exeunt. Mittuntur et vadunt cum ex abscondito A designantur, nisi modo alio repetiti iidem prædicato

res sancti, qui inter tenebras vitæ præsentis student venturam lucem prædicando, quasi cantando, nuntiare? Dicunt enim: Nox præcessit, dies autem appropinquavit (Rom. x111, 12). Qui vocibus suis soinum nostri torporis excutiunt, clamantes: Hora est jam nos de somno surgere (Rom. xiii, 11). Et rursum: Evigilate, justi, nolite peccare (I Cor. xv, 34). [Vet. V.] De hoc gallo rursum scriptum est : Tria sunt quæ bene gradiuntur, et quartum quod feliciter incedit : leo fortissimus bestiarum, ad nullius pavebit occursum; gallus succinclus lumbos, et aries, nec est rex qui resistat ei (Prov. xxx, 29). Ipse quippe hoc loco leo ponitur de quo scriptum est: Vicit leo de tribu Juda (Apoc. v, 5). Qui fortissimus bestiarum dicitur, quia in illo hoc quod infirmum est Dei, fortius est hominibus (I Cor. 1, 25). Qui ad nullius pavet occursum. Dicit enim Venit princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam (Joan. xiv, 30). Gallus succinctus lumbos, id est prædicatores sancti inter hujus noctis tenebras verum mane nuntiantes. Qui succincti lumbos sunt, quia a membris suis luxuriæ fluxia restringunt. In lumbis quippe luxuria est. Unde et eisdem a Domino dicitur; Sint lumbi vestri præcincti (Luc. xi, 35). Et aries, nec est rex qui resistat ei. Quein alium hoc loco arietem accipimus nisi primum intra Ecclesiam ordinem sacerdotum? De quibus scriptum est: Afferte Domino filios arielum (Psal. xxvIII, 1); qui per exempla sua gradientem

speculationis intimæ in activæ vite latitudinem diffunduntur. Sed revertentes dicunt Deo, adsumus, quia post opera exteriora quæ peragunt semper ad sinum contemplationis recurrunt, ut illic ardoris sui flammam reficiant, et quasi ex tactu supernæ claritatis ignescant. Citius enim inter ipsa licet bona exteriora opera frigescerent, nisi intentione sollicita ad contemplationis ignem incessanter redirent. Unde bene per Salomonem dicitur: Ad locum, de quo exeunt flumina_rever luntur, ut iterum fluant (Eccle. 1, 7). Ipsi quippe illic flumina qui hic fulgura sunt vocati. Quia enim corda audientium rigant, flumina; quia vero accendunt, fulgura memorantur. De quibus 959 alias scriptum **: Elevaverunt flumina, Domine; elevaverunt flumina • voces suas (Psal. xcii, 3). Et rursum: Illuxerunt fulgura ejus orbi terræ (Psal. xcv1, 4). Ad locum ergo de quo exeunt flumina revertuntur, quia sancti viri etsi a conspectu creatoris sui, cujus claritatem mente conspicere conantur, foras propter nos ad activæ vitæ ministerium veniunt, incessanter tamen ad sanctum contemplationis studium recurrunt, et si in prædicatione sua exterius nostris auribus per corporalia verba se fundunt, mente tamen tacita ad considerandum semper ipsum fontem luminis revertuntur. De quibus et bene dicitur: Ut iterum fluant. Nisi enim ad contemplandum Deum sollicita semper mente recurrerent, nimirum interna siccitas etiam exteriora prædicationis eorum verba siccaret. Sed duin 960 populum, quasi subsequentem ovium gregem videre Deum indesinenter sitiunt, quasi decursura C foras flumina intus semper oriuntur, quatenus illic amando sumant unde ad nos prædicando defluant. Dicatur igitur recte: Nunquid mittes fulgura, et ibunt, et revertentia dicent tibi, Adsumus? Subaudis ut ego, qui prædicatores meos cum voluero post contemplationis gratiam ad activæ vitæ ministerium compono; quos tamen semper a bonis exterioribus ad internum culmen contemplationis revoco, ut modo jussi ad exercenda opera exeant, modo revocati ad speculationis studium apud me familiarius vivant. Revertentes itaque dicunt Adsumus, quia quamvis per exteriora acta parum quid contemplationi deesse videantur, per ardorem tamen desiderii, quem in mente sua continue accendunt, obsequentes Deo suain præsentiam ostendunt. Adsumus namque dicere est præsen- D tes se amando monstrare. Sequitur :

d

CAPUT III [Rec. 111].

