Audetis conferre Deum : cui si quid amatis In laudem pravi adjicitis, vestrisque beatum Creditis esse bonis, aut alla incommoda ferre. 165 An quia cum magnas urbes, populosque tenetis Sub vestro imperio, miserum est insomnibus egram Partiri caris in multa negotia mentem ; Cumque graves trepidis incumbant undique causæ, Non fert urgentes industria victa labores : 170 Et si animis ægris depulsa est sollicitudo, Blanda voluptatem requies creat otia nactis : De Domino hoc sentire pium est, quem semper eumdem Nil gravat, ex toto nil occupat? Effluit ætas, A Ac venit, et spectant genita et gignentia finem: 175 Ille manet, simul acta tenens et agenda, futuris B Ulterior, tum prææteritis prior: omnibus unus Præsens, et solus, sine tempore tempora condens. Utque avi spatia ac numeros præcedit, et exit, 793 Sic nullo immensus cohibetur fine loco rum. 180 Nilque adeo est magnum, quod non certus modus arcet: Et cœlum, et terras, et totum denique mundum Limes habet: meta est altis, et meta profundis. Sed nusquam non esse Dei est, qui totus ubi. que, Et penetrat mundi membra omnia liber, et ambit. 485 Hæc igitur vis sola potest moderamina rerum Dividere, et placidis eadem persistere curis : Quam non effugiant cita, nec remorantia tardent; Quæ numquam ignara, numquam longinqua, nec ullis Translata accedens regionibus, absit ab ullis: 190 Nec de noscendis egeat manifesta doceri. Hæc testis rerum tacita audiat, abdita cernat : Det vitas, adimatque datas, pereuntia salvet, Dejecta attollat, premat ardua, proroget annos Et minuat, mutet corda, et peccata remittat. 195* Sed qui virtutem concedunt omnipotenti, Forte voluntatem demant; et magna regentem, C Guram hominis renuisse putent, in tempora D nati Exigua, et varia sub tempestate relicti. Quo vos sponte juvat cadere, oblitosque parentis, 200 In pecudum genus, et sortem transire ferarum ? Incomperta latent naturæ exordia nostræ : Aut spem propositam in Christo præsentia turbant? 190. Editio Lugd., Nec dignoscendis egeat manifesta doceri. Ibid. Hic vox manifesta, pro voce certa usurpatur: ut notarunt anteriores editiones. Parcite sublimes æternæ gentis honores Degeneri violare metu : potiusque relictum 205 Immortale decus, superato apprendite cœlo. Nota via est, Christo cunctis reserante magistro, Qui vocat, et secum nos deducturus, et in se. Ac ne vaniloqui spondere incerta putemur : Res monet a primis aperire parentibus ortum 210 Hamani generis, causasque evolvere vitæ Amissæ, et rursus, Christo donante, receptæ. Dispositis rebus, totum jam conditor orbem Fecerat, et pulchra vernabat origine mundus. Jam so! dimensis in tempora cursibus ibat, 215 Lunaque cum stellis præbebat lumina nocti : Jam pecudes tellus, jam pisces pontus alebat, Et liquidum volucres innabant aera pennis : Sed quod divina posset ratione potiri, Nondum erat in terris animal: dedit optimus Auctor 220 Hoc homini speciale decus, cumque omnia verbo Conderet, hunc manibus, quo plus genitoris Dignatur formare suis : substantia duplex 225 Interitus, nisi quod Domino cruciabilis uni est, Et rea ferre potest pœnam, sub nominé mortis, Terrenamque illapsa domum, dat vivere secum Consortem, et pariter divinum haurire vaporem. 795 Nec quia dissimilis rerum natura duarum est, 230 Dispar conditio est : manet exitus unus utrumque : Seu potior juri subdatur posterioris, Seu se majoris virtuti infirmior æquet. posse, Proficere, et minui; regnare, et perdere regnum. 255 Non quia plus cuiquam, minus aut in origine causæ Nascendi attulerint, aut ulla externa créatos Vis promat, ignarosque agat in discrimina morum ; Sed quia liber homo, et sapiens, discernere rectis Prava potest, in se intus habens discrimina rerum, 240 Jusque voluntatis, quo temperat arbitrium mens. Si tamen ancipitis e ca inter prælia vitæ, Non de se tumeat; sed votis tuta modestis, *CAPUT IV. Deo, cui potestas non deest, etiam vo luntatem inesse hominem providentia sua curandi. Status jam creati mundi. Hominis creatio. A Inde putet totum posse, unde accepit et esse. Qua posset vitanda suo sine nosse periclo. ævum, Eternam victrix arcem mansura teneret. Tolaque res effecta Dei, jam nulla subiret 250 Prælia, nec trepide secum decerneret in se, Nec vellet quod