• Circa Betheleam vicum in Nomo Gazensi vitam tra- Α σκορον τοὺς πρεσβυτέρους εἰς Σοΐνην ἐξώρισαν. « Aumoduxere monasticam. Idem Sozomenus, priori loco ait, quod Syris Bethelia, id Græcis Πάνθεον esse.

Dracontium.] Meminit hujus Athanasius apologia de fuga sua, quem ait ab Arianis in exsilium pulsum una cum multis aliis collegis episcopis. Quem Baronius, anno Christi 356, Liberii papax 5, Constantii imperatoris 20, illum esse putat ejus nominis virum, quem ex monacho diu renuentem, ipse Athanasius adegit tamen ut episcopatus onus susciperet. Fuit Dracontius Ερμουπόλεως μικράς, parva Hermopolis episcopus, ut habet Athanasius in epist. ad Antio

chenses.

90 Babylonem.] Ægypti hic civitas Babylon, apud Athrebiticum fluvium in Letupolite nomo. Alia in Assyria Babylon.

Philonem. Et hujus apud Athanasium jamn citata Apologia mentio. Baronius ad annum proxime citatum ait, ex Hieronymi testificatione prodi, Hilarionem invisisse Christi confessores (Dracontium et Philonem) anno qui sequitur Antonii obitum, qui contigit post sequentem annum, videlicet anno Christi 358, quo Baronius Antonii obitum ponit. Quare Hilarion putatione Baroniana invisisset hos confessores anno Christi 559.

B

Sed omnino aliter temporum subducenda est ratio. Nam cum ex præludiis ad Vitam Antonii pateat eum obiisse anno Constantii imp. 19 et ex Vita Hilarionis, cap. 27, constet, non nisi triennio pene elapso Hilarionem ad montem Antonii perrexisse, ut ejus ibi diem natalem celebraret; nam eo capite dicitur quod ⚫ triennium erat quo clausum cœlum terras arefecerat, ut vulgo diceretur Antonii mortem etiam elementa lugere. Atqui immediate Hilarion a monte Antonii redibat. Constat quoque ex Vita Hilarionis, capite 25, quod cum ad montem Antonii pergeret, confessores Philonem et Dracontium inviserit; et dierum ibidem ratio, quos in itinere insumpsit, subducitur. Quare si initio anni 19 Constantii, Christi 355, Liberii papæ 4, obiit Antonius, Hilarion dicendus est C confessores illos invisisse anno Constantii 22, Christi 558, sub finem videlicet ejus anni, cum jam 15 Januarii instaret natalis, ad quem celebrandum properabat.

Incertus auctor vitæ Athanasii varios cum Philone et Dracontio in exsilium ejectos, post mortem Constantis imp., cum Georgius pseudoepiscopus secundo Ecclesiam Alexandrinam invaderet, commemorat. Καὶ γὰρ εὐθὺς ἀπὸ τῆς Αἰγύπτου καὶ τῶν Λιβύων, ἐξώρι σαν μὲν ἐπισκόπους, Αμμώνιον, Μώιον, Γάϊον, Φίλωνα, Ἑρμήν, Πλήνιον, Ψηνόσιριν, Λινάμωνα, Αγάθωνα, "Αγαμφον, Μάρκον, ἕτερον ̓Αμμώνιον, καὶ Μάρκον, Δρακόν· τιον, Αδέλφιον, Αγαθηνόδωρον, καὶ πρεσβυτέρους Ιέρακα καὶ Διόσκορον καὶ οὕτω πικρῶς ἡλασαν, ὥς τινας μὲν αὐτῶν ἐν τοῖς ὁδοῖς, τινὰς δὲ καὶ ἐν αὐτῇ ὑπερορίᾳ ἀποθανεῖν. • Etenim statim ex Ægypto et Libya expulerunt episcopos, Ammonium, Moem, Caium, Philonem, Hermem, Plenium, Psenosirin, Linamonem, Agathonem, Agamphum, Marcum, alterum Ammonium, et Marcum, Dracontium, Adelphium, Agathenodorum, et presbyteros Hieracem et Dioscorum; et tam acerbe eos expulerunt, ut quidam eorum in itinere, quidam vero in ipsa expulsione sint mortui. Quæ desumpta sunt ex ipsius Athanasii apologia de fuga sua; quæ etiam habes apud Metaphrastem, de Vita Athanasii; et apud Socratem, libro ii, cap. 22, etsi nomina quædam apud diversos diversimode legantur. Nam Athanasius habet Μούιον pro Μώϊον, εἰ Πηλάμμωνα pro Λινάμωνα, vel Λινάβωνα, et Αγαθόν, Ανάγαμφον pro Αγάθωνα, "Αγαμφον; 'Αθηνόδωρον pro Α' γαθηνόδωρον.

