ad largienda bona potentem se cognoscere, dad rependenda noxia omne quod potenter valet ignorare. Recte itaque de talibus dicitur: Deus polentes non abjicit, cum et ipse sit potens. Deum quippe imitari desiderat, qui fastigium potentiæ alienis intentus utilitatibus, et non suis laudibus elatus administrat, qui prælatus cæteris prodesse appetit, non præesse. Tumoris namque elatio, non ordo potestatis in crimine est. Potentiam Deus tribuit, elationem vero potentiæ malitia nostræ mentis invenit. Tollamus ergo quod de nostro contulimus, et bona sunt quæ Deo largiente possidemus. Quia enim nequaquam justa potentia, sed actio prava damnatur, apte subjungitur : CAPUT XXVII [Rec. XX].

plina autem nostra subditos tanto divino judicio li- A quidem in potentia, sed potentem se esse nesciro; beriores reddit, quanto hic eorum culpas sine vindieta non deserit. Servanda itaque est in corde humilitas, et in opere disciplina. Atque inter hæc solerter intuendum, ne dum immoderatius custoditur virtus humilitatis, solvantur jura regiminis; et dum prælatus quisque plus se quam decet dejicit, subditorum vitam stringere sub disciplinæ vinculo non possit. Teneamus ergo exterius quod pro aliorum utilitate suscipimus, teneamus interius quod de nostra æstimatione sentimus. Sed tamen decenter quibusdam erumpentibus signis tales nos apud nos esse ipsi etiam qui nobis commissi sunt non ignorent, ut et de auctoritate nostra quod formident videant, et de humilitate quod imitentur agnoscant. Servata autem auctoritate regiminis, ad cor nostrum sine cessatione B redeamus, et consideremus assidue quod sumus æqualiter cum cæteris conditi, non quod temporaliter cæteris prælati. Potestas enim quanto exterius eminet, tanto premi interius debet, ne cogitationem vincat, ne in delectationem sui animum rapiat, ne jam sub se mens eam regere non possit, cui se libidine dominandi supponit.

47. Potestatis humiliter administrato exemplum in David. — Bene David regni potentiam regere noverat, qui elationem ejusdem potentiæ semetipsum premen. do vincebat, dicens: Domine, non est exaltatum cor meum (Psal. cxxx 1). Quippe in ejus humilitatis augmentum subjunxit: Neque elati sunt oculi mei. Atque addidit: Neque ambulavi in magnis. Et adhuc subtilissima semetipsum inquisitione discutiens, ait : Ne- C que in mirabilibus super me. Omnesque etiam cogitationes suas a fundo cordis exhauriens, 835 subjungit, dicens: Si non humiliter sentiebama sed exaltavi animam meam. Ecce humilitatis hostiam ab intimo cordis oblatam crebro replicat, et iterum atque iterum confitendo offerre nou cessat; eamque multipliciter loquens judicis sui oculis ostentat. Quid est hoc? et quomodo istud sacrificium Deo b placere cognoverat, quod in conspectu ejus tanta iteratione vocis immolabat, nisi quod vicina esse superbia potentibus solet, et pene semper rebus affluentibus elatio sociatur, quia et sæpe humoris abundantia duritiam dat tumoris?

[Vet. XXIV.] 48. Rara humilitatis et polestatis socielas.Mirum vero valde est cum in cordibus sublimium reguat humilitas morum. Unde pensandum D est quia potentes quique cum humiliter sapiunt, culmen extraneæ et quasi longe positæ virtutis attingunt, et recte hac virtute Dominum quantocius placant, quia illud ei sacrificium humiliter offerunt, quod potentes invenire vix possunt. Subtilissima namque ars vivendi est culmen tenere, gloriam premere; esse

VERS. 6. Sed non salvat impios, et judicium pauperibus tribuit.

