QUÆ IN HOC TOMO LXXVI CONTINENTUR.

Librorum moralium continuatio, a libro XVII usque ad finem
Homillæ XL in Ezechielem.

col. 9

781

Ex typis MIGNE, au Petit-Moutro"ge.

ROMANI PONTIFICIS

MORALIUM LIBRI,

EXPOSITIO IN LIBRUM B. JOB

(Continuatio.)

Pars quarta,

CONTINENS LIBROS SEX

LIBER DECIMUS SEPTIMUS.

Quae supersunt cap. 24 a versu 20 dimidiato, cum capitibus 25 et 26 integris exponit morali potissimum sensu.

A dia, cum immutatione vocis illius nostra quoque intelligentia alternet, ut tanto verius ejus sensibus congruat, quanto se et cum ejus vocibus immutat. Verbis itaque præcedentibus sanctus vir per disertas prudentiæ arte sententias iniqui cujuslibet culpas protulit, et quam sit damnanda ejus actio expressit. De cujus pœna mox subjicit, dicens : CAPUT II [Rec. 11].

quam obliviscitur; et nullatenus recordatur malo- A pertulit, et nunc in coeli penetralibus ab ejus oculis rum, quos tamen per judicium semper intuetur. Quasi enim redit ad bonorum memoriam, quam tamen nunquam deseruit; et quasi nequaquam malos respicit, quorum tamen facta considerat, sed super hæc damnationis judicium in ultimis servat. Hinc enim scriptum est: Oculi Domini contemplantur bonos et malos (Prov. xv, 3). Hinc per Psalmistam dicitur: Vultus Domini super facientes mala, ut perdat de terra memoriam eorum (Psal. xxx, 17). Considerat igitur quos puniat, sed eosdem ipsos ante non vidit, quos nescit. Nam quibusdam in fine dicturus est: Nescio vos unde sitis; discedite a me omnes operarii iniquitatis (Matth. vii, 23; Luc. x, 27). Miro igitur modo pravorum vitam et intuetur, et obliviscitur, quia quos per districtionem sententiæ judicat, quantum est ad memoriam misericordiæ ignorat.

3. Qui tanquam infructuosnm lignum conterentur. - Qui quoniam in ejus recordationem non veniunt, quasi infructuosum lignum ex cujus judicio conteruntur. Terra quippe eos temporali sumptu aluit, prædicationis desuper pluvia infudit. Sed quia eorum vita nequaquam fructum boni operis protulit, iratus hanc agricola abscidit, ut juxta Veritatis sententiam locum non occupet quem tenere alius ad fructum valet (Luc. x, 7). De hoc infructuoso ligno per Joannem dicitur: Jam securis ad radicem darboris posita est. Omnis ergo arbor, quæ non facit fructum bonum, excidetur, et in ignem mittetur (Matth. III, 10; Luc. 1, 9). Hoc autem loco, ut æterna reprobi supplicia designentur, nequaquam lignum dicitur e abscidi, sed conteri, quia videlicet reprobos mors quidem carnis abscindit, sed pœna subsequens conterit. Quasi enim hic inciditur, cum a præsenti vita separatur. Sed in gehenna conteritur, cum perpetua damnatione cruciatur. Vir autem sanctus, quia districtam perversi pœnam protulit, protinus ad culpam recurrit, ut ex injustitiæ immensitate edoceat quod tanta ejus damnatio non sit injusta. Sequitur : CAPUT III [Rec. 111].

VERS. 21.- Pavit enim sterilem, et quæ non parit, et viduæ bene non fecit.