Loca, in quæ singuli relegati sunt, habes apud Athanasium, in epistola ad solitariam vitam agentes : Αμμώνιον εἰς τὴν ἄνω Ωασιν· Μοῦιν δὲ καὶ Ψενόσιριν, καὶ Νειλάμμονα, καὶ Πλήνην, καὶ Μάρκον, καὶ Αθηνόδωρον, εἰς τὴν ̓Αμμωνιακήν, etc. Δρακόντιον μὲν ἐπίσκοπον εἰς τὰ ἔρημα περὶ τὸ Κλύσμα, Φίλωνα δὲ εἰς Βαβυλῶνα, Αδέλφιον εἰς Ψίναβλα τῆς Θηβαΐδος, Ιέρακα τε καὶ Διό PATROL. LXXIII.

D

nium in superioremi Oasim ; Muim, Psenosirimi, Nilammona, Plenem, Marcum, Athenodorum in Ammoniacam; Dracontium episcopum in solitudinem eam, quæ circa Clysma est; Philona vero Babylonem; Adelphium in Psinablà Thebaidis; Hieracem autem et Dioscorum presbyteros in Soinem, exsilio relega

runt.

Aphroditon.] Aphrodites et Aphroditopolis quadruplex in Ægypto urbs in veteri Ægypti tabula apud Ortelium. Una juxta Athribin, in Delta; altera juxta Nilum in Heptanomia; tertia juxta Nilum in Thebaide; quarta apud Latopolim ad Nilum in Thebaide. Quæ hic intelligatur, dicam in Onomastico, ubi de eremo et monasterio Antonii.

Baisane. Hujus memoria nondum mihi alibi occurrit.

Dromadibus camelis.] Vetus editio, dromedibus camelis. Vide Onomasticon

Isaac et Pelusiano.] De his nihildum reperi.

Ne Pergamius.] Occultari voluit Antonius corpus suum ex Christiana modestia et subinissione, non ex contemptu reliquiarum, ut cavillantur hæretici. Notum quanta religione tunicam sancti Pauli primi eremitæ sibi vindicarit.

Martyrium fabricaretur.] Et sanctis confessoribus et martyribus ædes sacræ et martyria exstructa. Habes hic de confessore. De martyribus, Ammianus, lib. xxii : e Cineres projecit in mare; id metuens, ut clamabat, ne collectis supremis ædes iis exstruerentur ut reliquis, qui deviare a religione compulsi, pertulere cruciabiles poenas, adusque gloriosam mortem intemerata fide progressi, et nunc nartyres appellantur. »

Ad ulteriorem Oasim eremum.] Habes apud Ptolomæum, in Ægypto, Oasim magnam et parvam. Sed variant hoc Hieronymi loco et manuscripti et editi libri. Ms. Sancti Floriani: Ad interius monasterium transiturus. Vetus editio: Ad interius monasterium Oasan transiturus.

Gazenses cum lictoribus præfecti.] Male quidam editi, profecti. Intelligit præfectum Palæstinæ, in qua Gaza, et lictores ejus præfecti. Quæ autem hic breviter narrat Hieronymus, paulo expressius habes apud Sophronium interpretem, vel Metaphrastem, qui auctores hujus inquisitionis Arianos et ethnicos facit: Ἐπεὶ δὲ Κονστάντιος μὲν σὺν τῇ ἀρχῇ κατέτρεψε καὶ τὸν βίον, Ἰουλιανὸς δὲ εἰς τὸν θρόνον τὸν βασιλικὸν εἰσεφθάρη ἀνοσιώτατα, ὦ δίκη καὶ ἀνοχὴ Θεοῦ καὶ θεσμὰ εὐσεβείας, ἅπερ ἐκεῖνος κακῶς ἐτυράννησε· τῶν Γαζαίων όσοι Αρειανί ζοντες ἔτι καὶ τὰ Ἑλληνικὰ τιμῶντες ἐπῆρχον κινοῦνται μεγάλῳ θυμῷ καὶ φυσήματι κατὰ τοῦ ὁσιον, καὶ πέμπου σί τινας τῶν ὁμοφρόνων παρὰ τὸ Βρούχιον ὥστε, κακοῖς αὐτὸν ἐσχάτοις περιβαλεῖν. Οἱ δὲ ἀφικνούμενοι λύκος ἦσαν, τὸ τοῦ λόγου, μάτην χανών, πάλαι τοῦ ὁσίου τὴν ἐπιβουλὴν προειδότος, καὶ πρὸς τὴν Αἴασιν, ὥσπερ ἤδη καὶ ἐγνωρίσαμεν ἀφικομένου. Ἐκεῖνοι δὲ τὴν αἰσχύνην οὐκ ἐνεγκόντες, εἰς μείζονά τε διακαίονται τὴν μανίαν, καὶ ἀναστρέψαντες παροξύνουσι τὸν ἀνοσιώτατον βασιλέα καταστραφῆναι μὲν ἑὼς αὐτῶν κρηπίδων τὴν ἐκείνου μου νήν, καὶ τοὺς μονάζοντας πολλὰ πρότερον τιμωρηθέντας ἀπελαθῆναι, Ιλαρίωνα δὲ καὶ Ἡσύχιον, ὅπου περ ἂν εὐ ρεθῶσι, τὰ βαρύτατα κολασθέντας, εἶτα καὶ αὐτῷ παραδοθῆναι θανάτῳ. Ἐλάνθανον δέ, τὸ τοῦ λόγου, ἀετὸν διώκοντες εἰς νεφέλας, ἢ, τὸ τοῦ θείου Παύλου, ἀέρα δέροντες ἢ τοξεύοντες. « Postquam autem Constantius quidem simul cum imperio vitam finiit, Julianus vero cum summa 91 pernicie invasit sedem imperatoriam, impiissima sunt (o Dei justitia, et patientia, et leges vera pietatis!) quæ ille tyrannice exercuit. Quicunque ex Gazæis erant Ariani, vel in honore habebant falsam gentium religionem, magna ira et magno spiritu moventur adversus Sanctum. Et mittunt Bruchium quosdam ex iis qui eadem quæ ipsi sentiebant, ut in extrema eum mala impellerent. Illi autem cuni venissent, erant, ut dicitur, lupus hians temere, cum Sanctus jam diu ante eorum prævidisset insidias, et