-

49. Deus potestatis superbiam non celsitudinem damnat. Scriptura sacra plerumque pauperes, humiles vocare consuevit. Unde in Evangelio cum adjectione spiritus nominantur, dum dicitur: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cœlorum (Matth. v, 3). • Quia enim divitiæ visibiliter potentes ostendunt, apud semetipsos pauperes sunt, qui elati in suis conscientiis non sunt. Eos vero impios vocal, qui aut a fidei pietate disjuncti sunt, aut in hoc quod fideliter credunt pravis sibi moribus contradicunt. Quia ergo omnipotens Deus malitiæ superbiam, non potentiæ celsitudinem damnat, postquam dictum est : Deus potentes non abjicit, cum et ipse sit potens, recte subjungitur: Sed non salvat impios, et judicium pauperibus tribuit. Id est, elatos destruit, humiles vero per judicium liberos reddit. Vel certe judicium pauperibus tribuit, quia hi qui nunc nequiter opprimuntur, ipsi tunc super oppressores suos judices veniunt.

50. Reproborum alii judicantur, alii non judicantur. - Duæ quippe sunt partes, electorum scilicet, atque reproborum. Sed bini ordines eisdem singulis partibus continentur. Alii namque judicantur et pereunt, alii nou judicantur et pereunt. Alii judicantur et regnant, alii non judicantur et 836 regnant. Judicantur et pereunt quibus Dominica inclamatione dicitur: Esurivi, et non dedistis mihi manducare; sitivi, et non dedistis mihi potum; hospes eram, et non collegistis me; nudus, et non operuistis me; æger et in carcere, et non visitastis me (Matth. xxv, 42, 43). Quibus præmittitur: Discedite a me, maledicti, in ignem æternum, qui paralus est diabolo et angelis ejus (Ibid., 41). Ali vero in extremo judicio non judicantur et pereunt, de quibus Propheta ait : Non resurgunt impii in ju

e Ita cum Baluz., Colb., Ebroic., etc., veteres Ed. In rec. legitur, quos enim.

fSequimur Baluz., Colb., Vindoc., Utic. et al. Mss., potius quam Editos in quibus exstat, dominica voce in damnatione.

Ita laudati Mss. et vet. Ed., a quibus recedentes recent. prætulerunt non resurgent.

a

d

dicio (Psal. 1, 5). Et de quibus Dominus dicit : Qui A præstantiori desiderio plus exhibere appetunt quana
autem non credit, jam judicatus est (Joan. in, 18). Et præceptis generalibus audire potuerunt. Quibus do-
de quibus Paulus ait: Qui sine lege peccaverunt, sine
minica voce dicitur: Vos qui a reliquistis omnia, et
lege peribunt (Rom. 11, 12). Resurgunt ergo etiam secuti estis me, cum sederit Filius hominis 837 in
omnes infideles, sed ad tormentum, non ad judicium. sede majestatis suæ, sedebilis et vos super duodecim
Non enim eorum tunc causa discutitur, quià ad thronos, judicantes duodecim tribus Israel (Manh„
conspectum districti judicis jam cum damnatione suæ XIX, 28). Et de quibus propheta ait : Dominus ad ju-
infidelitatis accedunt. Professionem vero fidei reti- dicium veniet cum senioribus populi sui (Isai. ш, 14).
nentes, sed professionis opera non habentes, redar- Et de quibus Salomon, cum de sanctæ Ecclesiæ
guunt ut pereant. Qui vero nec fidei sacramenta te- sponso loqueretur, intulit dicens: Nobilis in portis
nuérunt increpationem judicis in extrema examina- vir ejus, quando sederit cum senatoribus terræ (Prov.
tione non audiunt, quia, præjudicati infidelitatis suæ xxx1, 23). Hi itaque in extremo judicio non judican-
tenebris, ejus quem despexerant invectione redargui tur et regnant, quia cum auctore suo etiam judices
non merentur. Ili saltem judicis verba audiunt, quia veniunt. Relinquentes quippe omnia plus prompta
ejus fidei saltem verba tenuerunt. Isti in damnatione B devotione exsecuti sunt quam juberi generaliter au-

