stos motus deponimus, quando jam non de virtute attollimur, sed in culpa consentiendo obrul de ipsa a qua quatimur infirmitate formidamus. Multum namque de se animus confidit quando sibi ad votum vires suppetere conspicit. Jam sibi fiduciam sanctitatis arrogat, jam se idoneum etiam ad cuncta virtutum culmina que sola cogitatione conceperit putat. Sed cum hunc tentatio subito oborta transverberat, eas quæ natæ de virtutibus fuerant, elatas cogitationes funditus turbat. Quasi securam quippe urbem inopinatus hostis ingreditur, et repentino gladio superborum civium colla feriuntur. Nihil ergo tunc nisi continuus luctus agitur, dum capta urbs animi a magnatum suorum gloria cæde interveniente vacuatur. Unde nunc dicitur: Depone magnitudinem tuam A mine steterat meminit; modo in quo vitiorum profundo per delectationem jáceat áttendit; modo ad resumendas vires se reparat; modo se eas posse resumere quasi victus jam fractusque desperat. 84. Hac in nocte multiplices cogitationes quasi populi tumultuantes premunt. — * Cum ergo super addictam mentem tam multiplices cogitationes prodeunt, hanc quasi in nocte populi consurgentes premunt. Quos nimirum populos non per se, sed per divinæ protectionis auxilium Propheta subigere se posse præsumpserat, cum dicebat: Protector meus, él in ipso sperabo, subjiciens populos sub me (Psal. cxLim; 2). Sanctis quippe mentibus populi subiguntur, cum ab eis per districtæ severitatis præsentiam cogitationes stultæ dissiliunt, ut non per abrupta phantasma absque tribulatione, et omnes robustos fortitudine. Ae B tum rapiant, sed rationi subdita a corde humiliter si aperte diceretur : Omne quod intrinsecus de bona VERS. 20.. puli pro eis. CAPUT XLVI. Ne protrahas noctem at ascendant po 83. Tentatio tenebras gignit, et procellas excitat. Nox quippe protrahitur cum saborta de tentatione tristitia consolatione concita non finitur. Nox protrahitur quia moror animi confusis cogitationibus elongatur. Nam dum mens posita in tentatione considerat quod a virtutis suæ pristina soliditate repellitur, superductis mœroribus, quasi quibusdam tenebris cæcatur, atque ab omni luce gaudii ejus oculus clauditur, dum sollicita trepidat ne hoc quod esse dudum cœperat funditus amittat. Unde et bene dicitur quod in hac nocte pro robustis populi ascen- D dunt, quia videlicet in hoc moerore tentationis pró robustis motibus indigna cogitationes et multiplices in corde prosiliunt. Nam dum se in perturbatione conspicit jam pene amisisse quod fuerat, fluctus in se innumeros tumultusque coacervat, modo tranquillitatem suam quia perdidit dolet; modo ne usque ad prava opera corruat pertimescit; modo in quo cul d a Pleræque Edit., quam patimur. b Turon. et Colb., dum capta urbs a nimia magnatorum. In Norm. legitur quoque magnatorum, hic aliquot versus omissi in Baluz • Al., intumuerat, ut legitur in Pratell. d Longip., jam pene amisisse quod fuerat credens Ructus, etc. conquiescant. Quia ergo positus in tentatione animus, qui de se in prosperis majora præsumebat, tumultus spei desperationisque tolerät, recte nunc dicitur: Ne protrahas noctem, ut ascendant populi pro eis. Ac si aperte diceretur: In tentatione deprehensus, citius tenebras moeroris incide, ne qui in tranquillitate 852 de te alta senseras, in perturba tione quoque deterius cogitationum te caligine confundas. Quod recte Eliu diceret, si tamen cui diceret sciret. Nam hæc beato Job tanto minus congruunt, quanto ab illo omnia altius sciuntur. Quia vero, ut sæpe diximus, arrogantes, dum præsumunt docere quos non debent, usque ad contumeliosa increpationum verba dilabuntur, súbditur. CAPUT XLVII [Rec. XXIX]. VERS. 21. — Cave ne declines ad iniquitatem; hanċ enim cæpisti sequi post miseriam. 