Obrazy na stronie
PDF
ePub

est valor, ita et libri pretium non tantum a mole, A obstaret, etiamsi auctor hæreticus esset, Vítam ab eo sed ei ab auctore æstimatur.

Quod si auctor quandoque latet, tunc investigare conabimur interpretem; qui si antiquus, si doctus, si probus, non magnopere de auctore laborabimus. Cur enim quod judiciosus interpres suo dignum stylo calamove judicavit, non vel ipsius fide recipiamus?

Quia vero multi hic libri sunt, à diversis auctoribus conscripti, et de quibusdam perplexissima res est, de singulis libris inquirani singulis prolegome

nis.

PROLEGOMENON III.

Quis primi libri auctor?

Dico primi libri auctores varii sunt : quidam certi, quidam dubii, quidam incerti.

Certi auctores, cuarum singuli Vitarum, sunt : 1. Divus Hieronymus, auctor Vitarum aliquot, ut Pauli primi eremitæ, Hilarionis anachoretæ, Malchi monachi captivi, Fabiolæ, Paulæ Marcellæ Romanarum viduarum. 2. Sanctus Athanasius episcopus Alexandrinus, auctor Vita sancti Antonii. 3. Paphnutius, auctor Vitæ sancti Onuphrii eremitæ. 4. Sanctus Ephrem Syrus, auctor Vitæ sancti Abrahæ eremitæ, et Mariæ ejus neptis. 5. Amphilochius Iconiensis episcopus, auctor Vitæ Divi Basilii Cæsarea Cappadociæ episcopi. 6. Antonius auctor Vitæ sancti Sineonis Stylitæ. 7. Leontius Neapolis Cypriorum insulæ episcopus, auctor Vitæ sancti Joannis Eleemosynarii patriarchæ Alexandrini. 8. Joannes Damacenus auctor Vitæ sanctorum Barlaam et Josaphat.

9. Jacobus diaconus Edessenus, auctor Vitæ sanctæ Pelagiæ. 10. Sophronius, patriarcha Jerosolymitanus, auctor Vitæ sanctæ Mariæ Ægyptiacæ

(x1) Dubius unus est Theophilus, auctor Vitæ Macarii Romani. Nam quod Baronius not. ad Martyrolog. Rom. 2 Januarii ait, Macarii Romani Vitam, quæ est in Vitis Patrum, scriptam per Theophilum, nescio an illi sit tribuenda. Habetur quidem nomen Theophili initio Vita Macarii, sed et nomina ducrum sociorum adjunguntur, Sergii et lygini. Et quod narratur, omnium narratur nomine, ut non proclive sit definire quis eorum trium hanc de Macario narrationem in scripta retulerit.

B

C

mo Gratianus, in decreto 27, q. 2, cap. 26, Ilieronymi nomine, Macarii e thalamo fugam citat, quod non aliunde quam ex hac Macarii Vita videtur D hausisse.

Quod vero Hieronymi nomine citaverit, id errore communi factum, quo Vita Patrum omnes vulgo Hieronymo fuere tributa; cujus erroris occasionem et originem vide infra, prolegom. 4, § 8.

Incerti auctores sunt reliquarum Vitarum, quæ primo libro continentur.

Sed interpellat hic D. Constantinus Cajetanus, qui in Apologia sua pro Joanne Gersen, sanctæ Euphrosynæ Vitæ certum videtur velle assignare auctorem, et quidem hæreticum. Quod equidem unde hauserit nescio, certe nullius nomen prodit auctoris. Qui ubi proditus fuerit, examinabitur ejus conditio. Et quid

descriptam sinceram esse? Facile cuique est åspoμia

[ocr errors][merged small]

De hoc potissimum libro quæstio est. Hic enim ille est quem veteres plerique, dum Vitas Patrum citant, intelligunt. Quod colligere est tum ex divo Hieronymo, epist. ad Ctesiphontem adversus Pela gian., ubi ait, Joannem in ipsius libri poni principio, quem hic primum reperies; tum ex Gennadio, de illustr. Eccle. Script., cap. 40, qui asserit librum, ‹ qui attitulatur Vita Patrum, velut continentissimi et eruditissimi viri (Evagrii) mentionem facere ; › qui libri hujus cap. 27 occurrit.