sua æterni judicis nec verba percipiunt, quia ejus
reverentiam nec verbo tenus b servare voluerunt. Illi
legaliter pereunt, quia sub lege positi peccaverunt;
istis in perditione sua de lege nihil dicitur quia nihil
legis habere conati sunt. [Vet. XXV.] Princeps nain.
que terrenam rempublicam regens, aliter punit civem
interius delinquentem, atque aliter exterius hostem
rebellantem. In illo jura sua consulit, eumque sub
verbis dignæ invectionis addicit; contra hostem vero
bella movet, instrumenta perditionis exercet, digna-
que ejus malitiæ tormenta retribuit, de malo vero
ejus quid lex habeat non requirit. Neque enim lege
necesse est perimi, qui lege nunquam potuit teneri.
Ita ergo in extremo judicio et legalis illum invectio
percutit qui ab eo quod professione tenuit, actione C
declinavit; et iste sine judicii invectione perimitur,
qui lege fidei non tenetur.

51. Electorum quoque alii judicium subeunt, alii non, sed judices sedent. Ex electorum vero parte alii judicantur et regnant, qui vitæ maculas lacrymis tergunt, qui mala præcedentia factis sequentibus redimentes, quidquid illicitum aliquando fecerunt ab oculis judicis eleemosynarum superductione cooperiunt. Quibus judex veniens in dextera consistentibus dicit: Esurivi, et dedistis mihi manducare; silivi, et dedistis mihi bibere; hospes eram, et collegistis me; nudas, et cooperuistis me; infirmus, et visitastis me; in carcere eram, et venistis ad me (Matth. xxv, 35). Quibus præmittit, dicens: Venite, benedicti Patris

с

dierunt. Speciali namque jussione paucis perfectioribus, et non generaliter omnibus, dicitur hoc quod adolescens dives audivit Vade et vende omnia quæ habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in cœlo, et veni et sequere me (Matth. XIX, 21). Si enim sub hoc præcepto cunctos jussio generalis astringeret, culpa profecto esset aliquid nos de hoc mundo possidere. Sed aliud est quod per sacram Scripturam omnibus generaliter præcipitur, aliud quod specialiter perfectioribus imperatur. Hi ergo recte sub generali judicio non tenentur, i qui et præcepta generalia vivendo vicerunt. Sicut enim non judicantur et pereunt, qui suadente perfidia i lege 'teneri contemnunt, ita non judicantur et regnant, qui, suadente pietate, etiam ultra generalia divinæ legis præcepta proficiunt. Hinc est quod Paulus, etiam specialia præcepta transcendens, plus opere exhibuit quam institutione permissionis accepit (I Thess. 11, 7). Cum enim accepisset ut Evangelium prædicans de Evangelio viveret, et Evangelium audientibus contulit, et tamen Evangelii sumptibus sustentari recusavit. Cur ergo iste judicetur ut regnet, qui minus quod servaret accepit, sed majus quod viveret invenit? Dicatur igitur recte: Judicium pauperibus tribuit, quia quanto buic mundo magna humilitate despecti sunt, tanto tunc acceptis sedibus majore culmine potestatis excrescunt. Unde et sequitur:

CAPUT XXVIII [Rec. XXI].

VERS. 7.. Non auferet a justo oculos suos, et re

mei, possidete paralum vobis regnum a constitutione D ges in solio collocat in perpetuum, et illic eriguntur. mundi (Ibid., 34). Alii autem non judicantur et regnant qui etiam præcepta legis perfectione virtutum transcendunt, quia nequaquam hoc solum quod cunclis divina lex præcipit implere contenti sunt, sed

a Al., qui ad conspectum.

Vindoc., Pratel. et alii Norm., servare maluerunt. c Al., perfectionis virtute.

a Turon., reliquislis omnia vestra. Pratel., Utic. et pl. Norm. reliquistis vestra.

• Vitiose in Gussanvil., Paris. 1605, Gilot., cum de sanctæ Ecclesiæ sponsa. In Ebroic. aliisque Norm., Turon., veteribusque Editis Paris. et Basil. optime legitur, sponso.