7

Græcis. Vult serpentem ipsum evocatum.

jam Oasim venisset, ut prius diximus. Cum vero non A præcepisset. Sed populo deest inanuscriptis Latinis et ferrent dedecus, ad majorem accenduntur insaniam, reversi in eum, incitant impium imperatorem, ut ad fundamenta quidem usque everteretur illius monasterium, et monachi prius multis affecti suppliciis, expellerentur; Hilarion autem et Hesychius, ubicunque essent reperti, gravissime puniti, extremo deinde afficerentur supplicio. Nesciebant vero se, ut dicitur, aquilam persequi in nubibus; aut, ut divinus dicit Paulus (I Cor. Ix), aerem verberare aut in eum ejaculari. >

Baronius tomo IV, anno Christi 362, Liberii papæ 11, Juliani imp. 2. Quod, ait, tanto studio iidem (Gazenses) ejus necem expetiissent, ea potissimum causa intercessit, nimirum quod idem sanctus Hilarion apud eos agens insignia cum miracula edidisset, uno ex illis in theatro facto perspicuo, ab omnibus fuerat acclamatum, Marnam Gazensium deum esse superatum a Christo.

Caterum adeo furens fuit Gazensium in Christianos persecutio, ut non tantum Hilarion cogeretur captare fugam, sed et alii omnes qui degebant in eorumdem Gazensium ditione fuga pariter atque latebris sibi consulere sint coacti. Nam de majoribus suis hæc Sozomenus posteris commendavit : « Bujus fugæ cum alii plures meorum majorum, tum avus meus particeps fuit (Sozom., lib. v, c. 14), › etc. Ad Maritinam urbem Libya Paratonium.] Ægypti urbs. Florus, libro Iv, capite 11, Parætonium et PeJusium duo cornua Ægypti vocat.

Scutarius quidam.] Græce, nomine Scutarius. Sed existimo potius scutarium hic ab officio dici. Suetonius Augusto, cap. 56: Adfuit et clientibus, sicut scutario cuidam, evocato quondain suo. >

Hesychius.] Sozomenus, libro 1, c. 13 Hesycam vocat. Sic et libro vi, cap. 32: Houyuso Dapievos ἑταῖρος ἐφιλοσόφησε δέ, οὗ καὶ ὁ διδάσκαλος, ο Hesychas eo ipso in loco, in quo magister ejus vitam egit monasticam. Eadem apud Nicephorum, libro x1,c.39. Methona. Methone est Messenia urbs maritima in Peloponeso.

Vilia populis scruta vendente.] Ex Horatio expressum, epistolarum libro 1, epist. 7:

Vilia vendentem tunicato scruta popello.

