7, et lib. vn contra serm. Arian. c. 11, n. 9). CCCLXXXI Alias CCCLXXIX, ante CCCLXXVII }. Quomodo Filius subjectus erit Patri. m bemus accipere, velut vicissim nos servent Pater et A illum fiunt a Patre omnia (Aug. lib. 1 de Trinit. cap. Filius, amborum in nobis a servandis alternante custodia, quasi alius, 605 alio discedente, succedat. Simul enim custodiunt Pater et Filius et Spiritus sanctus, qui est unus verus bet beatus Deus. Sed Scriptura nos non levat, nisi descendat ad nos. Sicut Verbum caro factum descendit e ut levaret; non cecidit ut jaceret. Si descendentem cognovimus, cum levante surgamus et intelligamus, cum ita loquitur, personas d eum distinguere, non separare naturas. e CCCLXXVIII [Alias CCCLXXVI, ante CCCLXXIV]. De gratia Dei, qua omne hominis meritum præve nilur. Si naturam cogitemus in qua creati sumus; f cuin omnes Veritas creaverit, quis non est ex veritate? Sed non omnes sunt, quibus, ut audiant veritatem, et credant, ex ipsa Veritate præstatur, & nullis proculdubio præcedentibus meritis, ne gratia non sit gratia. Si enim dixisset, Omnis qui audit vocem meam ex veritate est: ideo dictus ex veritate putaretur, quia obtemperat veritati. Non autem hoc ait; sed, Omnis, inquit, qui est ex veritate, i audit vocem meam (Joan. xv, 37). Ac per hoc, non ideo est ex veritate, quia ejus audit vocem; sed ideo audit, quia ex veriLate est, id est, quia hoc illi donum ex veritate colJatum est. Quod quid est aliud quam: donante Christo, credit in Christum (Aug. tract. 115 in Joan., n. 4)? CCCLXXIX [Alias CCCLXXVII, ante CCCLXXV]. De amore quo Deum amare debemus. Quisquis se ipsum, non Deum amat, non se amat: et quisquis Deum, non se ipsum amat, ipse se amat. Qui enim non potest vivere de se, moritur utique amando se; non ergo se amat, qui ne vivat se amat. Cum vero ille diligitur, de quo vivitur, non se diligendo magis diligit, qui propterea se non diligit, ut eum diligat de quo vivit (Aug. tract. 123 in Joan., n. 4), CCCLXXX [Alias CCCLXXVIII, ante CCCLXXVI ]. 1 De indiviso Patris et Filii opere. k Quidquid illud est quod oportet Pairem agere ad Filium, non fit nisi per eumdem Filium ad ipsum scilicet, quia filius hominis est, et factus est inter omnia; per ipsum autem, quia Filius Dei est, et per 606 Non est mirum dicere Apostolum, etiam in futuro sæculo Patri Filium subjectum futurum, ubi ait, Tunc et ipse subjectus erit ei, qui illi subjecit omnia (I Cor. xv, 27). Quando quidem in Filio forma bumana mansura est, qua semper major est Pater. Quamvis non defuerint, qui illam tune Filii subjectionem ipsius humanæ forma in divinam substantiam commutationem intelligendam putarunt, tamquam hoc cuique rei subjiciatur, quod in eam vestitur et mutatur. Sed intelligi potest, ideo magis dixisse Apostolum, etiam tunc Patri Filium subjectum B futurum, ne quis in eo putaret spiritum et corpus humanum conversione aliqua consumendum: ut sil Deus omnia, non tantum in illius forma hominis, sed in omnibus (Ibid., 28), quando capitis gloria universum corpus implebit (Aug. l. 1 de Trin. c. 8, lib. cont. serm. Arian. c. 27, et lib. n cont. Maxim. Arian. c. 18). C * Mss. Remig. et Jol., servandis, ut Aug. custo- D diendis. Alii, servandi. b Mss. Remig. et Jol. post Aug. in Joan. Evang. addunt et beatus, quod ali omiserant. Mss. Remig. et Jol., ut levaret, ut apud August.; alii, ut relevaret. Colon. vel, editio, ut nos relevaret. d Ms. Joliensis, cum Aug. tract. in Joan., eum. Alii, eam. e Ms. Joliensis, non separare naturam. f Ms. Joliensis, De eo quod Dominus ait, Qui est ex veritate audit vocem meam. Colon. ver. edit., Nullus proculdubio præcedentibus meritis salvatur. Ms Reinig., Ne ullis proculdubio præcedentibus meritis, gratia non sit gratia. In ms. Remig., pro putaretur, scribitur est. i Ms. Remig., audiet. 