LIBER VIGESIMUS QUARTUS.

Exponuntur undecim versus posteriores cap. XXXIII, et octodecim priores cap. XXXIV, præclaraque de Christo mediatore, de contemplatione, de conversionis ordine, de pastorali officio docentur.

CAPUT PRIMUM,

1. Cuncti, etiam electi, tentationibus obnoxii sunt. Eliu vim supernæ dispensationis insinuans, de a electi uniuscujusque percussione intulit, dicens : Appropinquabit corruptioni anima ejus, et vita illius mortiferis. Et dum tentatum hominem demonstrat unum, in qua tentatione sit positum humanum genus ostendit universum; dumque narrat quid specialiter agatur in singulis, liquido intimat quid generaliter agatur in cunctis. Sic enim tentationem expressit quorumdam, proprie singulorum, ut possit intelligi et universaliter omnium. Cunctum quippe electorum genus in hac vita hujus tædio laboris afficitur. Unde et mox huic generali pestilentiæ generale subintulit remedium medicinæ, dicens:

CAP. XXXIII, VERS. 23, 24. Si fuerit pro eo angelus loquens unum de similibus, ut annuntiet hominis requitatem, miserevitur ejus.

B

A carne veniens Dominus, non culpam nostram ex vitio, non pœnam ex necessitate suscepit (nulla enim labe peccati pollutus, reatus nostri teneri conditione non potuit, atque ideo mortem nostram omni necessitate calcata, cum voluit, sponte suscepit), recte dicitur quod pro tentato homine iste angelus unum de similibus loquitur, quia nec ita natus ut reliqui, nec ita mortuus, nec ita resuscitatus. Non enim coope rante coitu, sed Spiritu sancto superveniente conceptus est (Luc. 1, 35). Natus autem materna viscera et fecunda exhibuit, et incorrupta servavit. Rursum nos omnes cum nolumus morimur, quia ad solvendæ pœnæ debitum culpæ nostræ conditione coarctamur; ille autem, quia nulli admistus est culpæ, nulli ex necessitate succubuit pœnæ. Sed quia culpam nostram dominando subdidit, poenam nostram miserando suscepit, sicut ipse ait: Potestatem habeo ponendi animam meam, et potestatem habeo iterum sumendi eam (Joan. x, 18). Qui etiam præmisit : « Nemo tollit eam a me, sed ego pono eam a meipso. Rursum non ut reliqui suscitatus est, quia nostra (resurrectio in sæculi finem dilata est, illius vero die tertio celebrata. Et nos quidem per illum resurgimus, nam ipse per se. Neque enim qui Deus erat sicut nos ab alio ut resuscitari potuisset indigebat. In eo ergo ejus resurrectio distat a nostra, quod non per nosmetipsos resurgimus, sicut ipse. Pro eo enim quod simpliciter homines sumus, superiori adjutorio ut resurgere valeamus indigemus. Ille autem ejusdem resurrectionis vim cum Patre et Spiritu sancto Deus exhibuit, quam tamen solus in humanitate percepit. [Vet. III.] Quia igitur Dominus vere natus, vere mortuus, vere suscitatus, in omnibus tamen distat a nobis magnitudine potentiæ, sed sola concordat nobis veritate naturæ, bene dicitur, quia pro nobis angelus iste unum de similibus loquitur. Cum enim in cunctis operationibus suis immensa nos virtute transcendat, in uno tamen a nobis, id est in formæ veritate non discrepat.