1

VERS. 36. Quis posuit in visceribus hominis sapientiam? vel quis dedit gallo intelligentiam?

9. Prædicatoribus per gallum diem cantu prænuntiantem figuratis, data a Deo intelligentia. Galli hujus cur lumbi succincti. Qui hoc loco alii galli nomine

a Corb. Germ., Laud., Val. Cl., pler. Norm., in ipsa.

Sic Mss. omnes. At Editi: quia enim..... rigant flumina dicuntur quia vero accendunt fulgura vocantur. Al., vocem tuam, ut leg. in Laud. et Val. Cl. d Mendose in Corb. Germ., et in omnibus Edit. quos consuluimus legitur interna cæcitas. Corrupto

1

trahunt. Quibus spiritaliter recteque viventibus nullus rex sufficit omnino resistere, quia quilibet persecutor obviet, intentionem eorum non valet præpedire. Sciunt enim ad eum quem desiderant, et anxie currere, et moriendo pervenire. Ponitur ergo prinius leo, secundus gallus, tertius aries. Apparuit enim Christus, deinde sancti prædicatores apostoli, et tune demum spiritales patres Ecclesiarum præpositi, videlicet duces gregum, quia doctores sequentium populorum.

10. Antichristus elevatus in sublime, stultus apparebit. In hac vita non omne quod bene, feliciter, nec omne quod feliciter, bene. Sed hæc adhuc melius af firmamus, si ejusdem loci etiam reliqua exponendo subjiciamus. Nam quia post hæc et Antichristus apparebit, hoc illic quartum subdidit, dicens : Et qui stultus apparuit, postquam elevatus est in sublime. Si enim intellexisset, ori imposuisset manum (Prov. xxx, 32). Ipse quippe in sublime elevabitur, cum Deum se esse mentietur. Sed elevatus in sublime stultus apparebit, quia in ipsa elevatione sua per adventum veri judicis deficiet. Quod si intellexisset, ori imposuisset manum; id est,

huic loco medelam attulimus ex Mss. Ebroic. et aliis Norman.

• Vulgati, somnum........... exciunt. Omnes Mss. Anglic., Norm., Turon., Vindoc., Laud., Val. Cl., Corb., Germ., Longip., habent, excutiunt. Ita etiam vel. Edit. Paris.,et Basileensis.

f Turon., hujus mundi,

si supplicium suum cum superbire exorsus est præ- A Gallo itaque intelligentia desuper tribuitur, quia do

ctori veritatis, virtus discretionis, ut noverit, quibus, quid, quando, vel quomodo inferat, divinitus minis. tratur.

d

Vet. VI.] 12. Exhortatio quæ quibusdam prodest aliis nocet. -Non enim una eademque cunctis exhortatio convenit, quia nec cunctos par morum qualitas astringit. Sæpe enim aliis officiunt quæ aliis prosunt. Nam et plerumque herbæ quæ hæc animalia reficiunt, alia occidunt; et lenis sibilus equos mitigat, catulos instigat; et medicamentum quod hunc morbum imminuit, alteri vires jungit; el panis qui vitam fortium roborat, parvulorum necat. Pro qualitate igitur audientium formari debet sermo doctorum, et ad sua singulis congruat, et tamen a com

vidisset, bene aliquando conditis a in tantæ jactationem superbiæ non fuisset elatus. De quo nequaquam moveat quod superius dictum est: Quartum quod incedit feliciter (Ibid., 29). Tria quippe incedere bene dixit, et quartum feliciter. Non enim omne quod feliciter, bene; neque in hac vita omne quod bene, feliciter. Nam leo, gallus, et aries bene incedunt, sed non hic feliciter, quia persecutionem bella patiuntur. Quartum vero feliciter, et non bene incedit, quia in fallacia sua Antichristus gradietur, sed juxta breve tempus vitæ præsentis ipsa illi fallacia prosperabitur, sicut de eo sub Antiochi specie per Danielem dictum est: Robur datum est ei contra juge sacrificium, propter peccata, et prosternetur veritas in terra, et faciet et prosperabitur (Dan. viii, 12). Quod Salomon ait : B munis ædificationis arte nunquam recedat. Quid enim Incedit feliciter, hoc Daniel dicit prosperabitur. Juxta hoc itaque testimonium quod per Salomonem dicitur : Gallus succinctus lumbos (Prov. xxx, 31), apte etiam boc loco gallum sanctos prædicatores accipimus. Ad se ergo cuncta referens Dominus dicit: Quis posuit in visceribus hominis sapientiam? vel quis dedit gallo intelligentiam? Ac si diceret : In cor hominis humana sapientis supernæ sapientiæ gratiam quis infudit? vel ipsis sanctis prædicatoribus quis, nisi ego, b intelligentiam dedit, ut sciant quando vel quibus debeant venturum mane nuntiare? Idcirco enim quando et quid agant sentiunt, quia hoc intrinsecus me revelante cognoscunt. Notandum vero est quod sapientia divinitus inspirata in visceribus hominis ponitur, quia nimirum quantum ad electorum nume- C rum spectat, non in solis vocibus, sed etiam in sensibus datur, ut juxta quod loquitur lingua vivat conscientia, et lux ejus tanto clarius resplendeat in superficie quanto verius inardescit in corde.