4. Iniquus carnem pascens sterilem, curam animæ deserit. Quæ hoc loco sterilis, nisi caro nominatur? Quæ dum sola præsentia appetit, bonas gignere cogitationes nescit. Quæ autem vidua, nisi anima nuncupatur? Quam quia sibi conditor conjungere voluit, ad thalamum & uteri carnalis venit, Psalmista attestante, qui ait: Et ipse tanquam sponsus, procedens de thalamo suo (Psal. xvin, 6). Quæ recte vidua dicitur, quia ejus vir pro ea mortem a Ebroic., Gemet. et alii Norm., vultus autem Domini.

b Vindoc., per districtionem scientiæ, vel senten

tiæ.

occultus, quasi in parte alterius regionis vivit. [Vet. II.] Iniquus ergo sterilem pascit, et viduæ benefacere negligit, quia carnis desideriis serviens, curam animæ vitamque contemnit. Tota namque intentione omnique studio cogitat, quam sine ullis necessitatibus caro moritura subsistat, et curare animæ vitam i despicit, qua: vel in morte vel in beatitudine procul dubio in perpetuum vivit, Recte autem cum diceretur: Pavit sterilem, protinus adjungitur: Et quæ non parit. Quasdam namque ex sacra historia feminas novimus 536 steriles exstitisse sed tamen in tempore extremo peperisse. Caro autem non solum sterilis, sed etiam quæ non parit dicitur, quia suo sensu bonas cogitationes gignere nec in ultimis valet. A vigore enim jam proprio deB ficit, et tamen adhuc transitoria concupiscere non desistit, jamique a pristino i robore lassata, pene ab ipso quem diligit mundo repellitur, et tamen adhuc annisu improbo obtinere temporalia conatur. Agere jam perversa non sufficit, sed tamen cogitare vel quæ non agit nequaquam desistit. Recte ergo non solum sterilis, sed etiam non pariens dicitur, quæ suo sensu, ut diximus, ad bonæ cogitationis prolem, nec cum infirmata fuerit, fetatur.

Quod tamen

5. Labores hæreticorum steriles. intelligi etiam de hæreticis prædicantibus polest. Unusquisque enim prædicator erroris, dum plebem extra unitatem Ecclesiæ positam docet, profecto sterilem, et eam quæ parere non valet, pascit, quia et ei usum sui laboris impendit, quæ spiritales fructus C nequaquam reddit. Bene autem viduæ non facit, quia videlicet sanctæ universali Ecclesiæ, cujus vir adversa mortis pertulit, vivere ac deservire contemnit. Viduæ enim benefacere est in ejus quæ mortui viri sui amore conteritur k consolatione laborare. Unde et Psalmista voce hæc eadem vidua, scilicet sancta Ecclesia queritur, dicens: Consolantem me quæsivi, et non inveni (Psal, LXVII, 21). Tunc solum quippe consolantem invenit, cum ex ea morte quam vir ejus pertulit multos intra semetipsam surgere ad vitam cernit. Sæpe autem prædicator erroris hujus mundi divitibus jungitur, qui pro eo quod terrenis Occupationibus incubant, dictorum deprehendere astutias ignorant; et cum potentes esse exterius ambiunt, perversæ prædicationis laqueo sine labore capiuntur. Unde et subditur : CAPUT IV.

Ꭰ

dicitur: Anfirma mundi elegit Deus, a ut confunderet fortia (I Cor. 1, 27). Fortitudo autem perversi prædicatoris est elata scientia locutionis, qua inflatus, cæteros despicit, atque in contemptu omnium quasi singulariter apud se peritus intumescit. Qui magna de se sentiens, sed vera de Domino ignorans, longe a fidei cognitione disjungitur, et tamen videri fidei prædicator conatur. Unde adhuc subditur :

IBID.

CAPUT V Vet. III.

▲ ducit? Tu autem secundum & duritiam tuam et cor impœnitens thesaurizas tibi iram in die iræ et revelationis justi judicii Dei (Rom. 11, 4, 5). Hinc Isaias ait: Puer centum annorum morietur, el peccator centum annorum maledictus erit (Isai. LXV, 20). Ac si aperte nos deterreat, dicens: Vita quidem pueri in longum trahitur, ut a factis puerilibus corrigatur; sed si a peccati perpetratione nec temporis longinquitate compescitur, hæc ipsa vitæ longinquitas, quam per misericordiam accepit, ei ad cumulum maledictionis crescit. Unde necesse est ut cum nos diutius exspectari conspicimus, ipsa prærogatæ pietatis tempora quasi damnationis argumenta timeamus, ne ex clementia judicis crescat supplicium peccatoris; et unde quisque eripi a morte poterat, inde

agitur, quia nequaquam a præsentibus mentis oculus separatur. Considerare namque peccator Redemptoris vias negligit, et idcirco in suis itineribus sine cessatione veterascit. Unde et subditur:

IBID.