85. Tunc cavenda est impatientia, quæ in Job immerito impingitur. — Iniquitatem post miseriam sẻquitur, qui post mala 8 quæ pro correptione sustinet ferventi corde impatientiæ se facibus inflammat. Quod beatum Job perpetrasse Éliu credidit, qui eum' inter flagella positum liberis effari vocibus audivit, videlicet nesciens, quia omne quod dixit, non hoc de iniquitate impatientiæ, sed de virtute veritatis protulit, qui ab interni judicis sententia nec cum sẽ justificaret erravit. [Vet. XXXIX.] Sed considerandum valde est quomodo cum diceret: Ne declines ad iniquitatem, de eadem iniquitate protinus subdidit Hánc enim cœpisti sequi post miseriam. 86. Superbi in arguendo modum servare nesciunt.— Quid est hoc quod dum ad eam à declinare vetat, de ea protinus quasi ad quam declinatum jam fuerit damnat, nisi quod arrogantes viri plus videri judices quam consolatores volunt? Unde i et nonnunquam ea districtis sententiis feriunt, quæ nata in corde suspicantur et priusquam certa sit culpa delinquentium, Vulgati, Ad supradictam mentem. Emendavimus ex Mss. Baluz., Colb., Utic., Pratel., etc. De hac voce Gregorio familiari jam diximus lib. n, c. 9, n. 15. ↑ Pratel., quod non debent. 8 Vindoc., quæ pro corruptione. b Utic. et Pratell., declinari. i Colbert. et Baluz., et nunquam, sed mendose. profertur invectio districta verborum; et ante per A tibus ne vulnerentur. In quibus solerter intuendum sententiam percutitur, quam prodeat quod feriatur. 87. Sanctorum discretio in corripiendo. Quamvis et justi viri plerumque pravis et occultis cogitationibus arguendo obviant; sed cum easdem cogitationes aliqua quæ præeunt opera demonstrant, plerumque ab auditorum suorum cordibus ea vitia quæ necdum prolata sunt manu correptionis eradicant, sed jam illa subsequi conspiciunt ex aliis quæ præcedunt. Sicut enim corporales medici quasdam ægritudines jam venisse inveniunt, a quasdam vero ne veniant medentur, ita doctores sancti aliquando inventa vulnera saluti restituunt, aliquando vero agunt in men est, quia sicut certa plerumque cum asperitate redarguunt, ita incertis vitiis et cum tranquillitate contradicunt; certa ferientes increpant, incerta præmunientes devitant. Quam quia arrogantes viri discretionis regulam nesciunt, sententiarum suarum jaculis sicut nota, sic incognita; sicut certa, sic etiam incerta configunt. Unde nunc ab Eliu dicitur: Cave ne declines ad iniquitatem; hanc enim cœpisti sequi post miseriam. Quia vero ea quæ subnexa sunt longiori allegatione protrahuntur, istum libellum hoc fine constringimus, ne immoderatius extendatur. Vindoc., Pratel. et alii, quibusdam vero ne veniant, medentur. Colb., ut ne veniant medentur. LIBER VIGESIMUS SEPTIMUS. Duodecim ultimi versus capitis xxxvi exponuntur, cum integro capite xxxvII, ingeniose quæsitis ad astruendam, tum doctrinum, tum ethicen christianam sensibus. CAPUT PRIMUM. B milis conspicit, et eum prophetando prædicat, quem elatis moribus impugnat, dicens : 853 1. Ex superborum recte dictis sumendum