[Rec. II.] 2. Christus Deus et homo pro hominibus Deum interpellat. Incarnationis œconomia. —Quis enim est iste angelus, nisi ille qui per prophetam dicitur : Magni consilii angelus(Is. 1x, 6, sec. LXX)? Quia enim Græca lingua evangelizare denuntiare dicitur, semetipsum nobis annuntians Dominus angelus vocatur. Et bene ait: Si fuerit pro eo angelus loquens, quia, sicut ait Apostolus, etiam interpellat pro nobis (Rom. v, 34). Sed quid pro nobis loquatur, audiamus : Unum de similibus. Mos medicinæ est ut aliquando similia similibus, aliquando contraria contrariis curet. b Nam sæpe calida calidis, frigida frigidis; sæpe C autem frigida calidis, calida frigidis sanare consuevit. Veniens ergo ad nos desuper medicus noster, tantisque nos inveniens languoribus pressos, quiddam nobis simile, et quiddam contrarium apposuit. Ad homines quippe homo venit, sed ad peccatores justus. Concordavit nobis veritate naturæ, sed discrépavit a nobis vigore justitiæ. Vitiosus enim homo corrigi non poterat nisi per Deum. Videri autem debuit qui corrigebat, ut præbendo imitationis formam, anteactæ malitiæ mutarent vitam. Sed videri ab homine non poterat Deus; ergo homo factus est, ut videri potuisset. [Vet. II.] Justus igitur atque invi. sibilis Deus, apparuit 761 similis nobis homo visibilis, ut dum videtur ex simili, curaret ex justo; et dum veritate generis concordat conditioni, virtute D artis obviaret ægritudini.

3, Dominus in carne veniens, nec culpam ex vitio, nec pœnam ex necessitate suscepit. Quia ergo in

videlicet nos inimica illa persuasio in culpæ contagio ab ipsa radice polluerat (Genes. II, 5), nullusque erat qui apud Deum pro peccatoribus loquens, a peccato liber appareret, quia ex eadem massa editos æque cuncios par reatus involverat (Rom. v, 11). Proinde venit ad nos Unigenitus Patris, assumpsit ex nobis naturam, non perpetrans culpam. Sine peccato quippe 762 esse debuit, qui pro peccatoribus intervenire potuisset, quia nimirum alienæ pollutionis contagia non tergeret, si propria sustineret. Bene ergo dicitur quia in eo a quod similis nobis apparuit, æquitatem hominibus annuntiavit. Intercedens enim pro peccatoribus, semetipsum justum hominem qui pro aliis indulgentiam mereretur ostendit. Sequitur: CAPUT III Rec. 111].

A circumcisis [Ezech. xxx11, 19]. Omnis enim qui fœditatem infirmitatis suæ considerare negligit, sed per elationis fastum virtutis sue gloriam attendit, unde pulchrior est, inde descendit, quia extollendo se de suis meritis, inde d in ima interitus corruit, unde gloriosum se esse judicavit. Qui descendens cum incircumcisis dormit, quia in æterna morte cum cæteris peccatoribus deficit. Quia ergo homo iste humiliter corruptioni se propinquum esse cognovit, bene de eo dicitur Libera eum, ut non descendat in corruptionem, ut eo magis evadat pœnam, quo oculos suos ⚫ non advertit ad culpam, Quia vero nullus erat cujus meritis nobis Dominus propitiari debuisset; Unigenitus Patris, formam infirmitatis nostræ suscipiens, solus justus apparuit, ut pro peccatoribus intercederet (Phil. 11, 7).

VERS. 24.-Miserebitur ejus, et dicet: Libera eum, B ut non descendat in corruptionem, inveni in quo ei propilier.

с

5. Solus Christus nos liberavit, Deumque propitiavit. Fortitudo ex humilitate.-Mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus in eo miseretur homini, quo formam hominis sumpsit (1 Tim. 11, 5; Philipp. 11, 7); qua misericordia pro redempto homine dici Patri: Libera eum, ut non descendat in corruptionem. Sicut jam supra diximus, b dicere ejus est Libera hominem, naturam hominis assumendo liberam demonstrare. Ex ea quippe carne quam sumpsit, etiam hanc ostendit liberam quain redemit. Quæ redempta videlicet caro nos sumus, qui cognitione nostri reatus astringimur. Sed Mediatoris tanti æquitatè liberamur, sicut ipse ait : Si vos Filius liberave- C rit, vere liberi eritis (Joan. viu, 36). Et bene pro hoc redempto homine dicitur: Non descendat in corruptionem. [Vel. IV.] Superius enim dictum fuerat: Appropinquabit corruptioni anima ejus; postmodum dicitur: Non descendat in corruptionem. Ac si diceret : Quia cognoscendo infirmitatem suam, esse se corruptioni proxinium non ignorat, idcirco ad corruptionis interitum non descendat. Ad corruptionem enim juste descenderet, si suis viribus longe se a corruptione esse judicaret. Sed quia corruptioni appropinquavit humiliter, debet ab ea misericorditer liberari: ut eo contra impugnantia vitia fortis sit, quo se suis meritis agnoscit infirmum. Quisquis enim supra se extollitur, ipso elationis suæ pondere gravatur; et eo se in infimis mergit, quo, in superbiæ vitium D proruens, ab eo qui vere excelsus est elongavit ; atque inde magis ima appetit, unde se conjunctum summis æstimavit; sicut per prophetam extollenti se animæ dicitur : Quo pulchrior es descende, et dormi cum in