CAPUT VII [Vet, IV, Rec. V].

Et cum steterit, b non credet vitæ suæ. 7. Omni peccator incredulitatis reus. — Stat in hoc mundo perversus quisque prædicator, quousque terreno vivit in corpore. Sed vitæ suæ credere renuit, quia de Deo vera cognoscere contemnit. Vitæ enim suæ crederet, si de conditoris sui substantia recte sentiret. Hæc itaque superius de quolibet ini- B gravius ad mortem tendat. Quod idcirco plerumque quo prolata dicebamus, sed repente ad erroris prædicatorem intellectum vertimus. Unde sciendum est quia sic ad speciem ducimur, d ut nequaquam tamen a genere funditus evellamur. Nam perversus quisque etiam si rectam fidem in sinu universalis Ecclesiæ tenere videatur, stat, 537 et vitæ suæ non credit, quia recta quidem sunt quæ per fidem de conditore intelligit, sed tamen fidei opera tenere contemnit; et incredulitatis redarguitur, quia ab eo quod se ostendit credere, vivendo reprobatur. Hinc enim per Joannem dicitur : Qui dicit se nosse Deum, et mandala ejus non custodit, mendax est (1 Joan. 11, 4). Hinc Paulus ait: Confitentur se nosse Deum, faclis autem negant (Tit. 1, 16). Hinc Jacobus dicit: Fides sine operibus mortua est (Jac. 11, 20, 26). Sed C inter hæc conditor mira dispensatione consilii et culpas respicit, et vivendi tempora impendit, ut longiora temporalis vitæ spatia aut conversc fiant in adjutorium muneris, aut non converso ad augmentum damnationis. Unde adhuc subditur:

VERS. 23.

CAPUT VI Rec. IV.

Dedit ei Deus locum pœnitentiæ, el ille abutitur eo in superbia. 8. Misericordia peccatori impensa et neglecta, in pœnam vertitur. Quisquis delinquit et vivit, idcirco hunc divina dispensatio e in iniquitate tolerat, ut ab iniquitate compescat. Sed qui diutius toleratur, nec tamen ab iniquitate compescitur, munus quidem supernæ patientiæ percipit, sed reatus sui vinculis, ex ipso se munere arctius astringit. Nam quia accepta D pœnitentiæ tempora divertit ad culpam, districtus in ultimis judex impensa argumenta misericordiæ convertit ad pœnam. Hinc namque per Paulum dicitur : An ignoras quia patientia Dei ad pœnitentiam te ada 1 Vindoc., ut fortia quæque confundat.

Secundus Laud., Utic. et alii Norm., non credit. e Post hoc verbum irrepsit in Edit., quo modo peccator diu toleratur. Quae verba in nostris Mss. ignota, et aliunde minime antecedentibus et consequentibus cohærentia expunximus.

d Vindoc., ut tamen a genere omnino non evellamus. Germ., ut tumen a re omnino.

e Mss. Germ., Anglic., Norm., Laud., Vindoc., etc., hanc lect. exhibent. In poster. Edit. leg., in æquitale tolerat.