quod prosit, respuendum quod noceat. Quisquis de magnis dictis arrogantium sumere scientiam nititur, providere solerter debet, ne hoc quod eorum scientia altum tumet, imitetur, a ne cum virtutum verbis morum vitia colligat, et in eo quod loquendi notitiam assequitur, vivendi se imperitia transfigat. Hos namque cum fortia dicere audimus, sed tamen de dictis fortibus tumere conspicimus, quasi doctrinæ hortum ingressi, de spinis rosas attingimus. Discreta ergo nobis sollicitudine opus est, et carpere quod redolet, et cavere quod pungit, ne si fortasse improvide dictorum flos legitur, incauta legentis manus morum spina laceretur. Eliu itaque doctus et arrogans profert aliquando quod redoleat, aliquando quod pun- C gat. Sic igitur sumendum est de ejus doctrina quod fragrat, ut tamen sollicite cavendum sit de elatione quod vulnerat. Qui multa quidem superius moraliter intulit, sed in verbis sequentibus ad sola se prophetiæ arcana sustulit. Ima enim moralitatis deserit, et ad prophetiæ summa conscendit. 2. Superbi spiritu prophetiæ aliquando repleti. Nec mirandum quod vir arrogans impleri prophetico spiritu potuit, cum Saul etiam in numero prophetarum fuit (I Reg. x, 6). Sed hoc de Saule cur dicimus, cum ex visione angeli accepisse verba rationabilia et' asinam noverimus (Num. xx11, 28)? Sed sicut irrationale animal rationis verba edidit, nec tamen ad permutationem naturæ rationalis accessit, ita sæpe quilibet indignus sancta verba per prophe- D tiæ spiritum accipit, sed tamen ad promerendam sanclitatis gloriam non pertingit, ut et supra se loquendo emineat, et infra se vivendo torpescat. Unde nunc Eliu Redemptoris nostri adventum humilem non hu A Vetus Edit. Basil., Gilot., Gussanv. et plur., ne cum virtutum flore. Pro, flore, legitur, verbis, in omnibus Mss. nostris, et in vet. Edit. Paris. b Al., incautis legentibus ; ut est in Gilot., Gussanvil. et plur. Edit. Lectio nostra est Mss. Turon., CAPUT II. CAP. XXXVI, VERS. 22. Ecce Deus excelsus in fortitudine sua, et nullus ei similis in legislatoribus. 3. Christus simul humilis in infirmitate et excelsus in fortitudine cæteros legislatores longe antecellit. Ac si aperte dicat: Qui humilis videbitur in infirmitate, excelsus manet in fortitudine, Paulo hoc etiam attestante, qui ait: Quia et si crucifixus est ex infirmitate, sed vivit ex virtute Dei (II Cor. x1, 4). De quo recte subjungitur: Nullus ei similis in legislatoribus. Legislator Moyses, legislator Josue, legislatores etiam prophetæ ; legislatores cunctos dicere pos◄ sumus, quos ex lege admonuisse recta populum scimus. Sed huic Mediatori in legislatoribus similis nullus est, quia isti gratuito vocati ex peccatis ad in◄ nocentiam redeunt, et ab his quæ in semetipsis experti sunt prædicando alios reducunt. Redemptor autem noster homo sine peccato est, filius sine adoptione, nec perpetravit unquam quod redarguit, et sic mundo ex humanitate loquitur, ut tamen 854 eidem mundo ante sæcula ex divinitate dominetur. Hunc Mediatorem Dei et hominum quidam legislatoribus similem fuisse crediderunt. Nam requirenti: Quem dicunt homines esse filium hominis? responderunt discipuli, dicentes: Alii Joannem Baptistam, alii Eliam, alii Jeremiam, aut unum ex prophetis (Matth. xvi, 13). d Sed nimirum Petro quam excelsus in fortitudine esset aperuit, cum eum veraciter intuens, a legislatorum æqualitate