mox nollet, voluisse, timere, Ignorare, optare, pati jam nescia : nullis Crescere egens cumulis, nullisque obnoxia damnis. Et quo promissis adsit fiducia magnis, Munere præsentis vitæ documenta futuræ amnes; 260 Huic solis lunæque vices, et sidera noctis Nosse datum, numerisque dies comprendere et annos, Scire potestates herbarum, et nomina rebus Indere, et ingenium varias augere per artes. Hunc potiorem unum cunctis spirantibus, uni 265 Subjectum servire Deo; nec corporea vi, Sed rationis ope, præfortibus imperitare. * QUOD si quis non totus homo hæc exten- Me putat, et nondum sese cognovit in istis; Audiat a primis distare parentibus actum 270 Per delicta genus, multa et rubigine morum Corrupti exiguum semen superesse vigoris. Et liber culpa, paradisi divitis orbem 280 797 Dejectus regione poli (quia summa tenere Queis inerat recti et pravi experientia major * CAPUT V. In quo differant a primo parente homines post lapsum. Diaboli invidia adversus hominem primum. Justi aliqui qualibet mundi ætate. Exempla providentia Dei erga homines ante Legem. Abel et Cain. Raptus Enoch et Elie quid doceat. In diluvio cur servala domus Noe. Abrahæ fides. Loth servatus. Joseph in Egyptum venditus. Moyses populum educens ex servitute. Protectio Dei erga filios israel in de nores : Quæ semel antiqua pulsos virtutis ab arce, Non uno tantum transfuso errore parentum Implicuit: sed cum populis nascentibus aucta, Multiplicem lata porrexit strage ruinam. 295 (At quamquam immissa regnaret morte peremplos; Nulla tamen placitos Domino non edidit ælas, Cunctaque diversos habuerunt sæcula justos: «Quos licet ob meritum vitæ bona multa manerent, In mortem vitiata lamen natura trahebat, Dona Cain reprobanda dicans, cui virus amarum 310 Invidia in fratrem succenso felle coquebat. Nec revocare ferum Dominus sermone benigno Quid, cum viventem de terris transtulit Enoch, licta, Dira toris vetitis generaret monstra gigantas Illa quidem mundi exitium præfata futurum, Tempora larga dedit, queis in meliora reducti Mortales, scelerum seriem virtute piarent. 335 Cumque nefas placitum toto persisteret orbe, serto. 288. ita Lugd. editio: aliæ vero, Quæ posset. 316. Sic alias: et quidem meliori sensu, quam cum legiter in editionibus nostris, immenso. 327. Id est, Heliam. 333. Lugd. et Lovan., deducti, præter leges c. r. minis. A Nec nisi diluvio deleri crimina possent, Non quia non alios populos Deus edere posset: Progeniem tendebat amor, cum credulus Abram Cum vero Ægyptum Chananæaque regna teneret Mystica dum Joseph prodentem somnia fratres Resque hominum dedignantem potuisset inepto 370 Incusare Deum questu, nisi cuncta profundis Judice sub justo scisset decurrere causis? bebat ad urbes, 801 Ut durus labor, et sævæ inclementia mortis, Omnes terribilis populi consumeret annos. * CAPUT VI. Exempla providentia Dei in Lege. Lex naturalis omnibus innata. Non in sola gente Israelitica effectus providentia Dei. Mens speculum est quod fides Christi tergit. Lex et prophetæ Christum nascitu C D Temperat, alterna ut tribuat vice commoda castris, Luce tegens, et nocte regens, eadem ignis et umbra, Discutiens flammis tenebras, et nube calores. Divisum pelagus, solidoque rigore ligatas Quæque ad opem cedunt, eadem famulantur ad iram. Sed mihi nec vacuum cunctas percurrere formas 415 Qui curam Domini removent, an tempore ab illo Cœperit humanas in vitæ fœdera mentes Informare Deus; nec per tot sæcula mundi Permotus vitiis, tunc jus perscripserit æquum. Ite ipsi in vestræ penetralia mentis, et intus 420 Incisos apices, ac scripta volumina cordis Inspicite, et genitam vobiscum agnoscite legem. Nam quis erit, modo non pecus agri, aut bellua ponti, Qui vitiis adeo stolide oblectetur apertis, Ut quod agit, velit ipse pati? Mendacia fallax, 425 Furta rapax, furiosum atrox, homicida cruen Lum Damnat, et in mochum gladios distringit adul ter. Unus enim pater est cunctorum, et semine Nemo caret, similisque omnes produxit origo. runt rum annuntiaverunt. 418. Lugd., Lovan. et Duac. editi, perscripserit Colon. cum recentioribus, præscripserit. 