et memmi, in sanctissimo concilio Sardicensi1) statutum, ut nemo alterius plebis hominem usurpet 2), sed si forte erit necessarius 3), petat a collega suo et per 4) consensum 5) habeat.

VI.

Necasius) episcopus Culusitanus dixit: Credo placere suggestionem meam sanctitati vestrae, et displicere vobis, ut qui serviunt Deo et annexi sunt clero, non ) accedant ad actus seu administrationem vel procurationem domorum. Gratus episcopus dixit: Et apostolorum statuta sunt, quae dicunt: Nemo militans Deo ingerit se negotiis secularibus ); proinde aut clerici sint sine actionibus domorum, aut actores sine officio clericorum. Universi dixerunt: Hoc observemus.

VII.

Casianus) Usulensis episcopus dixit: Statuat gravitas vestra, 'ut unusquisque clericus vel laicus non communicet 10) in aliena 11) plebe sine literis episcopi sui. Gratus episcopus dixit: Nisi hoc observatum fuerit, communio fiet passiva 12); nam si cum literis receptus fuerit, et concordia inter episcopos servatur, et nemo subtilis alterius fugiens communionem ad alterum latenter accedit 13). Universi dixerunt: Omnibus provides, et clero et laicis consulis 14).

VIII.

Magnus episcopus Astyagensis 15) dixit: Quid dilectioni vestrae videtur? Procuratores et actores, etiam per se tutores pupillorum 16) si debeant ordinari? Gratus episcopus dixit: Si post deposita universa et reddita ratiocinia actus vitae ipsorum fuerint probati 17) in omnibus, debent 18) et cum laude cleri si postulati fuerint 19) honore munerari; si enim ante libertatem negotiorum vel officiorum ab aliquo sine consideratione fuerint ordinati 20), ecclesia infamatur. Universi dixerunt: Recte omnia statuit sanctitas tua, ideoque ita est et nostra ista quoque sententia 21).

1) sanctissimi concilii Sardicensis similiter statutum C. Hisp. cf. Conc. Sard. can. XVI. sqq. ex interpr. Dion. 2) sibi usurpet C. Hisp.

3) sed si forte erit necessarium ordinationi ut de vicino homo sit necessarius C. Hisp. 4) per om. a C. Hisp. 5) concessum Æ. BR. T.1. U. G. et in marg. Mansi. 6) Nicasius C. Hisp. et in marg. Mansi. 7) non om. a Cod. A. Item in marg. Mansi: concurrant ad actiones. 8) 2 Tim. 2, 4. Hisp. 10) non communicent C. Hisp.

--

12) Forsan: passim. Mansi.

9) Cassianus C. 11) alia C. Hisp. - Hoc est sine discrimine. Hard. -13) accedat in marg. Mansi. ut . accedat C. Hisp. (praeter U.: et nemo acccdet). 14) consulens C. Hisp. (praeter A.: ut clero et laicis consulentes). 15) Aptungensis in marg. Mansi. 16) tutores etiam seu curatores pupillorum C. Hisp. tutores etiam et executores seu curatores pupillorum in marg. Mansi. 17) comprobati C. Hisp. 18) debeant C. Hisp. 19) postulatus fuerit C. H. 2,0) fuerit ordinatus C. Hisp. 21) ideo quae tua est, nostra est quoque sen

tentia C. H.

IX.

Metus Caunensis) èpiscopus dixit: Recte statutum est, ut obnoxii alienis negotiis non ordinentur ; tamen dimissi 2) et gratias referre debent et a clericorum injuria temperare: et ipsis non liceat clericos 3). nostros eligere apothecarios vel ratiocinatores. Gratus episcopus dixit: Nulli dubium est, quod omnes vel domini vel procuratores vel quicumque praesunt, cum audierunt *) saluberrima instituta concilii et sibi csse consultum nec impeditum, propriam debebunt temperare 5) injuriam in clericis nostris; quod si injuria ) constitutionis imperatoriae clericos inquietandos putaverint, si defensio ecclesiastica nos non deridet"), pudor publicus vindicabitur. Universi dixerunt: Saluberrimae professiones debuerunt a tanto concedi concilio ).

X.