discrevit, dicens: Tu es Christus Filius Dei vivi (Ibid., 16). Unde recte de illo sponsa in Canticis canticorum dicit: In lectulo meo per noctes quæsivi quem diligit anima mea, quæsivi illum, el non inveni (Cant. 11, 1). Et paulo post: Invenerunt me Colb., Longip., Ebroic. aliorumque Norm. et vet. Edit. Paris. et Basil. C Longip., ad se arcana sustollit; legitur etiam sustollit in Pratel. et aliis. d Corruptissime in Edit. Gilot., Gussan vill. et non vigiles, qui custodiunt civitatem. De quibus rursum A non potest, quo pacto reprehendi potest? Nemo enim dicit: Vulneraverunt me, tulerunt pallium meum. Quos iterum percunctatur, dicens: Num quem diligit anima mea vidistis? Paululum cum pertransissem Los, inveni quem diligit anima mea (Cant. 111, 3). bene judicat quod ignorat. Tanto ergo debemus sub ejus judiciis silendo quiescere, quanto et rationem judiciorum illius nos cernimus non videre. Unde et bene subditur : CAPUT IV [Vet. et Rec. 11]. VERS. 24. Memento quod ignores opus ejus, de quo cecinerunt viri. 6. Angeli el doctores ea, etsi laudent, minime tamen cognoscunt. In Scriptura sacra viri aliquando angeli, aliquando autem perfectæ vitæ homines memorantur. Nam quia aliquando vir angelus dicitur, Daniel propheta testatur, dicens: Ecce vir Gabriel (Dan. 1x, 21). Rursum, quia virorum nomine perfectæ vitæ homines exprimuntur, in Proverbiis sapientia loquitur, diB cens: O viri, ad vos clamito (Prov. viii, 4). De Domino igitur viri canunt, cum ejus nobis potentiam vel superni spiritus, vel perfecti quique doctores innotescunt. Sed tamen opus ejus ignoratur, quia nimirum judicia illius ipsi etiam qui hunc prædicant impenetrata vencrantur. Et sciunt ergo quem prædicant, et tamen ejus opera ignorant, quia cognoscunt per gratiam eum a quo facti sunt, sed ejus judicia comprehendere nequeunt, quæ ab illo etiam super ipsos fiunt. Quod enim omnipotens Deus perspicue in sua actione non cernitur, Psalmista testatur, dicens: Qui posuit tenebras latibulum suum (Psal. xvii, 12). Et rursum Judicia tua abyssus multa (Psal. xxxv, 7). Atque iterum: Abyssus sicut pallium amictus ejus (Psal, cı, 6). Unde bene etiam per Salomonem dicitur: Sicut ignoras quæ sit via spiritus, et qua ratione compingantur ossa in ventre prægnantis, sic nescis opera Dei, qui fabricator est omnium (Eccle. x1, 5). 4. Qui in nocte quæritur, sed non nisi transcensis Dilectus namque prophetis et patriarchis invenitur. per noctes in lectulo quæritur, quia intra secreta cordis cubilia in tribulatione spiritus desideratur. Quem tamen quærens sponsa non invenit, quia eleela quæque anima jam quidem amoris ejus facibus flagrat, sed adhuc quæsita negatur species, ut 'amantis desiderium crescat; et quasi in siti aqua subtrahitur, ut ejusdem sitis æstus augeatur, et quo banc diutius sitiens desiderat, eo quandoque cum invenerit avidius sumat. Sed hanc quærentem vigiles inveniunt, eamque vulnerant, et ejus pallium tollunt, quia unamquamque animam redemptoris sui jam speciem requirentem, cum solliciti doctores inveniunt, hanc per prædicationis verbum cœlestis amoris spiculis vulnerant, et si quod ei adhuc de vetusta conversatione tegmen inest, subtrahunt, ut quo exuta ab hujus mundi onere redditur, eo is qui quæritur, ab illa citius inveniatur. Bene autem subditur: Paululum cum pertransissem eos, inveni quem diligit anima mea. Quia