Ita Mss. Longip., Pratel. aliique Norm., necnon vet. Edit. Paris. 1495 et 1518, ac Basil. 1514. In Gilot. 1571, Vatic. 1589, et Gussanv., corrupte,

52. Deus justos tunc magis respicit, cum injuste affliguntur. Abstulisse enim a justis oculos suos fortasse Dominus creditur, quia injustorum crudelitatibus hic sine vindicta lacerantur; sed famulos

suos tunc magis respicit, cum injuste eos nequitia A Hoc ergo duodecim thronis, quod uno throno Filii

[Vet. XXVI.] 53. Cur sancti, reges in S. Scriptura vocantur. Sanctos in throno cum Christo sedere est ex ejus potestate judicare. Bene autem sancti viri Scripturæ sacræ testimonio reges vocantur, quia, prælati cunctis motibus carnis, modo luxuriæ appe- B quippe afflictionis est vita præsens. Qui ergo ad æter

Potest vero in catenis et funibus paupertatis pœna A succumbere, etiam quilibet obtusis sensibus potest; etiam temporalis afflictionis intelligi, quia sæpe qui jubentis verba non audiunt, ferientis verberibus admonentur, ut ad bona desideria saltem pœnæ trahant, quos præmia non invitant. Unde per Prophetam dicitur: In camo et freno maxillas eorum b constringe, qui non approximant ad le (Psal. xxxi, 9). Si vero etiam flagella despiciunt, constat nimirum quod tanto illic gravioris vindicta supplicia sentiant, quanto hic majoris providentiæ gratiam calcant. Unde et sequitur:

B

C

prævaricatorem mittit, cum eum ad cor suum redire compellit, quia quo se exterius fudit, eo ad se unde possit redire vix invenit. Quia vero simulatorum mens pro eo quod ab una æternitatis intentione dividitur, cogitationum multiplicium inundatione vastatur, recte subjungitur :

est. Quia ergo simulatores quosque, etiam cum per- A nostrum longius evagatur. Longe ergo prophetas cussionis flagella corripiunt, ad confessionem simplicem non perducunt (cognosci enim peccatores refugiunt, quia sancti omnium opinione ferebantur), quamvis eos ad extremum jam flagella feriant, quamvis duci se ad æterna supplicia non ignorent, tales tamen cupiunt apud humana judicia remanere, quales se studuerant semper ostendere. Deprehensi ergo etiam flagello percussionis extremæ, quia confessionem puram vel afflicti exerere negligunt, quasi vincti clamare contemnunt. Bene ergo dicitur: Neque clamabunt cum vincti fuerint.

CAPUT XXXIV.

.VERS. 14. Morietur in tempestate anima eorum. 842 62. Tempestate subita hypocritæ moriuntur.Quasi tranquille namque videbantur vivere, cum de sanctitatis curarent laude gaudere. Sed tempestatesubita eorum anima moritur, quæ humanæ laudis pessima tranquillitate lætabatur. Plerumque subito inopinata tempestas omne quod aer b serenum blanditur immutat; et eo periculum vitari non potest, quo nec potuit prævideri. Unde simulatores, qui vitæ suæ custodiam negligunt, in tempestate mori referuntur. Hinc quippe eos turbo subitus internæ percussionis ejicit, quos arrogantia externi favoris extollit; et dum amplectuntur in laude quod non sunt, repente inveniunt in ultione quod sunt. [ Vet. XXX.] Bene autem per Salomonem dicitur : Quomodo probatur in conflatorio argentum, et in fornace aurum, sic probatur homo ore laudantis (Prov. xxvii, 21). Laus quippe sua justos cruciat, iniquos exaltat. Sed justos dum cruciat purgat, iniquos dum lætificat reprobos monstrat. Isti enim sua laude pascuntur, quia auctoris sui gloriam non requirunt. Illi autem qui auctoris gloriam quærunt, sua laude cruciantur, ne dicitur, ante Dei oculos ipsis favoribus vacuetur: ne non sit intus quod foris dicitur, ne, si est etiam quod humana laus robur mentis emolliat, eamque in sui delectatione prosternat; et quæ adjumentum debet esse augendi operis, jam retributio sit laboris. Cum vero sua præconia in Dei laudem tendere sentiunt, ea etiam desiderabiliter amplectuntur. Scriptum namque est Videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in cœlis est ( Matth. v, 16). Viam se ergo hominibus faciunt, quoties in se aliquid quo Deus cognoscatur ostendunt, quia non student in se humanam laudem figere, d sed quærunt eam per se medios ad auctoris gloriam pertransire. Arrogantes autem humanis laudibus mollia corda prostituunt, quia suis amoribus corrumpuntur. De quibus alias dicitur: Erunt homines seipsos amantes (11 Tim. 111,