Felix episcopus Bajanensis) dixit: Nullus debet collegae suo facere injuriam. Multi enim transcendunt sua et usurpant aliena 10),- ipsis invitis. Gratus episcopus dixit: Avaritiae cupiditatem 11) radicem omnium malorum esse nemo est qui dubitet 12): proinde inhibendum est, ne quis alienos fines usurpet, aut transcendat episcopum collegam suum, aut 13) usurpet alterius plebes 14) sine ejus petitu, quia inde cetera mala omnia generantur. Universi dixerunt: Placet, placet.

XI.

Elpidophorus Cuizitanus 15) episcopus dixit: Statuat sanctitas vestra ut clerici, qui superbi vel contumaces sunt, coerceantur, ut qui minores 16) majoribus irrogaverunt injurias metum habeant 17). Gratus episcopus dixit: Manifestum est illum non esse dei, qui humilitatem contemnit 18), sed diaboli qui superbiae inventor et princeps est: unde si quis tumidus vel contumeliosus extiterit in majorem natu vel aliquam causam habuerit, a tribus vicinis episcopis si diaconus est arguatur 1o); presbyter a sex; si episcopus, a duodecim consacerdotibus audiatur. Universi dixerunt episcopi: Contemptus debet contumaciae et superbiae 20) in omnibus frangi, causa vero pro personis a statuto numero audiatur 21).

19

1) Mettun Cannensis plerique C. H., Mettucanensis E., Metun Canonensis T. 2., Met Tuncanensis U. G., Metus Taccanensis in marg. Mansi. 2) tamen si dimissi, et C. Hisp. 3) vel dominis clericos C. Hisp. et in marg. Mansi.

4) audierint C. Hisp. 6) in injuriam C. Hisp.

5) inhibebunt injuriam C. Hisp. ") et def. eccl. non deerit et pudor etc. C. Hisp. 8) provisiones deb. tunto condi concilio C. H.. 9) Bajensis C. Hisp. Byzacinensis in marg. Mansi. 10) et tr. suas et usurp. alienas plebes C. Hisp. 11) Avaritiam et cupiditatem U. - 12) quis nemo dubitet C. Hisp. praeter Æ.

14) fines in marg. Mansi.

13) et 15) Elpidephorus Cuicu

C. Hisp. litanus C. Hisp. (Æ: Elipidephorus). Chusitanus, Cuicialitanus in marg. Mansi. 16) (om. v. ut) qui minores sunt et maj. irrogaverint C. Hisp. 17) disciplinae add. a C. Hisp. et in marg. Mansi. 18) condemnat C. Hisp. 19) qui arguitur, si presb. est C. Hisp. et in marg. Mansi. 20) Contundi debet contumacia_et_superbia C. Hisp, et in marg. Mansi. 21) causae

audiantur C. H.

XII.

Antigonus episcopus Madaurensis 1) dixit: Gravem injuriam patior, et credo dolere sanctitatem vestram contumeliam meam, et computare communem injuriam 2). Optantius 3) cum se repraesentaret pactum mecum habuit, et divisimus plebes; manuscriptiones 4) nostrae tenentur et pittacia. Contra hoc pactum circuit plebes mihi attributas et usurpat populos 5) ut illum patrem, me vitricum nominent. Gratus episcopus dixit: Factum hoc dolendum est, ut in se illiciat ) populorum imperitorum animas") contra disciplinam, contra evangelicam traditionem, contra pacis placita; nam si sibi id posse contingere arbitraretur, nunquam profecto in fratrem aliquis deliquisset : unde aut inita pacta suam obtineant firmitatem, aut conventus si se non cohibuerit ecclesiasticam sentiat ) disciplinam. Uni-versi dixerunt: Pax servetur, pacta custodiantur.

XIII.

Abundantius episcopus Adrümetinus dixit: In nostro concilio statutum est, ut non liceat clericis foenerari: quod si eto) sanctitati tuae et huic concilio videatur, praesenti placito designetur. Gratus episcopus dixit: Novellae suggestiones 10), quae vel obscurae sunt vel sub genere latent, inspectae a nobis formam accipient. Ceterum de quibus apertissime divina scriptura sanxit non differenda 11) sententia est, sed potius exequenda; proinde quod in laicis reprehenditur 12), id multo magis in clericis oportet praedamnari. Universi dixerunt: Nemo contra prophetas, nemo contra evangelia facit sine periculo.