B

Ea tempestate terramotu totius orbis.] Hieronymus, in Chronico, anno Valent niani 2: Terræmotu per totum orbem facto, mare littus egreditur, et Sicilia multarumque insularum urbes et innumerabiles populos oppressit. Idem, in Isaiæ cap. xv: ‹ Audivi quemdam Areopolitem, sed et omnis civitas testis est, motu terræ magno in mea infantia, quando totius orbis littus transgressa sunt maria, eadem nocle muros illius corruisse. Ammianus, libro xxvi; Hoc novatore (Procopio tyranno) adhuc superstite, cujus actus multiplices docuimus et interitum, diem duodecimum Kalend. Augustas, Cos. Valentiniano primum cum fratre, horrendi tremores per omnem orbis ambitum grassati sunt subito, quales nec fabulæ, nec veridica nobis antiquitates exponunt. Cujus tremoris effectus graphice ibi describit Ammianus.

In sabulo. Plinius, libro xvi, capite 4: Invicem sabulum album in Ticinensi, multisque in locis ui-' grum, itemque rubrum etiam pingui terræ permistum, infecundum est. Dicitur etiam sabulo. Columella, libro iv, cap. 35 de castanea: Sabulonem humidum vel refractum tophum non respuit. »

Salonis.] Salo Dalmatarum navale est Straboni. Est et Salone Plinio urbs et flumen Dalniatiæ.

In brevi lembo.] Quis non hæreat, legens apud Metaphrastem ex versione lerveli, Appellit Berbilimnon emporium Dalmatic. Hæsi, lateor, et vel ob eum locum Parisiis Græcum textum e manuscriptis regiis evocavi, in quibus : Εἰς Βερβήλεμβον ἐμπόριον τῆς Δαλματίας καταίρει. Qui non variat a versione Herveti, nisi quod habeat Berbelimbon pro Berbilimno. Vereor ut frustra quis portum hunc in Dalmatia quærat. Suspicio mihi est, Sophronium, qui hanc Vitam ex latino Hieronymi Græce expressit, ex brevi lembo Hieronymi fecis e Berbelimbon Bep6ov. Nec vanam conjecturam puto.

92 Duobus haud parvis myoparonibus.] Addit CoCloniensis editio: (myoparon genus navigii est ad cursum et çeleritatem paratum) quod haud dubie insertum glossematis loco. Mira hic lectio. qua in Mss. qua Editis. Quidam Ms.: myoparonibus desedromonem occurrissent, denuo hinc inde fluctus vehementes, remiges. Vetus editio: myoparonibus de se dromone occurrissent, denuo hinc inde fluctus verrente remige. Fors dromon interpretatio est myoparonis. Est enim dromon, navis ad cursum expedita, quales fere piratica. De myoparone plura in Onomastico.

Ad Epidaurum Dalmatiæ oppidum. Recte Dalmatia additum, quia et aliæ duæ Epidauri in Peloponeso. Boas vocant.] Isidorus, libro x Orig., cap. 4: Boas anguis italia immensa mole, persequitur greges armentorum et bubulos, et plurimo lacte irriguis uberibus se innectit, et sugens interimit, atque inde a boum populatione Boas nomen accepit. Quæ adumbrata sunt partim ex Solino, partim ex Plinjo. Solinus, c. 8: Calabria Chelydris frequentissima est, et Boam gignit, quem anguem ad immensam molem ferunt convalescere. Captat primo greges bubulos, et si quæ plurimo lacte rigua bos est, ejus se uberibus innectit, suctuque continuo saginata, longo sæculo ita fellebri satietate ultimo extuberatur, ut obsistere magnitudini ejus nulla vis queat. Postremo depopulatis animantibus, regiones quas obsede it, D ad vastitatem cogit. Divo Claudio principe in loco, ubi Vaticanus ager est, in alvo occise Box spectatus est solidus infans. Solinus Plinium, libro viui, cap. 14, paraphrastice expressit: Faciunt his fidem in Italia appellate Boæ, in tantam amplitudinem exeuntes, ut divo Claudio principe occisa, in Vaticano solidus in alvo spectatus sit infans. Aluntur primo bubuli lactis succo, unde nomen traxere. Videndum an insula Boas in Dalmatia dicta sit a bois serpentibus. Certe hic apud Hieronymum serpentem boam Dalınatiæ familiarem habes. De insula Ammianus, libro XXII: Florentius contrusus est in insulam Dalmatia Boas. Idem libro XXVIII eumque (Hymeltium) ad Boas Dalmatiæ locum exterminasset. Huc quoque missus Jovianus hæreticus I. LIII C. Theod., de hæret.

Evocato præcepisset.] Editi legunt : evocato populo

Paphum. Duplex Paphus in Cypro insula, Palopaphos, et Neapaphos. Locus autem, in quo apud Paphum commoratus est Hilarion, Sozomeno, libro v, cap 9 dicitur Xap6vpis, Chartyris, Triparitæ libro vi, cap. 12 Charybdis, Nicephoro, libro x, cap. 8, Charybris.