Tam variæ pugnantesque de auctore hujus libri (nisi velimus a singulis diversos libros scriptos vel interpolatos) sententiæ sunt, ut operæ pretium sit eas in paragraphos partiri, ut singularum momenta appareant, et justa judicii trutina expendi possint. Auspieabor a Græcis.

§ 1. Auctorem videri Timotheum episcopum Alexandrinum.

[XII] Sozomenus, lib. vi, cap. 29 Hist. Eccl., cum de Apollone, qui in Thebaide vixerat, egisset, addit : Ἀλλ ̓ οἷᾳ μὲν ἀγωγῇ ἐχρῆτο, καὶ ἡλίκων ἦν θείων καὶ παραδόξων πραγμάτων ποιητής, ἱστορεῖ Τιμόθεος ὁ τῶν ̓Αλεξανδρείων ἐκκλησίαν ἐπιτροπεύσας εὖ μάλα, αὐτοῦ καὶ πολλῶν ὧν ἐπεμνήσθην, καὶ ἄλλων δοκίμων μοναχών τοὺς βίους διεξελθών. Sed quænam fuerit ejus disciplinæ ratio, et quanta quamque divina fecerit mira

cula, Timotheus Ecclesiæ Alexandrine antistes accurate narrat: qui non illius modo, sed aliorum etiam complurium, de quibus facta est a me mentio, Vitas litteris persecutus est. Atqui capite præcedenti mentio facta monachorum Joannis, Or, Amon, Beni, Theonæ, Copri, Helle, Eliæ, Apéllis, Isidori, Serapionis, Dioscori et Eulogii, quorum omnium Vitæ in hoc secundo Vitarum Patrum libro habentur.

Equidem, qui Timotheum libri hujus auctorem faceret, nondum legi; visum tamen mihi fuit id quod de eo habet Sozomenus in medium producere, ut doctiorum judicio perpendi possit. Mibi certe omnino vero simile fit plerasque libri hujus Vitas ex Timotheo adumbratas. Apollonis sane Vita, quam Timotheus dicitur sû μáda, seu accurate scripsisse, hoc libro, cap. 7, accurate perscriptan habes Apollonii nomine. Exstat quidem eodem modo apud Palladium Lausiac. Hist. cap. 52, sed omnino alter ab altero habet, recentior forte a vetustiore; quanquam ætate potius suppares sunt.

§ II. Auctorem videri Palladium Galatam Helenopoleos episcopum.

Galenus Westcapellius, catech. 215, ubi refutat historiolam de Macario, qui dicitur e nuptiis fugisse, Palladium hujus libri auctorem videtur facere. Ait enim Ne in illo quidem fictitio libro, qui inscribitur, nescio qua grammatica, Vitas Patrum, quid

[ocr errors]

fuam deprehendi; ubi Palladius, utrique Macario A præfatione ad lectorem: Ex opere ipso agnosci familiariter notus, longe alia refert. ›

Equidem quod Palladius, vel quisquis libri hujus est auctor, utrique Macario familiariter notus fuerit, in hoc libro, seu Vitis Patrum non dicitur; sed in ipsa Palladii Lausiaca Historia profitetur Palladius, se Macario Alexandrino convixisse.

Sed ut Galenum errore liberem, non de Macario Ægyptio vel Alexandrino (ut Galenus videtur existimasse) narratur ea historiola, sed de Macario Romano, cujus Vitam primo libro hic reperies; habetur quoque ea de Macarii e thalamo fuga narratio in decreto 27, q. 2, cap. 26, Scripsit.

Quia tamen et in hoc libro, et in Lausiaca Historia, eadem fere [x] non tantum de utroque Macario, sed et de aliis plerisque omnibus habentur, non B inanis omnino suspicio est, vel auctorem hujus libri a Palladio, vel hunc ab illo, vel utrumque a tertio quopiam, ordine tantum mulato, quibusdam detraclis vel additis, sua mutuatos.

Est quidem nonnulla in narratione diversitas, sed ea perparva. Nam in hoc libro cap. 1, quod de Joanne est, narrat auctor se cum septem fratribus Joannem accessisse; in Lausiaca autem Historia narrat auctor quod solus Joannem convenerit, et post fratribus suis sociis de eo indicaverit, qui deinde ad eum profecti sunt, ex quorum narrat ore quæ præter ea quam ipse viderat de Joanne refert. Prolegomeno 14, in interprete libri vii.