[Rec. IV.] 11. Quantum animarum rectores discretione indigeant. — Magni autem laboris est hoc quod additur: Vel quis dedit gallo intelligentiam, subtiliori adhuc expositione discutere. Intelligentia quippe doctorum tanto esse subtilior debet, quanto se ad penetranda invisibilia exercet, quanto nil materiale discutit, quanto et per vocem corporis loquens, 961 omne quod est corporis transit. Quæ profecto nullatenus summis congrueret, nisi cantanti eam gallo, id est prædicanti doctori, ipse summorum conditor ministraret. Intelligentiam quoque gallus accepit, D ut prius nocturni temporis horas discutiat, et tunc demum vocem excitationis emittat, quia videlicet £anctus quisque prædicator in auditoribus suis prius qualitatem vitæ considerat, et tunc demum ad erudiendum congruam vocem prædicationis format. Quasi enim horas noctis discernere est peccatorum merita dijudicare, quasi horas noctis discernere est actionum tenebras apta increpationis voce corripere.

a Norm. et Val. Cl., in tanta jactatione superbiæ. b Val. Cl., intelligentiam dedi.

e Vitiose in Gilot., Vatic., Gassanv., etc., legitur, est prædicatorum. Errorem detexerunt Mss. Corb. Germ., Anglic., Norm., Val. Cl., aec non vet. Edit. Paris. et Basil

d Val. Cl. et Corb. Germ., sæpe autem.

sunt intentæ mentes auditorum, nisi quasi quædam in cithara tensiones stratæ chordarum? quas tangendi artifex, ut non sibimetipsis dissimile canticum faciant, dissimiliter pulsat. Et idcirco chorda consonam modulationem reddunt, quia uno quidem plectro, sed non uno impulsu feriuntur. Unde et doctor quisque, ut in una cunctos virtute charitatis ædificet, ex una doctrina, sed non una eademque exhortatione tangere corda audientium debet.

tur.

13. Pro singulorum qualitate, varia monita denAliter namque viri, aliter admonendæ sunt feminæ; aliter juvenes, aliter senes; aliter inopes, aliter locupletes; aliter læti, aliter tristes; aliter subditi, aliter prælati; aliter servi, aliter domini · aliter hojus mundi sapientes, aliter hebetes; aliter impudentes, aliter verecundi; aliter protervi, aliter pusillanimes; aliter impatientes, aliter patientes; aliter benevoli, aliter invidi; aliter simplices, aliter impuri; aliter incolumes, aliter ægri ; aliter qui flagella metuunt, et propterea innocenter vivunt; aliter qui sic in iniquitate duruerunt, ut nec per flagella corrigantur; aliter nimis taciti, aliter multiloquio vacantes; aliter timidi, aliter audaces; aliter pigri, aliter præcipites; aliter mansueti, aliter f iracundi; aliter humiles, aliter elati; aliter pertinaces, aliter inconstantes; aliter gulæ dediti, aliter abstinentes; aliter qui sua misericorditer tribuunt, aliter qui aliena rapere contendunt; aliter qui nec aliena rapiunt, nec sua largiuntur, aliter qui et ea quæ habent sua tribuunt, et aliena rapere non desistunt; aliter discordes, aliter pacati; aliter seminantes jurgia, aliter pacifici; aliter admonendi sunt qui sacræ legis verba non recte intelligunt, aliter qui recte quidem intelligunt, sed hæc humiliter 962 non loquuntur; aliter qui, cum prædicare digna valeant, præ & nimia humilitate formidant, aliter quos a prædicatione imperfectio vel ætas prohibet, et tamen præcipitatio impellit; aliter qui in hoc quod temporaliter appe• De his fusissime in Pastoralis Regulæ libro quem jam tunc meditabatur sanctus Doctor, ut ex sequentibus patet.