· Oculi enim ejus sunt in viis illius. 9. Peccator viis Domini relictis, in suis, hoc est in vitiis delectatur. - Vias enim suas peccator intuetur, quia sola i cogitare, sola cernere nititur quæ sibi ad commodum temporale suffragentur. Hinc etenim Paulus dicit: Omnes quæ sua sunt quærunt, non quæ Jesu Christi (Philip, 11, 21). Via namque elati, superbia; via raptoris, avaritia; via est lubrici, 1 concupiscentia carnalis. In viis ergo suis iniquus quisque oculos deprimit, quia solis vitiis, ut per hæc animo satisfaciat, intendit. Unde per Salomonem dicitur: Oculi stultorum in finibus terræ (Prov. xvll, 34), quia hoc solum tota cordis intentione conspiciunt, per quod ad finem terreni desiderii perducanlur. Nequaquam vero suæ considerationis obtutum in terra peccator figeret, si 538 ad sancta sui Redemptoris itinera mentis oculos levaret. Unde per Salomonem rursum dicitur: Oculi sapientis in capite ejus (Eccle. 11, 14), quia videlicet sapiens quisque illum tota intentione considerat, cujus se membrum esse per fidem pensat. Has namque humanæ conversationis vias videre contempserat, qui dicebat: In mandatis tuis 1 me exercebo, et considerabo vias tuas (Psal. cxv, 15). Ac sic aperte spondeat, dicens : Quæ mea sunt, jam videre refugio, quia per imitationis tuæ viam pergere m conversationis gressibus inardesco. Qui enim præsenti jam mundo contradicit, amoris excitatione continua Redemptoris sui vias cordis oculis objicit, ut mens prospera fugiat, ad

sed repente in nihilum tumescendo dissipatur. Sic ab infimis nebula densescendo se erigit; sed exortus hanc solis radius, ac si non fuerit, abstergit. Sic in herbarum superficie nocturni roris humor aspergitur, sed diurni luminis subito calore siccatur. Sic spumosæ aquarum bullæ inchoantibus pluviis excitatæ, ab intimis certatim prodeunt; sed eo celerius diruptæ depereunt, quo inflate altius extenduntur. Cumque excrescunt ut appareant, crescendo peragunt ne subsistant. De iniquis igitur temporalis gloriæ elatione tumentibus, sed tamen nulla in hac soliditate durantibus, dicatur recte Elevati sunt ad modicum, et non subsistent. De quibus adhuc subditur:

adversa præparetur; nihil quod demulcet appetat, A ad ima revocatur. Sic ad nubila fumus attollitur, nihil quod deterrere creditur pertimescat; mœrorem gaudium deputet; præsentis vitæ gaudia damna mæroris penset; abjectionis detrimenta non timeat, sed per hæc manentis gloria locum quærat. Has etenim vias sequentium monstrabat oculis Veritas, cum dicebat: Si quis mihi ministrat, me sequatur (Joan. xII, 26). Ad has vias tumentia discipulorum corda revocabat, cum locum jam gloriæ quærerent, sed ejusdem gloriæ iter ignorarent, dicens : Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum (Matth. xx, 22)? Confessionis quippe illius celsitudinem a dextris sinistrisque quæsierant, sed quanta ad hanc essel itineris angustia non videbant. Unde et eorum mox oculis imitandus passionis calix objicitur, ut videlicet si ad sublimitatis gaudia tenderent, prius B viam humilitatis invenirent. Quia igitur considerare peccator vias Dei negligit, sed solis in quibus carnaliter delectetur intendit, recte nunc dicitur: Oculi enim ejus sunt in viis illius. Sequitur :