Equidem in vetustissimo quodam libello manuscripto collegii nostri Brugensis, quo variæ sanctorum Vitæ continentur, atque inter cæteras Abrahæ eremitæ, præmittitur ei Vitæ præfatio, Benedictus Deus, et cum hoc titulo: Incipit prologus Palladii viri doclissimi de Vitis Ægyptiorum Patrum, quæ quidem præfatio hic huic secundo libro præfigitur.

§ III. Auctorem videri Heraclidem Bithyniæ episcopum.

Qui hoc diserte assereret, præter Gesnerum inveni neminem. Ita enim ille Bibliothecæ suæ tom. Ill, tit. vi, p. 1: ‹ Heraclidis historia non alia puto quam de Vitis Patrum. ›

.

potest quod Alexandrinus, quod Christi succensus amore, inter deserta et antra ferarum pauperiem secutus; quod Bithyniæ ( ipso quidem invito ac reclamante) totius populi suffragio in episcopum suffectus. Vide plura de eo apud Petrum, in Catalogo SS., libro x1, cap. 87.

Baronius, annali 388 Heraclidis Paradisum eumdem facit cum Lausiaca Historia Palladii. Sane eadem utrobique reperias. [xiv] De utroque igitur idem esto judicium, quoad libri hujus auctorem.

Idem ante Baronium senserat Aloysius Lipomanus episcopus Veronensis, tomo III de Vitis sanctorum, qui editionem Heraclidis, nonnulla interpolatione adhibita (de qua vide prolegomeno 14, ubi agitur de interprete libri vin, cujus auctor est Palladius) Palladii nomine tomo illi III inseruit. Qui porro discutiendum sibi operæ pretium arbitratus est, unde factum sit ut ementito vero hujus libri auctore (ut ipse existimat) sub titulo Paradisi Heraclidis in lucem emerserit.

Idque primum, inquit, menti occurrit, Parisinum typographum istius commenti parentem exstitisse. Cum enim legisset is per divum Hieronymum in prooemio Dialogorum contra Pelagianos fuisse scriplum, Palladium, servilis nequitia virum, Origenis hæresim instaurare, › divum quoque Epiphanium in epistola ad Joannem episcopum Jerosolymitanum asserentem, ‹ Palladium Galatam, qui olim sibi fuerat C charus, Origenis hæresim prædicare et docere, › veritus est bonus impressor, ne, si librum sub aucto ris nomine evulgaret, is statim ab initio, ut ab hæretico homine conscriptus, exploderetur. Cogitavit igitur (meo judicio) stropham illam, ut de Palladio Paradisum faceret, cujus perfacilis inversio videbatur, et tanquam ab alio compositum volumen edidit, quo doctos viros ad ejus emptionem facilius animaret. » Ita quidem Aloysius.

Cujus sane viri doctissimi studium atque industriam obscura quemque pervestigandi uti laudamus, ita hic conjecturæ felicitatem probare non possumus. Vere enim typographus librum eum Heraclidis nomine prænotatum invenit, et titulo Paradisi insignitum. Ita enim Ms. præfert quem inspexi, et jam olim

Trithemius, Catal. Eccl. Script., asserit Heraclidem monachum de Vita et conversatione sanctorum Patrum scripsisse : ‹ Heraclides, inquit, monachus, vir moribus sanctus, et divinarum Scripturarum erudi- Da Vincentio Belvacensi in Speculo historiali, libro tione insignis, sanctorum Patrum anachoretarum, ac monachorum diligentissimus inquisitor et imitator, qui velut argumentosa apis de singulorum conversatione flores virtutum in alveolum pectoris sui conferens, mel spiritalis dulcedinis procreavit, scripsit inter alia ad ædificationem legentium opus insigne, de Vita et conversatione sanctorum Patrum in eremo, vel in cœnobiis degentium sub regula, cujus titulus est, Paradisus, librum 1. Claruit temporibus Gratiaui imperatoris anno Domini 380. ›

Prodiit hic liber Parisiis, ex officina Bellovisiana apud Joannem Parvum, anno Domini 1504, cura Jacobi Fabri Stapulensis, qui hæc de eo habet in

[ocr errors]

XVII, a capite 64, adusque 99, et Petro a Natalibus in Catalogo sanctorum, libro x1, cap. 87, eo nomine tituloque adductus est. Quin et veteribus Paradisus notus fuit. Photius enim Bibliothecæ suæ Codice 198 libri meminit qui inscriptus est Νέον Παραδείσιον, id est, Novus Paradisus, quod de Limonario, seu Prato spirituali Joannis Moschi intelligi, declaratur sequenti Codice 199. Unde facile colligere est, si Novus aliquis Paradisus est, et Veterem aliquem fuisse, quem non alium ab hoc nostro fuisse liceat existimare.