1 Ms. Remig. hic addit, non ergo se amat, qui ne vival se amat, quæ leguntur in Augustini oper. in Joan. Evang. hoc loco; absunt vero ab aliis codicibus nostris. CCCLXXXII [Alias CCCLXXX, ante CCCLXXVIII}, • Quod omnia bona ex Deo. Quantacumque bona, quamvis magna, quamvis minima, nisi ex Deo esse non possunt. Quid enim majus in creaturis quam vita intelligens? aut quid minus potest esse quam corpos? Quæ quantumlibet deficiant, et in id tendant ut non sint; ta→ men aliquid r formæ illis remanet, ut quoquo modo sint. Quidquid autem formæ 4 cujuspiam rei deficienti remanet, ex illa forma est quæ nescit deficere, motusque ipsos rerum deficientium vel proficientium excedere numerorum suorum leges non sinit. Quidquid igitur laudabile advertitur in rerum natura, sive exigua, sive ampla s laude dignum judicetur, ad excellentissimam et ineffabilem laudem referendum est Conditoris (Aug. ib. u de Lib. Arb. c. 17). CCCLXXXIII [Alias CCCLXXXI, ante CCCLXXIX). Quod præscientia Dei neminem peccare compellat. Neminem Deus ad peccandum cogit: prævidet ta men eos qui propria voluntate peccabunt. Cur ergo non vindicet justus quæ fieri non cogit præscius ? u Ms. Remig., illo diligitur. 1 Ms. Joliensis, Quod ad Filium per Filium agat Pater. m Sic ms. Jol., qui addit etiam, quod ait Apostolus. Alii, De subjectione Filii. n Ms. Jol., in illa forma hominis. Ita ms. Jol. Alii vero, Nihil in quibuscumqué creaturis a Creatore inordinatum relinqui. P Codices nostri communiter, formæ illius. Ms. Remig. et Editio append. tom. X Aug., formæ illis, juxta id quod legitur in libro citato in margine. Ita mis. Ali, cujuspiam rei deficientis. Apud. Aug. hic, cuipiam rei deficienti. Sicut enim nemo memoria sua cogit facta esse quæ A id quod nos sumus, 1 idoneos facit per fidem, quos præterierunt, sic Deus præscientia sua non cogit facienda que futura sunt. Et sicut homo quædam quæ fecit meminit, nec tamen omnia quæ meminit 607 facit; ita Deus omnia quorum ipse auctor est, præscit, nec tamen omnium quæ præscit, ipse auctor est. Quorum autem non est malus auctor, justus est ultor (Aug. lib. 11 de Lib. Arb. c. 4). CCCLXXXIV [Alias CCCLXXXI, ante CCCLXXX]. De cognoscendis creaturis quæ non videntur. Humana anima naturaliter divinis ex quibus pendet connexa rationibus, cum dicit, Melius fieret hoc quam illud, si verum dicit, et videt, quod dicit, in illis supernis rationibus videt. Credat ergo Deum fecisse quod recto intellectu ab eo faciendum fuisse • cognovit; etiam si hoc in rebus factis non videt. Quia etiam si cœlum oculis videre non posset, et tamen ratione vera tale aliquid faciendum fuisse colligeret, credere debuit factum fuisse, quamvis id oculis non viderit. Non enim cogitatione cerneret faciendum fuisse, e nisi in his rationibus quibus facta sunt omnia. Quod autem ibi non est, tam nemo potest vera cogitatione videre, quam non est (Aug. ibid., c. 5). CCCLXXXV [Alias CCCLXXXIII, ante CCCLXXXIJ. ε Quo remedio vulnera humana curentur. Quid tam dignum misericordia quam miser, et quid tam indignum misericordia quam h superbus miser? B Ex quo factum est ut illud Dei Verbum, per quod facta sunt omnia, et quo fruitur omnis angelica C beatitudo, usque ad miseriam nostram porrigeret clementiam suam, et Verbum caro fieret, et habitaret in nobis i Sic enim posset panem angelorum homo manducare nondum angelis