratia, maneret su- B cantibus intrepidam illæsamque constantiam, nisi b per universos inculpata justitia. Quæ autem sit discretionis istius in secreto consilio Dei eausa vel ratio, et supra facultatem humanæ cognitionis inquiritur, et sine fidei diminutione nescitur: modo confiteamur neminem immerito perdi, neminem merito liberari, et omnipotentissimam Domini bonitatem omnes salvare, et omnes ad agnitionem veritatis imbuere, quos vult omnes fieri salvos, et ad agnitionem veritatis venire. Nisi enim ipso vocante, docente, salvante, nemo venit, nemo eruditur, nemo salvatur. Quia etsi indifferenter omnibus hominibus jubentur prædicare doctores, et semen verbi ubique disserere; tamen neque qui plantat, neque qui rigat est aliquid, sed qui incrementum dat Deus (I Cor. 1, 7). GAP. XIV. — 15. Unde cum apostoli gentibus Evangelium prædicare coepissent, de parte quadam eorum qui audierant, Scriptura commemorat, dicens, Audientes autem gentes gavisæ sunt, et glorificabant verbum Domini, et crediderunt quotquot erant præordinati ad vitam æternam (Act. xII, 48). Et alibi, cum multæ mulieres audirent Paulum docentem: Quædam, inquit, mulier nomine Lydia, purpuraria civitatis d Tyatirorum, colens Deum, audivit, cujus Dominus aperuit eor ut intenderet his quæ dicebantur a Paulo (Aci. xvi, 14). Et rursum eo ipso tempore, quo 96 ad omnes gentes prædicatio Evangelii mittebatur, quædam loca Apostoli adire prohibentur ab eo qui vult omnes homines salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire: multis utique in illa retardatis atque aversis [Forte retardati atque aversi Evangelii mora, sine agnitione veritatis et sine regenerationis consecratione morituris. Dicat ergo Seriptura quod gestum est: Transeuntes autem, inquit, Phrygiam et Galatiæ regionem, vetiti sunt a sancto Spiritu loqui verbum in Asia. Cum venissent autem in Mysiam, tentabant ire in Bithyniam, et non permisit illos Spiritus Jesu (Ibid.). Quid autem mi CAP. XV.-16. An dicendum est, voluntati Dei humanas obsistere voluntates, et lam feros, tamque intractabiles horum hominum esse mores, ut Evangelium ideo non audiant, quia prædicationi impia corda non pateant? Et quis istis corda mutavit, nisi qui finxit singillatim corda eorum (Psal. xxXIJ, 15)? Quis hujus rigoris duritiem ad obediendi, mol❤ livit affectum, nisi qui potens est de lapidibus Abraha filios excitare (Matth. 11, 9)? Et quis dabit prædi ille qui ait Paulo, Noli timere, sed loquere, et ne laceas; propter quod ego sum tecum, el nemo apponetur tibi ut noceat te, quoniam populus est mihi multus in hac civitate (Act. xvin, 9)? Puto autem quod nemo audeat dicere ullam mundi gentem, ullam terræ prætermittendant esse regionem, in qua non sint Ecclesiæ tabernacula dilatanda, dicente Deo ad Filium, Postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam, et possessionem tuam terminos terræ (Psal. I, 8); et iterum, Reminiscentur et convertentur ad Dominum universi fines terræ, et adorabunt in conspectu ejus omnes patriæ gentium (Psal. xxi, 28): dicente quoque ipso Domino, Prædicabitur hoc Evangelium in universo mundo, in testimonium omnibus gentibus, Cet tunc veniet finis (Mati. xxiv, 14). Quæcumque ergo gentes nondum audierunt, audient Evangelium, et credent quotquot ex eis præordinati sunt in vitam æters nam (Act. XIII, 48). Non enim alii venient in consor tium hæreditatis Christi, quam qui ante constitutionem mundi electi sunt, et prædestinati atque præseiti, secundum propositum ejus qui omnia operatur secundum consilium voluntatis suæ (Ephes. 1, 1't). D CAP. XVI.-17. Confiteamur igitur opera Domini, et glorificemus misericordias ejus, nec impatienter feramus quod quæ aut quanta sint electionis vasa non novimus. Quia et in anterioribus sæculis, quando de 97 unius gentis populo dicebatur, Notus in Judæa Deus, in Israel magnum nomen ejus (Psal. LXXV, 2); futura gentium latebat electio; et postmodum innotuit quod revelatum ante non fuerat: sicut dicit Apostolus, Quod aliis generationibus non est agnis tum filiis hominum, sicut nunc revelatum est sanclis apostolis ejus et prophetis in Spiritu, esse gentes cohæredes, et concorporales, et comparticipes promissio- { nis in Christo Jesu (Ephes. 