Heraclides quoque, monachus quidam tempore Macariorum notus fuit, ut constat ex Nicephoro, lib. 1x, cap. 14. Quin et synodus ad Quercum habita,

dicemus) deduxit. Quia igitur Evagrius hujus Vitæ, quæ cæteris Patrum Vitis adjungitur, et forte in nonnullis Mss. præmittitur, interpres fuit, existimaverit Trithemius atque Sixtus, etiam reliquarum Vitarum vel interpretem vel auctorem esse.

apud Photium, Conice 59 de causa Joannis Chrysosto- A grius ille Antiochenus (ut ad Vitam sancti Antonii mi, Heraclidis cujusdam meminit: ubi post primum et secundum accusationum a Joanne diacono propositarum caput [xv] examinatum subditur: Deinde coeperunt de Heraclide et Palladio Helenopolis epi scopis agere. Diciturque Heraclides fuisse Origenista, et a Chrysostomo Ephesiorum episcopus ordinatus. lidem conjunguntur articulo secundo in libello ab Acacio eidem synodo contra Chrysostomum oblato. Fusius de eo in Vita sancti Chrysostomi per Georgium Alexandrinum, qui ait eum in solitudine degisse solitarium.

Labitur porro Sixtus cum Trithemio, dum Evagrios duos in unum conflant. Distinctus enim est Evagrius Episcopus Antiochenus ab Evagrio monacho et discipulo sancti Macarii Ægyptii.

Delrius noster, parte tertia Syntag. Trag. in Octaviam Senecæ, actu 4 pag. 552 occasione Vitæ sancti Antonii ab Evagrio hoc Antiocheno in Latium traductæ, in qua locum quemdam restituit, agit porro de alio hujus opere, nondum, ut existimabat, edito, quod

Valde suspicor Palladium, ut tertio ex Herveti versione auctior prodiit, ex variis auctoribus esse concinnatum. Nam si Palladii primam editionem inspicias, vix tertiam eorum partem in ea invenias quæ B hic excutiendum. ‹ Evagrius, inquit, diaconus Theoin postrema habentur. Inde prodiit Heraclidis titulo instructior aliquanto prima illa editione Palladii, minus tamen locuples quam postrema. Suspicionis meæ fundus est, duplex præfatio apud Palladium, una Heraclidis, altera ipsius Palladii; ut facile fieri potuerit alterum alterius librum suo interseruisse. Sane dictum quod habetur lib. v de Vitis Patrum, libello x, § 67, nomine Palladii, idem habetur in epistola Heraclidis Cappadociæ episcopi ad Lausum præpositum, ipsius Heraclidis nomine, quæ epistola Lausiacæ Historiæ præmittitur. De varia Palladii editione vide prolegomeno 14, ubi de interprete libri vííí agitur.

Nec mirum hic videri debet, a diversis, mutato nonnihil ordine, nunc imminuta, nunc auctiora eadem prodiisse, nam et in aliis hic adjunctis libris idem C factitatum reperies. Quæ enim libro in et vii habentur, eadem fere omnia libro v et vi reperies; qui tamen libri singuli, ut singularem suum habent interpretem, ita et singulares auctores habuisse omnino mihi persuadeo, quinto et sexto fortasse exceptis, qui uterque eumdem Græcum auctorem videtur habuisse, ut colligitur ex Pothio; atque in hac editione tantum divisi sunt ob diversos interpretes. Vide Prolegomenon ultimum, Animadversione 4.

§ IV. Auctorem videri Eragrium episcopum Antiochenum.