VERS. 24. sistent,

с

10. Inani gloria elatus ad modicum cadit. Iniquorum gloria cum plerumque in annorum multitudinem tenditur, ab infirmorum mentibus esse longa et quasi stabilis æstimatur. Sed cum repentinus hanc finis intercipit, brevem procul dubio fuisse redarguit, quoniam finis determinans innotescit, quia quod præterire potuit, modicum fuit. Elevantur ergo ad modicum, et minime subsistunt, quia eo ipso C quo videri alti appetunt, a vera Dei essentia longe per elationem fiunt, Subsistere etenim nequeunt, quia ab æternæ essentiæ soliditate dividuntur, atque banc primam ruinam tolerant, quia per privatam gloriam in semetipsis cadunt. Hinc enim per Psalmistam dicitur: Dejecisti eos, cum allevarentur (Psal. LXXII, 18), quia eo intrinsecus corruunt, quo male extrinsecus surgunt. [Vet. V]. Hanc brevitatem gloria temporalis aspiciens, iterum dicit: Vidi impium superexaltatum et elevatum à sicut cedros Libani; transivi, et ecce non erat (Psal. xxxvi, 35). Hinc iterum ait : Pusillum adhuc, et non erit peccator (Ibid. 10). Hinc Jacobus dicit : Quæ est enim vita' vestra? vapor est ad modicum parens (Jac. iv, 15). Hinc propheta brevitatem gloriæ carnalis pensans, denuntiat, D dicens: Omnis caro fenum, et omnis gloria ejus sicut flos feni (Isai. XL, 6). Iniquorum quippe potentia feni flori comparatur, quia nimirum carnalis gloria dum nitet, cadit; dum apud se extollitur, repentino intercepta fine 539 terminatur. Sic namque aurarum flatu in altum stipula rapitur, sed casu concito

a Vitiose irrepserat in Edit., confessionis, pro consessionis, quod legitur in Corb. Germ., in Laudun., Germ. et aliis Mss.

b Laud. et Corb. Germ., intercidit.

Addidimus finis, ex Mss. Norm., Anglic., etc., et ex antiq. Excusis; deerat in Edit. recent.

d Ita Vindoc., Norm. et plerique, quibus consentiunt vet. Ed. In recent., super cedros.

IBID.

tur.

CAPUT IX.

Et humiliabuntur sicut omnia, et auferen

11. Terra in essentia semper stabit, licet in imagine continuo transeat.-Sic provectus esse contemplationis debet, ut ex paucis ad multa, ad omnia consideranda rapiatur, quatenus gradatim educta proficiat, et transitoria omnia dijudicans, ipsa comprehendendo pene incomprehensibiliter excrescat. Unde sanctus vir cum pravorum gloriam defectumque discuteret, ad cuncta protinus mentis oculum tetendit, dicens : Humiliabuntur sicut omnia, et auferentur. Omnia profecto terrena. Ac si aperte dicat: Stare ullo modo nequeunt, quia ipsa quoque fugiunt quibus innituntur; dumque temporalia diligunt, cum bis ex temporis volubilitate percurrunt. Sed quæri potest cum per Salomonem dicitur : Generatio præteril, et generatio advenit, terra vero in æternum stat (Eccle. 1, 4), cur beatus Job omnia humiliari asserat et auferri? Quod tamen facile discutimus, si terra et cœlum vel qualiter transeat, vel qualiter maneat distinguamus. Utraque namque hæc per eam quam nunc habent imaginem transeunt, sed tamen per essentiam sine fine subsistunt. Hinc namque per Paulum dicitur: Præterit enim figura hujus mundi (I Cor. v, 31). Hinc per semetipsam Veritas dicit: Cœlum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt (Matth. xxiv, 35). h Hinc ad Joannem angelica voce perhibetur: Erit cœlum novum, et terra nova (Apac, XXI, 4). Quæ quidem non alia condenda sunt, sed hæc ipsa renovantur. Cœlum igitur et terra et transit et erit quia et ab ea, quam nunc habet, specie per ignem tergitur, et tamen in sua semper natura servatur. Unde per Psalmistam dicitur : Mutabis ca, et mutabuntur (Psal. c1, 27). Quam quidem ultimam commutationem suam ipsis nobis nunc vicissitudinibus nuntiant, quibus nostris usibus indesinenter al

• Duo Laudun., et non erat.
1. Laud., nostra.

8 Editi et nonnulli Mss., et omnia transitoria comprehendendo dijudicans, ipsa pene incomprehensibiliter excrescat. Quod vix potest intelligi. Locum hunc obscurum et vitiatum restituimus maxime ex duob. Laudun.

b In recent. Ed., hinc per Joan., mendose.