Hoc Salamina, hoc Curium, hoc Lapetha.] Tres hæ in Cypro urbes. Alia Salamina et insula et urbs prope Peloponnesum. Aliud quoque Curium in Ætolis et Sabinis. Per l'aphum autem quod præcessit, et tres has civitates totam Cypri insulam designat. Est Salamina ad Orientem, Curium ad Meridien, Lapetha ad Septentrionem, Paphus ad Occidentem.

Qua vocantur Bucolia.] Veteres editiones Bocholia. Alii citant Bacholia. Sed Græce hic est Bouxóa, uti et supra, Vitæ sancti Antonii cap. 24, ub. Evagrius vertit Pastoralia. Vide ibi dicta ad n. 60. Plura in Onomastico.

Tunicam sacculam, cucullam, et palliolum.] Học Hilarionis legatum, et totus thesaurus. Ipse mex sepeliri vult in tunica cilicina, cuculla, el sago rus.ico. Ne fallare, ut existimes, Hilarioni, quia quædam legat, quædam in sepulturam reservat, duplicía fuisse vestimenta, vel festorum, vel munditia causa. Non fuere. Constat supra, nunquam vestem mutasse, cum prior penitus scissa esset. Quare quæ nunc legat, recens ipsi cesserant ex ministri morte, qui ante paucos dies obierat, ut hic habes.

nisi

El toto corpore, quasi adhuc viveret, integro.] De A statuendus erit anno Christi 292. Huic enim numero incorruptis sanctorum corporibus copiose in Onomastico,

OCTOBRIS XXI.

VITA SANCTI MALCHI,

CAPTIVI MONACHI,

AUCTORE DIVO HIERONYMO PRESBYTERO.

(Hujus Vila textum a Vallarsio et aliis annotatum habes Patrol. tom. XXIII, col. 53. Accipe nunc Rosweydi notationes.)

ROSWEYDI NOTATIO.

96 Malchi. Martyro.ogium Romanum, 21 Octobr.: D Ipse in catalogo illustr. Ecclesiæ Scrip., capite 135, Maronie in Syria prope Antiochiam sancti Malchi monachi. De Malcho quodam Menaa 24 Novembris:

Qui navali prælio.] Ambrosius, libro 1 Offic., cap. A Christianorum imperatorum tempore exaltatam retu10 Qui navem in mari regere gubernaculis studet, vel remis ducere, prius in fluvio præludit. › Labitur Erasmus, qui ex hac similitudine existimavit Hieronymum subsignificare, argumentum hoc non esse sérium, sed exercitandi styli causa sumptum. Quasi vero repugnet serium quid esse, et idem tamen assumi ad exercitandum stylum. Serio cogitabat Hieronymus de historiæ Ecclesiastica compositione; quam ut pro dignitate tractare posset, maluit ante in parvo, ut inquit, opere exerceri, quam ad latiorem historiam perveniret; serio utique utrobique rem

acturus.

Ms. Audomarensis, initio hujus capitis, præmittebat hæc verba Qui legis, imitare quod legis. ·

Persecutionibus creverit.] Hieronymus, epist. 62, ad Theophilum adversus errores Joannis Jerosol. : Fundendo sanguinem, et patiendo magis quam faciendo contumelias, Christi fundata est Ecclesia; persecutionibus crevit, martyriis coronata est. ›

Et postquam ad Christianos principes venerit (Ecclesia) potentia quidem et divitiis major, sed virtutibus minor facta sit.] Hæretici moderni avide hæc et similia Hieronymi aliorumque Patrum loca arripiunt.

Primo, ut Ecclesiæ ornatum et vasa sacra pretiosiora improbent. Quos egregie repercutit Bellarminus noster, tomo II, controv. general. Iv, libro, qui est De cultu sanctorum, cap. 6, ubi agit de ornatu 97 templorum. Et tomo II controv. generali III, quæ est de Eucharistia, libro 11, de Missa, cap. 14, ubi agit de vasis sacris. Quo etiam facit in tempore dictum apophthegma sancti Bonifacii, de quo habes de consecr. dist. 1, cap. 44 : ‹ Bonifacius martyr et episcopus interrogatus, si liceret in vasculis ligneis Sacramenta conficere, respondit : Quondam sacerdotes aurei ligneis calicibus utebantur; nunc e contrario, lignei sacerdotes aureis utuntur calicibus. › Quod desumptum est ex concilio Triburiensi, cap. 18. Monere videlicet voluit vir sanctus ut aureas simul