1, 11). Et in Actibus apostolorum, Obstupuerunt, inquit, ex circumcisione fideles qui venerant cum Petro, quia et in nationes. gratia Spiritus sancti effusa est (Act. x, 45). Si enim boc consilium vocationis suæ Dominus, quamdiu A sursum est sapientia, primum quidem pudica est, deinvoluit, abscondit ac distulit, et quando voluit," revelavit, sanctisque ejus ignorantia ista non nocuit, cur spei nostræ obesse credimus, si in quo numero quibusve hominibus vasa misericordiæ in gloriam præparantur, occulitur ? cum tamen constet regnum cœlorum omnes ingressuros bonos, hoc eis donante Dei gratia, et nullos ingressuros malos, hoc ipsorum merente nequitia. de pacifica, modesta, suadibilis, à plena misericordia et fructibus bonis, • non dijudicans, sine simulatione (Jacob. II, 14, etc.). Quicumque ergo his virtutibus student atque inhærent, non sua, sed superna sapientia illustrati sunt: Quoniam Dominus dat sapientiam, et a facie ejus 1 scientia et intellectus (Prov. 1, 6). Et hæc eorum & verissima gloria est, si non in se, sed in Domino gloriantur. CAP. XVIII. — 19. Ea autem quæ de fato et de duabus massis duabusque naturis, stultissimo mendacio, in tanti viri injuriam jactitantur, neque ipsum quidem onerant, in cujus libris copiosissime hujusmodi destruuntur i errores; nec nos perturbant, qui tales opiniones cum suis auctoribus exse C. 6 et 7, ac lib. IV contra Julian, c. 8, infra append. parte 1). Sed videant quomodo se a dedecore istius exuant falsitatis, qui possunt tam inepta confingere, si hi quorum abutuntur auribus, aliquantulum diligentiæ ad cognoscenda ea quæ præstantissimus minister gratiæ disputavit, intenderint: licet omnem istius inquisitionis moram ipsi, qui hæc loquuntur, prævenire deberent, proferendo atque explicando libros, ullamve eorum particulam demonstrando, quam per dubium saltem intellectum tali interpretationi obnoxium vir sanctus ediderit. Sed prorsus nihil tale apud nos audierunt, nihil tale legerunt : quia non fato quidquam geri, sed omnia Dei judicio novimus ordinari, nec ex duabus massis duabusve naturis, sed ex una massa, quæ est caro primi honinis, unam scimus omnium hominum creatam crearique naturam, et eamdem per ipsius primi hominis liberum arbitrium, in quo omnes peccaverunt (Rom. v, 22), esse prostratani; nec ullo modo ab æternæ mortis debito liberam, nisi eam ad imaginem Dei 1 secundæ creationis Christi gratia reformaverit, liberumque ejus arbitrium agendo, aspirando, 99 auxiliando, et usque in finem præeundo servaverit. CAP. XVII. — 18. Nimium vero inepte, nimiumque inconsiderate ab adversantibus dicitur quod per hanc Dei gratiam libero nihil relinquatur arbitrio. Quamvis enim in parvulis baptismum transeuntibus, manifestissime nullum opus nullusque appetitus eorum voluntatis existat, et plerosque utentes quidem libero arbitrio, sed aversos a vero Deo, vitamque in B cramur (Vide Aug. lib. 11, contra duas epist. Pelag. flagitiis exigentes liberatrix regeneratio in ipso exhalandi spiritus fine sanctificet, tamen si eam filiorum Dei partem quæ ad pietatis opera reservatur, pio consideremus intuitu, nonne in eis non peremplum inveniemus liberum arbitrium, sed renatum? Quod utique cum solum esset, sibique permissum, non nisi in suam perniciem movebatur. Ipsum enim se excæcaverat, et ipsum se illuminare non poterat. Nunc autem idem arbitrium conversum est, non eversum, et donatum est ei b aliter velle, aliter sapere, aliter agere, et incolumitatem suam non in se, sed in medico collocare : quia necdum tam perfecta utitur sanitate ut ea, quæ ei nocuerant, nequeant jam nocere, aut ab insalubribus possit jam viribus suis temperare. Proinde homo qui in libero arbitrio fuit malus, in ipso libero arbitrio factus est bonus; sed per se malus, per Deum bonus; qui eum ita in illum initialem honorem alio initio reformavit, ut ei non solum culpam malæ voluntatis et actionis 98 remitteret, sed etiam bene velle, bene agere, atque in his permanere donaret. Omne enim, inquit apostolus Jacobus, datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jacob. 