a Supplevimus ex Mss. Anglic. et nostris voculam, nobis, ab Editis exsulantem.

b Locus hic in Editis poster. ita habetur: dicere ejus est liberare hominem, naturam hominis liberam demonstrare. Quibus nihil obscurius. Ope Mss. et vel. Edit. eum sic restituimus, ut omnia pateant; sensus enim est, Christum tunc dixisse Patri de homine lapso, libera eum, quando naturam humanam assumendo liberam demonstravit.

• Sic cum Colb., Ebroic. cæterisque Norm. veteres Edit., ubi in recentioribus legitur, qui conditione.

:

6. Nullus hominum coram Deo intercessor justus pro hominibus apparuit.-Et bene pro redempto homine isto loquens angelus dicit: Inveni in quo propitier ei. Ac si aperte 763 Mediator Dei et hominumn dicat Quia nullus hominum fuit qui coram Deo intercessor justus pro hominibus appareret, memelipsum ad propitiandum hominibus hominem feci, et dum me hominem exhibui, & in quo juste hominibus propitiarer inveni. Et quia infirmitatem suscipiens Dominus, dum pœnam nostram moriendo toleravit, corruptionem nostram resurgendo mutavit, bene iste angelus mortalitatis nostræ flagella subjungit, eorumque miseretur, dicens:

CAPUT IV.

VERS. 25. Consumpta est caro ejus a suppliciis; revertatur ad dies adolescentiæ suæ.

7. A Deo recedentes, nihil nisi quo affligeremur, invenimus. In illo quippe primo homine a Deo recedente repulsi a paradisi gaudiis, in hanc morialis vitæ ærumnam cecidimus, et quam gravem culpam serpentis suasione commisimus (Genes. 1, 23),

pœna nostræ ultionis sentimus. Huc enim lapsi, nihil extra Deum, nisi quo affligeremur, invenimus. Et quia per oculorun visum carnem secuti sumus, de ipsa carne, quam præceptis Dei præposuimus, flagellamur. In ipsa quippe quotidie gemitum, in ipsa cruciatum, in ipsa interitum patimur, ut hoc nobis i mira dispositione Dominus in pœnam verteret, per quod fecimus culpain; nec aliunde esset interim censura supplicii, nisi unde fuerat causa peccati, ut ejus carnis amaritudine homo erudiretur ad vitam, cujus oblectatione superbiæ pervenit ad mortem.

8. A carnalis vitæ suppliciis Christus nos eruit, el innovavit. Quia ergo innumeris humanum genus

Baluz. habet, cogitatione, pro cognitione.

d Editi, in ima deterius. Colb., in una interius. Sequimur Mss. Baluz., Vindoc., Norm.

e

Editi, non avertit a culpa, quo nihil insulsius, et a mente sancti Doctoris magis alienum. Lectio nostra est Mss. Angl. et Gallic.

f Vindoc., Pratel. et alii, intercedens.