Trithemius, Catalogo Script. Eccles., Evagrium episcopum Antiochenum Vita Patrum primum auctorem facit Evagrius, inquit, monachus et discipulus sancti Macarii Ægyptii, et postea episcopus Antio- D chenus, vir undecunque doctissimus, et tam sæcularibus quam divinis Scripturis eruditus, Græco et Latino peritus eloquio, etiam in episcopatu prioris vitæ austeritatem custodiens, tantæ abstinentiæ fuit, ut miraculo haberetur. Hic primus Vitam sanctorum Patrum scriptis commendavit. Quæ eadem iisdem pene verbis repetit Sixtus Senensis Bibliothecæ sanctæ libro IV.

Quod sane unde hauserint, suspicari non possum, cum nullus veterum, mea quidem scientia, huic auclori eas Vitas asserat. Fors iis imposuit [xvi] Evagrii nomen, quod Vitæ sancti Antonii præfigitur, quam e Græco divi Athanasii fonte, in Romanum solum Eva

dosii senioris tempore vixit, et tres libros de Vita sanctorum monachorum, quos in Ægypto vidit, conscripsit, quos vidi Burdegale in Bibliotheca collegii societatis Jesu, perantiquis characteribus, in membranis descriptos; satis eleganti, licet rudi, stylo. In quorum libro III se a Narbona in Ægyptum navigasse scribit, et Bethlehemi divum Hieronymum convenisse. Dignus scriptor, qui lucem aliquando aspiciat, alius ab illo cujus feruntur a nonnullis Patrum Vitæ. ›

Sed facile imponere potuit Delrio titulus Evagrii, ut existimarit alium hunc librum esse ab editis Patrum Vitis, quæ divum Hieronymum in fronte præferunt. Quod si membranas eas cum editis libris contulisset, deprehendisset statim non alias iis historias, sed eas ipsas Patrum Vitas contineri, nec ut librum a libro, ita auctorem ab auctore distinxisset. Hujus rei indicium primum cepi ex ipsis Delrii verbis, cum ait:

In quorum libro 111 se a Narbona in Ægyptum navigasse scribit, et Bethlehemi divum Hieronymum convenisse. Quæ ipsissima narratio habetur in vulgatis Patrum Vitis; quæque hic reperies libro Iv, cap. 1 et 2, desumptaque sunt ex Severo Sulpicio, Dial. 1, cap. 2 et 3. Accedit monitio Possevini nostri in Apparatu sacro, qui in Ms. illo Burdegalensi haberi ait omnia, quemadmodum in editione Vitarum Patrum, quæ divo Hieronymo tribuuntur, Lugduni apud Jacobum Hugalanum, anno Domini 1515, atque in eamdem sententiam ad me perscripsit noster Fronto Ducæus Bur1egalensis, cutóens.

§ V. Auctorem videri Evagrium Ponticum.

Gesnerus, in Bibliotheca sua, et Georgius Wicelius, epistola nuncupatoria ante Historiam suam Divorum, et Joannes Molanus, cap. 13, in tractatu de Martyrologiis, et passim in annotat. ad Martyrologium Usuardi, censuere Evagrium Ponticum auctorem [XVII] esse Vitarum Patrum. Cujus sententiæ quoque videtur fuisse Erasmus, cum notat. ad epistolam divi Hieronymi ad Ctesiphonter, Ruffinem libri hujus interpretem statuit, quem Evagrii pleraque opera interpretatum esse asserit divus Hieronymus.

Quin et Cæsar Baronius, notat. ad Martyrolog. Rom., 17 Januarii, ubi de sancto Antonio, post re

Non absimilem Honorii vel errorem vel corruptionem vide initio libri II, notatione ad veterum de Ruffino elogia.

Omitto quod in hoc secundo libro de Vitis Patrum, cap. 27, exstet Vita Evagrii, ‹ tanquam continentissimi et eruditissimi viri, ut eam ibi haberi asserit Gennadius. Nam ejus eo in libro ‹ spiritualium rerum scientia, et incredibilis abstinentia commendatur,

lata verba Gelasii ex decreto, d. 15: Vitas Patrum, A Græca Evagrii in Latinum sermonem transtulisse. Pauli, Antonii, Hilarionis, et omnium eremitarum, quas tamen vir beatissimus descripsit Hieronymus, cum omni honore suscipimus ; › hæc subdit : ‹ Ea est usus cautela Gelasius, quoniam et Evagrius Ponticus scripsit Vitas Patrum, et miscuit Origenistas nonnullos, quos idem Hieronymus notat scribens ad Clesiphontem. Et passim Evagrii nomine eas Vitas citat tum in Martyrologio, tum in Annalibus. In Martyrologio quidem 15 Januarii, notatione ad Isidorum; et 17 Januarii, notat. ad sanctum Antonium; et 27 Martii, notat. ad Joannem eremitam. In Annalibus vero anno Christi 1, et anno 393, et anno 394, et aliis locis.