XIV.

13

Gratus episcopus dixit: Juxta statuta concilii et meae mediocritatis sententiam placet facere rerum omnium conclusionem: universi tituli designati et digesti teneant sententias suas. Sane credo vos retinere 13), multis conciliis a patribus nostris et traditionem temerariam esse damnatam 14) et rebaptizationis impietatem esse puniendam, quas res etiam nostro concilio credo jam terminum accepisse. Reliqua vero, quae vel facta vel dicta superius comprehensa sunt vel aliis conciliis conscripta, quae 15) secundum legem inveniuntur, custodire nos oportet. Si quis vero statuta supergressus corruperit, vel pro nihilo habenda putaverit, si laicus est communione, si clericus est honore privetur. Universi dixerunt: Placet, placet. Gratus episcopus dixit: Superest jam, ut placita omnium nostrorum, quae ad consensum vestrum sunt scripta, vestra

1) Maginensis C. Hisp. (praeter Æ. BR. T. 1.: Magirensis, giensis). 2) et comp. comm. inj. desunt in Cod. A. tianus in marg. Mansi. 4) manus C. Hisp.

5) susurrat populis ibid. 6) illiciant C. H.

sentiet C. H.

9) quid etiam C. H.

tione esse damnatam C. Hisp.

et in marg. Mansi. ·7) animos C. H. 10) Novella suggestio:

quae vel obscura sunt... inspecta C. Hisp. 11) ferenda C. Hisp. 12) deprehenditur C. Hisp. 13) tenere C. Hisp.

14) et tradi

15) quae om. a C. Hisp.

quoque subscriptione firmetis. Universi dixerunt: Et consensisse nos concilii hujus scripta testantur et subscriptione nostra consensus declarabitur noster. Et subscripserunt.

CONCILIUM CARTHAGINENSE NOMINE
SECUNDUM,

ORDINE TEMPORIS INTER CARTHAGINENSIA EXTAN-
TIA VERE POSTREMUM, CIRCA TEMPORA
COELESTINI PAPAE 1).

Gloriosissimo imperatore Valentiniano Augusto quarto et Theo

dosio 2) viris clarissimis consulibus, XIV. Kalendas Junii 3) Carthagine in basilica Perpetua 4) restituta, cum Genedius 5) episcopus una cum Victore Abderitano ) et alio Victore Pupputanensi) et ceteris coëpiscopis suis provinciarum diversarum consedisset, Genedius episcopus dixit:

I.

omnes.

Omnipotenti deo gratias refero, qui permisit ut secundum commune concilium 8) habitum in praetorio etiam ita 9) juxta tenorem petitionis literarum mearum ad Carthaginem pro fide atque utilitate ecclesiastica veniretis, licet 10) non Tamen quoniam caritas totum 11) persuadet, ut qui corpore sunt absentes nobiscum in 12) spiritu videantur esse conjuncti, idcirco deo propitio quia praesentes estis pari professione fides ecclesiastica, quae per nos traditur, in hoc coetu glorioso primitus profitenda est. Tunc demum ordo ecclesiasticus singulorum ex 13) consensu omnium est extruendus atque roboran

1) Concit. Carth. secundum LXI. episcoporum era CCCCXXVIII. XVI. Cal. Julias C. Hisp. Hoc concilium contulit Harduinus cum ms. ac pervetusto codice Bibl. Colleg. Paris. Soc. Jesu, et in isto sicut et in aliis Africae conciliis emendationes et varias lectiones adjecit ex ms. Soriensi Gothico, qui asservatur in Bibliotheca S. Laurentii Escurialis, olim a Schelstrate ad eum Roma transmissus. Nos vero collato Labbei ac Harduini textu ea, in quibus alter ab altero dissidet, praeter adnotata a Labbeo in margine hic subjicimus. Mansi. 2) Neoterio C. Hisp. et in marg. Mansi. 3) XIV. Kal. Jun. om. a C. Hisp. (cf. not. 1.) - Julias in marg, Mansi. 4) Perpetuae in marg. Mansi. 5) Geneclius C. Hisp., quem in mss. ubique ita appellari observat Harduin. Al. Genethlius. 6) Al. Abziritano, Abzuritano. *) Puppianensi C. H. et in marg. Mansi, Puppinianensi Hard. cilium C. Hisp. praeter T. 1. 2. U. C. Hisp. 10) etsi C. Hisp. 12) in om. a C. H.

suadet U.