440 Sed super adjecta est generi custodia sancto; • Qua memor in patriæ fidei perstaret honore, Et promissorum Domini succederet hæres. Cum tamen et quoscumque eadem sub sacra liceret Ire, nec externos arceren: limina templi : Cumque Dei monitu canerent ventura prophetæ, Sepe etiam ad varias gentes sint multa locuti. Sic regina Austri cupidis, Salomonis ab ore, Auribus eloquium Domini venerata trahebat. 445 Sic Ninive monitis Jonæ sub tempore cladis Credidit: et tribus in luctu jejuna diebus, Promeruit morum excidio consistere regno. Verum ne longo sermone moremur in istis, Quæ sparsim varieque suis sunt edita sæclis:. 450 Neve quod in parte est, in toto quis neget esse, Dum solidam Domini divisa negotia curam Velant, et nulla accipitur quæ rara videtur; Dicite quem populum, qua mundi in parte re‹ motum, Quosve homines, cujus generis, vel conditio (nis B Si cernens operum miracula divinorum, Suspicias sine carne Deum; cumve omnia nostri Corporis agnoscas, hominem sine Numine cre das. 480 Nulla etenim soli vita est mihi, morsque sub actum Detinet; et non est quo victus vincere possim, Si non vera Dei virtus mihi consociata est, 805 Aut me non vera Salvator carne recepit, Cujus majestas stabilis non hoc violatur, 485 Quo redimor; neque se minor est, dum mutor in illo; Sed mortale meum subit, ut quia morte teneri in me Vivam, sed Christus, qui se mihi miscuit in se. Victus enim terrenus Adam, transfudit in omnes 490 Mortem homines, quoniam cuncti nascuntur ab illo, Et transgressoris decurrit causa parentis. Edidit, et vivos, vitam mutando, creavit. 455 Neglexit salvare Deus? Vir, femina, şervus, C 500 En, homo, quanta tibi est gratis collata potestas. Liber, Judæus, Græcus, Scytha, Barbarus, ‹ omnes In Christo sumus unum: non persona potentis, Nec domini, regisve prior; distantia nulla Luminis unius, speculi nisi discrepet usus. 460 Namque velut speculum mens est, quæ quo mage tersa est. Expoliente fide, radiisque intenta supernis, Hoc mage confessi resplendet imagine Christi : Qui cum Patre Deo semper Deus; inque paterna Majestate manens, miscetur conditioni 465 Ilumanæ : et Verbum caro fit, rerumque Creator Nascitur, atque annis succedit conditor ævi. Hoc etenim lex, học veneranda volumina vatum, Hoc patriarcharum spes non incerta tenebat: Ultima cum mundi finem prope curreret ætas, 470 Venturum ad terrena Deum, qui morte perempta, Solveret inferni leges, longamque ruinam ⚫SED tu qui geminam naturam hominisque Convenisse vides angusti in tramitis ora, 475 Firma tene cautus vestigia, ne trepidantem Alterutram in partem, propellat devius error: CAPUT VII. Contra Eutychem, de Incarnatione. Neminem salvalum umquam sine fide Christi incarnationis. Lex observatu facilis per gratiam Christi, qui D Filius esse Dei, si vis, potes, omnipotens to • Spiritus umbratum Verbi virtute creavit, Nec te corporeo patrum de semine natum Jam reputes; pereant captiva exordia carnis. 505 Nil veteris conjunge novo, non hic tibi mundus, Non hæc vita data est, nulla hic tua, nec tuus ipse es. Emptus enim es, pretiumque tui resolvere fas est, Quo [Al. Qua] potes, ut solvens sis ditior, et tibi crescant Quæ dederis, cedatque tibi pars ipse Redemptor. 510 Nec te difficilis nunc observantia legis Sub durum jubet ire jugum; mens libera sanctum Obsequium ratione ferat, quam Spiritus almus In tabulis cordis describat sanguine Christi : Qui nobis quidquid sermonibus insinuavit, 515 Condidit exemplo, factis præcepta coæquans. Rex ille, et rerum dominus: sed pauperis egit In specie, nec veste nitens, nec honore superbus. Infirmis fortis, rex servis, dives egenis; Justitia injustis cedit, sapientia brutis. 520 Sacrilegis manibus percussus, non parat ictum Reddere; nulla refert avide convicia linguæ. Damnatur judex, Verbum tacet, inspuitur lux, Ipse ministerium sibi pœnæ est; felque et acetum quod præcepit prior ipse fecit. Contra Nestorium. 