adæquatus, si panis ipse angelorum hominibus dignaretur æquari. Nec sic descendit ad nos, ut illos desereret; sed simul integer illis, integer nobis; illos intrinsecus pascens per id quod Deus est, nos forinsecus admonens per Apud Augustinum hic, fecit. Omnes nostri codices, facil. b Ita mss. Remig. et Jol. cum edit. append. t. X August. In alis nostris codicibus, Melius fieri hoc; prioribus concinit locus August. in libro ipso de Lib. Arbitrio. Ita ms. Remig. et Jol, et liber Aug. de Lib. Arb. Alii codices nostri, cognoscit. Ita mss. Remig. et Jol., juxta textum libri de Lib. Arbitr. Cæteri codices Prosperiani, factum fuisse. Sic mss. Remig. et Jol., conformiter libro Augustini citato. Alii autem, nisi his rationibus in quibus. f Ms. Joliensis, quam nosse. Apud August. lib. de Libero Arb., quam non est verum. & Ms. Joliensis, Qui digni, et qui indigni misericordia. Ms. Remigianus, quam superbi miseri. i Ms. Remig., Ex eo factum est...... pro quo facta sunt omnia. i Ms. Remig., Nec enim posset; Joliensis, Non enim posset..... nisi panis, etc. *Editiones Duac., Colon. et posteriores, non forinsecus admonens. 1 Ms. Joliensis post August. librum hoc loco per speciem pascat æqualiter (Aug. ibid., c. 10). CCCLXXXVI Alias CCCLXXXIV, ante CCCLXXXII) m Quod omne vitium est contra naturam. Dubium non est, contra naturam esse omne 608 vitium, etiam ejus rei cujus est vitium. Quapropter quoniam in quacumque re non vituperatur nisi vitium, ideo autem vitium est, quia contra naturam ejus rei est cujus est vitium, nullius rei recte vituperatur vitium, nisi cujus natura laudatur. Non enim in vitio displicet, nisi quod corrumpit quod in natura placet (Aug. Ibid.). CCCLXXXVII [Alias CCCLXXXV, ante CCCLXXXIII]. • De pœna peccati. » Omni peccanti animæ duo sunt pœnalia, ignorantia et difficultas. Ex ignorantia ¶ depravat error, ex difficultate cruciatus affligit. Sed approbare falsa pro veris, ut erret invitus, et, resistente repugnatione carnalis vinculi, non posse ab illicitis operibus temperare, non est natura instituti hominis, sed pœna damnati (Aug. ibid., c. 18). CCCLXXXVIII [Al. CCCLXXXVI. ante CCCLXXXIV]. De varietate remediorum. Ut ars medicinæ, cum eadem maneat, neque ullo modo ipsa mutetur, mutat tamen præcepia languentibus, quia mutabilis est nostra valetudo; ita divina providentia, cum sit ipsa omnino incommutabilis, mutabili tamen creaturæ varie subvenit, et, pro diversitate morborum, aliis alia jubet aut vetat: ut a vitio, unde mors incipit, et ab ipsa morte ad naturam suam et essentiam, ea quæ deficiunt, id est, ad nihilum tendunt, reducat et firmet (Aug. lib. de Vera Rel. c. 17). CCCLXXXIX Alias CCCLXXXVII, ante CCCLXXXV]. "De primo vitio animæ. Primum animæ rationalis vitium est voluntas ea faciendi quæ velat summa et intima veritas. Ita homo de paradiso in hoc sæculum expulsus est, id est, ab omittit particulam et, quæ habetur in reliquis nostris codicibus. m Ita ms. Joliensis. Non bene alii, Nullum naturæ vitium ab auctore esse. "Mss. Remig. e Joliensis, contra naturam est: omittuntque hæc, ejus rei cujus est vitium, quorum tria postrema verba in omnibus editis Prosperianis D duobus uncis inclusa designantur, quasi huie loco addititia. Leguntur tamen in textu ipso Augustini, loco unde hæc sententia e-t delibrita. • Ms. Jol., De ignorantia et difficultate peccantium. P Colon. vet. edit., Omne peccatum animæ est. Duo sunt pœnalia. 