1, 17). Qui quale sit liberum arbitrium quod humano spiritu agitur, et quale sit quod a Deo regitur, evidenter ostendit, dicens, Quod si zelum amarum habetis, et contentiones in cordibus vestris, nolile gloriari adversum veritatem, et mendaces esse; non est ista sapientia de sursum descendens, sed terrena, animalis, diabolica. Ubi enim zelus et contentio, D ibi inconstantia et omne opus pravum. Quæ autem de a Ms. Jol., revelavit sanctis: quæ eis ignorantia ista non nocuit. Ms. Jol. addit hæc verba, aliter velle, cum Lugd. et Ven. editis, et ms. Remig. veteri. Editio Veneta, in Mediatore. d Editi, plena misericordiæ. Ms. Jol., non dijudicans secundum simulationem. Ms. Jol., verissime gloria est. Editi, intenti viri injuriæ jactitant. Mss. duo ut in textu; nisi quod unus ex his, jacitantur habet, pro, jactitantur. Editio Veneta, in tanti viri injuriæ, forte pro, injuriam. Ms. Jol., doctores el errores. C m EPILOGUS. 17. Unde quia perspicit sanctitas tua (si tamen sermonis mei non obsistit obscuritas) frustra quosdam de nobis conqueri, et omnes illas ineptascriminationes, ad exasperandos avertendosque animos eorum quibus aliud volunt persuadere, contexi: confide ergo in virtute misericordiæ Dei, quoniam hæc contradictio, sicut in aliis mundi par i Ms. Jol., imbuuntur aures. In ms. Jol. a prima manu, magister gratiæ; a posteriori correctum, minister gratiæ. 1 Ms. Jol., secunda creationis Christi gratia resor maret. m Editi habebant, sperando. Melius correctum es fide ms. veteris in Augustino, spirando; nec minus bene forte quod substituimus ex ms. Joliensi, asps. rando. Anterioribus editionibus in margine apposătum ex conjectura, Forte inspirando. Ms. Jol., quæstiones vel criminationes. • Apud Augustinum, confido ego in virtute. Ms. Jol confide ergo in virtute. Editi, in virtutem. tibus, ita et in his regionibus conquiescet: ut præ- A disputationibus cognoscendis impende curam, ut in dicatio summi hoc tempore in Ecclesia viri, etiam ab his a quibus ad præsens a repellitur, adjuvetur. Tu autem, dilectissime et venerandissime mihi frater, si vere de his quæstionibus instrui desideras, sicut desiderare te convenit, ipsis beati Augustini a Editi revellitur. Ms. Remig. et Jol., repellitur. confitenda Dei gratia defæcatissimam ac saluberrimam evangelicæ apostolicæque doctrinæ intelligentiam consequaris. Gratia Dei et pax Domini nostri Jesu Christi custodiat te in omni tempore, et per viam veritatis dirigat in vitam æternam. ADMONITIO IN CARMEN S. PROSPERI DE INGRATIS. Carmen de Ingratis mille versibus constans, ab omnibus S. Prospero Aquitano, nemine refragante, hactenus fuit assignatum. Nobile quidem opus, ex magnis sententiis, magnisque sensibus, magnificis denique verbis et locutionibus coalescens, et in quo unice collineat poeta, ut detecto Pelagianorum errore, Massiliensibus ostendat ipsos ejusmodi hæreticorum vestigia eo usque premere, ut vix alii quam occulti Pelagiani censeri debeant. Hæc sunt ipsissima verba doctissimi Operum Leonis et Prosperi censoris, in dissertatione nona, de veris Operibus SS. PP. Leonis et Prosperi, pag. 417. Qui subdit et ista: Hoc porro poema, omnium splendidius prolixiusque quæ Prosper edidit, semper pro ejus genuino partu cognitum celebratumque merito fuit. Non enim ibi alia aliisque verbis et elocutionibus canit, quam quæ in reliquis ejus dogmaticis tractatibus exaggerantur. Hoc autem Carmen pluribus ejus lucubrationibus anteriorem ex hoc præjudicio censuisse se declarat, quod cum lusus illi poetici juvenilibus animis longe magis congruant, quam ætate maturis; Aquitani doctoris nostri facultatem tum prolixius excitare atque exercere potuerint, antequam a nostratibus (Massilienses aliosque provinciales