Pratel. aliique Norm. et Val. Cl., aliter iracundi, aliter pertinaces, aliter inconstantes, aliter qui sua jam, etc.

Deest nimia in iisdem Cod.

movebuntur castra (Ibid, E). Per duas enim tubas exercitus ducitur, quia per duo præcepta charitatis ad procinctum fidei populus vocatur. Quæ idcirco argenteæ fieri præcipiuntur, ut prædicatorum verba lucis nitore pateant, 963 et auditorum mentem nullá súí obscuritate confundant. Idcirco autem ductiles, quia neces-é est ut hi qui venturam vitam prædicant tribulationum præsentium tonsionibus crescant. Bene autem dicitur: Cum concisus clangor increpuerit, movebuntur castra (Num. x, 5), quia nimirum prædicationis sermo cum subtilius ac minutius agitur, auditorum corda contra tentationum certamina ardentius excitantur.

tuni prosperantur, aliter qui quidem quæ mundi A 2). Et paulo post ; cum concisus clangör increpuerit, sunt concupiscunt, sed tamen adversitatis labore fatigantur; aliter conjugiis obligati, aliter a conjugii nexibus liberi; aliter commistionem carnis experti, aliter ignorantes; aliter qui peccata deplorant operum, aliter qui cogitationum; aliter qui commissa plangunt, nec tamen deserunt; aliter qui deserunt, nec tamen plángunt; aliter qui illicita quæ faciunt etiam laudant, aliter qui accusant prava nec tamen devitant; aliter qui repentina a concupiscentia superantur, aliter qui in culpa ex consilio ligantur; aliter qui licet minima, crebro tamen illicita faciunt, atque aliter qui se à parvis custodiunt, sed aliquando in gravibus demerguntur; aliter qui bona nec inchoant, aliter qui inchoata minime consummant; aliter qui mala occulte agunt, et bona pub'ice, aliter qui bona quæ faciunt abscondunt, el tamen quibusdam factis publice mala de se opinari permittunt. Et quidem de singulis quis sit admonitionis ordo subtiliter insinuare dehuimus, sed formidata locutionis prolixitate præpedimur. Auctore autem Deo bin alio opere id explere appetit animus, si tamen laboriosæ hujus vitæ adhuc aliquantulum tempus d restaverit.

15. Qui alios ex officio adhortantur, prius se in boВn's operibus exerceant. Est adhuc aliud in gallo solerter intuendum, quia cum jam edere cantus parat, prius alas excutit, et semetipsum feriens, vigilantiorem reddit. Quod patenter cernimus, si sanctorum prædicatorum vitam vigilanter videamus. Ipsi quippe cum verba prædicationis movent, prius se in sanctis actionibus exercent, ne in semetipsis torpentes opere, alios excitent voce; sed ante se per sublimia facta excutiunt, et tunc ad bene agendum alios sollicitos reddunt. Prius cogitationum alis semetipsos feriunt, quia quidquid in se inutiliter torpet, sollicita investigatione deprehendunt, districta animadversione corrigunt. Prius sua punire fletibus curant, et nunc quæ aliorum sunt punienda denuntiant. Prius ergo alis insonant quam cantus emittant, quia Cantequam verba exhortationis proferant omne quod locuturi sunt operibus clamant; et cum perfecte in semetipsis vigilant, tunc dormientes alios ad vigilias

vocant.

[Vet. VII. 14. Iniqui altis et magnis vocibus increpandi, lenibus et blandis admonendi qui ab iniquitate recesserunt. Habemus vero aliud quod de galli hujus intelligentia considerare debeamus, quia profundioribus horis noctis valentiores e ac productiores edere cantus solet, cum vero matutinum jam tempus appropinquat, leniores et minutiores omnimodo voces format. In quibus galli hujus intelligentia quid nobis innuat considerata prædicatorum discretio demonstrat. Qui cum iniquis adhuc mentibus prædicant, altis et magnis vocibus æterni judicii terrores intimant, quia videlicet quasi in profundæ noctis tenebris clamant. Cum vero jam auditorum suorum cordibus veritatis lucem adesse cognoscunt, clamoris sui magnitudinem in lenitatem dulcedinis vertunt, . et non iam illa quæ sunt de pœnis terribilia quam ea quæ sunt blanda de præmiis proferunt. Qui etiam minutis tunc vocibus cantant, quia appropinquante mane subtilia quæque de mysteriis prædicant, ut sequaces sui eo minutiora quæque de cœlestibus audiant, quo luci veritatis appropinquant, et quos dormientes longus galli clamor excitaverat, f succisior D virtus est, sed auctoris, recte per eumdem auctovigilantes delectet; quatenus correcto cuilibet de regno cognoscere subtiliter dulcia libeat, & qui prius adversa de judicio formidabat. Quod bene per Moysen exprimitur, cum ad producendum exercitum tubæ clangere concisius jubentur. Scriptum namque est: Fac tibi duas tubas argenteas ductiles (Num. X,