Possevinus quoque in Apparatu sacro, in Evagrio, ait existimari eum Vitas Patrum composuisse, hoc B est, primam earum partem (citat ex vulgatissima, quam secundam voco, editione) ab initio prologi : Benedictus Deus qui vult omnes, usque ad caput : De periculis in eremo, quod præcedit Vitam sancti Pauli.

Sed et Aloysius Lipomanus, præfatione ante Palladium, quem repræsentat tomo III de Vitis sanctorum, loco illo divi Hieronymi inductus, existimavit ab Evagrio librum quasi de monachis conscriptum, qui tamen non exprimit an hujus eum libri auctorem censeat; imo sentire videtur eum Evagrii librum jam non exstare.

Videamus nunc quibus hæc sententia, quæ Evagrium Ponticum libri hujus auctorem facit, argumentis niti possit.

1. Non aliud videtur Baronius sententiæ suæ argumentum habuisse quam illam divi Hieronymi epistolam ad Ctesiphontem, adversus Pelagianos, quæ libri cujusdam de Monachis seu Patrum Vitis mentionem facit. Respondeo: Non rite eam intellectam a Baronio mox ostendam, ubi Ruffinum illarum Vitarum auctorem (vel certe interpretem) ex ipsomet divi Hieronymi loco clarissime probabo.

quam non est simile vero Evagrium ipsum de se historiam texuisse.

3. Quod si manuscripti quidam libri Evagrium præferunt, ut ille, de quo diximus, Burdegalensis, et qualem esse audio Parisiis apud clarissimum virum Nicolaum Fabrum, non magnopere movere de⚫ bet. Duplici enim hoc causa fieri potuit, tum ex Vita sancti Antonii, quæ Patrum Vitis plerumque præ. mittitur, cui Evagrii tanquam interpretis titulus præ figitur, qui et aliis sequentibus post adhæsit; tum ex divi Hieronymi ad Ctesiphontem epistola male intellecta, de qua paulo post in Ruffino dicemus.

4. Locum invenio in Socrate, lib. iv, cap. 23, edit. Gr., et c. 18, edit. Lat., qui in hanc sententiam afferri posset. Ita enim capitis titulus concipitur : Περὶ τοῦ ἁγίου μονάζοντος ̓Αμμοῦ, καὶ ἑτέρων ἁγίων ἀνδρῶν κατάλογος ἐκ τῆς Εὐαγρίου συγγραφῆς : De sancto Ammun monacho, et aliis viris sanctis cata logus, ex Evagrii libro. Verum in hoc capite tractatur de Ammone, Didymo, Piore, Isidoro, Pambone, Petiro, Macariis duobus, de quibus etiam agitur in hoc C secundo de Vitis Patrum libro. Si igitur illa apud Socratem desumpta sunt ex libro Evagrii, ut titulus capitis præfert, videntur et hæc in Vitis Patrum ex ejus libro desumpta. Respondeo: Hasi hic primo gradu, nec videbam qui me ab hac pedica expedi rem; ubi tamen caput totum perlegi, e vestigio expeditus fui.

Nam Socrates initio capitis agit quidem de istis Patribus, sed nullam in textu mentionem facit unde ea desumpserit. Post medium capitis subjungit quædain de Vita Evagrii et ejus scriptis, inter que nollum numeratur quod diserte Vitas Patrum complexum fuerit. Inde ait opportunum esse tempus,pauca ex illis quæ sunt ab eo de monachis commemorata, [XIX] huic sermoni attexendi. › Recenset autem ibi

2. Pro sententia Baronii adducere quis posset Honorium, de illustribus Ecclesiæ Scriptoribus, cap. 40, ubi ita habet : « Evagrius monachus, supradicti Macarii (Ægyptii) familiaris discipulus, divina et humana litteratura insignis, scripsit multa necessaria monachis, scilicet Vitam Patrum, et Adversum octo principalium vitiorum suggestiones. Respondeo: D quadam Didactica ex libro qui Monachus seu De

Omnino vereor ne limi aliquid contraxerit hic rivuJus, [xvin) qui in fonte suo fluit purius. Ita enim Gennadius cap. 11, ex que sua corrivare solitus est Honorius: Evagrius monachus, supradicti Macarii (Ægyptii) discipulus, divina atque humana litteratura insignis, cujus etiam liber qui attitulatur Vite Patrum, velut continentissimi et eruditissimi viri mentionem facit, scripsit multa monachis necessaria, ex quibus ista sunt: Adversus octo principalium vitiorum suggestiones.