visionis ejus mens avida, nisi prophetarum æstinationem, nisi patriarcharum celsitudinem, nisi cunctorum hominum mensuram transcenderet, eum qui est super homines non inveniret. Transire ergo est vigiles, etiam eos miratur quos anima in ejus comparatione postponere. Et tunc is qui quærebatur, cernitur, si homo quidem, sed tamen extra mensuras hominum credatur. Unde bene nunc dicitur: Nullus ei similis in legislatoribus. Sed is videlicet per infirmitatem carnis nostris obtutibus apparens, dum alios reprobat, alios vocat, mira judicia exhibuit, quæ a nobis et cogitari possint, et comprehendi non possint. Ait 855 namque: In judicium ego in hunc mundum veni, ut qui non vident videant, et qui vident cæci fiant (Joan. ix, 39). Et rursum : Confiteor tibi, Pater, Domine cœli et terræ, quia abscondisti hæc a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis (Matth. XI, 25). In quibus nimirum judiciis Judæa repellitur, gentilitas aggregatur. Quod videlicet factum mirari possumus, sed perscrutari nullatenus valemus. Unde D et bene nunc ab Eliu subditur : CAPUT III. с VERS. 23. Quis poterit scrutari vias ejus ? aut quis audet ei dicere: Operatus es iniquitatem? 5. Judicia ejus scrutari, multo minus reprehendere non debemus. Ac si dicat: Cujus perscrutari actio nullis, sed nimirum Petrus quam excelsus in fortitudine esset apparuit. Ubi ad Petrum refertur fortitudo, quam in Christo divinam commendat sanctus Doctor, aliudens ad hunc locum Job: Ecce Deus excelsus in fortitudine, et nullus ei similis in legislat. In vet, Edit. Basil. Paris. 1518 et nonnullis legitur: Petrus asam excelsus in fortitudine esset (Christus) aperuit, et quidem optimo sensu, quem posteriores Editores 1 C 7. Occultorum Dei judiciorum exemplum in parvulis sine baptismo, vel post baptismum morientibus.-Ut enim unum e multis loquar, duo ad hanc lucem parvuli veniunt, sed uni datur ut ad redemptionem per baptisma redeat, alter ante subtrahitur quam hunc regenerans unda perfundat. Et sæpe fidelium filius sine fide rapitur, sæpe infidelium concesso fidei sacramento renovatur. Sed fortasse aliquis dicat quod hunc Deus acturum prave etiam post baptisma noverat, et idcirco eum ad baptismatis gratiam non perducat. Quod si ita est, peccata quorumdam proculdubio priusquam sint perpetrata puniuntur. Et quis ista recte sentiens dixerit quia omnipotens Deus, qui alios a perpetratis facinoribus liberat, hæc in aliis etiam non perpetrata condemnet? Occulta itaque sunt ejus judicia ; et quanta obscuritate nequeunt conspici, tanta debent humilitate venerari. Dicat ergo: Memento quod ignores opus ejus, de quo cecinerunt viri. Ac si aperte diceret De quo fortes quique locuti sunt, ejus opera tuæ mentis oculis absconduntur, quia mensuram tuæ præ oscitantia legentes, apparuit pro aperuit corruperunt. Sequimur Mss. Baluz., Colb., Turon., Vindoc., Norm., etc. a Longip., sed adhuc quæritur species. b Vindoc., Ebroic. et alii Norm., spiculis figunt. c Omittunt anima Edit. recentiores, quam vocem revocavimus ex Mss. Baluz., Colb., Ebroic., etc. nouitiæ eo ipso quo humanitate circumscriberis A dicit: Ecce Deus magnus. Quid est quod de Deo lotranseunt. Sequitur: CAPUT V Rec. 111]. 856 VERS. 25.