16. Utrecte suo munere defungantur prædicatores et doctores, habent a Deo. Sed unde tanta hæc doctori intelligentia, ut et sibi perfecte vigilet, et dormientes ad vigilias sub quibusdam clamoris provectibus vocet, ut et peccatorum tenebras prius caute discutiat, et discrete postmodum lucem prædicationis ostendat, ut singulis juxta modum et tempora congruat, et simul omnibus quæ illos sequantur ostendat? Unde ad tanta i et tam subtiliter tenditur, nisi intrinsecus ab eo a quo est conditus doceatur ? Quia ergo laus tantæ intelligentiæ non prædicatoris

rem dicitur: Vel quis dedit gallo intelligentiam? Ac si diceret Nisi ego, qui doctorum mentes quas mire ex nihilo condidi ad intelligenda que occulta sunt mirabilius instruxi. Unde bene ut in dictis prædicantium non solum inspiratorem se intelligentiæ, sed etiam auctorem locutionis ostendat, adjungit :

VERS. 37.- Quisa enarrabit cœlorum rationem? A speciem, et quomodo & ipsi gignenti non impar oriatur. [Rec. V.] Quorum tamen verba quia cum sese nobis per speciem ostenderit subtrahit, protinus subdidit:

Et concentum cœli quis dormire faciet? 17. Deo in majestate sua revelato, prædicatio cessabit. Spiritus sanctus Patris et Filii est, utrique coæterIn hac enim vita infirmitati nostræ Dominus non aperta specie majestatis suæ, sed prædicatorum suorum voce locutus est, ut corda adhuc carnalia carnalis lingua pulsaret, et tanto facilius insuela perciperent, quanto ea per sonitum consuetæ vocis audirent. At postquam per mortem in pulverem

et quomodo utrorumque Spiritus utrique coæternus procedat ostendit. Aperte namque tunc videbimus quomodo hoc quod oriendo est ei de quo oritur subsequens non est, quomodo is qui per processionem producitur a proferentibus non præitur. Aperte tunc videbimus quomodo et unum divisibi liter tria sint, et indivisibiliter tria unum. Lingua ergo tunc narrantis Dei est visa claritas sublevantis. Et concentus cœli i tunc dormiet, quia apparente in judicio retributore operum, exhortationum jam verba ce-sabunt. Unde et aperte ipsum resurrectionis tempus adjungitur, cum illico profertur:

CAPUT V.

VERS. 58. Quando fundabatur pulvis in terram, et gleba compingebantur.

18. Resurrectionis tempus a Job prævisum et prænuntiatum. More enim suo i quæ adhuc futura sunt quasi jam præterita divinus sermo describit, hoc in se videlicet servans quod per eum dicitur: Qui fecit quæ futura sunt (Isai. xLv, 11, sec. LXX). Pulvis itaque tunc in terram fundatur, quia in solida membra reducitur. Et gleba compinguntur, quia nimirum firma corpora ex pulvere collecta consurgunt. Sed postquam verba hæc dominica quomodo de futuro intelligenda sint diximus, nunc etiam quid de præsenti insinuent indicemus.