G.

8) con

9) praeterito et juxta 11) totum caritatis vinculum per13) et C. Hisp.

dus, ut1) fratrum et coëpiscorum nostrorum nuper promotorum mentes de his, quae proponenda sunt, roborentur. Et sicut 2) a patribus certa dispositione accepimus, ut trinitatem 3), quam in nostris finibus 4) consecratam retinemus, patris et filii et spiritus sancti unitatem, quae nullam noscitur habere notitiam 5), sicuti didicimus, ita dei populos instruamus. Ab universis episcopis dictum est: Plane sic accepimus, sic tenemus, fidem *) apostolicam sequentes.

II.

Aurelius episcopus dixit: Cum in praeterito concilio de continentiae et castitatis moderamine") tractaretur, gradus isti tres conscriptione quadam castitatis ) per consecrationes annexi sunt. Episcopos, inquam, presbyteros et diaconos ita placuit, ut condecet ) sacrosanctos antistites et dei sacerdotes, nec non et Levitas vel qui sacramentis divinis inserviunt continentes esse in omnibus, quo possint simpliciter quod a deo postulant impetrare; ut quod apostoli docuerunt et ipsa servavit antiquitas, nos quoque custodiamus. Ab universis episcopis dictum est. Omnibus placet, ut episcopi, presbyteri et diaconi vel qui sacramenta contrectant pudicitiae custodes etiam ab uxoribus se abstineant. Ab omnibus dictum est: Placet 1o), ut in omnibus et ab omnibus pudicitia custodiatur, qui altari 1 11) deserviunt 12).

III.

Fortunatus episcopus 13) dixit: Si jubet sanctitas vestra, suggero. Nam memini praeterito concilio fuisse statutum, ut chrisma vel reconciliatio poenitentium nec non et puellarum consecratio a presbyteris non fiant 14). Si quis autem emerserit hoc faciens, quid de eo statuendum sit? Aurelius 15) episcopus dixit: Audivit dignatio vestra suggestionem fratris et coëpiscopi nostri Fortunati 16). Quid ad haec dicitis? Ab universis episcopis dictum est: Chrismatis confectio et puellarum consecratio a presbyteris non fiant 17), vel reconciliare quemquam in 18) publica missa presbytero non licere, hoc omnibus placet 19). .

1) adstruendus að corroborandas fratrum C. Hisp. adstruendus. Ad corroborandas autem f. et c. n. n. p. m. et proponenda sunt quae a patribus etc. in marg. Mansi. 2) propon. sunt, quae a patribus C. H. 3) trinitatis, quam nostris sensibus in marg. Mansi. 4) sensibus C. H. differentiam C. Hisp. et in marg. Mansi. 6) sic docemus fidem C. Hisp, 7) Epigonius episcopus Bullensium regionum dixit: Quum praeterito conc. de continentia et castitate tract. C. Hisp. 8) castitati in marg. Mansi. 9) qui constrictione quadam episcopus inquam, presbyter et diaconus tractatu pleniori ut pudicitiam custodiant, doceantur. Genethlius episcopus dixit: Ut superius dictum est decet sacrosanctos' etc. C. Hisp. et Cod. Vatic. Mansi. est: Piacet om. a C. Hisp. 1. c. vol. I. p. 552 g.

....

10) Ab omn. dict. 11) altario C. Hisp. 12) Gieseler 18) Numidius ep. Maxulitanus C. Hisp. Fortunatianus in marg. Mansi. 14) fiat C. Hisp. 15) Geneclius i) fiat C. Hisp. 18) in 19) Rheinwald 1. c. p. 37 not. 5. p. 261 not. 3.

C. Hisp.

B) Numidii C. Hisp.

om, a C. Hisp,