-Omnes homines viaen. eum, unusquisque intuetur procul. quens ecce dicit, et ecce repetit, nisi quod ecce dicimus de ea re quam in præsenti monstramus? et quia Deus ubique præsens est, cum de illo ecce dicitur, etiam non videntibus adesse memoratur. Bene autem eum vincere scientiam nostram narrat, quem videri ab omnibus dixerat, quia etsi ex ratione conspicitur, magnitudo tamen illius nulla postri sensus subtilitate penetratur. Quidquid namque de claritate ejus magnitudinis scimus, infra ipsum est; et tanto ab ejus scientia longe repellinur, quanto ejus potentiam nos comprehendisse suspicamur. Nam quamvis in altum mens nostra rapiatur, ejus tamen magnitudinis immensitate transcenditur. Cujus tunc aliquid. quasi ex parte cognoscimus, quando eum nos digne cognoscere non posse septimus. Sequitur ; CAPUT VII. d 8. Deus nonnisi procul, etiam ab electis videtur. Omnis homo eo ipso quo rationalis est conditus, debet ex ratione colligere eum qui se condidit Deum esse. Quem nimirum jam videre est damnationem illius ratiocinando conspicere. Cum vero dictum sit: Omnes homines vident eum, recte subjungitur: Unusquisque intueiur procul. Procul quippe eum intueri est non jam illum per speciem cernere, sed adhuc ex sola operum suorum admiratione pensare. Procul illum hic etiam electi conspiciunt, quia necdum claritatem illius b per acumen intimæ visionis B apprehendunt. Cui etsi jam per amorem juxta sunt, adhuc tamen ab illo terrenæ inhabitationis pondere Ibid. Numerus annorum ejus & inœstimabilis. disjunguntur; et quamvis ei bene vivendo inhæreant, 857 10. Dous sine spalio immensus, sine initio aut a contemplationis ejus specie longe se esse sus- fine æternus. Dicere utcunque æternitatem voluit, pirant. Quem nimirum reprobi etiam cum ad judi- et ipsam æternitatis longitudinem annos vocavit. Cum cium venientem viderint, procul intuentur, quia non enim brevitatem temporis dilatare volumus, moeum in divinitatis forma, sed in sola qua et compre- menta per horas, horas per dies, dies per menses, hendi potuit humanitate conspiciunt, quia videlicet menses autem per annos extendimus. Quia ergo pereorum oculos reducta tunc ad memoriam sua male, amplum quiddam dicere voluit, sed quid diceret lagesta reverberant, et dum ejus humanitatem vitius non invenit, in Deo annos sine estimatione dent, cujus divinitatis claritatem non vident, numeri multiplicavit, dicens: Numerus annorum ejus miro modo ab ejus visione quem conspiciunt longe inestimabilis, ut dum ea quæ apud se sunt prolixa fiunt. [Vet. III.] Sed cum dicitur: Memento quod multiplicat, æternitatis longitudinem se metiri non ignores opus ejus, ac deinde subjungitur: Omnes hoposse infirmitas humana cognoscat. Tende itaque mines vident eum, quem, sicut diximus, videre est Coculum in æternitatem, ut videas Deum, vel quando transcendentem omnia ejus essentiam ex ratione colligere, valde mirandum est quod et ipsum cernimus, et ejus opus ignoramus. Dubii quippe de ejus essentia non sumus, et tamen in ejus judiciis incerti remanemus. Patet nobis quod summum est, absconditur quod minimum. Minus quippe sunt ejus opera quam ipse; et agentem cernimus, sed in actione caligamus: quia videlicet cur quid fiat incertum est, sed quis sit qui hæc incerta faciat, incertum non est. Dicat ergo: Memento quod ignores opus ejus, quo cecinerunt viri: Omnes homines vident eum, unusquisque intuetur procul, quia eum, cujus judicia minime comprehendimus, esse per rationem videmus; e quem tamen adhuc procul cernimus, quia ab ejus