4 Apud August., dehonestat, quod margini inseriplum gerunt Prosperiance editiones omnes, a Lugdunensi, nec tamen habetur etiam in mss. nostris. Ms. Remig. carceralis..... non possit. Colon. vet. editio, el resistendo repugnationi carnalis vinculi. Ms. Jol., impugnatione carnalis vinculi. Ms. Joliensis, De diversitate præceptorum, Ms. Joliensis, varietate. In Augustino, alias alia jubet : pauci ex nostris, alii alia. u Sic ms. Jol. Alii, De prima hominis prævaricatione. Quo incitetur cor ad discendum. æternis ad temporalia, a copiosis ad egena, a firmi- A CCCXCI [Alias CCCLXXXIX, ante CCCLXXXVII J. tate ad infirma. Non ergo a bono substantiali ad malum substantiale, quia nulla substantia malum est; sed a bono æterno ad bonum temporale; a bono spiritali ad bonum carnale; a bono intelligibili ad bonum sensibile; a bono summo ad bonum infimum. Est igitur quoddam bonum, quod si diligit anima 609 rationalis, peccat; quia infra illam ordinatum est. Quare ipsum peccatum malum est, non ea substantia quæ peccando diligitur (Aug. lib. de Vera Rel. c. 20). CCCXC Alias CCCLXXXVIII, ante CCCLXXXVI]. • De lege omnium artium veritate. Lex omnium artium cum sit omnino incommutabilis, mens vero humana, cui talem legem videre Ad discendum necessario dupliciter ducimur, au ctoritate atque ratione. Tempore auctoritas, 610 re autem ratio prior est. Aliud est enim quod in agendo anteponitur, aliud quod pluris in appetendo æstimatur. Quia ergo et principium sapienti:e timor Domini est (Prov. 1, 7), et per humilitatem ad sublimia gradus est; incedat humana ignorantia per fidem ut mereatur fides videre quel credit (Aug. lib. 1 de Ordine c. 9). CCCXCII | Alias CCCXC, ante CCCLXXXVIII]. De divitiis, etc., non superbiendum. ↑ Divitiis flores, et majorum nobilitate te jactas, et exsultas de patria, et pulchritudine corporis, et concessum est, mutabilitatem pati possit erroris, B honoribus qui tibi ab hominibus deferuntur : respice satis apparet, supra mentem nostram esse legem, quæ veritas dicitur. Nec jam illud ambigendum est, incommutabilem naturam, quæ supra animam rationalem sit, Deum esse; et ibi esse primam vitam, et primam essentiam, ubi est prima sapientia. Nam hæc est illa incommutabilis veritas, quæ lex omnium artium recte dicitur, et ars omnipotentis artificis. Itaque cum se anima sentiat nec corporum speciem motumque judicare secundum se ipsam simul oportet agnoscat, præstare suam naturam ei naturæ, de qua judicat; præstare autem sibi eam naturam, secunduin quam judicat, et de qua judicare nullo modo potest (Aug., ibid., c. 30 et 31). с : le ipsum, quia mortalis es, et quia terra es, el in terram ibis. Circumspice eos qui ante te similibus splendoribus fulsere. Ubi sunt quos ambiebant civium potentatus? Ubi insuperabiles imperatores? ubi qui conventus disponebant, et festa? ubi equorum splendidi invectores? exercituum duces, satrapæ, tyranni? ↳ non omnia pulvis? non omuia favillæ ? non iu paucis ossibus eorum vitæ memoria est? Respice sepulcra, et vide quis servus, quis dominus, quis pauper, quis dives. Discerne, si potes, vinctum a rege, fortem a debili, pulchrum a deformi. * Memor itaque naturæ, non extollaris aliquando. Meuror autem eris si te ipsum respexeris. a Alias editi, De magistra, etc. Ms. Jol., De lege C rum, etc. omnium artium quæ est veritas. b Ms. Joliensis, A qua cum se. Ms. Joliensis post August. librum de Vera Relig., agnoscat: alii cognoscat. d Ms. Joliensis, De auctoritate et ratione discendi. Hæc postrema sententia abest a mss. Remigiano et Joliensi. Editio vetus Colon., Divitiis, floribus, et majo Editi omnes post Colon. vet. in margine scriptum ferunt, alias nutritores. Editio vetus Coloniensis, Nunc omnia pulvis: nunc omnia favillæ nunc in