caro resolvitur, et per resurrectionem pulvis animatur, tunc de Deo audire verba non quærimus, quia B unum ipsum quod implet omnia jam per speciem Dei verbum videmus. Quod nobis 964 tanto altius Sonat quanto et mentés nostras e vi intimæ illustrationis penetrat. Sublatis namque d fortis er occidentibus verbis, • quasi quidam sonus æternæ prædicationis fit ipsa imago internæ visionis. Unde et recie nunc ad beatum Job Dominus dicit: Quis enarrabit calorum rationem, el concentum cœli quis dormire faciet? Quid enim cœlorum ratio accipitur, nisi vis superná secretorum? Quid per cœli concentum nisi Concors prædicantium sermó signatur? Conditor gi- ' tur noster cum cœlorum rationem narrare cœperit, dormire cœli concentum facit, quia cum jam nobis per'speciem ostenditur, nimirum prædicantium verba subtrahuntur. Ilinc enim per Jeremiam Dominus di- Ċ cit: Non docebit ultra vír proximum suum, et fratrem suum, dicens: Cognosce Dominum. Omnes enim cognoscent me a minimo eorum usque ad maximum, dicit Dominus (Jerem. xxx1,34). Ilinc Paulus ait : Sive prophetiæ evacuabuntur, sive linguæ cessabunt, sive scientia destruetur (1 Cor. x, 8). [Vet. VIII.] Vel certe cœlorum ratio est ipsa vivificatrix virtus, quæ spiritus format angelorum. Deus enim sicut est causa causarum, sicut vita viventium, ita etiam ratio rationabilium creaturarum. Tunc ergo cœlorum rationem Dominus narrat, cum semetipsum nobis quomodo electis spiritibus præsit insinuat. Tunc cœlorum ra tionem narrat, cum, detersa mentis nostræ caligine, clara se visione manifestat. Unde et in Evangelio Dominus dicit: Venit hora cum jam non f in prover- D batio indesinenter aperitur, ut nimirum sine cesbiis loquar vobis, sed palam de Patre annuntiabo vobis (Joan. xvi, 25). Palam quippe de Patre annuntiare

se asserit, quia per patefactam tunc majestatis su
a Va'. Cl., Corb. Germ., ac vet. Ed. Paris. an.
1518, et Barthol. an. 1494, enarravit, et ita sem-
per infra.

b Laud. et Val. Cl., caro revertitur.

© Plerique Mss, vis............. penetral. Corb. Germ., quanto mentes nostras sua intima illustratione pine

tral.

dIta Pratel. aliique Norm., Turon., Laud., Corb. Germ. et Val. Cl., necnon vet. Editi, a quibus deficientes recentiores habent, orientibus et occidentibus.

e Vindoc. et pl. Norm., quasi quidam nobis sonus. Laud. et Corb. Germ., in parabolis.

[Vet. IX.] 19. Reprobis absconduntur cœlestia, revelantur electis. Quis enarrabit cœlorum rationem, et concentuni cœli quis dormire faciet? Cœlorum rationem Dominus narrat, dum nunc insinuando superna 965 secreta electorum suorum mentes illuminat. Concentum vero cœli dormire facit, dum concordes angelorum hymnos atque illa cœlestium virtutum gaudia reproborum cordibus justo judicio abscondit. Qui concentus coeli, quamvis in se intrinsecus vigilet, in ipsa tamen reproborum ignorantia extrinsecus dormit. Enarratur ergo secreti cœlestis ratio, et tamen concentus cœli dormire permittitur, quia et aliis per inspirationem supernæ retributionis scientia panditur, et aliis quæ sit internæ laudis suavitas occultatur.

20. Visibilia reprobos hic morantur, sanctos autem ád meliora compellunt. Narratur cœlorum ratio, quia electorum mentibus quæ sit superuorum retri

satione proficiant, et transcurrentes visibilia sese ad invisibilia extendant. Omne enim visibile quod in hac vita reprobos figit, hoc electos ad alia impel6 Sic Vindos., Laud., Val. Cl., Ebroic., aliique Norm. Ubi Editi, cum Corb. Germ., ipse genitori.

Recent. Editi corrupte habent quod oriendum est. Melius vet. Ed. Paris. et Basil., quod oriendo est, ut est in Mss. Norm., Laud., Val. Cl., Corb. Germ., etc., quibus adhæremus.

i Ebroic. et Corb. Germ., tunc dormiunt.

i Vindoc., quæ adhuc ventura.

* Pratel., Útic. et alii, ad aliam, scilicet vitam. Corb. Germ., omne en.... reprobis fecit (et in margine quasi diversa lectio, reprobos reficit).... ad aliam impellit.

lit, quia dum bona quæ facta sunt respiciunt, in eum A charitate compinguntur. Quis in pulvere nisi pec

B

d Longip., ut qui prius in conscientia mobiles.

e Laud., Corb. Germ. et Val. Cl., compinctæ, à compingo. Ita deinceps legitur semper. In nonnullis Ed., maxime in Vatic., corrupte, compunctæ.

f Deest tabernaculi in Corb. Germ., Vindoc., Laud, Val, Cl