8 Ebroic., in quo justo homine hominibus propițiarer inveni.

h Pratel., pœnæ nostræ ultione sentimus.

i Vindoc., Norm. et al., mira dispensatione.

a

securitate roboratur. Illa compunctio afficientes et tristes, hæc vero lætas lacrymas movet. Jubilum namque dicitur, quando ineffabile gaudium mente concipitur, quod nec abscondi possit, nec sermonibus aperiri; et tamen quibusdam motibus proditur, quamvis nullis proprietatibus exprimatur. Unde David propheta intuens electoram animás tantum gaudium mente concipere quantum sermone non valent aperire, ait Beatus populus, qui scit jubilationem (Psal. txxxvIII, 16). Non enim ait, Qui loquitur; sed, Qui scit, quia sciri quidem jubilatio intellectu potest, sed dicto exprimi non potest. Sentitar per illam quippe, quod ultra sensum est. Et cum vix ad hoc contemplandom sufficiat conscientia sentientis, quo

carnalis vitæ suppliciis premebatur, sed Redemptore Acum, gaudia superna conspiciens, spe quadam et
nostro veniente, et vitia corruptionis nostræ et tor-
menta deleta sunt, dicatur de redempto homine :
[Vet, V, Rec. IV.] Consumpta est caro ejus a suppli-
ciis; revertatur ad dies adolescentiæ suæ. Ac si dice-
ret Mortalitatis suæ pœna in quadam vetustatis suæ
senectute dejectus est; revertatur ad dies adolescen-
tiæ suæ,
id est prioris vitæ integritate renovetur, a ut
non in eo remaneat quo lapsus est, sed ad hoc re-
demptus redeat ad quod percipiendum conditus fuit.
Scriptura enim sacra sæpe adolescentiam pro novi-
tate vitæ ponere consuevit. Unde venienti sponso
dicitur: Adolescentulæ dilexerunt te (Cant. 1, 5); id
est, electorum animæ gratia baptismatis renovatæ,
quæ non in vita veteris usu deficiunt, sed novi homi-
nis conversatione decorantur. Senectutem quippe B modo ad hoc exprimendum sufficiat lingua dicentis?
veteris hominis inter vitia tabescentem deflebat
ille qui ait: Inveteravi inter omnes inimicos meos
(Psal. vi, 8). E contra alius gaudere in virtutibus ad-
monens, dicit: Lætare, juvenis, in adolescentia tua
(Eccle. x1, 9). Ac si diceret Fortis quisque gaudeat
in renovatione sua; id est, lætitiam suam non in vitæ
veteris voluptate, sed in conversationis novæ virtute'
constituat. Quia vero ad hoc novitatis robur non
nostris viribus, b sed Redemptore interveniente re-
vocamur, pro hoc flagellato homine deprecans ange-
fus dicat: Revertatur ad dies adolescentiæ suæ. Et
quia dum Redemptor noster Patrem pro nobis inter-
pellat, nos quoque vitæ pristina torpore discusso,
dad sitim orationis accendimur, apte de hoc homine
redempto subjungitur ;

с

:

CAPUT V.

VERS. 26. Deprecabitur Deum, et placabilis ei erit.

9. Christus pro nobis orans ad orandum nos accendit.

Quia ergo cordibus nostris lux se veritatis insinuans, modo districtam justitiam prætendendo contristat, modo interna gaudia aperiendo lætificat; post tenta. tionum amaritudines, post tribulationum luctus, apte subjungitur: Videbit faciem ejus in jubilo.

-

11. Ad illud non pervenitur nisi prius purgata igne tribulationis mente. - Menti enim nostræ de consideratione cæcitatis suæ prius ignis tribulationis immittitur, ut omnis vitiorum ærugo concremetur; et tunc mundatis oculis cordis illa lætitia patriæ cœlestis aperitur, ut prius purgemus lugendo quod fecimus; et postmodum manifestius contemplemur per gaudia quod quæramus. Prius a mentis acie exurente tristitia interposita malorum caligo detergitur, et C tunc resplendente raptim coruscatione incircumscripti luminis illustratur. Quo utcunque conspecto, in gaudio cujusdam securitatis absorbetur, et quasi post defectum vitæ præsentis ultra se rapta, in quadam novitate aliquo modo recreatur. Ibi mens ex im. menso fonte infusione superni roris aspergitur; ibi non se sufficere ad id quod rapta est contemplatur, et veritatem sentiendo, videt quia quanta est ipsa veritas, non videt. Cui veritati tanto magis se longe existimat, quanto magis appropinquat, quia nisi illam utcunque conspiceret, nequaquam eam conspicere se non posse sentiret.