paucis versibus eo. um vila memoria est. 1 Editio Coloniensis vetus, Memor sis itaque; ne extollaris aliquando. ADMONITIO IN S. PROSPERI EX SENTENTIIS S. AUGUSTINI EPIGRAMMATUM LIBRUM. Epigrammata sex supra centum, quorum singulis argumentum ex selectis inter Augustini sententias præponitur, vel ex eo solo Prosperi esse judicarentur. Sed in tova illorum serie ita gratiæ divinæ dogmatibus aut explicandis aut defendendis intentus est Noster, adeo que pristinis conceptibus retractandis assuefactus, ut ex omnibus oper: lineis sese proderet inter millenos internoscendum, etsi omnes usquequaque inss. codices, omnesque editiones, et aetates talem non præferrent. Hoc tot dem verbis de isto opere judicium pronuntiat Josephus Antelmius, de quo tam sæpe mentio, dissert. 9, quæ est de poe.ice sancti Prosperi, inter Dissertationes Criticas in opera SS. PP. Lconis et Prosperi. Que autem consilio, quove cum fructu id fentaverit, facile judicabit lector æquus et prudens: cum intelliget id unum intendisse virum in omnibus suæ aliorumque ædificationi intentum, ut scilicet præcipuæ sententiarum superiori libro ednarum partes, non tantum venæ poetica exercendæ utiliter assumerentur, verum etium ut ex tali scribendi genere eadem et tenacius animo inhærerent, et suavius memoriæ commendarentur, ab his maxime qu'bus co di est Carminum elegantia; quorum acumen et virtus hominum mentes tangit fortius, corda quoque efficacius afficit nativæ suavități utilitatem veram et duraturam adjungens, qua re nihil ad informandos mores utilius, juxta illud poetæ : Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci. Vel potius, cum in usum spiritalis sapientia edocendæ poesis assumitur, id sibi eo nomine merito usurpat quod Sap. vii, 8, dicitur de ipsa sapientia, Sobrietatem et prudentiam docet, et justitiam et virtutem, quibus utilius nihil est in vita hominibus. Et infra, Non habet amaritudinem conversatio illius (sapientia), sed lætitiam et gaudium. Et adhuc inferius, Immortalitas est in cognatione sapientiæ, et in amicitia illius deleclatio bona. Quæ omnia soli illi sapientiæ, quæ in sanctorum operibus elucet, vere conveniunt. Hanc sibi tali in opere mentem fuisse satis indicat sanctissimus vates noster in Præfatione cunctis Epigrammatis sequentibus prævia, cum ait primo : Dum sacris mentem placet exercere loquelis, Quidquid autem recti fuerit, quidquid laude dignum ibi reperiatur, totum illud ad supernum fontem unde effluxeral refluere vult omnino et salagit iterum in sequentibus, cum summa grati animi significatione canens : Nec nostræ hoc opis est, sed ab illo sumitur hic ros, Qui siccam rupem fi.dere jussit aquus. Cum autem alicubi, id est, epigrammatis 65 et 66 videatur sanctus Prosper Eutychianos impugnare, quibus non placuit corpus Christi corpori nostro fateri consubstantiale, dum sic scribit : Hinc Verbum carni insertum, mortemque receptans, Et pressius epigrammate 66 sequenti: Quisquis consilio æterno contraria sentis, Et Verbum in nostra carno manere negas; Speque sua mundum dispoliare cupis. Peccati servis, et mortis compede vinctis Unum est dignatus ferre Redem tor opem? Ex his omnibus non ægre conjicias, hoc opus non longe ante tempus concilii Chalcedonensis, quod anno 451 congregatum constat, fuisse exaratum. Cum aliunde certum fiat S. Prosperum hujusce concilii temporibus supervixisse. INCIPIT LIBER. Innocentia vera est, ur nec sibi, nec alteri nocet. Quoniam qui diligit iniquitatem, odit animam suam. Et nemo non prius in se, quam in alterum pec cal. Perfecte bonus est, et vere dicitur insons Nec sibi, nec cuiquam quod noceat faciens. Nam quicumque alium molitur lædere, primum Ipsum se jaculo percutiet proprio. 