fortitudine nubilo infirmitatis nostræ separamur. Sequitur: D Cum ad extrema prospicimus, horum finem, qui CAPUT VI [Rec. IV]. de Ecce Deus magnus vincens scientiam 9. De Deo tunc tantum aliquid intelligere incipimus, cum eum nos digne cognoscere non posse sentimus. Superius dixerat: Ecce Deus excelsus; nunc iterum a Deest ratiocinando in Baluz., Utic., Pratel. ac al. Norm. b Ebroic.et plur., per acumen illius intimæ. e Edit. vet. Paris. et Basil., aliæque posteriores, quen tanto adhuc procul cernimus, quanto ab ejus fortitudine, etc. Lectionem nostram quam Gussanv. in marg. annotavit, suppeditarunt Mss. Baluz., Colb., Vindoc., Longip., Ebroic., aliique Norman. d Turon., innumerabilis. est a principio, vel quousque; et nusquam finis superior, quia esse non incipit; nusquam finis inferior, quia esse non desinit. Intra ipsum omnia coangustan. tur, ipse vero circa omnia sine spatio extenditur, sine loco dilatatur. Ecce cuncta quæ facta sunt, ea ipsa circumscriptione qua creata sunt, superiori el inferiori fine cinguntur. Lege enim sua, & quia a non esse incipiunt, festinant non esse. g 11. Quædam æterna futura sunt, sed non fuerunt.➡ Sed quædam mirabiliter acceperunt ut quamvis ea finis superior inchoat, finis tamen inferior non con stringat; et licet esse incipiant, esse in perpetuum non desistant. Horum vero a ternitas idcirco summæ est æternitati dissimilis, quia æterna esse cœperunt, omnino deest, non comprehendimus; eorum tamen initia cernimus, cum mentem retro revocamus; et dum in eis infra supraque animum ducimus, non capimus omnino quousque sunt, sed videmus ex quo. Dens autem quia quasi quiddam in eo per æternitatem longum est, quod nec initio oritur, nec fine termi • Editi, ideo annos, pro in Deo; legendum esse in Deo persuaserunt Mss. Colb., Baluz., Anglic. et Norman., necnon Codices a Gussanv. visi, ex quibus depromptam lectionem hanc margini inscripsit. Longip., et nusquam invenitur finis superior Vet. Edit., quia dum esse incipiunt. Gilot. et alia posteriores, qua ante esse incipiunt. Corruptum bune locum sanaviinus ope Mss., maxime Vindoc., Ebroic. et aliorum Norman. natur, nec ex quo in semetipso recipit, nec quo- A menta tacuissent. Stellas ergo pluviæ abscondit, et usque, dicatur ergo: Numerus annorum ejus inæstimabilis. Per hoc ergo quod annorum illius numerus dicitur, diutinum ejus esse ostenditur. Per hoc vero quod inestimabilis memoratur, hoc ipsum esse infi nitum et incomprehensibile demonstratur. Sed quia humanis mentibus innotescat agnovimus, dum omnes homines vident eum ; et quia ejus magnitudinem admirantes cernimus, dum annorum ejus numerus inæstimabilis habetur, restat jam ut etiam quid agat audiamus. Sequitur: CAPUT VIII [Vet. IV, Rec. V]. VERS. 27. — Qui aufert stellas pluviæ a, et effundit imbres ad instar gurgitum. 12. Sancti patriarche et propheta stellæ fuerunt pluviam generantes. nam sacram auxerunt. ad instar gurgitum imbres fudit, quia dum prædicato- Duo in hac vita sunt genera B apostolorum animas retulit, quasi a cœli facie stellas pluviæ abscondit. Sed ablatis stellis pluviæ, in morem gurgitum e imbres dedit, quia etiam reductis ad superna apostolis, per expositorum sequentium linguas, divinæ fluenta scientiæ diu abscondita largiori effusione patefecit. Nam quod illi sub brevitate locuti sunt, hoc exponendo isti multipliciter auxerunt. Unde et