B

wentes ad altare sacerdotes afferant. Imitatione C
quadam expressit hoc apophthegma Trithemius in
Chronico suo Hirsaugiensi : Veteres olim monachi
cellas quidem, ecclesias et alias mansiones habebant
tenebrosas; sed eorum corda erant lucida valde in
amore Dei omnipotentis, et in scientia divinarum
Scripturarum. Nostri autem ecclesias, cellas, do-
mosque, et omnes mansiones jam lucidissimas fabri-
cant; sed corda eorum vitiis et desidia plena, tene-
brosa sunt: quoniam nec Deum, sicut debuerant,
diligunt, nec lectionibus Scripturarum animum in-
tendunt. Ita quoque cum calices essent cuprei, sacer-
dotes aurei fuerunt. Hodie autem calices sunt aurei,
et cuprei sacerdotes. ›

Secundo, ut clericorum divitias insectentur et improbent. Qua in re sequuntur veteres hæreticos, ut Arnaldum de Brixia, qui vixit an. Christi 1159, tempore Couradi regis Romanorum, qui dicebat (teste Ottone Frisingensi, libro n, cap. 20, de Gestis Friderici imp.): Nec clericos proprietatem, nec episco- D pos regalia, nec monachos possessiones habentes aliqua ratione posse salvari. Sequuntur et Joannem Wiclefum, cujus in concilio Constantiensi, sessione 8, damnati hi sunt articuli xxxII. Ditare clerum est contra regulam Christi. xxxII. Silvester et Constantinus errarunt Ecclesiam ditando. XXXIX. Imperator et sæculares sunt seducti a diabolo, ut Ecclesiam ditarent bonis temporalibus. Sed recte Ambrosius, libro vin in capite xix Lucæ, non in divitiis crimen, sed in male utentibus ponit: Discant divites non in facultatibus crimen hærere, sed in iis qui uti nesciant facultatibus. Nam divitiæ ut impedimenta sunt improbis, ita bonis sunt adjumenta virtutis. ›

Quod si quis Isaia vaticinium, ad Ecclesiam olim sub ethnicis imperatoribus quasi derelictam, post

Sic legit Rosweydus pro Beroam, quæ est lectio Vallarsii. EDIT.

lerit, non omnino aberrabit : Pro eo quod fuisti derelicta, et odio habita, et non erat qui per le transire!, pon m te in superbiam sæculorum, gaudium in generationem et generationem, et suges lac gentium, et mamilla regum lactaberis, et scies quia ego Dominus salvans le, et redemptor tuus fortis Jacob (Isa. LX). Et illud ejusdem Et erunt reges nutritii tui, et reginæ nutrices tuæ vultu in terram demisso adorabunt te, el pulverem pedum tuorum lingent (Isa. XLIX). Vide epistolam Ane Silvii tum cardinalis, postea Pi II pontificis, quæ inscribitur De moribus Germaniæ, qua refutat varias Martini Meir, qui arch episcopo Moguntino cancellarius fuit, calumnias contra curiam Romanam, probatque variis rationibus Romanos præsules divites el polentes esse oportere, ac potissimum ad tria djvitias requirit: 1° ad statum honestum et dignitati convenientem tenendum; 2° ad alendos pauperes, et ecclesias manu tenendas; 3° ad coercendos malefactores, qui fidei sinceritati officiunt.

Maronias.] Ita manuscripti et vetus editio. Vulgo Maronia. Ptolemæo nota Syriæ civitas Mapoveins. Hic viculus dicitur. Vide Onomasticon.

Ad papæ Evagrii.] Antiochiæ episcopus fuit Eva. grius, Hieronymo perfamiliaris, de quo ipse catalogo illust. Ecclesiæ Scriptorum, cap. 125. Vide dicta ad Præludia in Vitam sancti Antonii, n. 4. De papæ nomine in Onomastico.

Ut revera ejusdem loci indigena.] Rosweydus habet: el, ut rebar, pro: ut revera, lectionemque suam sequentibus annotat. EDIT. - Et, ut rebar, ejusdem loci indigena.] Ita Ms. et vetus editio. Coloniensis cum Erasmo, et revera autóxwv, quod nescio an Erasmus ex ingenio, an ex Ms. substituerit. H. Gravius dicit etiam in quibusdam libris legi, Thebastonis indigena. Quidam Ms. pro rebar habet erat. Sed vera lectio est quam dedi. Putabat quidem Hieronymus, Malchum qui Maroniæ versabatur, ejusdem fuisse loci indigenam, sed mox a Malcho docetur Nisibenum se esse. Labuntur cum Erasmo Centuriatores Magdeburgenses, cent. 4, cap. 10, qui aiunt Malchum oriundum ex vico Maronia.

Mi nate, Nisibeni agelli colonus.] Ms. sancti Floriani ¡Mi nate, Nisivelli agelli colonus. Ms. Audomaren. sis: Matheni sibeni agello colonus, quod coaluit ex mi nate Misibeni. Erit forte quispiam, qui hinc Mathe Nisibeni exsculpat, et locum ita dictum in agro Nisibeno arioletur. Vulgo loco Nisibeni habetur Maroniaci. Apud Metaphrasten habetur Sevennia.