Prius enim postulare angelum, et postmodum hominem dicit, quia nisi ante ipse Dominus 764 per incarnationem suam interpellans Patrem, vitam nostram peteret, nunquam se insensibilitas nostra ad postulanda ea quæ æterna sunt excitaret. Sed in-, carnationis ejus præcessit oratio, ut torporis nostri evigilatio subsequatur. [Vet. V1, Rec. V.] Quia vero post tentationes, sæpe post immensas amaritudines menti nostræ in occulto gaudio lux veritatis erumpit; bene de hoc tentato homine et deprecante sub, jungitur :

10. Duplex compunctio, una tristitiæ, altera lætitiæ
lacrymas eliciens. Ex hac ineffabile gaudium oritur.
Superius dictum est (lib. xxi, n. 40 et seq.), quo-
modo Deus innotescendo afficit, nunc vero dicitur
quomodo dum innotescit exhilarat. Aliter enim quis-
que compungitur, cum, interna intuens, malorum
suorum pavore terretur; aliter vero compungitur,

a Recent, Editi, ut non eo maneat quo. Mss. Vindoc.,
Turon., Ebroic. aliosque Norm. secuti sumus.
b Vindoc., Ebroic. et pl., sed mediatore interve-
niente renovamur.

Pratel. ac Vindoc., vitæ veteris.

12. Animus in contemplatione luce divina reverberatus ad se relabitur. Contemplatio non est solida et permanens visio. Adnisus ergo animi,, đum in illam D intenditur, immensitatis ejus coruscante circumstantia reverberatur. Ipsa quippe cuncta inplens, cuncta circumstat; et idcirco mens nostra nequaquam se ad comprehendendam incircumscriptam eircumstantiam 765 dilatat, quia eam inopia sue circumscriptionis angustat. Unde et ad semetipsam citius labitur, et prospectis quasi quibusdam veritatis vestigiis, ad sua ima revocatur. Hæc ipsa tamen per contemplationem facta non solida et permanens visio, sed, ut ita dixerim, quasi quædam visionis imitatio, d Ebroic., Vindoc. et pl., ad statum orationis.

• Vindoc., cum gaudia æterna.

f Vindoc., sed dictu; abest, sed, a Colb. et Baluz. s In Ed. Rom. Sixti V, severitatis; pro quo Mss. Anglic. et nostri habent, securitatis.

Dei facies dicitur. [Vet. VII.] Quia enim per faciem A quia experimento didicit quantum obediens esse de

beat præcepto. Et quem tunc culpa duxit ad pœnam, nunc pœna sua restringit a culpa, ut tanto magis delinquere metuat, quanto cogente supplicio et ipse jam quod perpetravit accusat. Unde et sequitur : CAPUT VIII [Rec. VI].

quemlibet agnoscimus, non immerito cognitionem Dei, faciem ejus vocamus. Unde Jacob postquam cum angelo a luctatus est, ait: Vidi Dominum facie ad faciem (Genes. xxxн, 30). Ac si diceret : Cognovi Dominum, quia me cognoscere ipse dignatus est. Quam cognitionem plenissime fieri Paulus testatur in fine dicens: Tunc cognoscam sicut et cognitus sum (1 Cor. xi, 12). Quia ergo post laborum certamina, post tentationum fluctus, sæpe in excessu anima suspenditur, ut cognitionem divinæ præsentiæ contempletur, quam tamen præsentiam et sentire possit, et explere non possit, recte post tot labores de hoc tentato homine dicitur: Videbit faciem ejus in jubilo. Quia vero unusquisque quanto amplius cœlestia contemplatur, tanto magis a terrena operatione corrigi- B eo quod justus est accusat. Qua accusatione sua Deo tur, bene post gratiam contemplationis, justitiam subdit operationis, dicens :

CAPUT VII.