hoc nomine designare solet) lacessitus, cum eisdem nervose et aperto marte conflixisset. Unde aliqua poeseos ejus parte relecta, vel in memoriam reducta, hos potissimum cap. 3 de Ingratis versus certo rem inducere posse pene persuasum habuit, dum videlicet canit S. Prosper : An alium in finem posset procedere sanctum Et dum nulla sibi tribuit bona, fit Deus illi Ita Prosper, in quibus magistrum optimum, tamquam superstitem continenti celebrat elogio: quomodo sane de aliis episcopis aut viris in hac causa præcipuis et fato jam functis ibidem non loquitur? Quæ quidem doctissimi viri Censura facile ad epocham aliquam verisimilem reducit hoc opus: ad id nempe temporis quo in vivis adhuc agente Augustino, sed damnatis jam Pelagianis, cœperant oriri Semipelagianorum Massiliensium contra doctrinæ ipsius partes quasdam murmura non obscura: circa annum nempe 429 aut 430. Quo autem præjudicio se in hanc sententiam asserit inclinatum, quasi opus tanti ponderis annos maturiores dedeceret, juvenilibus dumtaxat ignoscendum; in hoc plane illi ne assentiamur plura impediunt. Nec enim artem poeticam pro merito habent suo, qui hanc soli ingeniorum nondum maturorum exercitationi accommodatam, scribendisque fabulis et aliis ludicris aptam judicant. Qui enim sic affecti sunt erga hanc artem tam eximiam, non solum sancium kunc Ecclesiæ doctorem damnent necesse est; sed ante eum et cum illo Gregorium Nazianzenum, Ambrosium, Paulinum, Alcimum et innumeros alios magni nominis viros: qui licet Spiritu divino pleni, et tale scribendi genus despicientibus gravitate et sublimitate potiores, castissima tamen carmina rebus sublimioribus sanctioribusque a se utiliter accommodari posse merito non dubitarunt. Hoc pacto etiam ipse (absit verbo injuria) Spiritus sanctus veritatis omnis fons arguitur, qui maxima quæque sacramenta oraculaque sanctissima in Scripluris sacris per prophetas suos versibus proferri voluit. Damnabitur denique sancta Christi Ecclesia, eodem Spiritu sancto animata et directa; quæ præter Psalmorum versus sacros, quibus divini cultus a se Deo exhibiti substantiam, ut cum sancto Dionysio loquamur, constare voluit, nullam earum quas septies in die Deo consecrat precum horas, absque Hymnorum versibus celebrari patitur. Quin immo nec difficile est judicare quod, cum tam sublime sit poesis scribendi genus, ut poetæ veteres nihil in rerum natura styli sui majestati nobilitatique par invenientes, cœlum ipsum animo petierint, mundum novum novosque deos fingentes, insolita quædam et prodigiosa adinvenientes, quæ verborum suorum magnificentiæ, locutionumque audacium et figuratarum sublimitati aliquatenus responderent: hoc ipsum sola vere præstet Christiana religio poesi, quod frustra apud ethnicos quæsierat. In hac enim quasi turmatim occurrunt eventus innumeri, imaginationis erraticæ fictionibus longe mirabiliores. Ibi in ipso veritatis fonte occurrit mundus novus homines novi, cœlum terræ conjunctum, humana divinis permixta, Deus homo factus, homines in deos assumpti, denique miracula innumera, tam insolita, tamque supra communem fidem posita, ut a solo Deo gratiæ singularis omnipotentissima virtute potuerint persuaderi : ita ut non minimum locum inter Semipelagianorum errores teneat, qui maxime hoc in poemate impugnantur: Posse homines ad talia credenda ex se ipsis præparari, licet eorum voluntas antea a præveniente Salvatoris misericordia, et speciali sancti Spiritus motione non præveniatur. Sed forte in hoc nos felici successu fallimur, nec erunt nisi paucissimi, quos tam eximii Patris versus legere non delectet, præsertim cum materiam exhibeant tam utilem tantique momenti; aut quos non libeat in hoc carmine fidei nostræ dogmata sanctissima, ea elegantia eaque magnificentia, grata illa et ingeniosa, quæ poesim naturaliter comitantur, non minima animi cum admiratione, castisque deliciis contemplari. Nec enim est, nisi fallimur, quod suspicemur, fore catholicos inter, qui egregii poematis fidèm elevare audeat, |