Ad eremum Chalcidos.] Est Chalcis urbs Syriæ, in regione Chalcidica. Apud Ammianum Marcellinum, libro XXIV, habes Chalcida Syriacam civitatem. Vide Onomasticon.

Quæ inter Immas et Beræam'.] Ita legendum ex Manuscriptis. Quidam Manuscripti habebant Verœam, solemni quorumdam veterum more, ponentium V loco B. In editionibus veteribus erat, quæ inter Immas et Beroas. In Coloniensi editione, quæ inter Immam et Essam. Abutar otio, si monstrosas quorumdam manuscriptorum et editorum librorum lectiones repræsentem. Et Imæ et Berœa in Syria, quæ huic loco quadrant. Vide Onomasticon.

Ut dum adviveret mater.] Ita manuscriptus sancti Floriani editi, Et dum adhuc viveret mater. Tertullianus, de Corona milit., cap. 7: ‹ Porro si quæ aliæ idolis faciant, ad dæmones pertinent, quanto magis quod ipsa sibi idola fecerunt, cum adviverent. › Ubi non recte Latinius, cum adhuc viverent, reponit.

De Beroa Edessam_pergentibus.] Ita recte Mss. Malo Coloniensis editio: De Beria ad Essam pergentibus. Est Bercea hic Syriæ civitas, in Cyrrhestica regione. Edessa quoque hic Syriæ est civitas.

Vicina publico itineri solitudo, per quam Sarraceni.] Tenditur hæc latissima eremus ab India ad Maurita

⚫ Loco adhuc viveret, quod habet Vallarsius. EDIT.

niam usque et Athlanticum Oceanum, ut scribit Hie- A Daria in lupanar detrusa a leone propugnata est. Et ronymus in caput xx Isaiæ.

Ismaelitæ irruunt erinitis vittatisque capitibus.] Veteres editiones, nudatisque capitibus. Sed bene Ms. cum editione Coloniensi, vittatis. Varius gentium habitus. Tertullianus, libro de velandis Virginibus, capite 10: ‹ Debebunt et ipsi aliqua sibi insignia defendere, aut pennas Garamantum, aut crobylos Barbarorum, aut cicadas Atheniensium, aut cirros Germanorum, aut stigmata Britonum. Isidorus, libro XIX Orig., 98 cap. 23: Nonnullæ gentes non solum in vestibus, sed in corpore aliqua sibi propria quasi insignia vindicant, ut videmus cirros Germanorum granos et cinnabar Gothorum, stigmata Britonum. Circumcidunt quoque Judæi præputia; pertundunt Arabes aures; flavent capitibus intextis Geta; nitent Albani albentibus crinibus; Mauros habet tetra nox corporum, Gallos candida cutis; sine equis inertes exstant Alani; nec abest genti Pictorum nomen a corpore, quod minutis opifex acus punctis expressos B nativi graminis succos includit, ut has ad sui specimen cicatrices ferat pictis artubus maculosa nobilitas.

Pallia et latas cailiculas 1 trahentes.] Ita Ms. sancti Floriani. Veteres editiones, calligulas. Coloniensis editio, caligas. Isidorus, libro xix Orig., c. 34: ‹ Caliculæ liga vel a callo pedum dictæ, vel quia ligantur. Nam socci non ligantur, sed tantum intromittuntur. › Notum, quam frequenter olim g et c inter se commutarint. Vide Onomast.

Longo postliminio.] Festus Postliminium receptum Gallus Ælius, in libro 1 Significationum quæ ad jus pertinent, ait esse eum qui liber ex qua civitate in aliam abierat, in eamdem civitatem redit eo jure, quod constitutum est de Postliminiis. Item qui servus a nobis in hostium potestatem pervenit, postea ad nos redit in ejus potestatem, cujus antea fuit, jure postliminii. Proprie hic usurpatur postliminium ab Hieronymo. Sæpe alias idem metaphorice usurpat. Vide Onomasticon.

Et pronubante nobis mastitia.] Vetus editio, pronubente.

Corpora defuncta portabant.] Plinius, lib. x, cap. 30, egregie formicarum sedulitatem describit. Inter cætera Sepeliuntur inter se viventium solæ, præter hominem. ›

Et jugi susurro.] Alias susurrio. Apud Jobum cap. iv, veteres Paires legunt, et quasi furtive suscepit auris mea venas susurrii ejus.