IBID. Et reddet homini justitiam suam.

13. Qua ratione justitia, nostra dicatur. → Justitia nostra dicitur, non quæ ex nostro nostra est, sed quæ divina largitate fit nostra, sicut in Dominica oratione dicimus : Panem nostrum quotidianum da nobis hodie (Matth. vi, 11; Luc. x1, 3). Ecce et nostrum dicimus; et tamen, ut detur oramus. Noster quippe fit, cum accipitur, qui tamen Dei est, quia ab illo datur. Et Dei ergo est ex munere, et noster fit veraciter per acceptionem. Ita ergo hoc loco homini suam justitiam Dominus reddit, non quam ex semetipso habuit, sed quam conditus ut haberet accepit, et in C qua lapsus perseverare noluit. Illam ergo justitiam reddet Deus homini, ad quam conditus fuit, ut inhærere Deo libeat, ut minacem ejus sententiam pertimescat, ut serpentis callidi blandis jam promissionibus non credat.

VERS. 27- Respiciet homines, et dicet: Peccavi. 766 15. Qui sanctorum Patrum exempla respicit, peccatorem se intelligit, quod justitiæ est initium. – Se peccatorem non cognosceret, si justitiam non haberet. Nemo quippe tortitudinem suam, nisi cum rectus esse cœperit, deprehendit. Nam qui omnino perversus est, neque hoc potest videre quod est. Qui vero peccatorem se intelligit,jam ex parte aliqua justus esse inchoavit, atque id quod non justus fecerat, ex

ratio distin

inhærere inchoat, dum rectum contra se judicium
proferens, hoc in se quod illi sentit displicere con
demnat. Recepta ergo justitia sua dicit homo iste:
Peccavi. Et notandum quod præmittitur : Respicit ho-
mines; et tunc deinde subjungitur: Et dicet, Peccavi.
Ideo enim nonnulli peccasse se nesciunt, quia homi-
nes non attendunt. Nam si considerarent homines,
citius agnoscerent quantum peccando infra homines
cecidissent. Et quamvis Scriptura sacra aliquando
homines ponere soleat humana sapientes, sicut ait
Apostolus: Cum enim sit inter vos zelus et contentio,
nonne carnales estis (I Cor. 11, 3)? et paulo post sub-
jicit, dicens: Nonne homines estis? nonnunquam ta-
men homines dicit eos quos a bestiis
guit, id est quos non atteri bestiali passionum motu
demonstrat. Quibus per prophetam Dominus dicit :
Vos autem greges paɛcuæ meæ homines estis (Ezech.
XXXIV, 31), quia illos nimirum Dominus pascit, quos
voluptas carnis jumentorum more non afficit. At
contra hi qui carnali affectioni succumbunt, non jam
homines, sed jumenta nominantur, sicut de quibus-
dam in peccato suo morientibus per prophetam di-
citur: Computruerunt jumenta in stercore suo (Joel.
1, 17). Jumenta quippe in stercore suo computre-
scere est carnales homines in fetore luxuriæ vitam
finire. Non enim esse homines, sed jumenta decla-
rantur, de quibus per prophetam dicitur: Unusquis-
que ad uxorem proximi sui hinniebat (Jerem. v, 8). Et
de quibus propheta alius dicit: d Ut carnes asinorum,

14. Quotidie diabolus verba Dei de cordibus hominum conatur evellere. — Quod enim in paradiso egit (Genes. 11, 5), hoc quotidie antiquus hostis agere non desistit. Verba quippe Dei de cordibus hominum molitur evellere, atque in eis ficta promissionis stæ blandimenta radicare; quotidie id quod Deus minatur levigat, et ad hoc credendum quod falsum promittit invitat. Falso enim pollicetur temporalia, ut mentibus hominum ea supplicia leviget quæ Deus minatur æterna. Nam cum præsentis vitæ gloriam D carnes eorum; et fluxus equorum, fluxus eorum (Ezech. spondet, quid aliud dicit quam, Gustate, et eritis sicut dii? [Vet. VIII.] Ac si aperte dicat: Temporalem concupiscentiam tangite, et in hoc mundo sublimes apparete. Et cum timorem divinæ sententiæ amovere conatur, quid aliud loquitur quam id quod primis hominibus dixit : Cur præcepit vobis Deus, ut non comederetis de omni ligno paradisi (Genes. 11, 1)? Sed quia divino munere redemptus homo justitiam recepit, quam dudum conditus amisit, robustiorem se jam contra blandimenta callidæ persuasionis exercet,

a Baluz. et Colb., locutus est.

blidem, sæpe in excelsis.