61. Hypocritæ sanctos se, non quia sunt, sed quia dicuntur, existimant. Vana spe delusi, ad confessionis remedium etiam in extremis non confugiunt. Ab homine longe sæpe distat ejus còr. Quamvis intelligi B etiam aliter potest. Omnis enim qui, cum iniquos sit, dici sanctus ab hominibus non pertimescit, etsi iniquum se tacita cogitatione reprehendit, tamen dum sæpius sanctum audire se cœperit, hoc quod de se intrinsecus tenebat amittit. Cor quippe exterius fundit, et quia libenter foris falsum de se testimonium recipit, qualem se intus habeat non requirit. Unde fit ut vacuæ laudis fomenta etiam cum defuerint quærat, et oblitus quod est appetat videri quod non est. [Vet. XXIX.] Igitur qui tales sunt, dum justos se ante humana judicia simulant, dum actiones suas laudibus dignas intuentium oculis ostentant, occulta cum eis justitia agitur, ut quo nituntur foris alios fallere, eo de se intus etiam ipsi fallantur. Nam omnem circa se sollicitæ investigationis oculum per dunt. Vitam enim suam et discutere et perscrutari dissimulant, sed tales se quales audiunt putant, sanctosque se esse, non quia ita vivunt, sed quia ita dicuntur, existimant. Subtile autem Dei judicium, seque ipsos intueri negligunt, quia fidein sui meriti in attestatione ponunt oris alieni. Cum vero subita percussione feriuntur, iniquos se vel veraciter fateri, vel sicut sunt, deprehendere omnino non possunt, quia videlicet sanctos se humana professione crediderunt. Bene ergo dicitur: Neque clamabunt cum vincii fuerint. Spe enim vacua tales se ante supernum judicem venire confidunt, quales se hominibus innotuisse cognoscunt; seque ipsos miseri nec inter tormenta deprehendunt, et dum testimonium falsæ laudis aspiciunt, remedium veræ confessionis amittunt. Etiam vincti ducuntur, et non clamant, quia, hu- D 2). Apte vero hic de hac eorum corruptione sub

manæ laudis importunitate superati, sanctos se miseri et cum in peccatis moriuntur putant. Quibus bene per prophetam dicitur: Redite, prævaricatores, ad cor (Isai. XLVI, 8). Si enim ad cor redirent, per exterioris attestationis se verba a non funderent. Nam quid vicinius nobis est corde nostro? quid vicinius nobis est ea re quæ intra nos est? Et tamen cum per pravas cogitationes spargitur, a nobis cor

a Vindoc., Ebroic. et alii Norm., non spargerent. In Pratel. et Utic, omittitur, serenum. In Editis legitur, aer serenus. Sequimur Baluz., Colb., Turon..

C

jungitur:

CAPUT XXXV.

IBID. Et vita eorum inter effeminatos. 63. Effeminati sunt qui laudibus humanis corrumpuntur. Si enim vir liter viverent, laus transitoria nulla eos corruptione vitiaret. Unde electis Propheta persuadet, dicens: Viriliter agile, et confortelur cor vestrum (Psal. xxx, 25). Dicens enim Viriliter agite,

a Longip., sed quærunt eam per se melius ad auctoris gloriam pertransire. In Utic., Pratel., Ebroic., per se medios ad auctorem gloriæ pertransire. Ita etiam Colb. et Baluz.