Thecla Martyrum fortissimæ maximeque pudica nunc leo, nunc lesena non tantum non obfuit, sed et subsidio fuit. Vide Acta ejus 23 Septembris. Frequens Hieronymo phrasis, pro muro esse, proverbii specie. Vide Onomasticon.

Apprehensum mordicus catulum. ] Ita vetus editio, et manuscripti. Coloniensis editio, apprehensos mordicus catulos. Videri alicui possit non temere numero singulari catulum positum. Sunt enim, qui semel tantum a leæna partum edi velint, etiam ratione allata. Plinius, libro vit, cap. 16: Semel autem edi partum, lacerato unguium acie utero in enixu, vulgum credidisse video. Sed subdit ibidem Plinius diversam aliorum sententiam: Aristoteles diversa tradit, etc. Is ergo tradit leœnam primo fetu parere quinque catulos, ac per annos singulos uno minus, ab uno sterilescere. Unde si lexua hic catulum non catulos extulit, fuerit hic ultimus leænæ partus.

Camelos, quos ob nimiam velocitatem dromedarios vocant.] Vopiscus Aureliano: Victa igitur Zenobia cum fugeret camelis quos dromadas vocitant. ›

Et nova sitarcia refocillati.] Hæc vera scriptio et lectio. Quidam libri editi addita interpretatioire habent: Et nova sitarcia, id est, annona refocillati. Occurrit hæc vox in Bibliis, sed varie a variis scripta. I Reg. Ix Panes defecerunt de sitarciis nostris, ubi LXX habent yycia, vasa. Regia editio, sistartiis; Lovaniensis, cistarciis; Parisiensis, sitarchiis. Sed bene Romana, silarciis, a σῖτος et αρκέω annonam sufficere. Vox hæc Latine usurpata Apuleio, Milesia 2; Augustino, tom. IX, in tractatu de Cantico novo; Isidoro, libro xx, capite 9, Orig. Sitarcie nautarum sunt, ab eo quod sutæ sunt, sed verum etymon ex Græco dedimus.

Sabinianum Mesopotamia ducem.] Ita Mss. et veteres editiones. Coloniensis, Sabinum; Lugdunensis, Sabaudianum. Sed rectum Sabinianus. Quem tamen Ammianus, libro xvIII, non Mesopotamiæ ducem, Csed Magistrum militiæ in Oriente et Mesopotamia ponit. Rebus per Mesopotamiam in hune statum deductis, etc., stetit sententia ut Sabinianus victus quidem senex et bene nummatus, sed imbellis et ignavus, et ab impetranda magisterii dignitate per obscuritatem longe discretus, præficiendus Eois partibus mitteretur.»

Duos camelos sedentes .] Vetus editio: duos camelis sedentes. Coloniensis, duos camelis insidentes. Sed lectio quam dedi est ex Ms. sancti Floriani, et est locutio frequens mediæ ætati. Hieronymus ipse, supra, in Vita sancti Hilarionis, cap. 9, asinum sedens. Ita ibi Mss. Ælius Spartianus, in Hadriano: ‹ Sederi equos in civitatibus non sivit. Sic Marci, cap. xi, de pullo asinæ : quem nemo adhuc sedit hominum. Ita citat Ambrosius, lib. 1x, in cap. xx Lucæ, initio, Vulgatus nunc, super quem, etc. Idem, lib. ix D in Lucam initio : Et ideo pullus sedetur asinæ.

Pudicitiæ tantum conscientia pro muro septi.] Vere pudicitiæ reverentes sunt bestia. Non tantum pudicis sæpe non obsunt, sed et eos tuentur. Illustre exemplum in Vita Chrysanthi et Daria 25 Octobris ubi

1 Vallarsius legit Caligas. EDIT

• Vallarsius, duos camelis insidentes, EDIT.

Non tamen me ei credens ut sorori. ] Hieronymus, epistola 2, ad Nepotianum Hospitiolum tuum aut raro aut nunquam mulierum pedes terant. Omnes puellas et virgines Christi aut æqualiter ignora, aut æqualiter dilige, ne sub eodem tecto mansites, nec in præterita castitate confidas. Nec Sampsone fortior, nec Davide sanctior, nec Salomone potes esse sapientior. Memento semper quod paradisi colonum de possessione sua mulier ejecerit. Apud eumdem tom. IX, in rugula monacharum quæ inscribitur Eustochio et reliquis virginibus, ficto Hieronymi nomine, cap. 18: Nihil periculosius viro quam mulier; nec mulieri quam vir; uterque palea, uterque ignis. › Bernardus, serm. 65 in Cantica: ‹ Cum femina semper esse, et non cognoscere feminam nonne plus est quam mortuuin suscitare? Quod minus est, non potes; et quod majus est, vis credam tibi?

• Vide Patrol., tom. XXIII, col. 59, not. f. Eoit.