Colbert. et Baluz., ratione distinguit,

XXIII, 20). Unde et per David dicitur: Homo cum in honore esset, non intellexit, comparatus est jumentis insipientibus, et similis factus est illis (Psal. XLVII, 13). Cum ergo vocentur homines hi qui justitiæ ratione suffulti sunt, et irrationabilia jumenta nominentur hi qui carnali delectationi deserviunt, recte de hoc pœnitente dicitur: Respiciet homines, et dicet: Peccavi. [Vet. IX.] Ac si dicatur : Sanctorum virorum exempla conspicit, atque eorum comparatione se pensans, iniquum se esse deprehendit. Qui enim

d Turon., ut carnes jumentorum; in Colb., Baluz et aliis, asinorum.

plenissime intelligere appetit qualis est, tales nimi- A Christi bonus odor sumus Deo (11 Cor. 11, 45)? Electi

rum debet conspicere qualis non est ut ex bono-
rum forma metiatur, quanto ipse deserto bono de-
formis est. Ex his quippe quibus plenissime bona
adsunt, perpendit recte, quæ sibi minus sunt, atque
in illorum pulchritudine conspicit feditatem suam,
quam in semetipso et potest perpeti, et sentire non
potest. Lucem namque debet conspicere, qui vult
de tenebris judicare, ut in illa videat quid de tene-
bris æstimet, per quas videre præpeditur. Peccator
namque si incognita vita justorum semetipsum con-
spicit, peccatorem se nullatenus comprehendit. Vi-
dere enim se non potest, quia, fulgorem lucis nesciens,
cum semetipsum conspicit, quid aliud quam tenebras
attendit? Justorum ergo debemus vitam conspicere, ut
subtiliter deprehendamus nostram. Illorum videlicet B
species,quasi quædam formanobis imitanda proponitur.

767 16. Justi libri sunt, ex quibus judicabimur.— a Viva lectio est vita bonorum; unde et non immerito iidem justi m sacro cloquio libri nominantur, sicut scriptum est: Libri aperti sunt, et alius liber apertus est, qui est vitæ, et judicati sunt mortui ex his quæ scripta erant in libris (Apoc. xx, 12). Liber namque vitæ est ipsa visio advenientis judicis. In quo quasi scriptum est omne mandatum, quia quisquis eum viderit, mox, teste conscientia, quidquid non fecit intelligit. Libri etiam aperti referuntur, quia justorum tunc vita conspicitur, in quibus mandata cœlestia opere impressa cernuntur. Et judicati sunt mortui ex his quæ scripta erant in libris, quia in ostensa vita justorum, quasi in expansione librorum C legunt bonum quod agere ipsi noluerunt, atque ex éorum qui fecerunt comparatione damnantur. Ne ergo unusquisque tunc videns eos quod non fecit defleat, nunc in eis quod imitetur attendat. Quod quidem facere electi non cessant. b Meliorum namque vitam considerant, et deterioris usus conversationem mutant.