Nec existimo quemquam hic facile dubitaturum, potiorne Gennadio an Honorio fides sit adhibenda, Cum ipse Gennadius ibidem asserat se pleraque

vita in actione posita inscribitur; item quædam ex libro, qui Gnosticus seu Scientia præditus dicitur. Et nihil eorum in hoc libro de cujus auctore controvertimus reperitur. Nicephorus quoque, lib. x1, cap. 42, enumerat scripta Evagrii, et nihil de Patrum Vitis habet; et cap. 43, citat quædam ex libro de Monachis et Gnosticis, sed nibil eorum in hoc libro comparet.

Quare quod titulus capitis habet, ex Evagrii libro, referendum est non ad totum caput, sed ad ea quæ textus expressis verbis monet ex Evagrii libro desumpta, Monacho scilicet et Gnostico. Et epigra.. phe capitum sæpe non valde distincta, quia plerum

dando, auctoris veritati restitui.

Composuit et cœnobitis et synoditis doctrinam aptam vitæ communis.

que non ab auctore, sed a librario aliquo concinna- A confusum vidi, partim reinterpretando, partim ementur. Sic Petrus Gillius Bosphori Thracii lib. 11, cap. 10, clare deprehendit elenchos capitum historiæ Sozomeni ab inscito homine factos. Nam quod clare in textu est lib. n, cap. 3, de Michaelio, illud in Hestiis esse ille theyxomoros dicit esse in Sosthenio, quod Gillius ait amplius duodeviginti stadiis inde remotum. Pro Sosthenio apud Stephanum, de urbibus in rovatκόπολις est Λεωσθέτειον.

Ne quis porro lectoris animo scrupulus insideat vel ob Baronii, vel aliorum auctoritatem, Vitas Patrum Evagrio Pontico asserentium, subjiciam hic librorum Evagrii Catalogum, ut is exstat apud Socratem, Suidam, Nicephorum, Gennadium.

Et ad virgines Deo sacratas libellum competentem religioni et sexui.

Edidit et paucas sententiolas, valde obscuras et (ut ipse in his ait) solis monachorum cordibus cognoscibiles. Quas similiter ego Latinis edidi. »

Non hic afferro quæ de eodem habet Honorius Catalogo suo de illustr. Ecclesiæ Scriptor., qui Gennadium exscribere solitus, idque subinde mutilate, ut monui hie argumento secundo.

Si Evagrius alicubi tractasset de Vitis Patrum in aliquo librorum ad auctoribus citatis assignatorum,

de Monachis; nam titulus ille in eam rem maxime quadrat; reliqui enim aliud promittere videntur quam Vitas Patrum, videlicet didactica quædam, et sententias. Sed nihil Vitarum in libro de Monachis fuisse, colligi potest ex reliquiis apud Socratem et Nicepho rum, quæ tantum morales quasdam instructiones et sententias continent, quas suo loco verbis Evagrii dabimus, ubi eædem illæ sententiæ apud aliorum li brorum de Vitis Patrum interpretem Evagrii se nomine prodent.