617 Et cum forte animum non sit subitura fa- d Non dubium in cordis viscere vulnus habet. Sic diligendi sunt homines, ut eorum non diligantur errores, quia aliud est amare quod facti sunt, et aliud est odisse quod faciunt. Naturæ quisquis propriæ non spernis honorem, In quocumque hominum quæ tua noscis ama. est: Quæque auctore bono condita sunt, bona sunt. Divinum in nullo figmentum despiciatur, Sola malis studiis addita non placeant. III. De vera æternitate. A B Vera æternitas et vera immortalitas non est nisi in Deitate Trinitatis: cui quod est esse perfectum est; quia natura initio carens, et incremento non indigens, sicut nullum finem, ita nullam recipit mutabilitatem. Creaturæ autem, etiam illæ quibus Deus C æternitatem dedit, vel daturus est, non penitus omnis finis alienæ sunt, quia non sunt extra commutationem; dum illis finis est, et temporalis institutio, et localis motio, et ipsa in augmentum sui facta mutatio. Æternus vere est solus Deus omnicreator, Vita in se vivens permanet esse quod est. Hoc Pater, hoc Verbum Patris, hoc est Spiritus almus, Mss. quatuor, De vera innocentia. b Ms. Theod. solus, quodcumque. © Hanc vocem subitura substituere editiones recentiores, pro ea quæ in antiquioribus legebatur non paris mensuræ. Ven. et Lovan. vetus, secuta facultas habebant. Lovan., Duac. et Colon., secutura facultas. Nec a posterioribus dissentiunt mss. codices. d Ms. Theodor., Non dubium vulnus, viscere cordis habet. Ms. Joliensis, auctore Deo. f Ms Theod. et Jol., Eternus vere solus Deus, absque est. Ms. unus ex Colb. initio pentametri, In sese vivens. 8 Mss. Colb. tres et Theod, hoc et. Tum in fine pentametri mss. quinque et Venet. editio, Una eademque simul, ubi editi alii habent, Una eademque trium. h Mss. septem, non hic, et editio Ven. Alia omnes, non huic. 1 Editio Veneta., Vita quidem multis præstita perpelua est. D h Quorum natura est una, eademque simul. Quod subeat leges temporis, aut numeri. i Multis vita quidem est præstita perpetua. Patientia Dei vera est, qua parcit contemptus, m parcitque negatus; et magis vult vitam peccatoris quam mortem; eruditio est pœnitudinis, et oblatio correctionis. Nec ulla ipsius opera 。 mi. sericordia vacant, quando homini et indulgentia consulit, et flagello. 619 Multa diu summi differt patientia Regis, Suspendens æqui pondera judicii. Et dum plectendis parcit elementia factis Dat spatium, quo se crimine purget homo, Et nihil est quod nos non trabat ad veniam : V. De ultione Dei. Divina bonitas ideo maxime irascitur in hoc sæcu40, ne irascatur in futuro: et misericorditer adhibet temporalem severitatem, ne æternam juste inferat ultionem. * Cum Deus exserta peccantes verberat ira, Et vindicta brevis sic noxia crimina finit : i Ms. Colb. unus, ipsis quæ fuerat. Ms. Jol., ipso quo fuerat. * Ita mss. septem. Edit. Ven., Cunctaque quod superat. Aliæ omnes, Quod cunctis superest. Mss. Colb. unus et Cambronensis magna est. Ms. alter Colb. et Joliensis, Patientia Dei, qua . eruditio est, etc., ut in libro Sententiarum. m Ms. Colb. unus, parcit etiam negatus. Alter cum Jol., parcit negatus. n Mss. Colb. duo et Theod., mavult. ° Ms. Joliensis et editio Ven., a misericordia. Alii codices carent præpositione. P Mss. Colb. duo, Cambron. et Jol., ut pereant crimina, non homines. In quibus desunt duo versus qui in aliis sequuntur. a Mss. tres cum edit. Ven., corda paterno. curet. Ms. Joliensis, De ultionibus Dei. * Ms. Cambron., Dum Deus. |