non immerito ipsa expositorum prædicatio gurgitibus comparatur : quia dum multorum præcedentium dicta colligunt, ipsi in eo quod astruunt profundius dilatantur. Nam dum testimonia testimoniis jungunt, quasi ex guttis gurgites faciunt. Quorum verbis dum quotidie gentilitas docetur, quia peccatorum mens cœlestem scientiam accipit, quasi stans in terra aqua gurgites ostendit. Sed nequaquam se eisdem apostolis expositores in scientia præferant, cum exponendo latius loquuntur. Meminisse quippe incessanter debent, per quos ejusdem scientiæ inventiones acceperunt. Unde et apte subjungitur : CAPUT IX. justorum: unum videlicet bene viventium, sed nulla docentium; aliud vero recte viventium, et eadem recta docentium, sicut et in coeli facie aliæ stellæ prodeunt quas nullæ pluviæ subsequuntur, aliæ prodeunt quæ arentem terram magnis imbribus infundunt. Igitur quoties in sancta Ecclesia recte quidam vivunt, sed tamen prædicare eamdem rectitudinem nesciunt, stellæ quidem sunt, sed in siccitate aeris nata; quia per exemplum bene vivendi lucere cæteris possunt, sed per prædicationis verbum pluere nequeunt. Cum vero in ea quidam et recte vivunt, et aliis eamdem rectitudinem verbis prædicationis influunt, quasi ad proferendas pluvias in coelo stella producuntur, quæ sic vitæ suæ meritis luceant, ut etiam sermone prædicationis pluant. An non in hoc C cœlo astrum pluvia Moyses exstitit, 858 qui cum de supernis emicuit, corda peccantium quasi arentem inferius terram sanctæ exhortationis pluvia ad ubertatem germinis infudit? An non Isaias astrum pluvia ostensus est, qui in eo quod lucem veritatis prævidens tenuit, siccitatem infidelium prophetando annuntians rigavit? An non Jeremias et prophetæ cæteri, velut in cœlo positi astra pluviæ fuerunt, qui in prædicationis culmine erecti, dum pravitatem peccantium libere increpare ausi sunt, quasi verborum guttis obcæcationis humanæ pulverem rigando presserunt? Quorum videlicet animas ab hac corruptibili carne susceptas, quia ex præsenti vita superna judicia auferunt, quasi a cœli facie stellæ pluviæ subtrahuntur, et ad occultum astra redeunt, dum peractis D et qui considerat nubes, nunquam metit (Eccle. x1, 4). suis cursibus sanctorum animæ in thesauris dispositionis intimæ reconduntur. VERS. 28. Qui de nubibus fluunt. 15. Nec tamen apostolis hujus doctrinæ primis traditoribus præferendi.- Hi quippe de nubibus gurgites fluunt, quia si ex sanctis apostolis vis intelligentiæ non inciperet, nequaquam per doctorum ora largior manaret. In Scriptura enim sacra aliquando per nubes, 859 mobiles quique homines, aliquando prophetæ, aliquando autem apostoli designantur. Per nubes quippe mobilitas humanæ mentis exprimitur, sicut Salomon ait : Qui ventum observal, non seminat; Ventum procul dubio immundum spiritum, nubes vero subjectos ei homines appellat; quos toties huc illucque impellit et revocat, quoties tentationes ejus f in eorum cordibus suggestionum flatibus alternant. Qui igitur ventum observat, non seminat, quia qui tentationes venturas metuit, cor ad bona opera non proponit. Et qui considerat nubes, non metit, quia is qui ante humanæ mutabilitatis terrorem trepidat, mercedis æternæ retributione se privat. Per nubes prophetæ figurantur, sicut per Psalmistam dicitur : d Al., abstulit. e Ebroic. et alii, imbres fu lit. Vindoc., Pratel. et al., in eorum mentibus |