Ita igitur Socrates supra: Tour nai Bibniz ayar Τούτῳ βιβλία ἄγαν σπουδαῖα συγγέγραπται. ἂν τὸ μὲν Μοναχὸς, ἢ περὶ B valde simile vero est quod hoc præstitisset in libro πρακτικῆς ἐπιγέγραπται, τὸ δὲ Γνωστικὸς ἡ τὸν καταξιω θέντα γνώσεως (lege ex Suida, ἢ περὶ τῶν καταξιωθέντων γνώσεως), κεφάλαια δὲ αὐτοῦ πεντήκοντα. Τὸ δὲ, ̓Αντερῥητικὸς ἀπὸ τῶν θείων γραφῶν πρὸς τοὺς πειράζοντας δαίμονας, ἐν ὀκτὼ διηρημένον μέρεσι, κατὰ τὸν ἀριθμὸν τῶν ὀκτὼ λογισμῶν. Καὶ ἑξακόσια προγνωστικά προς βλήματα· ἔτι μὴν καὶ στιχηρὰ δύο, ἐν πρὸς τοὺς ἐν κοι νοβίοις ἢ ἐν συνοδίαις μοναχούς· καὶ ἓν πρὸς τὴν παρOévoy : ‹ Libri ab illo accurate conscripti, quorum unus Monachus, sive de vivendi ratione quæ in agendo cernitur; alter Gnosticus, sive scientia præditus dicendus sit, in quo sunt capita quinquaginta; alter Antirrheticns, id est, adversus dæmones tentantes confutatió, ex sacris Litteris collecta, inque octo partes divisa, numero octo cogitationum mentis nostræ apte respondentia. Sexcenta præterea problemata de rerum præsensione futurarum. His accedunt duo carminum libri: unus ad monachos qui in cœnobiis et conventibus ætatem degunt, alter ad virginem. Quæ eadem ad verbum habes apud Suidam in Maxάpros, et apud Nicephorum, lib. x1, cap. 42.

Gennadius vero de illustribus Ecclesiæ Scriptoribus, cap. 11:‹ Evagrius monachus supradicti Macarii (Ægyptii) familiaris discipulus, divina atque humana litteratura insignis. Cujus etiam liber qui altitulatur Vita Patrum, velut continentissimi et eruditissimi viri [xx] mentionem facit, scripsit multa monachis necessaria, ex quibus ista sunt :

Adversum octo principalium vitiorum suggestiones, quas aut primus advertit, aut inter primos didicit, ex SS. Scripturarum testimoniis opposuit libros; ad similitudinem videlicet Domini, qui tentatori suo semper Scripturarum testimoniis obviavit, ita ut unaquæque species vel diaboli, vel vitiatæ naturæ suggestionum contra se haberet testimonia. Quod opus eadem simplicitate, qua in Græco inveni, jussus in Latinum transtuli.

Composuit et anachoretis simpliciter viventibus librum centum sententiarum, per capitula digestum.

Et eruditis ac studiosis quinquaginta sententiarum, quem ego Latinum primus feci. Nam superiorem olim translatum, quia vitiatum per tempus et

§ VI. Auctorem videri Joannem Jerosolymitanum episcopum.

Henricus Gravius, notis ad epistolam divi Hieronymi ad Ctesiphontem, cum dicit hunc librum non Cesse Hieronymi vel Joannis Jerosolymitani, videtur innuere fuisse aliquos in ea sententia, ut existimaverint Joannem Jerosolymitanum harum Vitarum

D

esse auctorem.

Qui hoc sentirent non legi, quare nec rationes eorum divinare possum. Fors inducti fuere in eam opinionem de Joanne, quia hic libro 1v, cap. 35, auctor de Theodoro abbate dicit: Meoque me [xx] Vocitans nomine dixit: Quanti, inquit, o Joannes, de Deo loquuntur? quare eum Joannem existimaverint quorumdam librorum de Vitis Patrum auctorem. Quod autem Jerosolymitanum hic potius quam quemvis alium intellexerint, ea causa esse potuit, quod liber quidam de asceticis circumferatur Joannis *Jerosolymitani nomine, qui eis suspicionem ingenerare potuit eumdem esse cum eo cujus libro illo quarto fit mentio.

Sed nec libri illius quarti, nec hujus secundi auclor est Joannes Jerosolymitanus. Quæ enim habentur libro tv, cap. 35, desumpta sunt ex Joanne Cassiano, lib. v Institut., cap. 35, ex quo et Severo Sulpicio totus ille liber contextus est, ut ibi ostendam. Unde et Ms. Lætiensis major quarto libro Joannem Cassianum præfigit.

§ VII. Auctorem videri Petronium Bononiæ episcopum.

Gennadius (non Hieronymus, ut non recte apud Antoninum, part. 2, tit. 11, cap. 11, § 5) de illustr. Ecclesiæ Scriptor., cap. 41, Petronium Bononiæ episcopum libri hujus auctorem suo tempore existima

« PoprzedniaDalej »