478. Sola editio Lugdunensis, suscipias. Dulcius ille favis haurit; sanctus maledictum A 565 Numquid cura Deo de bobus ? numquid ad ullas Fit verbum Domini volucres? num lege tenentur Monstra maris? quæ cum faciunt jussa Omnipo 525 Fit Crucis, et moritur Christus, vivente Barabba. Impia gens tantum ausa nefas, sentisne furorem Jam mundo damnante tuum? Sol fugit ab orbe, Et medio nox facta die est; concussaque tellus Intremuit, mortemque Deo subeunte, sepulcris $30 Excita sanctorum sumpserunt corpora vitam. Velum etiam templi discissum est, ne quid operium In sacris adylis jam plebs indigna teneret : Sanctaque pontifices fugerent offensa cruentos. Te vero exstinctæ calcantem spicula mortis, 535 807 Et de carne novum referentem carne tropæum, Tertia discipulis, Jesu, dedit attonitis lux. Nec dubiis Dominum licuit cognoscere signis; Cum documenta fides caperet, visuque manuque Rimans clavorum vestigia, vulnus et hastæ; 540 Cumque quater denis firmans promissa diebus, Conspicuus multis, sæpe et tractabilis esse!. Hactenus in nostris te, Jesu, novimus: ex hinc In tua nostra abeunt: nec jam diversa, sed unum Sunt duo, dum vita in vita est, in lumine lumen, 845 Augmento, non fine hominis; quo glorificato, Sic homo, sie Deus es, ut non sis alter et alter. Nosque ad te ire jubes sursum, tecumque potiri Luce tua si calle tamen curramus eodem, Edocti non posse capi nisi de cruce cœlum. omnes B tentis, Ignorant sese facere, affectumque volendi Sumunt, et quod agunt aliis, sibi cedere credunt. 570 Sic etiam quæ non spirant sunt semper in illo In quo sunt formata modo: non plana tumes cunt Collibus, aut celsi sternuntur in æquora montes: Non veniunt Alpes in pontum, aut pontus in agros : Saxa jacent, amnes decurrunt, stantque paludes. 575 Et tamen his nihil est mercedis, quæ sine sensu Dispositos in se præbent viventibus usus. Quod si horum præstare tibi natura videtur; Jam bove mutari velles, vel rupe, vel amne. Deterior nollem fieri, potior voluissem. 580809 Numquid qui Domino placuerunt moribus almis, Displicuere sibi? numquid non semine ab uno ‹ Venimus, aut alia est hominum natura bonorum ? Non aliter dives quam pauper nascitur, unum est ‹ Principium servis et regibus: optimus ille 585 Non plus accepit quam pessimus; æqua creantis Mensura est, uno qui lumine luminat omnes. Sed mundum ingressi variis rerum speciebus Suscipimur, mentemque adeunt quacumque videntur, Judicio censenda hominis: stant undique formæ • Cura patet? notum et cunctis astare salutem? C 590 Innumeræ, possuntque omnes spectando probari. Et tamen, heu! rursus querulis, homo, garrula verbis Bella moves, jaculisque tuis tua viscera figis. < Cur non sum bonus? hoc non vis. Cur sum malus? hoc vis. 555 Cur volo quæ mala sunt, et cur quæ sunt bona nolo? Liber es sed cum recta queas discernere pravis, Deteriora legis, placitisque improvidus hæres. Erro, ais, et vellem non posse errare. Duobus < Subjacet hæc votis sententia: nam penitus te 560 Aut esse examinum cupis, aut rationis egenum. Error enim est ejus qui cessit limite recti, Quique potest ad iter, Christo ducente, reverti. At quem nulla viæ suscepit linea, nusquam Declinat; nullumque timent non stantia casum. * CAPUT XIV. Homo qui divinæ providentiæ ingratus non sibi imputat peccata sua, refellitur, quia cum libero arbitrio creatus, et per illud peccat. Quæ homini cavenda in mundo si virtutem colere curet. Quis rerum lemporalium usus. Sancti omnes, iisdem tentationibus quibus nos subjecti, quomodo eas vicerint. 543. Hæc cum grano salis (ut aiunt) accipienda. Cum ibi videatur Auctor in duos errores Nestorii et Eutychetis incurrere, dum ait Christum ex Ascensionis die ita hominem et Deum esse, ut non sit alter et alter: nec jam diversæ sed unum sint in co ambæ naturæ. Verum sapienter observatum a viro eruditissimo; præterquam quod facile ignosci possit D Quædam etiam patulas intrant stipata per aures, Errores veterum studiorum, et vana parentum Dogmata, cum quodam fuco ostentantia veri. Hæc modulata sono veniunt, hæc levia tactu, 595 Hæc blandis late funduntur odoribus, illa Conciliant varias in mille saporibus escas. poetæ per transennam rem difficillimam attingenti, si quid minus exacte in terminis locutus reperiatur. Auctor iste hoc eodem in loco Christi glor ficationem fatetur factam augmento, non fine hominis; præsertim cum non longe antea clare prædicarit geminam naturam hominisque Deique in Christo convenisse; nec esse quo victus vincere posset, si non vera Dei virtus humanæ naturæ essel consocialu, V. 473 et 480. 573. la Lugd.; at Lovan., Duac. et Colon. et recentiores, in æquore. 694. Editio Coloniensis et recentiores, lexia. |