[Vet. X.] 17. Et lilia inter quæ pasci debemus. Unde sponsi voce sanctæ Ecclesiæ in Canticis canticorum dicitur: Duo ubera tua sicut duo hinnuli capreæ gemelli, qui pascuntur in liliis, donec aspiret dies, et inclinentur umbræ (Cant. iv, 5). Quæ enim sunt duo ubera, nisi ex Judæa ac gentilitate veniens uterque populus, qui in sanctæ Ecclesiæ corpore per intentionem sapientia arcano est cordis infixus? Ex D quo populo hi qui electi sunt idcirco capreæ hinnulis comparantur, quia per humilitatem quidem parvos sese ac peccatores intelligunt, sed eis per charitatem currentibus, si qua obstacula de impedimento temporalitatis obviant, transeunt, et datis contemplationis saltibus, ad superna conscendunt. Qui ut hæc agant præcedentium sanctorum exempla conspiciunt. Unde et in liliis pasci referuntur. Quid enim per lilia, * nisi illorum vita declaratur, qui veraciter dicunt:

a Ita Baluz., Colb., Norm. At Editi post proponitur habent quia viva lectio est vita bonorum; unde. Sed obscurior fit sensus additione voculæ quia, et mutata punctuatione. Hac voce (punctuatio), licet minus usitata, aut etiam recens conflata, uti coget aliquando

ergo ut assequi summa prævaleant, conspecta odorifera et candida justurum vita, satiantur. Jam quidem vi. dere Dominum sitiunt, jam de ejus contemplatione satiari charitatis æstibus inardescunt. Sed quia in hac vita positi necdum valent, per præcedentium interim Patrum exempla pascuntur. Unde et apte illic tempus de ipso liliorum pastu definitur, dum dicitur: Donec aspiret dies, et inclinentur umbræ. Tandiu quippe refici justorum exemplis indigemus, donec præsentis mortalitatis umbras, æterno die aspirante, transeamus. Cum enim hujus temporalitatis umbra, transacta hac mortalitate, fuerit inclinata, quia ipsius diei internum lumen cernimus, nequaquam jam appetimus ut ad amorem ejus per aliorum exempla flagremus. Nunc autem quia necdum eum intueri possumus, summopere necesse est ut eorum qui illum perfecte secuti sunt conspectis actionibus incitemur. Intueamur ergo quam pulchra est agilitas sequentium, et videamus quam turpis sit nebetudo pigrorum. Statim namque, ut bene agentium gesta respicimus, nosmetipsos confusione intima ulciscente judicamus: mox verecundia mentem concutit, mox juste sæviens reatus addicit; et vehementer hoc etiam displicet, quod adhuc fortasse turpiter libet.

--

18. Justus templum Dei est, ex cujus conspectu de iniquitatibus nostris confundimur. Unde bene per Ezechielem dicitur: Fili hominis, 768 ostende domui Israel templum, ut confundantur ab iniquitatibus suis, et metiantur fabricam, et erubescant ex omnibus quæ fecerunt (Ezech. XLIII, 10). Templum quippe Dei filiis Israel ad confusionem ostenditur, quando uniuscujusque justi anima, quam inspirando Deus inhabi tat, quanta sanctitate fulgeat, ad confusionem suam peccatoribus demonstratur, ut in illa bonum quod negligunt videant, et in seipsis malum quod operantur erubescant. Metiri vero fabricam est pensare subtiliter justorum vitam. Sed dum metitur fabricam, necesse est ut ex cunctis quæ fecimus erubescamus, quia bonorum vitam quanto subtilius pensando discutimus, tanto severius in nobis omnia inique gesta reprobamus. Bene autem prophetæ dicitur ut ostendat templum. Quia enim justorum rectitudinem considerare peccator dissimulat, saltem hanc ex voce prædicantis agnoscat. Templum quippe peccatoribus ostendere est sponte sua considerare nolentibus rectorum opera narrare. Qui itaque, sicut diximus, perduci ad summa desiderant, semper necesse est ut meliorum provectibus intendant, quatenus tanto districtius in se culpas judicent, quanto in illis altius quod admirentur vident.

19. Ipsi justi ex aliorum sanctorum consideratione proficiunt. Sed quid ista de peccantibus dicimus, cum ipsos quoque operatores justitiæ tanta proveli dispensatione videamus (1 Cor. x1, 8, 9, 10 et 11)? necessitas, ne circumlocutionibus detur locus. b Editi, reluctantibus Mss., meliorem. c Turon., nisi illorum vita comparatur.

d Turon., imitemur.

• Idem Codex, tepitudo pigrorum.